Afbeeldinge ende beschryvinghe van alle de veldslagen, belegeringen ende and're notabele geschiedenissen ghevallen in de Nederlanden

Geduerende d'oorloghe teghens den coningh van Spaengien: onder het beleydt van den Prince van Oraengien, ende Prince Maurits de Nassau

[p. 283]

Hoe ende waerom de Jesuyten/ende eenighe Minne-broers uyt Antwerpen gheleydt zijn / den XVIII. Maij, Anno 1578.

[1578.] DE Heeren Generale Staten hebben noodtwendich geacht / over alte doen publiceren/ dat sy/ tot ruste ende vrede in Landen en Steden/ ordineerden ende belastten/ datmen over al de Pacificatie van Gent van poinct tot poinct soude onderhouden/ als mede ende insonderheyt/dat niemandt met Don Johan/ ofte sijnen aenhanck / die vyandt van de Landen verclaert was/en soude correspondentije houden: Als oock/ dat sich niemandt / Gheestelijck of Weereltlijck/en soude verstouten te preken/noch te spreken schandaleuse woorden/ streckende tot seditie / ofte tot verminderinghe van het respect ende eere / die elck een den Arch-Hertoge/den Prince van Oranien/ende de Staten schuldich was: Oock was het der Heeren Generale Staten believen ende bevel / dat een yeder van wat staet ofte qualiteyt hy ware / de Pacificatie van Gent by solemnelen Edele besweeren soude/met de declaratie ende asseurantie daer nae ghevolght: Oock soude een yeder sweeren / den Coninck ende Arch-Hertoghe ghetrouwe te wesen / ende met lijf en goet te assisteren. Die desen eet soude weygheren / ofte uytstellen te doen / hielden de Staten voor vyanden/ ende teghens de sulcke wilden sy gheprocedeert hebben met bannissemente/ aentastinghe van goederen/of andersins/ ghelijck nae goeden rechte ende redene te behooren soude bevonden worden. Door desen middel meynden de Staten (die des maels noch meestendeels Paeps waren) de Roomsche Religie buyten Hollandt ende Zeelandt te versekeren. Dese declaratie der Heeren Staten was van dato den xxii. Aprilis, Anno 1578. Wt cracht der selfder is de Pacificatie van Gent / Vnie / ende naerder verbontenisse alomme gepubliceert / ende beeedicht geworden / selfs van vele aensienelijcke Gheestelijcke persoonen. Maer de Jesuyten [1578.] hebben alomme/ ende namentlijck tot Antwerpen / gheweyghert dien eet te doen/ segghende/ dat sy den Paus ghesworen hadden/ die Don Johans vrient was/ ende dede hem assistentie: Derhalven so en conden noch en mochten sy dien eedt niet doen. Als de Jesuyten hier inne persisteerden (niet teghenstaende groote ende verscheydene onder-richtingen van vele Prelaten ende andere treffelijcke persoonen) soo warender vele Borghers ende Jn-ghesetene soo op haer ghestoort/ dat sy wel lichtelijck de selfde met ghewelt souden aenghetast ende qualijck ghetracteert hebben: Maer dit is den volcke belett gheworden / door de goede ordre welcke de Colonellen der Borgherije ghestelt hebben. Doch alle de Jesuyten tot veertiene in ghetall / zijn/ uyt last ende bevel der Hoogher Overicheyt / op Pinxter-dach / den xviii. Maij, ter Stadt uytgheleydt / op 'tBier-hooft zijn sy t'schepe ghegaen/ ende van Antwerpen nae Mechelen ghevaren/ ende van daer voorts nae Leuven / daer Don Johan te ghebieden hadde. Dese Menschen / die haer selven afscheyden van den naem der Christenen / zijn eerst ten tijde van den Hertoghe van Alba in verscheydene Steden van Neder-landt ingheslopen/ ende in corter tijdt seer diepe daer in gewortelt / Mala herba cito crescit. Sy hebben t'Antwerpen ghecocht een seer schoon / groot / ende treffelijck huys/ghenoemt het huys van Aken, toe-behoorende 'tgheslachte van de Schetsen / die van Aken t'Antwerpen ghecomen waren / ende hadden dit statelijcke huys daer ghebout. De Jesuyten hebben 'tselfde seer bequamelijck tot haren gherieve gheaccommodeert ende gheordoneert: Jnsonderheyt nae dat sy seere gherijckt waren door de plunderinge ende

[p. 284]

[1578.] roof van Mechelen/ ende van Haerlem/ende dat aldus: Sy predicten binnen Antwerpen seer ernstachtich teghen der Spaenjaerden onredelijckheyt / goddeloosheyt/ ende onmenschelijckheyt/ die sy te Mechelen bedreven hadden: De Spaenjaerden in hare conscientien dus aengheroert ende overtuycht zijnde/ maeckten op haer doodt-bedde den Jesuyten rijcke Testamenten/ soo wel van hare achterstedighe Gagien / als van hare Buyten / tot eenen versoen-offer voor hare leelijcke sonden / ende tot gherust-stellinghe harer beswaerder conscientien.

Da tua dum tua sunt, post mortem tunc tua non sunt.

De Minder-Broeders binnen Antwerpen vonden haer ooc beswaert den voor-verhaelden eedt te doen/ ende begeerden dach van beraedt/ die haer oock ghegheven is: Op alles wel ghelett hebbende/ ende bevindende [1578.] / dat de andere Bedel-moniken/Prelaten/ Canonicen/ ende andere Gheestelijcke persoonen desen eedt ghedaen hadden: Soo hebben sy dien oock ghedaen. Doch haren Gardiaen/ende noch achtien of neghentien weygherlijck zijnde / wierden oock ter Stadt uyt gheleydt. Dese Moniken tot op den derden dach in beraedt zijnde/ wat sy doen wilden / soo warender eenighe onder den ghemeynen Man/ende onder de Soldaten/ die ghewapender handt in het Clooster wouden breken/ ende de Moniken ghewelt aen doen/d'welck de Borgher-meester Straelen verhindert heeft met perijckel sijnes levens / want twee onbedachtsame Soldaten setten hem het roer op de borst/met de brandende lonte in den hane. Doch dese Soldaten wierden stracx aenghetast/ende zijn verwesen onthalst te worden.

[p. 285]

(96)

Ordo sacer MAGNUM proclamat sumere Ianum

Arma inimica, negat Iesuitarum ordo profanus,

Mox ergo patrijs excedere finibus illi
Iussi abeunt, turbant cives, et federa pacta.