Afbeeldinge ende beschryvinghe van alle de veldslagen, belegeringen ende and're notabele geschiedenissen ghevallen in de Nederlanden

Geduerende d'oorloghe teghens den coningh van Spaengien: onder het beleydt van den Prince van Oraengien, ende Prince Maurits de Nassau

[p. 310]

Beroerten binnen Atrecht, ende onthalsinghe van Nicolaes Gosson, den XXVI. Octobris, Anno 1578.

[1578.] NEvens andere Heeren ende Edele / die haer met den Coninck heymelijck versoent hebben / is oock gheweest de Heere van Capres, Gouverneur van Atrecht/Hooft-stadt van Arthois/ onaenghesien dat hem van de Spaenjaerden sulck een d'espit ende cleynicheyt is aenghedaen gheweest/doe hy ghevanckelijck werdt ghebracht op het Casteel van Antwerpen / ghelijck ick boven verhaelt hebbe. Hy heeft allen vlijt ende neersticheyt aenghewendt/ om dese Stadt (daer de gheheele Provintie van Arthois d'ooghe op hadde) te versekeren voor de male-contenten. Hertoghe Matthias hier van verwitticht zijnde/heeft des Heeren van Capres ende sijner aenhangheren voornemen ghepoocht te breken/ latende eenighe Prelaten/ Officieren/ ende persoonen van qualitè, die tot scheuringhe geneycht waren/ ghevanckelijck nemen door de goet-gesinde Borgers; Daer benevens ordonnerende ende bevelende den Heere van Capres, ende den Magistraet van Atrecht/ dat sy in hare Stadt souden oprichten een Collegie van vijfthien Notabele / diemen nemen soude uyt de vijfthien Vaendelen der Borgheren/ welcker ampt soude wesen sorghe te draghen voor den welstant/ruste/ ende vrede der Stadt / ende versekeringe der selfder in de Vnie met d'ander Provincien. Dit is den Heere van Capres ende andere seer teghen de borst gheweest / ende hiclden teghen soo langhe als sy eenichsins conden / doch eyndelijck hebben sy daer in moeten verwillighen / dewijle den Hertoghe enckelijck hebben wilde dat het gheschieden soude. De persoonen die in dit Collegie ghesett werden/ waren dese / Robert Bertoul Heere van Halenghes, Nicolaes Gosson, een treffelijck Rechts-gheleerde/Guliame Caulier Heere van Belacourt, Pierre Bertoul Heere van Bois-Bernard, Iaques Moullot, beyder Rechten Licenciaet/ [1578.] Ioan Caffart, Ontfangher Generael van den Burg-Grave van Gent / Robert Vassal, Nicolaes Denis, Loys Roche, Iean VVidebien, Heere van Jumelle /Ioan Pottier, Morand Camp, Sebastiaen Chocquet, Vincent Vlaemijnck, ende Robert Penin, Procureur. Onaenghesien dat dese vijfthien Mannen haer gheensins en staken in het ampt des Gouverneurs / noch oock des Magistraets / so en hebben die even wel de selfde niet connen lijden / maer sochtense in den haet te brenghen by de Borgherije / om dat sy haer hinderlijck waren in het volbrenghen des quaden aen-slachs daer mede sy swangher ginghen. Want dese vijfthien Mannen vermaenden en baden daghelijcx de Borgherije tot eendracht/ ende tot onderhoudinghe van de Vnie met de ander Provincien/ haer voor ooghen stellende wat elende en̄ jammer dat haer boven het hooft was hangende / indien sy haer afscheurden van hare nae-buyren. Het is ghebeurt den xvii. Octobris, dat de Magistraet alle de Borghers aen het Stadt-huys te comen ontboden heeft / aldaer in wapen ende op de wacht ordonerende de ghesworene Schutterije: D'welck d'ander Borghers siende/soo hebben sy wel ghemerckt datter wat besonders omgaende was tot naedeel der Stadt. Haerder eenighe met eenen besonderen yver en̄ vrymoedicheyt ontsteken zijnde/ maecten haer meester van het Corps de guarde der Schutterije (d'welck sy des te beter conden doen / overmits den roep ginck / datse Ambroise le Duc, Wacht-meester / ende de Ruyteren aen hare sijde hadden/) ende voorts ginghen sy nae de Camer daer de Magistraet vergadert was/ dien ghevanghen nemende / sonder dat yemant haer sulcx verhinderde: Dese stout-moedighe Borghers en beschadichden niemandt. Den

[p. 311]

(106)

Regnandiquos tum vexat furiosa libido
Atrebati, Cives paci patriaeq_Ʒ studentes
Obruere, et jugulum morti praebere, furore
Nobilium Gosson perijt sub judice iniquo,

[p. 312]

[1578.] Provincialen Raedt van Arthois hier aen een groot mishagen hebbende/heeft soo veel te weghe gebracht/ dat den grootsten deel der Burgheren ghewapender handt / ende met vliegende Vaendelen (het garnisoen sich neutrael houdende / ende het spel aensiende) den Magistraet verlost ende in vrydom ghestelt hebben/ vier daghen nae haer ghevanckenisse. Capres quam stracx hier nae in de Stadt / wel blijde zijnde / dat het dus wel afgheloopen was / ende heeft hem beraden met den Magistraet / hoe sy haer best wreken souden over die Borghers die haer teghen waren: Sy hebben eenen voor-namen Borgher / die hare partije teghen was / stracx opghehanghen / ende sy hebben die vijfthien Gedeputeerde afghesett/doch eenen der selfder/ghenoemt Pierre Barthoul, eenen Man van seventich jaren/hebben sy den xxiii. October by nachte opghehangen / ende met hem den Advocaet Allard Crugeot, met veel toortsen en fackelen den nacht luchtende. Nicolaes Gosson,

Vir bonus, & sapiens, linguaque & pectore verus Iustitiae cultor, rigidi servator honesti.

een wijs ende seer gheleert Edel-man/twee en seventich jaer oudt / die de Stadt / ende het Landt veel groote diensten ghedaen hadde/werdt op het Raedthuys ghevanckelijck ghesett / ende was boven alle d'andere van Capres ende de andere afvallende ghespanioliseerde seer ghehaett / om dat hy stant-vastelijck gesustineert hadde/dat het die van Arthois geensins voorderlijck en conde wesen haer te scheuren van die van Vlaenderen / ende de Vnie te breken die sy besworen hadden: Dat sy behoorden te ghedencken hoe groot profijt / ende wat weldaden / dat sy menichmael uyt Vlaenderen / ende uyt Brabant ghetrocken [1578.] hadden: Tot de welcke sy altijdt haren toevlucht in tijdts des noodts plechten te nemen; Dat het soo veel was / als of sy met de rechter hant haren slinckeren arm afhieuwen / indien sy haer van die Provincien scheurden/ &c. Sijn vyanden hebben hem den xxv. October des nachts uyt sijn bedde doen rijsen/ende hem voor hare Vier-schare stellende/hebben sy hem doen aenclaghen/ als eenen Moeyt-maker/ ende verstoorder der ghemeyne vrede/ende verwesen onthooft te worden/ d'welck dadelijck gheschiedt is des nachts tusschen een en twee uyren op eenen Sonnedach/het gheheele ghedingh ofte proces maer seven uyren gheduyrt hebbende/ teghen alle ordre/recht/ende ghebruyck der Stadt.

Vera loquens subijt constanti pectore mortem.

Hier nae hebben die Male-contenten binnen Atrecht ghevanghen ghenomen Morand Camp, oock een van die vijfthiene / dien sy opghehanghen hebben/nae dat hy ses maenden lanck in een leelijcke ghevanckenisse gheleghen hadde. De andere van het Collegie der xv. hebben middelen ghesocht ende ghevonden / om haer met den Magistraet te versoenen: Doch Iean Caffart ende noch een van de xv. vluchtten by tijdts/sy zijn ghebannen/ ende hare goederen gheconfisgueert/ teghen de privilegien der Stadt / d'welck oock veel andere goede Borghers weder-varen is. Op dese maniere heeftmen gheprocedeert als Arthois / Henegouwe / Rijssel / Douay / ende Orchies haer ghescheurt hebben van d'ander Provincien: Gheen Steden in Walsch-landt aen der Staten sijde bestendich blijvende/dan Camerijc/ Doornijc/ ende Bouchain.

Occasionem quaerit, qui vult discedere ab amico.