Afbeeldinge ende beschryvinghe van alle de veldslagen, belegeringen ende and're notabele geschiedenissen ghevallen in de Nederlanden

Geduerende d'oorloghe teghens den coningh van Spaengien: onder het beleydt van den Prince van Oraengien, ende Prince Maurits de Nassau

Meenen ingenomen by den Heere van Montigny, Hooft van de Malecontenten, den 24. Septembri, 1578.

[1578.] DOe de saken in Neder-landt soo schoon ende soo wel stonden/ dat de Staten lichtelijck Don Iohan met sijn Spaenjaerden/ Jtalianen/Albanoisen/ende andere vreemde Natien souden hebben connen vermeysteren/ ende t'eenemale te Lande uytstooten/ ende alsoo eene bestendige ende goede Jn-landtsche vrede onder malcanderen maken/soo is dit om-ghestooten ende te rugghe ghebleven door de inwendighe scheuringhen der Provincien van malcanderen/die/tot groot leet-wesen van vele vrome persoonen/ bevonden hebben warachtich te zijn het oude segghen/ Discordia res maximae dilabuntur.

De Walsche Provincien waren male-content ofte t'onvreden / om dat over al by de Generale Staten ende Hertoghe Matthias, Religions vrede gheconsenteert was: Sy protesteerden daer teghen/lijf/leven/ eere / goet en bloet te willen waghen; Ter contrarie en wouden die van Gent gheen ander Religie / soo wijdt als sy te ghebieden hadden/ lijden noch dulden/ als die nae Godes woordt ghereformeerde. Sy hebben de Cloosters ende Kercken der Paus-ghesinde ghebroken/ende de Geestelijcke persoonen uyt Gent/ ende oock uyt meer andere Steden in Vlaenderen gewesen/haer [1578.] alleen gevende eenich onder-houdt/voorwendende dat de noodt der oorloghe/als fortificatien van Steden/ende gagien der Soldaten/die vele waren/haer sulckes deden doen. Van de Clocken/Coper / ende Metael / d'welck sy uyt de Kercken ende Cloosters namen / hebben sy veel Gheschuts ghegoten/ de meubelen ende cieraet der Kercken ende Cloosteren hebben sy om een geringhes vercocht: De Bosschen ende Boomen der Cloosteren zijn by groote menichten afghehouwen ende vernielt. Desen yver sonder verstant of discretie/ en heeft niet alleen de Walsche Provincien bedroeft / maer oock de Staten der Landen / als oock den Hertoghe Matthias, ende den Prince van Oranien/ die alle moghelijcke middelen ghebruyckt hebben om dit heete vier te dempen/maer het was al te vergheefs. Eenighe Hoofden in Vlaenderen vermochten te vele by de Gemeynten/die lichtelijck tot op-roer/daer profijt mede gemenght was/ te brenghen waren. De gheveynsde Patriotten/ende ghespanioliseerde Neder-landers/ welcker heel vele waren/ hebben dese gheleghentheyt al te wel weten waer te nemen/om haere passien van eer-giericheyt/

[p. 304]

[1578.] en̄ wraeck-giericheyt in het werck te stellen. Een van de eerste/ soo niet de alder-eerste/die dese ghelegentheyt heeft waer ghenomen/is gheweest Valentijn de Pardieu Heere van La-Motte, Gouverneur van Grevelinghen, een sterck Stedeken in Vlaenderen/ Frontier teghen Cales. Van hem zijn in die tijden dese Verskens ghemaeckt/

Monsieur La-Motte
Pour la bourse bon Patriotte:
Tandis que la bourse durera,
La-Motte bon Patriotta sera.

Desen La-Motte, nae dat der Staten Legher voor Gemblours gheslaghen was/daer hy Generael over 'tGheschutt gheweest was/ door Vlaenderen treckende/so is hem daer erghens eenighe onweerdicheyt ofte schamperheyt aengedaen / d'welck hem seer verdroten heeft. Te Grevelinghe ghecomen zijnde/heeft hy hem volcomen meester van die plaetse/ ende van 'tgarnisoen ghemaeckt: Hy heeft hem heymelijck versoent met den Coninck / met volcomene macht / om oock andere daer toe te beweghen/d'welck hy lichtelijck heeft connen doen in de Walsche Provincien/daer veel Adels ende groote Heeren waren / als Montigni, Heze, Egmont, d'Alennes, Capres, Bours, die als Overste / Colonellen / Ritmeesters / ende Hooge Bewinthebbers langhe de Landen in hare crijghen ghedient hebbende / vrees den ende vermoedden/dat het Leger der Staten nu voortaen principalijc uyt Hooch-duytsche/ Enghelsche/Hollandtsche/ende andere Natien/ de Religie toe-ghedaen wesende / bestaen soude/ ende dat sy weynich groote Officien souden erijghen/ oock cleyn credijt souden hebben: Jmmers de sake is in corter tijdt soo verbittert / dat de een teghen d'andere tot handt-dadicheyt ghecomen is. Jn September laghender eenighe Walsche Regimenten te Gavre (den Grave van Egmont toe-comende) ontrent drie mijlen [1578.] van Gent/die daer ende daer ontrent de Huys-lieden grooten over-last deden met Brandt-schatten/ Vrouwen-cracht/oock hier en daer de Boeren doodtslaende/ / de Gentsche Quartieren af-heysschende in gereede penninghen de somme van drie hondert duysent gulden/dreyghende datse die van Gent wel haest souden leeren ter Misse gaen/ ende dat sy de ghevanghene Heeren souden comen verlossen. Dese wierden van die van Gent Pater-nosters Knechten, maer in't ghemeen male-contenten ghenoemt/welcken naem sy oock selve (als die haer seer wel paste) aennamen.

Die van Gent zijn by den Hertoge ende Raedt van Staten over de foulen ende overlast der male-contenten seer clachtich ghevallen: Waer op sy geenen grooten troost en cregen/ maer haer werdt geantwoordt/ dat sy hare Quote van penningen souden op-brengen/ so soude daer in versien worden: Die van Gent wouden de male-contenten eerst gestraft en̄ verjaecht sien/ eer en begeerden sy van gheen Contributie tescheyden. Dit aldus staende/ soo sijn eens by nachte uyt Gent ghetrocken eenighe Ruyteren ende Soldaten/ die met den dach de malecontenten te Gavere in't Legher ghevallen zijn/ eenighe doot-slaende / ende ontrent vijftich binnen Gent ghevanghen brenghende/ meest in't hemde ende schier naeckt/want sy haddense uyt het warme nest ghedreven. Daer zijn nu en dan noch meer reconters ende schermutselinghen tusschen de male-contenten ende het Gentsche Crijchsvolck gheschiedt / ende die van Gent hebben eens de male-contenten uyt de limiten van Vlaenderen gedreven/haer vervolhende tot by Rijssele/nemende de Vrouwe van Glayon gevangen. Als nu de male-contenten dus met ghewelt elcke reyse bespronghen ende gheslagen werden/soo hebben sy oock dien van Gent/ ende hare aenhanghers / den crijch opentlijck aengedaen/af-loopende ende brandt-schattende veel rijcke

[p. 305]

(104)

Nec Mora, mox Miles malefidus non sine saevo
Agmen agente Duce, haec MENENARUM moenia vastat,
Et properat totam gladijs excindere gentem,
Picta tabella refert, insani effecta furoris.

[p. 306]

[1578.] ende machtighe groote Dorpen/als Belle/ Poperinghe / ende andere. Den vier en twintichsten Septembris heeft Emanuel de Lalain, Heere van Montigny, met eenighe Walsche Colonels ende Capiteynen eenen aenval ghedaen op Meenen / gheleghen op de Leye/ tusschen Cortrijck/Rijssel/ ende Armentiers/d'welck des maels meest openlach / want men was daer in't werck om dat te fortificeren ende met Bolle-wercken te stercken. Montigny hadde secreet verstant met den Pastoor ende Baillu van Meenen/ende noch eenighe andere daer binnen/die de Wacht/alsmen ter vroech-Misse luydde/hieten gaen rusten; De Malecontenten stracx daer op aen-vallende / vonden weynich teghen-weere: De Burghers die den alarm hoorende met haer gheweere uyt hare huysen op de strate quamen / werden stracx doodt gheslaghen / of in de Leye [1578.] geworpen ende verdroncken. De Male-contenten hebben het Stedeken gheplondert / daer sy grooten buyt cregen / want daer woonden veel rijcke Drapeniers/ ende wel tachtentich rijcke Brassers/ of Brouwers/ welcker Bier / ghenoemt Meenensche Kuyte, door de bequaemheyt van de Riviere / ghevoert / ende ghedroncken wierdt door gheheel Vlaenderen / Arthois/ ende andere Quartieren daer ontrent. Montigny noemde het Stedeken Meenen/sijn Conqueste / ende maeckte aldaer Sedem Belli, om daer uyt teghens die groote Stadt van Gent de oorloghe te voeren. Dit zijn wederom beginselen van groote elenden geweest/ jae de ruyne ende verderf van Vlaenderen ende aller om-ligghender Steden en Provincien.

Il n'y a si grand, ne si sage,
Qui du petit n'ait bien dommage.