De hond van de hertog van Alva

[p. 84]

Literatuur

Het nawoord is gebaseerd op mijn doctoraalscriptie ‘'t Leven en bedrijf van duc D'Alvas hondt en 't Pirinesche tooverhol (1658). Een schelmenroman uit de zeventiende eeuw: vertaling of origineel werk?’. Rijksuniversiteit Utrecht, Vakgroep Nederlands, Letterkunde van de Renaissance, oktober 1996.

Voor de vraag naar de oorsprong van dit werk kan men terecht bij de volgende artikelen van de twee hispanisten: J.H. Terlingen, ‘Une suite du Coloquio de los Perros de Cervantes’ in Neophilologus xxxiv, 1950, p. 193-206 en ‘Un hispanista neerlandés del siglo xvii, Guilliam de Bay’ in: 1930-1955. Homenaje a J.A. van Praag. Groningen 1956, p. 123-137 en J.A. van Praag, ‘Quelques observations relatives a la suite du “Coloquio de los perros” de Cervantes’ in: Neophilologus xxxv, 1951, p. 15-16. Daarin verdedigen ze hun respectieve standpunten ten aanzien van het Nederlands dan wel Spaans auteurschap.

De diverse vertalingen van Cervantes in het Nederlands zijn het onderwerp van P. Arents in Cervantes in het Nederlands. Bibliografie, Gent 1962. J.H. Terlingen concentreert zich op de vertalingen van Cervantes' Voorbeeldige verhalen in ‘Las Novelas ejemplares de Cervantes en la literatura neerlandesa del siglo xvii’ in: Revista de Filología Española xxxii, Madrid 1948, p. 1-17.

Om inzicht te krijgen in de beeldvorming tussen de Nederlanden en Spanje tijdens de Opstand kan men te rade gaan bij de volgende werken: in de Kronieken van Spaansche soldaten uit het begin van den Tachtigjarigen oorlog van Johan Brouwer (Zutphen 1933) kan men enkele Spaanse opvattingen over de oorlogsverwikkelingen lezen. J.C.M. Boeijen behandelt dit thema verder in ‘Een bijzondere vijand. Spaanse kroniekschrijvers van de Tachtigjarige oorlog over de Nederlandse volksaard’ in: Tus-

[p. 85]

sen twee culturen. De Nederlanden en de Iberische wereld 1550-1800. Nijmegen 1988, p. 1-10.

Over het Nederlandse beeld van de Spanjaarden is veel meer geschreven. De Nederlandse oorlogspropaganda, in de vorm van pamfletten, geuzenliederen en prenten, is rijk aan voorbeelden van de negatieve eigenschappen van de vijand. Interessant zijn bijvoorbeeld P.A.M. Geurts, De Nederlandse Opstand in de pamfletten 1566-1584, Utrecht 1978, E. Kuiper en P.Leendertz (ed), Het Geuzenliedboek, 2 dln, Zutphen 1924-25 en B. Kempers (ed), Openbaring en bedrog. De afbeelding als historische bron in de Lage Landen, Amsterdam 1995. Het themanummer van het tijdschrift De zeventiende eeuw, 10, nr. 1 (1994) biedt een verhelderende blik op ‘De Nederlandse Opstand in cultuurhistorisch perspectief’, met artikelen over het vijandbeeld en het Nederlandse zelfbeeld. Over de Spaanse ‘zwarte legende’ raadplege men K.W. Swart, ‘The Black Legend during the Eighty Years War’ in: Britain and the Netherlands. Volume V. Some political mythologies. Den Haag 1975, p. 36-57 en van B.A. Vermaseren, Een en ander over de ‘Zwarte legende’ betreffende Spanje en haar ontstaan in de Nederlanden in de 16e eeuw, Nijmegen 1984.

De recentste publicatie over de Spaans-Nederlandse beeldvorming is Andere landen, andere mensen. De beeldvorming Holland versus Spanje en Engeland omstreeks 1650 van Marijke Meijer Drees (Den Haag 1997). Hier gaat de auteur niet alleen na welke beelden gedurende de Opstand in de Republiek domineerden en waar ze op teruggingen, maar ook of de Nederlandse beeldvorming over Spanje na 1648 minder vijandig werd.

Over de hertog van Alva leze men de biografie van W.S. Maltby: Alba. A biography of Fernando Alvarez de Toledo, third duke of Alba. 1507-1582, Berkeley 1983. Belangrijk voor Alva's imago in de Nederlanden is: ‘Het oordeel van tijdgenoten en historici over Alva's bestuur in de Nederlanden’ in: Belgisch tijdschrift voor philologie en geschiedenis 54, nr. 2, 1976, p. 474-

[p. 86]

488 en ook Don Fernando Alvarez de Toledo, Tercer Duque de Alba y los Países Bajos. Don Fernando Alvarez de Toledo, derde hertog van Alva en de Nederlanden (Brussel 1993), beide van G.Janssens. Over het oordeel dat zestiende- en zeventiende-eeuwse Spanjaarden over de hertog van Alva hadden is niet veel te vinden. Men kan voornamelijk terecht bij de bovengenoemde oorlogskronieken en in de diverse correspondenties. De volgende bundel artikelen, uitgegeven ter gelegenheid van de herdenking van Alva's sterfdag, laat zien welke positie de hertog binnen de Spaanse historiografie inneemt: Homenaje al Gran Duque de Alba Don Fernando Alvarez de Toledo y Pimentel. Ciclo de conferencias en el iv centenario de su muerte 1582-1982. Salamanca 1983.

Werken met G. de Bay als vertaler en / of samensteller

't Leven en Bedrijf van Duc D'Albas Hondt; en 't Pirinesche Tooverhol. Bestaende in wonderlicke spokerijen, nachtgezichten, noyt gehoorde vertellingen en wonderlicke voorvallen deses tijdts. (Amsterdam 1658).

Cervantes Saavedra, M., Monipodios Hol, of 't Leven, Bedrijf, en Oeffening der Gaudieven, haer onrust en schelmerijen. Als mede 't bedrieghlick houwelick, en Philosophische t' Samenspraeck, van twee Gasthuys-honden (Amsterdam 1658).

't Alderwonderlijkste Leeven en Bedrijf, van den doortrapten en kluchtigen Fielt, Bisschayer (Amsterdam 1665).

Het Leven en Bedrijf van de Drollige Bisschayer (Amsterdam 1669).

[p. 87]

Castillo Solórzano, A., Het Tweede Deel van den Doorslepen Bedrieger, begrepen onder 't Leven van de Seviljanse Harpye of Doorslepen Bedriegeres (Amsterdam 1669).

Castillo Solórzano, A., 't Leeven en Bedryf van den doorslepen bedrieger, meester van Bedrogh en Fieltery (Amsterdam 1670).

Des werelds Hel en Vagevuyr begrepen onder 't leven van den Amsterdamschen Spanjaart (Amsterdam 1696).

Er is een aantal vertalingen van novellen van Juan Pérez de Montalbán ingevoegd in de uitgaven van de Bisschayer en de Amsterdamschen Spanjaart. Duc D'Albas hondt wordt in dezelfde band gevolgd door een andere vertaling van dezelfde auteur.