Alles is taal geworden. Geschiedenis van de Nederlandse literatuur 1800-1900

[pagina 1]

Geschiedenis van de Nederlandse literatuur

1800-1900

Alles is taal geworden

[pagina 2]

Geschiedenis van de Nederlandse literatuur

 

Onder hoofdredactie van A.J. Gelderblom en A.M. Musschoot

 

Dit deel, Geschiedenis van de Nederlandse literatuur, 1800-1900, is begeleid door een Raad van Advies, waarvan deel uitmaakten: M.Th.C. Mathijsen-Verkooijen, A.N. Paasman, O.J. Praamstra, J. Roegiers, J. Stouten en R. Vervliet.

 

Dit boek maakt deel uit van de reeks Geschiedenis van de Nederlandse literatuur die gefinancierd werd door de Nederlandse Taalunie ter uitvoering van het besluit van het Comité van Ministers van 15 oktober 1997 over een nieuwe literatuurgeschiedenis

[pagina 3]

Willem van den Berg en Piet Couttenier

Alles is taal geworden

Geschiedenis van de Nederlandse literatuur

1800-1900

2016 Uitgeverij Bert Bakker Amsterdam

[pagina 4]

Eerste druk 2009

Tweede druk 2016

 

©2009 Stichting Literatuurgeschiedenis

Boekverzorging Tessa van der Waals

Zetwerk en opmaak Willem Morelis

Druk en afwerking Koninklijke Wöhrmann

Foto voorplat Harold Strak

www.uitgeverijbertbakker.nl

isbn 978 90 351 3359 4

 

Uitgeverij Bert Bakker is onderdeel van Uitgeverij Prometheus

[pagina 5]

Inhoud

11	Vooraf
17	1 De literatuur van de negentiende eeuw: inleiding
	Een eeuw vol verandering		20
	Lezen en leesvoorzieningen		26
	Een genootschappelijke eeuw		28
	Geen beroepsliteratoren		34
	Opkomst van de periodieke pers en kritiek		36
39	2 De periode 1800-1830
41	Inleiding
45	2.1 Het Noorden
	De literaire situatie in Noord-Nederland		45
		Genootschappelijke cultuur	45
		Het culturele tijdschrift	53
	De poëzie in Noord-Nederland		61
		Rhijnvis Feith (1753-1824): ‘Al het heden wordt voorleden’	61
		Jan Frederik Helmers (1767-1813): bard in barre tijden	65
		Hendrik Tollens (1780-1856): volksdichter	68
		Willem Bilderdijk (1756-1831): ‘nachtegaal onder de bastaardnachtegalen’	75
		Johannes Kinker (1765-1845): poëzie is gekristalliseerde filosofie	97
		A.C.W. Staring (1767-1840): dichter op eigen gronden	102
		Isaäc da Costa (1798-1860): ‘Gevoel, Verbeelding, Heldenmoed’	110
	De roman		114
	Het toneel tot ongeveer 1840		125
		Dramabeschouwingen en drama	125
		Toneelspel en blijspel	140
145	2.2 Het Zuiden: ijver en strijd in het letterveld
	‘Ontwaak myn zoetste Nimf!’: de poëzie		149

 

[pagina 6]

		De wedstrijdcultuur	149
		Beeld en zelfbeeld van de dichters	152
		Nationale denkbeelden	155
		Nieuwe geluiden	163
	Het proza: de eerste korte roman		169
	‘De tooneelliefhebbers’		174
		Tradities en modes	174
		Toneel uit Holland	176
		Nieuw amateurtheater	179
185	3 De periode 1830-1860
187	Inleiding
197	3.1 Het Noorden
	De genootschappelijke cultuur		197
	Het nieuwe culturele tijdschrift		201
	De almanakken, graadmeters van de literatuur?		216
	De historische roman of de geschiedenis in balkostuum		220
	De poëzie		238
		De versvertelling	238
		Andere poëziegenres	243
	Realistisch proza		246
		Nicolaas Beets (1814-1903), speels fotograaf	247
		Johannes Kneppelhout (1814-1885), portretteur van het studentenmilieu	250
		Opvattingen over vrouwelijk schrijverschap	252
	Kritische literatuurbeschouwers		254
		Jacob Geel (1789-1862), spraakmakend essayist	254
		E.J. Potgieter (1808-1875), essayistisch prozaïst, criticus en dromend dichter	261
		J.A. Alberdingk Thijm (1820-1889), verdediger en beoefenaar van de poëzie	279
	Het toneel vanaf 1840		287
295	3.2 Het Zuiden
	De nieuwe Vlaamse literatuur		295
		De Belgische nationale context	295
		De literatuur en gans het volk	297

 

[pagina 7]

		De individualiteit van de Vlaamse literatuur		302
		Filologie en literatuur		304
		Verenigingen en tijdschriften		306
	Model en norm			307
		Uitgangspunten van de literaire kritiek		307
		Tussen kunst en publiek		313
	Omwenteling op de zangberg: de poëzie			317
		De oude retoricale school en de nieuwe barden		317
		Prudens van Duyse (1804-1859)		326
		Karel Ledeganck (1805-1847)		338
		Dichters in Antwerpen		346
		J. Nolet de Brauwere van Steeland (1815-1888)		358
		De vernieuwing van de jaren vijftig		362
			Vorm is schoonheid	363
			Volksgezindheid	374
			Jan van Beers	382
			Het debuut van Guido Gezelle	390
	Het proza in opmars			396
		De historische roman		399
			Doorbraak	401
			Reactie	408
			Griezel en avontuur	414
			De traditionele lijn	419
			Nieuwe inzichten	426
		De zedenroman		431
			Ethisch vademecum	433
			Sociale kritiek	444
		De dorpsroman		447
		De weg naar het realisme		455
			Reisverhalen	455
			Schetsen uit het dagelijks leven	458
			Wetenschap en psychologie	461
	Het Vlaams toneel			465
479	4 De periode 1860-1900
481	Inleiding
487	4.1 Het Noorden

 

[pagina 8]

Genootschappelijke ontwikkelingen			487
De multidisciplinaire kunstkringen			491
Tijdschriftencultuur			492
Het proza tot 1900			495
	De historische roman		495
	Ander proza		498
	De novelle		500
	Van idealisme naar naturalisme		502
Domineespoëzie			505
	Nicolaas Beets (1814-1903)		507
	J.P. Hasebroek (1812-1896)		512
	Bernard ter Haar (1806-1880)		515
	J.J.L. ten Kate (1819-1889)		519
	P.A. de Génestet (1829-1861)		524
	François HaverSchmidt (1835-1894)		528
Toonaangevende literatoren uit de periode 1860-1880			533
	Conrad Busken Huet (1826-1886), ‘vastgeraakte locomotief’?		533
	Multatuli (1820-1887), ‘vat vol tegenstrijdheden’		539
	Allard Pierson (1831-1896)		555
	Carel Vosmaer (1826-1888)		558
	Marcellus Emants (1848-1923)		561
Het toneel vanaf 1860			568
De Beweging van Tachtig			571
	Een traditioneel begin		571
	Perk-Kloos		575
	De Nieuwe Gids		580
	De critici		587
		Albert Verwey (1865-1937)	587
		Willem Kloos (1859-1938)	588
		Frederik van Eeden (1860-1932)	591
		Lodewijk van Deyssel (1864-1952)	594
		Intermezzo	596
	De ‘stemmingsdichters’ Verwey en Kloos		598
		Albert Verwey	598
		Willem Kloos	601
	Herman Gorter (1864-1927)		603
	De prozaïsten in De Nieuwe Gids		610
	De teloorgang van De Nieuwe Gids		615
Louis Couperus (1863-1923)			620
Ten slotte			624

 

[pagina 9]

627	4.2 Het Zuiden
	Bureau en vereniging			627
	Tijdschriften en literair bewustzijn			632
	De poëzie na 1860			639
		‘Sterk is de penne’: Gezelle na 1860		639
		Licht en schaduw		651
		De kringen naar binnen		662
	Gloed en afstand: het proza na 1860			668
		In het teken van het realisme		669
		Traditie en vernieuwing		682
			De doorwerking van de historische roman	682
			De tendensroman	690
			Het esthetisch realisme	694
			Naturalisme à la carte	698
	Het toneel vanaf 1860			706
	Van Nu en Straks: ontleding en harmonie			715
723	Epiloog
727	Aantekeningen
759	Illustratieverantwoording
763	Literatuur
805	Register