Afbeeldinge ende beschryvinghe van alle de veldslagen, belegeringen ende and're notabele geschiedenissen ghevallen in de Nederlanden

Geduerende d'oorloghe teghens den coningh van Spaengien: onder het beleydt van den Prince van Oraengien, ende Prince Maurits de Nassau

Knodsenbvrgh by Parma beleghert/ ende van Prins Maurits ontsett/ den 25. Iulij, Anno 1591.

[1591.] DE Prince van Parma, die nu eenen tijt lanck gheweest was in de ghewoonte van Steden te winnen/sonder dat yemandt hem sonderlinghe verhindernisse daer in gedaen hadde: Heeft seltsaem op-gehoort/ vernemende dat dien jonghen Helt Prins Maurits van Nassou hem in sulck eenen corten tijdt met ghewelt hadde af-ghenomen de treffelijcke Steden Zutphen / ende Deventer / midtsgaders die stercke Schanse voor Zutphen/ ende oock Delfsiel/ ende andere meer in Frieslandt gheleghen: Derhalven soo heeft hy sich tot tegen-weere bereydt/ vergaderende alomme so veel volcx als hy conde/ende hy is nae den Rijn aen ghetrocken/ van meyninghe zijnde de stercke Schanse Knodsenburgh te belegheren/ te winnen/ te raseren/ dewijle sijn Excellentie met sijn Legher voor Steenwijck lach. Die van Niemeghen hadden langhe by Parma aen-ghehouden ende hem ghebeden/dat hy haer desen dwijnger van de neuse woude af-nemen/want daer werdt by dage ende by nachte uyt dese Schanse so op en in de Stadt gheschoten/dat sy noch in haere huysen/ noch op de straten vry en waren: Oock en dorster niet een Schip voor by de Stadt passeren/ dan met consent van den Gouverneur deser Schanse. Soo is dan Parma eyndelijck [1591.] ghecomen/ om die van Niemeghen uyt dese elende te verlossen. Te Rees heeft hy een Brugghe gemaeckt/ende hy heeft van die van Wesel Schepen ontleent/om sijn volck/d'welck hy uyt Nuys/Berck/ ende andere plaetsen lichtte/nederwaerts te brengen. Hy is den xiii. Iulij tot Niemeghen ghecomen/ met ontrent vijf duysent te voet/ ende twee duysent vijfhondert Peerden: Van waer hy by nachte uyt het Rijck van Niemeghen in de Betau ghecomen is/met drie duysent Man te voet/ ende ontrent drie of vier hondert Ruyteren/ met eenighe stucken grof Gheschutt/ende heeft met de selfde de Schanse beleghert/ ende de passagien besett. Barlaymont met sijn Regiment lach in't Oosten/ Graef Octaviaen van Mansvelt in't Westen: Bossu, Beaurains, ende andere Colonels hadde yeder haer quartier: De Ruyteren laghen te Lent: La-Motte was Overste van 'tGheschutt/ hy heeft neghen stucken voor dese Schanse geplantt/daer mede hy den xxii. Iulij twee hondert ende tachtentich scheut en geschoten heeft / niet op-houdende van schieten tot des avondts te seven uyren. De bresse dieder gheschoten was/ en hadde niet veel te beduyden/dan

[p. 599]

(206)

Cinxerat Albano Parmensis milite Princeps
Hoc propugnaculum Batavorum milite faetum
MAuritius Frisiae fortem cum vicerat ARCEM

Venit, ALEXANDRO sternit spectante cohortes.

[p. 600]

[1591.] dat de borst-weeringhe seer beschadicht was/ nochtans heeftmen de Ruyters veel rijs-bossen of mutsaerts doen aen-brenghen om de grachten te dempen/ ende eenen aen-val te doen. Een Vaendel Spaenjaerden heeft een proeve ende aen-val op de Schanse ghedaen/ ghevolcht zijnde van een Vaendel Yren. De Gouverneur Gerrit de Ionghe, met sijn by-hebbende Soldaten deden groote tegen-weer/ ende hebben met grof en cleyn Gheschutt/ soo dapper uyt de Schanse gheschoten/ dat sy drie van des vyandts stucken devaliseerden ofte in stucken schoten/ ende daer sneuvelde menich stout Crijchs-man/ onder andere werdt voor dese Schanse geschoten Graef Octavius van Mansvelt, Don Ieronimo Caraffa Napolitain/ met Achilles Trissino van Vicentien/ ende andere meer van name ende qualiteyt. Soo haest als sijn Excellentie voor Steenwijck de tijdinghe creech/dat Parma te Niemeghen ende in de Betau ghecomen was/ soo heeft hy hem stracx op den wech nae Gelderlandt begheven/ latende Graef VVillem van Nassou met een deel van 't Legher in Frieslandt blijven. Te Arnhem ghecomen zijnde/ heeft sijn Excellentie stracx een Scheepsbrugghe aldaer over den Rijn doen legghen/ ende hy heeft in de Betau op de Stadts-weert doen trecken vier Cornetten Lanciers/ ende twee Vaenen Carabijners/met twee duysent Musquettiers ende Spiesen/ soo dat de beyde Leghers ontrent ander halve mijle van malcanderen lagē. Sijn Excellentie en bleef hier niet langhe stilleliggen/ maer hy is met ettelijcke Vaenen Ruyteren uyt-gereden/tot den vyandt aen. Nae by den vyandt ghecomen zijnde/ heeft hy twee Vaenen Ruyteren voor uyt ghesonden/ om het velt te ondecken/ ende den vyandt te gaen besichtighen/ ende uyt te locken: Midler wijle hadde sijn Excellentie een embuscade ofte hinder-laghe in drooge grachten ghemaeckt/ van Ruyteren ende Voet-knechten/ onder het beleyt van den Grave van Solms, ende den Ridder Veer. Den vyandt Graef Maurits Ruyteren [1591.] vernemende/ is met vijf Vaenen Ruyteren haer aen ghevallen; Prins Maurits Ruyteren deden (gelijck haer bevolen was) een weynich teghen-weere/ op dat den vyandt niet mercken en soude dat het ghemaeckt spel was/ maer stracx keerden sy den rugghe ende gaven haer op de vlucht/ ende wierden van den vyandt soo wijdt vervolcht tot dat sy de embuscade ofte hinder-laghe ghepasseert waren. Doe keerden sijn Excellentie Ruyteren weder te rugghe / ende boden haren vyandt het hooft/ ende midts dien brack de hinder-laghe los/ende vielen den Spaenjaert van alle canten so dapper aen/dat stracx al des vyandts Ruyteren gheslaghen/ ghevangen/ ende op de vlucht ghebracht wierden. Der Staten volck creech wel hondert en vijftich ghevanghens/ meest van qualiteyt/ ende onder andere Don Alfonso d'Avalos, Generael van de Ruyterije/ende twee hondert vijftich schoone Peerden/ behalven anderen schoonen buyt van cleederen/ geweere/wapens/gelt/ketenenen/baggen; ende drie Cornetten / welcker eene was de Cornette ofte Vaene van den Hertoghe van Parma, op de welcke seer costelijck gheborduyrt stondt het beeldt Christi, ende daer nevens dese woorden/ Hic fortium dividet spolia. Op d'ander sijde was het beeldt van Maria, met het kindeken in de wiege/daer by gheschreven stondt/ Quem genui adoro. De Prince van Parma heeft dit schendelijck verlies sijnes volcx voor sijn ooghen moeten sien/ ende en condese niet helpen/ want hy / ende sijnen Sone Raynutius Farnese (die even doe ter tijt uyt Jtalien gecomen was om sijnen Vader te besoecken) laghen op het Valckenhof / ende saghen het ghevecht aen. Parma verwitticht zijnde datter veel Schepen uyt Hollandt op weghe waren om nae Niemegen te comen/ vreesende dat sy hem van boven ende van beneden besetten souden; Soo heeft hy belast/ datmen het volck ende Gheschutt uyt de Betau over de Ri-

[p. 601]

viere [1591.] by hem brenghen soude; D'welck gheschiedt zijnde/behalven twee stucken / die sy midts de groote haeste achter-lieten/soo heeft hy hem ghestelt om met pack en sack van daer te trecken/ uyt-spreydende dat hy brieven uyt Hispanien ghecreghen hadde/ daer in hem de Coninck belaste nae Vranckerijck te trecken/ tot hulpe van de Ligue, daer hy doch eerst vijf maenden hier nae verreyst is. Hy is den xxvi. Iulij uyt Niemeghen ghescheyden/ doende de Borghers veel schoone beloften/ als dat sijnen Legher daer ontrent soude blijven ligghen/ ende dat hy de Stadt Niemeghen als sijnen oogh-appel soude bewaren. Maer ten waren niet dan bloote woorden / ghelijck die van [1591.] Niemegen tot haren grooten schade bevondē hebben: Wech treckende liet hy den Heere van Gheleyn daer binnē als Gouverneur/met drie Vaendelē Soldaten.

Parma uyt Niemeghen treckende/ is van eenighen onder de ghemeynte beschimpt ende nae-gheroepen. Doch de oude Spaensche Bevel-hebberen/ wetende in wat perijckel dat het gantsche Leger was nae dese neder-laghe/hebben het weder-over-schepen ende aftocht sonder schade ende disordre/ gheachtt te wesen het alder-voor-sichtichste ende weerdichste Crijchsmans stuck/dat Parma oyt ghedaen hadde.

Dares Entellum invenit.