Verzamelde opstellen. Deel 2: Los in de ruimte 1966-1970

Don Judd of is de hedendaagse kunst ziek?

K&C-agenda, 4 februari 1970.

Wie het eerst de vraag gesteld heeft of de hedendaagse kunst ziek is, weet ik niet, maar wie deze vraag stelt, is iemand die het antwoord weet: de hedendaagse kunst is ziek, ja, doodziek. Dit is dan ook ongeveer de samenvatting van het eindeloze nummer 108 van Vlaanderen, voorheen West-Vlaanderen, waarin de hopeloze toestand van de hedendaagse kunst nog eens wordt geconstateerd.

Toegegeven, het nummer heb ik niet gelezen. Het is niet te lezen, de ‘Ter verantwoording’ van Jos de Maegd ten spijt, die best weet hoe hij het braaksel van enkele zieke geesten als objectieve informatie moet presenteren. Aan het nummer te zien was hij tegen zijn mede-redacteuren, of minstens tegen één mede-redacteur, niet opgewassen. Ik geef niet graag iemand raad, maar deze keer kan ik niet nalaten de verantwoordelijken voor dit onzinnige nummer, dat vijfendertig jaar na datum verschijnt, te verwijzen naar hun eigen pagina 383, waar geschreven staat: ‘men mag gerust drek drek noemen, maar daarom hoeft men het ons geen driemaal per dag te serveren. Er wordt vergeten dat niet iedereen tegen stank kan’. Het citaat is anoniem.

Maar liever dan zich met soortgelijke - ik schreef bijna, typisch Vlaamse, maar het is niet zo - literatuur in te laten, verwijs ik naar twee belangrijke uitingen van springlevende kunst, waaraan een eerlijk genoegen te beleven valt, met name die van Claes Oldenburg in het Stedelijk te Amsterdam, en die van Don Judd te Eindhoven. Over Oldenburg werd in K&C van 21 januari reeds het nodige gezegd. De tentoonstelling van Don Judd vormt er als het ware een tegenpool van: ‘ironie en kritiek op de samenleving’ spelen bij Judd geen rol, tenminste geen directe rol. Hij wijst alle beschouwingen en relaties buiten zijn werk af. Hij wil alleen maar bezig zijn, waarmee hij bezig is, zoals een oosterse monnik in meditatie. Zijn ‘primary structures’, eenvoudige, rechthoekige structuren, secuur afgewerkt in gladde materialen, willen niets anders zijn dan zichzelf, alleen maar bestaan. Ze proberen op zichzelf te staan, onafhankelijk van hun omgeving, buiten elke sociale context. En als zodanig betekenen ze een echte verademing, een scheut frisse lucht. Hun

[p. 413]

onafhankelijkheid, hun ongecompliceerdheid betekent niet dat ze geen betrekkingen met hun omgeving zouden opnemen, maar wel dat deze betrekkingen vrij en telkens nieuw zijn. Het werk van Don Judd kan in een grote of kleine ruimte, een open of besloten ruimte worden opgesteld, het blijft zichzelf, het behoudt zijn ritme, het bestaat in de ruimte waarin het wordt opgenomen. Men zou bijna kunnen zeggen dat de structuren van Judd door hun eigen werkelijkheid ook hun omgeving en de toeschouwer tot werkelijkheid maken, ongespecifieerde werkelijkheid, zuiver bestaan.

Uit die drang naar werkelijkheid is overigens Donald Judds ontwikkeling vanuit de schilderkunst te verklaren. Een schilder is iemand die tussen haakjes werkt, die vooraf bepaalde afspraken heeft te maken. Die afspraken omtrent de aard van de schilderkunst, weigerde Judd: hij wilde werkelijke dingen maken, die geen afspraken behoeven, die door en uit zichzelf bestaan. Een vlak is geen drager die beschilderd wordt. Het is een structuurelement. Een ruimte wordt niet gesuggereerd, maar bestaat. Ook andere schilders, zoals Frank Stella, proberen de conventionele ruimte van de schilderkunst te doorbreken en shaped canvasses te maken. Maar onder de schilderkunst raken ze niet uit, of willen er niet onder uit geraken. Ook Judd blijft ergens schilder, maar wat hem in de eerste plaats boeit, is het bezig zijn met de primaire structuren, waarop elke schilderkunst gebaseerd is.

Indien je je rekenschap wil geven hoe ziek de hedendaagse kunst is, kun je een trip naar Nederland maken, even over de grens naar Eindhoven, of iets verder, naar Amsterdam. De tentoonstellingen blijven open, respectievelijk tot 1 en 15 maart. En wie dit, om zijn mentale hygiëne te verzorgen, niet opbrengt, kan zich nog haasten om in het Paleis voor Schone Kunsten te Brussel de tentoonstelling van Raynaud te bezoeken. Tot 8 februari □

Architect contra bouwen.

K&C-agenda, 11 februari 1970.

Is er een weg van Ensor naar Permeke?

K&C-agenda, 18 februari 1970.

Was sie liebten.

K&C-agenda, 25 februari 1970.