Afbeeldinge ende beschryvinghe van alle de veldslagen, belegeringen ende and're notabele geschiedenissen ghevallen in de Nederlanden

Geduerende d'oorloghe teghens den coningh van Spaengien: onder het beleydt van den Prince van Oraengien, ende Prince Maurits de Nassau

[p. 492]

Hoe Antwerpen overghegheven is in handen van Parma, den XVII. Augusti, Anno 1585.

[1585.] DAer zijn/gheduyrende de belegheringhe van Antwerpen/ noch verscheydene exploicten/ schermutselinghen/ende feyten/soo aen d'eene/als aen d'andere sijde geschiedt/te lanck al hier te verhalen: Maer/ soomen ghemeynelijck seyt/het langhe hanghen is de wisse doodt. Nae de neder-laghe op den Couwesteynschen dijck/ soo heeft Parma verscheydene Schansen en Forten die van Antwerpen afghenomen/als 'tOnghsken/Willebroeck/ de Margriete; Oock creech hy in de Huysen van Berchem/ Stralen/Hoboken/ende quam het coorn af-snijden en vertreden tot voor de Stadt. De Boeren-schanse viel in/ zijnde de uyterste Schanse nae de Brugghe aen/ welcke die van Antwerpen hadden. Oock is Parma, geduyrende het belech voor Antwerpen/meester gheworden van Herentals / (d'welck de Staten verlieten om het volck t'Antwerpen te ghebruycken) item van Brussel ende van Mechelen. Hier door is dien van Antwerpen den moet seer besweken: Maer boven al door dien dat haer het coorn begon t'ontbreken/'twelck nochtans weynighen/te weten de Magistraten ende de Policie-camer bekent was/ die dit seer secreet hielden/ ende maecktent soo / dat het broodt/ hoe weynich coorn datter in de Stadt was/ altijdt op eenen prijs bleef/ soo langhe het belech duyrde/ maer het bier wierdt alle daghe dunner ghebrouwen. Doe de keerse begon in de pijpe te branden/soo werter voor-gheslaghen/ datmen de Vrouwen en kinderen/immers alle Ledich-gangers/Bedelaers/ ende vreemde ter Stadt uyt senden soude: Maer dit en conde niet in't werck ghestelt worden/ elck verschoonde/soo veel hy conde/sijnen vriendt/bekende / of client. Eenighe van het onnutste ghesameken werden uyt-ghesett/ maer door gunste van de Wacht quamen sy een ander Poorte wederom in. [1585.] Eenighe gaven voor/datmen de Rooms-Catholijcke behoorden uyt der Stadt te wijsen: Dit veroorsaeckte schier eenen op-loop. Jn't begin van't belech hadden de rijcke Borghers ende Coop-luyden haer seer mildelijck by leeninghe ghequeten/eenige leenden xvi. andere xii.viii.vi. duysent guldens/min of meer/ boven alle schattinghe / maer op't laetste hieldt een yeder den buydel toe. Den ghemeynen Man begost oock verdrietich te worden ende te mutineren. De Colonel Balthaser Moucheron werdt gheordoneert om met eenighe Borghers ende Soldaten het coorn van 'tvelt te mayen ende in de Stadt te brenghen: Maer de Ghemeynte stondt teghen hem op/roepende/dat sy pays wouden hebben/ ende dat sy hem wilden in stucken cappen/ indien sy vernamen dat hy daer teghens was. Eenighe Bel-hamels ende autheurs van dese muyterije ghevanghen zijnde/ werden met ghewelt uyt de handen des Magistraets genomen/ ende die dat deden riepen over luydt/ datmen met Parma moest accorderen.

Hier door begonsten oock de stantaftighe den moet verloren te gheven/principalijck die in de regieringhe waren/ den welcken de scharsheyt des coorens bekent was/vreesende voor eenen op-loop indien de gemeyne man quame te vernemen hoe weynich voorraet van coorn datter was. Die van Antwerpen wisten oock wel/ dat alle de Zee-Capiteynen van Zeelandt gheoordelt hebben/ dat het onmoghelijck was Antwerpen te water'tontsetten: Ende tot het ontsett te lande was oock heel cleyne apparentie. So isser dan by de Overicheyt besloten/datmen met Parma soude treden in onderhandelinge van overgeven. Hier op is de Borghemeester Aldegonde, met eenighe

[p. 493]

(170)

Illa armisq_Ʒ virisq_Ʒ potens Anversa, Brabanti

Metropolis, bello ex hausta, et circumdata castris,

Pandit Alexandro Parmensi languida portas,

Sic humiles tollit FORTUNA, premitq_Ʒ superbas

[p. 494]

[1585.] andere/den vi. Iulij aen den Prince van Parma gesonden/voor eerst om te vraghen ende vernemen/ of hy soude willen verstaen tot een generael accoort / verghevende ende verghetende alles watter teghen den Coninck misdaen was/ toe-latende vryheyt in de Religie /behoudinghe van Privilegien/ bevrijdinghe van Casteelen en garnisoenen. Hier op antwoorde Parma, dat hy wel lijden mocht/ dat sy haer beste deden om d'andere Landen met den Coninck te reconcilieren/maer also dat langhe soude aen-loopen/docht hem best / dat sy alleen voor haer selven handelden: Hier mede keerden de Gesanten wederom nae huys. Den xxiii. Iulij zijnder van weghen de Stadt van Antwerpen xxii. Ghedeputeerde aen Parma ghesonden/met last om te handelen op rapport ende aggreatie van hare principale/ al om tijdt te winnen/ ende te sien offer noch eenich ontsett hadde mogen comen. Den xvii. Augusti werdt het verdrach te Beveren van beyde sijden onder-teeckent/ ende t'Antwerpen ghepubliceert den xx. Augusti, ende is in druck uytgegaen. De principale puncten waren dese/dat al hare Privilegien souden onder-houden worden in sulcker voeghe als voor de troubelen. Die van de Religie werdt toe-ghelaten met haer goet te vertrecken/ende vier jaer lanck te moghen uyt en in trecken/ om hare schulden in te manen / ende te disponeren in hare goederen: Ende die daer blijven wouden/die souden dat moghen doen/sonder onder-socht te worden in't stuck van hare conscientie/midts levende sonder schandael: Die vertrecken wouden in neutrale plaetsen/ofte onder des Conincks ghebiedt geleghen/die souden mogen gaen en keeren/ende hare goederen volcomelijck ghenieten/ roerende ende onroerende/ ende daer in disponeren nae haer goet-duncken. De ghevanghenen aen beyde sijden souden los gelaten worden/mits betalende elck hare costen/ uytghesondert den Heere van Tiligny. De gheene die souden willen vertrecker in de Provincien noch niet ghereconcilieert/ om daer [1585.] ordre in hare saken te stellen/ souden moghen wederkeeren binnen ses maenden/ ende dan woonen onder den Coninck/ of in neutrale plaetsen. Jndien die van Hollandt ende Zeelandt haer vereenichden/en soude de Stadt niet beswaert worden/ noch met Casteel/ noch met garnisoen. Hoe wel sijne Hoocheyt ghenoechsaem ghefondeert was/om op de Stadt te verlen een deel van de costen des belechs/ soo was hy nochtans te vreden / dat sy alleen betalen souden de somme van vier hondert duysent guldens op redelijcke termijnen. Dese beleefde conditien heeft Parma die van Antwerpen ghegheven / hopende daer mede die van Hollandt ende Zeelandt aen te locken. Daerom heeft hy hier desen steert aenghehanghen/dat alle andere Steden ofte Provincien / die binnen 'sjaers met den Coninck versoenen wouden / de selfde conditien souden moghen ghenieten/die die van Antwerpen bedonghen hadden. Die van de Ghereformeerde Religie deden op den xx. Augusti haere laetste predicatie, met groote droeffenisse/van weghen de verwoestinge van sulck een treffelijcke Ghemeynte: Ten selven daghe zijn des Conincks garnisoenen/met de uytghewekene Papen ende Moniken binnen ghecomen/ possessie van kercken ende geestelijcke goederen nemende/ met groote blijdtschap. De Predicanten heeftmen met al het hare / sonder schade of schimp laten vertrecken: Daer vertrocken oock stracx veel Borghers ende Coop-lieden/ vreesende dat het Contract niet wel en soude ghehouden worden. Op den xxvii. Augusti is de Prince van Parma triumphantelijck in Antwerpen ghecomen/ ende hy is in de groote Kercke ghegaen/ alwaer Te Deum laudamus ghesonghen werdt / nae dat se van den Bisschop was ghewijet / ende de Predick-stoelen ghegeeselt waren. Daer zijn verscheydene vertooninghen in dese triumphe gheschiedt / van Nymphen/ Colomnen/Waghens/ Phenix-voghel/

[p. 495]

[1585.] Statuen of Beeltenissen/Oliphant/Wal-bis/Obelissen/ Arcus triumphales &c. Al het Gheschutt werdt tot verscheydene reysen afgheschoten / ende alle de Clocken/gheluydt / drie daghen lanck: Aen de Poorte wierden hem de sleutels ghepresenteert by een schoone jonghe Dochter/ den eenen van yser/den anderen van fijn gout/ de welcke hy nevens het Gulden-Vlies aen sijnen hals hinck. Weynich daghen voor het over-gaen der Stadt/ is de Heere van La Noue teghen den Grave van Egmont los ghelaten. La Noue by Parma in't Legher voor Antwerpen ghecomen zijnde/sprack tot sijn Altese, Mijn Heere de Stadt van Antwerpen sult ghy haest incrijgen, d'welck een seer [1585.] treffelijcke victorie sal zijn, ick rade u, dat ghy daer binnen treckende, u rapiere af-leght, ende den crijch verlaett, want ghy op het hoochste van u victorien gecomen zijt. Waer op Parma antwoorde: Ghy raedt my wel, Heere van La Noue, vele van mijn beste vrienden raden my dit oock: Maer hoe can ick dit doen, dewijle ick soo diepe met den Coninck in-gheseylt ben? Trouwens de Prince van Parma en heeft sint dier tijdt geen sonderlinghe eere behaelt/ want hy en heeft nae der handt niet gedenc-weerdichs uytgerichtt/dan dat hy Nuys en Sluys ghewonnen/ ende Parijs ontsett hadde.