Afbeeldinge ende beschryvinghe van alle de veldslagen, belegeringen ende and're notabele geschiedenissen ghevallen in de Nederlanden

Geduerende d'oorloghe teghens den coningh van Spaengien: onder het beleydt van den Prince van Oraengien, ende Prince Maurits de Nassau

[p. 733]

Uoorder verhael van den bloedighen Uelt-slach/ gheschiet by Nieu-poort in Vlaenderen. Anno 1600.

[1600.] ALs de vyandt nae by sijner Excellentie Legher ghecome was/ namelijck tusschen de Parochien van het West-ende / ende Willekens kercke/liggende een cleyn mijlken van Nieupoort/soo heeft hy vijf halve Canons/ ende een Velt-stuck op het strant gheplantt / daer mede sy eenighe scheuten deden/ ghelijck sijn Excellentie wederom op haer dede/ maer ten duyrde daer niet langhe/ want overmits den aen-was der Zee/ moesten beyde de de Leghers het strant verlaten/ ende nae de Duynen wijcken. Hier ginck het ghevecht van beyde sijden dapper aen/ ende daer wierdt van beyder sijdts Crijchs-volck mannelijck ghevochten/ in verscheyden chargen; Daer en is gheen Regiment / Vaendel/ jae naeu eenen Ruyter of Soldaet geweest/of hy en heeft ghevochten. Sijn Excellentie ghebruyckte Mons de Brochum, een Brabants Edelman/ om af en aen te rijden/ ende den Oversten ende Collonellen sijnen last ende ordre aen te dienen. Alsoo de vyandt seer mannelijck ende onverschrocken aen-viel/ niet achtende het verlies van hare Cameraden/die nevens hare sijde gheschoten wierden/ maer roepende Victoria, Victoria, soo isser eenen schrick ofte verflaeutheyt ghecomen/ eerst in de avant-guarde van Prins Maurits/ daer nae oock onder het ander Crijchs-volck/ alsoo datter veele waren/ soo Ruyter/als Voet-knechten/ die haer op den loop gaven/ met sulcke verbaestheyt/ dat sy dichte voor by sijn Excellentie passerende/ende van hem gecommandeert zijnde den vyant het hooft te bieden/ niet ghehoorsaemden. Graef Lodewijck was daer in groot perijckel/ met alle de gheene die by hem bleven/ want sy geraeckten pesle mesle onder den vyandt/ die haerder oock veele doodt sloech. Doch Godt de Heere gaf den onsen op een corts wederom sulck een hert ende moet/dat sy te rugge keerden ende haer tot den vyant wenden/daer de Ritmeester Cloet [1600.] een goet voor-gangher van was/ roepende over luyt sijne Ruyters/ ende segghende/ (gelijck hy seer cluchtich was/) Crijchs-lieden valt aen/ soo ghy u desen dach wel hout/so gheve ick u het gheheele Sticht van Ceulen prijs/midts-dien viel hy den vyandt aen/ende wierdt wel ghevolcht / so van sijn eyghen Ruyteren/ als van andere/ende aldus wierdt Graef Lodewijck ontsett/ den welcken Cloet kende aen sijn Orange plumagie. Hier en tusschen heeft sijn Excellentie op alles wederom goede ordre ghestelt/ghereden en ghedraeft van d'een Esquadron tot het andere/ vermanende / commanderende / ende de Soldaten couragie aen-sprekende / soo langhe tot dat hy soo hees was van roepen/dat hy gheen geluyt meer gheven en conde. 'Tghevecht duyrde by nae drie uyren lanck/ met hoope en̄ vreese aen beyden sijden/ want beyde sijdts Soldaten deden haer devoir seer wel/ende daer wiert mannelijck ghevochten. De Ruyterije van sijn Excellentie creech het eerste ende het meeste voor-deel op de Ruyterije van den vyandt/ die allenskens begost te wijcken/ende nae Nieupoort aen te vluchten. Na lange gevecht begost oock des vyandts Voet-volck van het strant af achter de Duynen te vluchten/ d'welck ons volck den moet ende couragie heeft doen wassen/ alsoo dat het den vyandt dapper ghevolcht ende van allen canten besprongen heeft: Eerst weeck den vyant met ordre/ maer corts daer nae begaf hy sich op de volle vlucht met disordre/veele haer geweer ende wapenen van haer werpende/ om des te spoedigher te moghen ontvluchten/maer onse Ruyteren ende Soldaten hebbense vervolcht / ende haerder veele doodt gheslaghen/oock veele ghevanghen.

Als de Arch-Hertoghe sach dat sijn Ruyteren haer plaetse verlieten ende vluchten/so is hy ooc af-getroc-

[p. 734]

ken/en̄ [1600.] heeft hem selven ghesalveert/niet sonder groot perijckel van ghevangen te worden: hadden die van Oostende die voorsichticheyt ghebruyckt/ dat sy het Brughsken te Leffingen hadden afgeworpen/sy souden sijne Hoocheyt met alle die by hem waren in hare handen ghecregen hebben/doch hy is haer ontcomen/ ende dien nacht binnen Brugge geraeckt / en̄ des anderen daechs terstont nae Gent getogen. Maer even wel is de schade die sijne Hoocheyt hier geleden heeft/ niet cleyne geweest/want hy heeft verloren veele van sijn beste Colonellen/Ritmeesteren/Capiteynen/ ende het puyck van sijn oudtste Crijchs-volck. Daer zijn op de Wael-plaetse doot blijven liggen over de vijf duysent mannen van des Arch-Hertogen volck/boven de geene die noch na de principale slachtinge zijn achterhaest/doot geslagen/ende van de quetsuren gestorven. Sijn Excell. heeft in alles verloren tusschen de twee ende drie duysent Mannen/ daer mede ingerekent die des morgens so leelijc vermoort waren/ ende ontrent seven hondert ghequetste. Sijn Excellentie heeft van den vyant gecregen acht stucken Canons/met veel amunitie ende baggagie/selfs des Arch-Hertogen Cabinet ende segel: Oock over de hondert Vaendels/met verscheydene Cornetten / en̄ onder andere den Standaert ofte Kenne-vaene van de sestien hondert gemutineerde Spaenjaerts ende Jtalianen te voet/en̄ acht hondert te peerde. Alle dese Vanen en Vaendelen/ooc eenige Trompetten/zijn in den Hage tot een eeuwige ghedachtenisse van dese voor-treffelijcke victorie die God de Landen gegeven hadde/opgehangen/alwaer sy noch tegenwoordelijc te siene zijn. Onder den buyt is oock gheweest Alberti schoone witte Peerdt /daer mede hy sijn blijde in-comste gedaen hadde in de Steden van Vlaenderen en̄ Brabant. Daer zijn gevanckelijck ghenomen vijfhondert een en vijftich van des vyants volck/hooges en̄ leeges standes/waer van de [1600.] voornaemste was Don Francisco de Mendoza Admirant van Arragon, met veel andere Dons/Heerē en̄ Officieren/als le Conte de Salmes: Don Loys de Villar, Mastro del Campo: Don Loys d'Avila: Don Pedro de Mendoza: Doctor Andreas N. Medicus de son Alteze: le Conte Charles Rezin, Page de son Alteze: Don Gaspar Moragon. XXXV. Ritmeesters en̄ Capiteyns: CCII. Luytenanten/Vaendrichs/Sergeanten/Dons, Cavalleros, ende andere van name: CCCVI. gemeyne Soldaten. Sijn Excellentie bleefdien geheelen nacht met sijn Leger in in het velt/daer den slach geschiet is/logierende in een tente by de kercke van Westende/daer hy sijn avontmael dede /te gaste hebbende den Admirant van Arragon: Daer gingen allerley propoosten om over tafel/ te lanck alhier te verhalen. Des anderen daechs marcheerde sijn Excell. met het Leger nae Oostende om wat te refrescheren. Sijn Princelijcke Excellentie is binnen Oostende gecomen/alwaer de Heeren Staten hem gewillecomt ende dese treffelijcke victorie gecongatuleert hebben. Daer is een solemnele danc-segginge tot Godt geschiedt in de vergaderinghe van de Heeren Staten ende sijner Excellentie/daer veel hondert Menschen tegenwoordich waren/en̄ sijn Excell. heeft met den Admirant by de Heeren Staten maeltijt gehouden/het Leger blijvende in de Duynen by de Schanse Albertus. Het is wel aen-merckens weert/ datter 302. jaren hier te vooren/ even op den tweeden dach Iulij eenen Velt-slach gheschiet is tusschen Albertum eenen Vorst van Oostenrijck/ende Adolphum van Nassou Rooms Keyser /in welcke bataillie de Keyser Adolphus doodt bleef: 'tschijnt dat die van Nassou haer leet teghen die van Oostenrijck hier ghewroken hebben.

Dese versen zijn in dien tijdt hier van ghemaeckt:

Anno milleno trecentis bis minus annis,
In Iulio mense Rex Adolphus cadit ense.

[p. 735]

(248)

Nec mora, mox junctis Albertus viribus, ingens

Agmen agit, properatq_Ʒ armis exscindere nostros,

Qui contrâ hostiles copias fudâre, saluti,

ALBERTO fuga fit, capitur Mendoza superbus.