Gezangen mijner jeugd

30. De bestemming (51) ^30.

Een Koning is geschapen
Om, volgens wijze wetten,
De volken te regeeren.
Om deugden te beloonen,
En ondeugd te kastijden.
Een Koning is op aarde
Het zichtbaar beeld der Godheid. ^6-7

30. De Bestemming. Volgens Nijland I, p. 139, doet dit vers evenals nr. 47 denken aan Mein Geschmack en Der Geschmack Anderer uit Karl Wilhelm Ram(m)ler, Lyrische Blumenlese, Leipzig 1774-1778 (niet in de Centrale Catalogus; wèl in U.B. Bonn, sign. Fa 271/1, dl. II, S. 164-167), maar ik zie, althans bij nr. 30, geen enkel spoor van overeenkomst.

6-7 Deze zienswijze is renaissancistisch in zoverre zij de vorst ‘in theorie ook moreel beschouwt (als) het eminentste wezen op aarde, (als) een God op aarde’ (F. Veenstra, Ethiek en moraal bij P.C. Hooft, Zwolle 1968, p. 27; cf. ook p. 170).

[p. 40]

 

Een Krijgsman is geschapen

 

Om, op het veld des oorlogs,

10

Voor Vaderland en Vrijheid,

 

Den vijand te bevegten.

 

Der Helden ed'le gramschap

 

Straalt uit zijn forssche blikken.

 

Hij zwaait, met stevige armen,

15

Het glinst'rend zwaard der wraake,

 

En zweert den Vaderlande,

 

Tot aan zijn' jongsten adem,

 

Eene onverwrikbre trouwe. ^8-18

 

 

 

Een Wijsgeer is geschapen ¹⁹

20

Om, met doordringende oogen

 

Natuur, in al haar gangen,

 

Aandagtig natespooren.

 

Nu vaart hij eens ten hemel,

 

En telt en meet de starren.

25

Dan daalt hij weêr op de aarde,

 

En vindt in 't kleinste stofje

 

Eene onbegrensde wijsheid.

 

Hij gaat in 't rijk der zeden,

 

En leert den mensch zijn pligten.

30

De deugd alleen, dus roept hij,

 

De deugd, Natuurgenooten! ³¹

 

Maakt u alleen gelukkig!

8-18 Het taalgebruik in dit deel waar de taak van de krijgsman beschreven wordt, krijgt opeens een sterk retorisch karakter in de trant van Bellamy's Vaderlandsche Gezangen; vgl. bijv. de vele verbogen vormen.

19 Een: er staat abusievelijk en.

31 Natuurgenooten: medemensen; het oudste voorbeeld dat het WNT. IX, 1619, vermeldt is uit Willem Leevend (1784-1785), dl. V, p. XVII.

[p. 41]

 

Maar ik? - ik ben geschapen ³³

 

Om mijn geliefde Fillis,

35

Voor eeuwig te beminnen -

 

Om op heur' mond te kleeven,

 

Om aan heur' hals te hangen,

 

Om op heur borst te zwijmen! -

 

 

 

ô Edele bestemming!!

33 Dit distinktiebesef, dat we ook aantreffen in nr. 13, vertoont enige gelijkenis met de klassieke stijlfiguur die door C.A. Zaalberg in zijn uitgave van Jan van der Noot, Lofsang van Braband, Zwolle 1958, p. XVI, is aangeduid als de topos ‘alii - nos’ (‘anderen - wij’).