|
| |
| |
| |
Bij 't kerkportael.
I.
Het zondagslof is uit. - De hooge bogen
Der domkerk momplen nog het laetste akkoord
Der orgel, als d'eerbiedgen nagalm voort
Van 't loflied, dat daer opsteeg tot d'Alhoogen;
En heel de schare der geloovgen koomt
Ter wijde kerkdeur langzaem uitgestroomd.
Voorwaer, een treffende aenblik! jeugd en grijsheid,
Fluweelen eêlmanskleed en beedlaerspij,
Onwetende eenvoud en eenvoude wijsheid
Daerhenen te zien vlotten, zij aen zij,
Vermengd, verward, gelijk, - zoo als zij allen
Daer binnen waren voor des Heeren oog,
| |
| |
Die geest, noch kleed, noch jaren van omhoog
Aenschouwend, slechts een blik van welgevallen
Op menschen, broêrs in smerte, neêr liet vallen.
En zoo men met navorschende oog 't gelaet
Van al wat daer voorbijstroomt gadeslaet,
Is 't niet als zag m'op al die aengezichten
Wat elk in 't huis des Heeren kwam verrichten?
Gij, armen, op wier wezen 't aerdsch verdriet
Bij 't binnengaen zijn sombre plooien liet,
Gij badt, niet waer, en hebt in uw gebeden
Het woord des balsemenden troost gehoord:
Hoe 't hemelrijk den arme toebehoort;
En helder blikt ge omhoog bij 't buitentreden.
Gij, rijken, wier gelaet van vreugde blonk,
Gij dacht hoe God u ginds zal reekning vragen,
Voor wat Hij hier zoo overvloedig schonk;
En ernstig houdt gij de oog ter aerd geslagen.
En gij, Helena, arm in aerdsch genot,
Maer rijk in jeugd en schoonheid, wat gebeden
Zijn onder 't lof uw lieven monde ontgleden,
Waerom hebt gij gesmeekt in 't huis van God?
Ge zijt, - gelijk een bloem gebloeid in 't wilde -
Van uit den schoot des volleks opgegaen;
| |
| |
Geen weet er hoe noch waer ge zijt ontstaen;
Maer ieder ziet uw glans bewondrend aen,
En menige is er die u plukken wilde:
Zegt, meisje, zijt ge in Godes huis misschien,
Aen Hem, die zon en stormen kan gebiên
De bloemekens op 't veld niet aen te raken,
Gaen vragen dat Hij ook op u zou waken?
Zijt ge uwe jeugd, uw schoonheid en uwe eer,
Gaen stellen in de hoede van den Heer,
Verzekerd dat geen kwaed u dan kon naken?
Maer, zoo lichtzinnig zweeft uw blik in 't rond,
Iets zoo uitlokkends speelt er om uw mond!
Gij bloost! - waerom? - heeft de aenblik van dien jonker
U dan ontstelt? - Kent gij dien teedren lonker,
Dien Edmond!... Ja, 't is honigzoet van toon,
't Is herteketelend al wat zijn lippen
Glimlachend en stilfluistrend komt ontglippen;
Hij kan der lichtgeloovige zoo schoon
Een toekomst voor de scheemrende oogen spiegelen,
Zoo'n lustwarande vol van liefde en pracht,
Waer al hetgeen een vrouwenhert betracht,
Als in een eewgen heildroom haer zou wiegelen;
| |
| |
Maer dit zijn louter bloemen, die zijn hand
Behendig weet te strooien op den rand
En nogtans, gij slaet uwe oogen
Niet neêr voor zijner oogen wulpschen gloed!
En 't is geen vrees van 't maegdelik gemoed,
Die u in blos naer 't voorhoofd is gevlogen!
Gij bloost van ijdle vreugd; gij houdt naer hem
Uw hoofdje, aenminnig luistrend, heengebogen;
Gij drinkt het deugdvermoordend gif van stem
En blik te samen in met lange togen!
......................................
En dat bij 't uitgaen van Gods tempel! - waer
Uw moeder, toen ge een kind waert, u geleidde;
U op de kniekens zette voor d'altaer;
En, wijl ze door uw blond gestruiveld haer
Heur vingren spelen liet, ten hemel schreide:
‘Ik dank u, 'k dank u voor dit kind, o Heer!
Maer 't is zoo schoon, en 't is zoo arrem tevens;
Maekt toch dat op den harden weg haers levens,
Die schoonheid in geen bron van ramp verkeer;
Maekt dat zij arm en schoon, in deugd en eer
Omwandle! - Weest Gij, Heere, haer behoeder!’
Helena! hoort ge niet? dat bad uw moeder!
| |
| |
Gedenkt, gedenkt uw moeder toch! -
Gij hoort naer uw verleider slechts alleen!
Gij denkt slechts: zou geen kennis ons bespieden?
En gluert door de avondscheemring schuinsch en schuw;
Maer God, Helena, zult ge niet ontvlieden!
Die roept van uit zijn huis u na: ‘wee u!’
| |
II.
Daer rijst weêr 't grootsch en ernstig kerkportael.
Hoe bont krioelt daeronder, van een strael
Der lentemorgendzon zacht overgoten,
Dat volk, wijl boven, in de blauwe lucht,
De beiaerd zijne klingelende noten
Wegspranklen doet in huppelende vlucht.
Waerop toch wacht die breede schaer van armen?
Waerom dat los en wauwelend gepraet,
Dat uit hun menigt t'allen kant ontstaet,
Wijl ze in Gods lieve zon zich staen te warmen?
Ah! 't is dat jonker Edmond zich in trouw
Verbindt met een hoogeedle rijke vrouw.
| |
| |
Zoo aenstonds zal de plecht voltrokken wezen,
En dan krijgt elk een gift in geld en brood;
En daerom is de drokte hier zoo groot,
Dat roept een vreugdelach op ieders wezen.
Doch, onder allen, is er éene, die
Noch klapt, noch lacht: een jonge moeder. - Zie,
Ze draegt een zuigling aen de borst; - heur kleêren
Verraden, hoe verslenst ook, vroeger pracht.
Kent gij die vrouwe niet? - Zij ook zij wacht
Op 't jonge paer, dat uit het huis des Heeren,
Verbonden in den echt gaet wederkeeren;
Zij wacht op jonker Edmond; - en het staet
In woede en wanhoop op heur bleek gelaet
Geprint waerom zij op hem wacht: - hij leidde
Haer in den kolk, die jeugd en deugd verslindt:
Het kind dat aen heur borst ligt is zijn kind,
En 't kind en haer verstiet de wreedaerd beide;
Dat dacht ge in uw meisjesdroomen niet,
Wanneer ge uw englenkopje voor den spiegel
Opsmukkend, overrekendet hoeveel
Aenbidders gij verstrikt hieldt, in dat geel
| |
| |
Met gouden glans doorwaterd lokgewiegel!
Toen scheen 't u dat de needrigste uit dien hoop,
Indien ge op hem een strael van uw blauwe oogen
Liet vallen, aen uw voeten neêrgebogen,
Dit blonde hoofd, voor gansch uw levensloop,
Met kransen eewger liefde hadde omtogen!
Toen was het louter diamant en goud,
Zijde en satijn, waermede de uitverkoren,
Wien gij in 't einde uw hertje schenken zoudt,
U boven alle vrouwen moest doen gloren!
En zegt, waer is die pracht, die liefde nu?
Waer is dit heil, dat eindeloos moest duren?
De lievling uwer keuze troetelde u,
Gelijk een bloem geplukt voor luttel uren;
En smeet u, walgend van uw schoon, gelijk
Een bloem, wier geur en kleur vervloog, in 't slijk!
Daer staet ge nu, arm en van elk verlaten;
Arm en van elk bespot; - met uwe schand,
Die aen uw leven met onbreekbren band
Verknocht is; die ge rondvoert langs de straten;
Die ge, als een straffe Gods, veroordeeld zijt
Te voeden met uw bloed, en telken stonde
Naest u zien op te groeien als 't verwijt,
| |
| |
Het levende verwijt van uwe zonde;
Daer staet ge, dieprampzaelge, met uw kind,
Gelijk een booswicht met zijn brandmerk, - bevend
Dat iemand u herkenne, en toch steeds levend
Gevoelend dat gij 't als een moeder mint!
O! vreeslik, vreeslik moet uw lijden wezen,
Helena! maer, op dezen stond nogtans
Is in uw helsche duisternis een glans
Van helsche vreugd en helsch genot verrezen:
Gij gaet u wreken, is het niet? - en ja!
't Zal schoon zijn, als in 't bijzijn van zijn gâ
En al zijn magen, dier weleedle grootheid
De vrucht wordt aengeboden zijner snoodheid!
Ja, 't zal weêrgalmen over heel de stad
Als gij.... Maer, welk een plots gewoel is dat?
Ah, stil! - de plechtigheid is uit; daer komen
De koetsen dichter bij gerold; daer sluit
De wijde deur zich open. - God! wat stroomen
Die armen wild door een naer hunnen buit!
Plaets dan, voor d'eedlen Edmond en zijn bruid!...
‘En plaets voor mij!’ gilt midden onder de armen
Helena, - en, op stijfgespannen armen
Steekt zij heur kind uit; dringt zij door tot hem,
| |
| |
Doodsbleek, woest de oogen rollend.... Maer geen stem
Loost de opgespalkte mond; alleen een rouwe
En doffe snik ontsnapt hem. -
Zich tot een dienaer wendend: ‘Eh, lakei!
Geef dubbele aelmoes aen die arme vrouwe!’
Spreekt Edmond kalm, en stapt grimlachend op
De treê der koets, die wegrijdt in galop.
| |
III.
't Is nacht, - een nare nacht, door stergeflonker,
Noch maengeglim verlicht; - en wat ge ook staert,
Geen omtrek vindt uwe oog aen 't kerkgevaert,
Dat zwarter nog dan 't zwart van 't nachtlik donker,
Een reus schijnt, die, gezeten in het slijk,
Zijn hoofd verborgen houdt in 't sterrenrijk.
Alleen van onder, schiet, met flauw geschemel,
Het gazlicht in de diepte van 't portael,
Een zijdelingsche en waggelende strael.
En ziet! wat is dat voor een schimgewemel?
| |
| |
Wat roert daer voor de duistre kerkdeur? - Zit
Daer dan een levend wezen? - Groote hemel!
Een vrouw is 't, die daer nederknielt en bidt!
Een vrouw, om middernacht, hier bidden komen;
Wijl rondom 't kerkgebouw het windgezucht,
Zoo vreeslik buldert door de ijskoude lucht;
Wijl sneew en regen, onverpoosd bij stroomen
Neêrstortend, samen met den noorderwind
Voortzweepen al wat zich op straet bevindt!
O! 't moet ook vreeslik stormen in het herte
Van haer, die op deze uer, bij zulk een weêr,
Met de geheimenis van heure smerte
Gevlucht komt naer de wooning van den Heer!
Wie mag die zwaerbeproefde zijn? - Maer luistert!
't Wordt hier en daer verstaenbaer wat ze fluistert.
O God! wat klinkt heur stemme hol en naer!
't Is of ze in ijlkoorts, of ze uitzinnig waer!
‘Ja, Heere Jezu, ja - ik ben hier weder!
Zoo lang reeds kniel ik elken nacht hier neder!
En hoort ge mij dan niet?... Ik dar bij dag
Niet in uw wooning komen.... Zoo men 't zag,
Men jouwde me uit.... der Heilgen beelden zouen
Hun steenen hoofd omwenden, bij 't aenschouwen
| |
| |
Van eene als ik.... want, God, ik ben een.... ha!
Nog kan ik 't uit mijn eigen mond niet hooren,
Het woord dat noemt hetgeen ik ben.... en ja!
Toch heet ik zóo!... ik ben....
De schoon Helena.... O! en 'k dorst hier toen
Met opgeheven hoofde binnentreden....
Hadde ik er maer gedaen wat ik er heden
Voor mijnen laetsten druppel bloed wou doen:
Hadde ik er maer gebeden! maer gebeden!
.........................................
Nu bid ik, nu.... Maer voor mijn smeeken houdt
God de ooren toe.... Hij wil geen einde maken
Aen mijne ellende.... En echter, ziet mijn kaken! -
't Blanketsel is er afgevaegd: - ijskoud,
Verveerlik-hol en bleek niet waer?... Aenschouwt
Mijne oogen! - Op deze uer des nachts en blaken
Ze niet van 't vuer des dranks; ze zijn alleen
Wat ontucht ze gemaekt heeft en geween: -
Zegt, staen ze min verglaesd dan die van een
Die uitgestrekt ligt onder 't veege laken?...
Ho! alles is zoo dood in mij.... en toch,
Toch leeft de wroeging, leeft de schande er nog!
........................................
| |
| |
Helaes! zal ik dan nooit die gunst verwerven,
O God van goedheid, dat ik gansch moog sterven?
't Is immers toch gemaklik - sterven.... Ziet
Mijn vader eens, hoe spoedig het verdriet
Om mijne schand hem deed ten grave dalen;
Hoe kort daerna hij moeder ook kwam halen;
Hoe gauw het kindeken, dat hier mijn smert
Moest deelen, engeltje in den hemel werd!
....................................
Ach! vader, moeder, kind dat mijne borste
Gezogen hebt, ziet hoe ik snakke en dorste
Naer't graf! Valt toch d'Almogende te voet!
Maer, wat licht! wat gloed
Daer binnen in de kerk?... Ha! bidden.... bidden...
Daer zijn ze... vader... moeder... 't kind in 't midden...
Ze komen... hand aen hand... hoe schoon! hoe schoon!
Ziet! vleugels aen hun schouders.... en een kroon
Op ieders hoofd.... in licht en wolkgewemel!
Weg Egmond! weg!... geween ontsluit den hemel....
Ik kom... heb dank o Heer... heb dank... heb dank!’
Zoo raeskalt de arme vrouw, en aen heur lippen
Ontrolt nog enkle malen 't zoet: heb dank!
Maer eindlik sterft het weg, en niet een klank,
| |
| |
Geen zucht meer hoort men aen heur borst ontglippen;
Ze blijft beweegloos neêrgeknield. - Werd God
Dan toch in 't eind door zoo veel wee bewogen?
Was 't dan geen droom der ijlkoorts, die heure oogen
Begoochelde; maer werd ze aen 't harde lot,
Dat hier haer deel was, inderdaed onttogen?
't Wordt morgend; maer een morgend koud en grauw,
Van ijzelmist doortrokken. - 't Kerkgebouw
Onthult allengskens zijne reuzenleden
Van 't floers, waerin 't de nacht gedompeld hield.
De stad ontwaekt; - en toch zit daer beneden
Helena voor de kerkdeur steeds geknield!
Hoort zij dan ginds die stemmen niet weêrklinken?
Ze naedren: ziet, het is een gansche rij
Nachtbrakers, die van uit een braspartij
Naer huis toe wagglen onder dol rinkinken.
Daer valt ze hun in de oog.... een komt tot haer
Gezwijmeld: ‘Eh! lief kind, wat doe-de daer?
Ons Heer is nog niet op!... Ze speelt de stomme
Zoo 't schijnt... Kom, zij niet bang, kijk maer eens omme,
| |
| |
En laet ons dijn gezicht zien!’ - en met een
Grijpt hij ze bij den arm; maer als een steen
Stort ze achterover koud en stijf ten gronde;
En uit zijn borst ontsnapt op d'eigen stonde
De nare kreet: ‘Helena! dood!... ha!... God!’
't Was jonker Edmond! - Bleek, ontnuchterd, zwijgend,
Stond hij en zag.... en boven hem klonk drijgend
De weêrgalm van het kerkportael: ja.... God!
1851.
|
|
Auteursrechtvrij