Samenvatting
Anna Maria van Schurman (1607-1678) was de eerste vrouwelijke student in Nederland en verwierf de reputatie van de meest geleerde vrouw van haar tijd. Van Schurman liet een omvangrijk oeuvre na, maar omdat dat in talen geschreven is die vrijwel niemand meer kent, is ze onbekender dan ze verdient. Aan de hand van haar boek Opuscula Hebraea Graeca Latina et Gallica dat in 1648 voor het eerst en in 1749 voor het laatst verscheen, bespreek ik eerst de productie-en publicatie-geschiedenis, de wijde verspreiding en de receptie van het boek. Vervolgens worden er vijfentwintig documenten in Latijn, Grieks, Latijn en Frans uit de Opuscula gekozen (gedichten zowel als (geleerden) brieven) die Van Schurmans betrokkenheid bij vooral vrouwenissues van die tijd illustreren. De studie der vrouw bijvoorbeeld-, haar betrokkenheid bij de stichting van de Universiteit van Utrecht in 1636, haar maagdelijkheid en haar verhouding tot (geleerde en bevriende) vrouwelijke tijdgenoten in vergelijking met mannelijke tijdgenoten. Van deze documenten wordt telkens de oorspronkelijke tekst gegeven met een vertaling in Nederlands plus een historisch commentaar.
De bestudering van de Opuscula Hebraea Graeca Latina et Gallica, prosaica et metrica heeft geleid tot een beter beeld van Anna Maria van Schurman en ook van de (nu veelal onbekende) vrouwen met wie ze correspondeerde. Het kan aan de hand van de Opuscula aangetoond worden dat de reeds bekende Res Publica Litteraria, de Republiek der Letteren een ietwat afwijkende vrouwelijke pendant heeft, een Vrouwenrepubliek der Letteren, met Van Schurman als een invloeduitoefenend middelpunt.
Verder kon aangetoond worden hoe deze studie van belang is om de Renaissance beter en wijder te verstaan. Het wordt namelijk toenemend beseft dat beperking van literaire studies van de Renaissance tot werken die in de contemporaire landstalen geschreven zijn tot een verwrongen beeld van de periode kan leiden. De meerderheid van de publikaties was in veel landen nog altijd in Latijn. Dat geldt ook voor Van Schurman. Haar kern-opus Opuscula Hebraea Graeca Latina et Gallica, prosaica et metrica is in Latijn en Grieks en Hebreeuws en Frans geschreven. De overgeleverde gedichten en brieven in het Nederlands zijn daarentegen nooit als bundel gepubliceerd, behalve postuum of tijdens haar leven achterin het werk van mannen. Door haar Opuscula ook te vergelijken met haar veelal vrome niet gepubliceerde Nederlandse gedichten kon
Auteursrechtelijk beschermd