Niet naar de maan gaan

2. Lichtenberg, 29 mei 1929.

Drie dagen geleden is er op het kasteel een kind geboren. Ik ben zeven jaar oud en ik weet het. Het hele dorp weet alles over het kasteel. Waarom ik dus niet? Want ik behoor tot het dorp en het kind behoort tot het kasteel. Daarom weet ik alles en het kind weet niets. En daarom ook sta ik aan de kasteelpoort wanneer de gasten van het huis in een lange stoet wagens wegrijden naar de kerk. Zij gaan het kind dopen. Dat doen zij altijd en ik zie geen enkele reden waarom ze het niet zouden doen. Ik ben zelf ook gedoopt, dat zegt mijn vader.

Het eerst komt de grote reiswagen van de baron. Hij houdt zelf de teugels van het span koolzwarte hengsten. Ik zie heel goed dat de baron anders is dan anders. Zijn gelaat is bleek onder de donkere bontmuts. Zijn ogen zijn blauw en flets. En hij ment de paarden zelf. Ik besef ineens dat het pas tien uur in de morgen is. Ik zie de kasteelheer natuurlijk alleen 's avonds wanneer hij nog even aanloopt in de herberg van mijn vader. Hij is stamgast bij ons. Dan is hij groot en sterk, dan lacht zijn mond en dan schitteren zijn ogen. Ik ken alleen de avondbaron van bij ons thuis, ik weet niets van de morgenbaron van het kasteel. Ik verbaas mij niet en ik ben niet teleurgesteld wanneer hij mij voorbijrijdt en me niet eens toeknikt zoals hij 's avonds wel doet. 's Morgens heeft hij niets met mij te maken en ik niet met hem. Ik sta hier trouwens niet voor hem. Ik wil het kind zien. De meiden

[p. 22]

in het dorp zeggen dat het kind als een engel van God is. Achter de ruiten van zijn wagen zie ik de gezichten van donkere mensen. Geen kind.

Dan komt de koets van jonker Lumey. Hij is de broeder van de baron en het dorp haat hem. Ik weet niet waarom hij zo gehaat wordt, maar het kan mij niet schelen, ik haat hem ook. Ik ben van het dorp. Ik doe net alsof ik zijn span niet zie. Ik kijk naar de zwanen op de vijver van het kasteel. Maar ik let toch goed genoeg op om te weten dat ook in zijn wagen geen kind is. En dan is mijn verwachting ineens stukgeslagen. Ja, er komen nog veel meer wagens want iedereen die naam heeft hoort bij het feest. Maar ik weet best dat ik niet naar de armzalige sjees van de dokter hoef te kijken of naar het gelakte koetsje van de pokdalige notaris.

Even sta ik verbijsterd tegen de kasteelpoort geleund. Wat moet ik nu doen? Ik heb het kind niet gezien. Moet ik soms op mijn klompen naar de kerk rennen en er eerder zijn dan de paarden? En moet ik dan in een biechtstoel kruipen en langs het gordijntje loeren? Ze kunnen barsten met hun kasteelkind.

Ik voel de tranen van een bitter verdriet naar mijn ogen dringen, maar ik wil niet huilen, ik ben zeven jaar. Ik weet wat mannen doen. Ik heb het dikwijls gezien en gehoord. Zij nemen een forse slok uit de fles en zij zeggen nondedjuu. Ik ga recht staan en ik zeg hardop nondedjuu. Niemand heeft het gehoord.

Langzaam slenter ik het kasteelpark in. De smerige zwanen op de vijver blazen boos en opgewonden tegen de indringer die ik ben. Maar de mussen in de bomen kwetteren boven mijn hoofd. Ik loop half om het kasteel heen.

In de berm van een kleine weide op honderd pas afstand van het kasteel staat een bank. In het dorp heeft die bank een naam. De kijkbank. Van daaruit kun je de slaapkamerramen van het

[p. 23]

kasteel zien. 's Avonds zitten de sterke knapen van het dorp urenlang op de bank. Zij kunnen dat rustig doen want de baron is niet thuis. Zij zitten daar maar en zij gebruiken liederlijke taal. Zij hopen dat de jonge godin voor het raam zal verschijnen. De godin is de kleine barones. Niemand van de spieders heeft haar ooit gezien. Soms komen zij hijgend de kroeg van mijn vader binnenvallen. Hun harten kloppen wild en hun longen barsten bijna. Dat komt niet omdat zij ten slotte de godin hebben gezien, maar omdat de baron vroeger dan anders is thuisgekomen en de honden heeft losgelaten. En toch gaan de jongens de volgende avond terug. Waarom laat de baron de kijkbank niet afbreken?

Ik kan natuurlijk ook naar het eikenbosje gaan. Daar woont een felle das in haar hol. Misschien heeft zij jongen, kleine zwart en wit gestreepte jongen. Maar ik kan ze toch niet uitgraven. Ik heb geen schop en geen hond, ik heb geen handschoenen om de oude aan te pakken en ik heb geen masker om mijn gezicht te beschermen. Die das kan doodvallen. Ik krijg haar nog wel.

Ik ga dus naar de kijkbank. De zon schijnt in mijn gezicht, ik moet de handen boven mijn ogen houden, dan pas kan ik de ramen van het kasteel zien. Ingespannen tuur ik naar de blinkende plekken op de grijze, verweerde muur. En de godin verschijnt. Voor mij verschijnt de godin in het licht van de morgen. Ik zie alleen de witte zuil van haar gestalte in het donkere gat van het raam. Dan spring ik op. Ik ren door het park naar het eikenbos. Mijn hart klopt wild en mijn longen barsten bijna. Maar dat komt omdat ik haar heb gezien. Ik ben alleen maar de hond die zich zelf achterna zit. Ik vergeet helemaal dat ik naar het hol van de das moet sluipen, niet rennen. Mijn voeten vertrappen dorre takken van vroeger en mijn handen buigen ongeduldig de groene twijgen van nu uit elkaar. Ik ben haastig en onvoorzichtig.

[p. 24]

De das schrikt niet van mijn komst. Zij ligt in de zon voor haar hol en zij likt een klein rood jong. In het zand kronkelt een vuile, bruine navelstreng. Een ogenblik lang kijkt de das mij aan, zij heeft verdrietige ogen. Dan likt zij het jong weer, langzaam, bijna vergeefs. Beweegt het eindelijk? De das staat op en sluipt haar hol binnen. Tussen haar achterpoten trekt zij de streng achter zich aan. Het jong ligt in het warme zand. Het is dood.

Wanneer ik thuiskom, staat de hele stoet wagens van het kasteel onder de lindebomen voor de herberg van mijn vader. De baron heeft zich gehouden aan het gebruik van de streek. Na de doop het doopfeest. Na de kerk de herberg. Een glas in iedere taveerne op weg naar huis. De gelagkamer is vol. Mannen lachen, vrouwen zweten. De baron is weer geheel de oude, groot en sterk, een lachende mond, schitterende ogen. De notaris steunt zijn hoofd in de handen maar zijn ellebogen glijden over de tafel weg. Hij is veel te mager om een goede notaris te zijn, hij is nu al dronken.

Jonger en wijzer is de dokter. Hij staat bij een vensterbank, half verscholen achter een groep klinkende boeren. Hij heeft twee volle glazen in zijn gespierde doktershanden, maar wanneer de baron een andere kant uitkijkt giet hij ze beide leeg in een spuwbak. ‘Proost,’ zegt hij tegen de kwispedoor. Ik zie het en hij ziet dat ik het zie. Zijn ogen geven mij een teken. Ik knik. Het gaat mij niet aan wat mijn vaders gasten met hun drank doen zolang zij betalen - en dát doet deze keer de baron. Of niet. Ik geloof dat de dokter tevreden over mij is. Hij duidt met zijn hoofd de hoek van de vrouwen aan. Ik begrijp het onmiddellijk. Tussen de brallende gasten door dring ik naar de vrouwenkrans om de stookplaats.

Er is geen vuur in de haard maar dat hindert de vrouwen niet in het minst. Een koude haard is goud waard. Zij willen alleen

[p. 25]

maar zitten waar zij zitten. En zij hebben het druk. Zij kunnen naar hartelust kwaadspreken over de vrouwen van de voorname heren die niet meegekomen zijn langs de staties van de taveernen. De baker vooral is een akelig wijf dat mij niet zou moeten aanraken. Zij drinkt bitter met een klont. Zij kletst met hartverscheurende stem tegen de min die voortdurend over haar zware borsten strijkt. ‘Houd ze goed vast,’ roept jonker Lumey. De min lacht hartelijk, terwijl de baker verstijft van nijd.

Op een stoel in een hoek ligt een witte bundel. Het kind, de dokter heeft het mij gewezen. Niemand let op mij. Ik schuif dichterbij, ik zou het kunnen aanraken. Waarom denk ik nu ineens terug aan het dode jong van de das? Ik raak in paniek maar ik kan niet vluchten. Mijn vader verspert mij de weg, hij draagt een blad vol glazen voor de vrouwen. Onwillekeurig stoot hij tegen de stoel waarop de witte bundel ligt. De stoel kantelt.

Ik weet niet eens wat ik doe. Wanneer de vrouwen eindelijk niet meer krijsen en mijn vader heeft opgehouden te vloeken sta ik met het kasteelkind in de armen. De doopsluier is weggevallen van het gezichtje van het kind. Iedereen in de gelagkamer is opgewonden, maar ik ben heel rustig.

Ik zie dat het kind helemaal niet zo mooi is als een engel van God, maar ik zie ook de heldere ogen, de kleine rode mond.

‘Hoe heet jij?’ zegt de baron tegen mij wanneer hij ten slotte tot de vrouwenhoek is doorgedrongen, ‘hoe heet jij, jongen?’

‘Mark Dodewaard,’ antwoord ik ernstig.

‘Goed,’ lacht hij, ‘heel goed. Weet je wie jij in de armen houdt?’

‘Het kasteelkind,’ zeg ik, verlegen nu.

De baker is opgestaan, haar zware lijf dreigt mij te verpletteren, zij wil mij het kind afpakken.

‘Laat hem met rust!’ dondert de baron tegen haar. ‘Heb jij het kind soms opgevangen, oud kreng?’

[p. 26]

Hij keert zich naar mij en hij lacht alweer.

‘Jij bent de eerste man die mijn dochter in zijn armen houdt,’ schatert hij nu. Een daverend gelach van de boeren volgt op zijn woorden. Ik begrijp het niet. Stommelingen, denk ik, varkens.

‘Hoe heet het kind dan?’ vraag ik bijna huilendd van schaamte.

‘Veronica, mijn jongen; het kind heet Veronica, geboren barones van Lumey,’ antwoordt de baron vrolijk.

Hij heft zijn glas en hij drinkt op mijn gezondheid. Nu neemt de zoete min het kind van mij over. De boeren slaan mij op de schouder. De notaris heft zijn betraande dronkemansogen op. De dokter lacht wijs en mild. Mijn vader vloekt weer, maar dat doet hij altijd wanneer hij niet weet wat hij moet zeggen.

Ik ga naar buiten. De gelagkamer van mijn vader is mij nu te klein. Buiten de schaduw van de lindeboom schijnt nu de zon. Ik ben zeven jaar en ik begin ineens te leven. Neen, ik heb nog niet geleefd, niet echt. Maar vandaag, vandaag... De godin verscheen aan het raam van het kasteel, de das likte haar dode jong, het kind Veronica lag levend in mijn armen.