Afbeeldinge ende beschryvinghe van alle de veldslagen, belegeringen ende and're notabele geschiedenissen ghevallen in de Nederlanden

Geduerende d'oorloghe teghens den coningh van Spaengien: onder het beleydt van den Prince van Oraengien, ende Prince Maurits de Nassau

Hoe Parma de Stadt van Gent beleghert ende inghenomen heeft/ Anno 1583. 1584.

[1583.] NA dat de Prince van Parma den meesten deel der Steden van Vlaenderen/so met gewelt van wapenen/ als oock met listicheyt ende verraderije/ ghebracht hadde onder de ghehoorsaemheyt des Conincx van Hispanien/ soo heeft hy in den jare 1583. sijn Crijchs-volck te voete ende te peerde ghebracht ende geleyt in de Steden ende Dorpen naest ontrent de Stadt van Gent/gheenen middel noch macht hebbende om de selfde met ghewelt van volcke te dwinghen/ soo heeft hy raedtsaem gheachtt de selfde van langher handt te besluyten/ ende [1583.] haer allen toe-voer van victualie ende noodruft te benemen. Den omme-loop der Muyren deser Stadt/ van binnen ghemeten/ is groot seven Jtaliaensche mijlen/ ende van buyten ghemeten/ wel thien Jtaliaensche mijlen/ makende over de drie Nederlandtsche mijlen. Sy is alsoo groot (indien niet grooter) als eenighe Stadt in gantsch Europa: Daer staen binnen de muyren over de vijf en dertich duysent huysen / ende derthien Marckt-velden. Mejerus schrijft/

[p. 439]

(152)

GANDAVUM jnvictis Parmae Dux cinxerat armis,

Nec spes ulla fugae, quum (proh dolor) impia Mauri

Perfidia AURIACUM dederat laeto, cadit illa
Urbs quae faeta viris, caderet cum spes BATAVORUM,

[p. 440]

[1583.] datter Anno 1380. binnen Gent ghetelt zijn tachtentich duysent weerachtighe Mannen. Eenen nieuwen History-schrijver seyt/ datter ten tijde des Keysers Caroli V. in S. Michiels Kercke (een van de seven Prochie-kercken) geweest zijn 35000. Communicanten. Dese Stadt is water-rijck/want door de selfde vlieten dese vier schoone Rivieren / de Schelde/ de Leye/ de Lieve/ de Moere/ die binnen de Stadts-muyren ses en twintich eylandekens maken / alle gaer betimmert ende bewoont. Daer zijn over dese wateren binnen de Stadt XCVIII. groote steenen Brugghen/ daer groote Schepen met goet geladen onder deur varen/behalven veel cleyne Brughskens/ die schier ontelbaer zijn. Hier zijn boven de hondert windt-meulens/ ende ses goede water-meulens. Daer zijn binnen dese Stadt soo Kercken/ als Cloosteren/ ende Godts-huysen tot vijf en vijftich in ghetale/ende vijf rijcke Abdijen. Benevens veel treffelijcke antiquiteyten ende schoone costelijcke wercken die in de selfde te siene zijn/is verwonderens weerdich die schoone Orghel in S. Michiels Kercke, die drie duysent pijpen heeft. De groote Clocke op het Belfort hanghende/ghenoemt Roelant/ weecht elf duysent pondt. Daer staet boven op desen thoren eenen cooper-verguldenen Draeck op eenen claeu/die de Vlaeminghen uyt Constantinopolen ghebracht hebben/als sy Anno 1200. haren Grave Boudewijn hebben helpen die Stadt innemen. Daer zijn binnen Gent veel constighe handt-werckers/verdeylt in drie en vijftich Ghilden/onder de welcke der Wevers het voornaemste is/d'welck aldaer soo machtich ende soo treffelijck is/dat het een van de drie Staten der Stadt is. Binnen dese vermaerde Stadt werdt gehouden den Provincialen Raedt van Vlaenderen/ bestaende uyt eenen President/ twaelf Raedts-Heeren/ ende andere Officieren/hare vergaderinghe houdende op het Princen Hof, daer de Keyser Carolus V. Anno 1500. gheboren is/ een seer schoon ghebousel/ in het welcke drie [1583.] hondert cameren zijn. Dese Stadt is nae de Pacificatie ende het af-breken des Casteels/ in twee jaren tijdts/ met aerdene Wallen/ Bolle-wercken/ ende Ravelijns rontom her ghesterckt gheworden/ niet meer costende als twee hondert ende tachtentich duysent guldens.

Als nu de Prince van Parma meester van het velt/ ende by na van alle de Steden in Vlaenderen was/so heeft hy door den Marquis de Roubaix ende Montigni het Sas van Gent doen innemen/d'welc op het uyterste van de nieuwe Vaert by die van Gent eertijts gegraven/leyt/deur het welcke hare Schepen die in de Honte ende Schelde willen comen/ passeren moeten. Met hulpe van den Baillou van Waes hebben sy ooc het Casteel van Rypelmonde, ende andere tot haren voordeele wel-ghelegene Steden ende plaetsen ingeereghen. Dendermonde hoopten sy oock te vermeesteren/maer Ioncker Ian van Ketulle Heere van Ryhove heeft dat cloeckelijck voor-ghecomen. Soo heeft dan Montigni te Wetteren / tusschen Gent ende Dendermonde /de Schelde toe-ghepaelt/ ende aen beyde sijden Schansen ghemaeckt/om alsoo die van Gent allen toevoer van vivres lancx die Riviere te verhinderen. Binnen de Stadt DEINSE, te Eeckeloo ende elders leyde Parma veel volcx/ die alle daghen in het velt waren/ makende alle weghen ende straten onveylich rontom Gent. De Stadt van Brugge heeft de Prince van Chimay, Gouverneur van Vlaenderen zijnde/ende staende in den eedt der vereenichde Staten/ in handen van Parma ghelevert/ ende die van Gent ernstlijck vermaent gheen langhe belegheringe uyt te staen/maer met den Coninck te reconcilieren/ haer versekerende goede conditien. Iohan van Imbyse Voor-schepen ofte eerste Borghermeester van Gent/ was het met Parma eens/ ende socht alle middelen om Gent in sijne handen te leveren/ ende hy hadde

[p. 441]

[1583.] eenen grooten aen-hanck van veel malecontensche Borgheren. Doch als het uyt-brack/ende de goede partije d'over-handt behieldt/soo is hy ghevanghen/ verwesen/ende het hooft afghehouwen/op den vierden Augusti, 1584. Roelant Yorck een Enghels Capiteyn binnen Gent in garnisoen ligghende/was oock een verrader/die gevanghen wierdt/ende noch eyndelijck los quam/de executie over hem soo langhe opghehouden zijnde/ tot dat Parma gheheelijck meester was gheworden van Vlaenderen ende Brabant. Die van Gent zijn oock seer ghediscourageert gheweest/ als sy de tijdinghe creghen/ dat de Prince van Oranien binnen Delftvermoort was/d'welck des Princen van Parmas Soldaten den belegherden binnen Gent des anderen daechs toe-riepen ende vercondichden. Parma heeft oock/ gheduyrende de belegheringhe van Gent/ door den Marquis de Roubaix op den thienden Iulij het Fort van Liefkens-hoeck inghecreghen. Die van Brabant verlieten Herentals, het Crijchs-volck van doene zijnde om elders te gebruycken. Den xvii. Augusti is Parma meester gheworden van Dendermonde, nae dat hyse beschoten ende bresse ghemaeckt hadde/de Heere van Rijhove in Hollandt ghereyst zijnde om met den Prince ende Staten te spreken. Den vii. Septembris heeft Parma Vilvorde (alias Ville-Forte) inghecreghen. De Staten ghebruyckten des maels hare meeste macht om Zutphen te beschansen ende te benauwen/ ende die van Brabant hadden meer dan ghenoech te doen om haer selven te verdedighen. De Male-contenten ende Ghespanioliseerde Borghers binnen Gent wierden dagelijcx stouter door alle de victorien van Parma/ende de goede alle daghe flaeuwer. Den hongher wierter oock van daghe te daghe grooter onder de schamele ghemeynte/die gheenen grooten voor-raedt van victualie en hadden connen op-doen/ende der self der getal was groot/want vele Huys-lieden van het Landt verdreven zijnde/vluchten binnen Gent/welcker vele [1583.] van hongher en commer/in groote aermoede storven ende verdorven. Jck hebbe ghesien/dat arme lieden malcanderen sloeghen om de hoofden en vellen van paelinghen/die andere lieden wech-gheworpen hadden. De Magistraten schickten over al hare Ghesanten uyt / om te vernemen/ offer erghens eenighe apparentie van ontsett was/ gheresolveert zijnde het uyterste te verwachten: Maer nerghens gheene hulpe noch ontsett vernemende / soo zijn sy / nae dat de Stadt wel een jaer lanck was besloten geweest/ende gheenen toevoer van provande becomen en hadde/genoodtsaeckt gheweest met den Prince van Parma te appoincteren/d'welck geschiet is op den xvii. Septembris, het verdrach in-houdende / dat sy den Coninck van Hispanien souden kennen ende aennemen voor haren Souvereyn ende Heere/als Grave van Vlaenderen/des souden sy genieten al hare Privilegien ende Costuymen / ghelijck sy voor de beroerten ghedaen hadden. De Coninck soude wederom comen tot het gheniet van zijn domeynen: Daer en soude gheen ander Religie gheexerceert worden dan de Rooms-Catholijcke / de Prelaten/ Collegien/Cloosteren/ ende alle Gheestelijcke souden in hare goederen her-stelt worden. Doch alle die van de Religie waren/souden moghen noch twee jaren lanck in de Stadt blijven/ ende van hare goederen disponeren nae haer believen/ levende sonderschandael. Die van der Stadt souden betalen twee hondert duysent Croonen/tot erkentenisse van de genade die sy van sijne Majesteyt ontfinghen/ tot onderstant van de groote costen in de belegheringhe ghedaen. Alle de Predicanten der Ghereformeerde Religie / souden datelijck met het garnisoen moghen uyttrecken/met hare familien ende baggagie: Noch moesten die van Gent in handen van den Prince van Parma leveren ses Mannen die hy noemen ende uyt-kiesen soude/ belovende / nae vele

[p. 442]

[1583.] beden ende intercessien/ dat hyse het leven schencken soude/ ende dat sy met rantsoen te betalen soude los ghelaten worden. De Heere van Champagny, die dus langhe binnen Gent hadde ghevanghen gheseten/ wierdt van Parma ghemaeckt Gouverneur der Stadt/ende stracx heeftmen begonnen het afghebrokene Casteel weder op te timmeren/ ende met sterck garnisoen te besetten: Meer dan de helft der Borgheren zijn binnen de twee jaren uyt der Stadt vertrocken/ [1583.] ende gaen woonen in Hollandt/Zeelandt/ ende elders.

Parma vondt in dese Stadt een groote menichte van schoon Gheschutt/ende alderhande munitie/ende wapen-tuych/d'welck hem seer dienstelijck was ende wel te passe quam/ om Antwerpen/ Brussel/ ende andere Steden te gaen belegheren.

VVat helpen Muyren, Grachten, Vesten,
Als niet en helpt, den Alder-besten.