Afbeeldinge ende beschryvinghe van alle de veldslagen, belegeringen ende and're notabele geschiedenissen ghevallen in de Nederlanden

Geduerende d'oorloghe teghens den coningh van Spaengien: onder het beleydt van den Prince van Oraengien, ende Prince Maurits de Nassau

[p. 238]

Hoe Don Johan het Casteel van Namen inghenomen/ ende met sijn Crijchs-volck beset heeft/ Anno 1577. den XXIIII. Iulij.

[1577.] WEl hebben d'oude gheseyt / Nullum simulatum diuturnum, dit heeft ghebleken aen Don Jan van Oostenrijck/ die in het Gouvernement der Nederlanden getreden zijnde/niet lange den geck in de mouwe en heeft connen houden / al dien soeten wijn is in bittere galle / al het lieflijck cussen is in bijten verandert: Hy heeft terstont gesocht te legghen het fondament van een nieuwe in-landtsche oorloghe / die veel selder en bloediger soude geweest zijn/dan de voorige/ ten ware dat Godt de Heere deses Achitophels raedt by tijdts ontdeckt ende te schande ghemaeckt hadde door de wijse voorsichticheyt sijner Princelijcker Excellentie van Oranien/ en̄ anderer cloecke/ wijse/ ende verstandighe Mannen/Regierders der Landen ende Steden in Neder-landt.

Don Jan heeft om des te gevoegelijcker sijn secrete commissie/die veel anders luyde als die welcke hy de Staten vertoont hadde / in het werck te stellen / by sich behouden Octavio Gonzaga, den Spaenschen Secretaris Escovedo, Baptista de Taxis, die hy Hoof-meester maeckte / ende diergelijcke andere meer / soo vele als hy bequamelijck onder het decksel van sijn groot huysgesin conde behouden/ onder de welcke verscheydene den Landen ofte goede inwoonders der selfder/ seer onaengenaem waren/ overmits sy by Duc d'Alve so groot in't spel gheweest waren: Hy gebruyckte heel weynich Neder-landers in sijnen dienst / of aen sijn Hof/dan alleen sulcke/die hy wel wist/dat geheelijck gespaniolizeert waren: Dit geschiede alles tegen sijnen eedt /belofte/ ende Edict / Art. 10. Die Nederlandtsche/Walsche/ Hooch-duytsche Heeren saghmen meest by hem te Hove/ ende best ontfangen te zijn/die met den handel ende regieringhe der Staten altijdt qualijckst te vreden waren gheweest. Dit heeft stracx [1577.] den Staten ende goede Patriotten een quaet bedencken ghegheven. Daer zijn stracx in den beginne sijner regieringhe / verscheydene brieven/die hy/ende Escovedo aen den Coninck/ende aen Antonio Perez Raets-Heere ende Secretaris des Conincx/geschreven hadde/in Gasconien afgeworpen/ ende van den Coninck van Navarre aen den Prince van Oranien gesonden/ in de welcke hy met sijn eygen hant geschreven hadde/ dat het Neder-landtsche lichaem niet anders te ghenesen en was, dan met af te snijden het ghene dat daer in ghequetst was; ende Escovedo schreef ront uyt/dat de Landen door vuyr en sweert moesten ghedwonghen wesen. Vre, seca. Het was al tot den Crijch dat sy den Coninck vermaenden. Oock stont in dese brieven/ datmen moest voeden de particuliere querellen onder de Edele ende Lantsaten/ende latense om de vryheyt der conscientie / ende om de Officien met malcanderen pluck-hayreu: Dus doende soudemen den eenen connen castijden door den anderen/ende men soudese dan beyde lichtelijck connen vermeysteren. Jn dese brieven stont oock / datter niet eenen en was onder de Edele ende inwoonders deser Landen/die recht ginck/ maer dat sy alle gaer een vervloeckte en̄ valsche meyninge hadden/niet anders soeckende/dan te leven nae haren lust/sonder wet of reghel. Dit seyde hy/om dat de Staten ende ondersaten vyandt waeren van de Spaensche Jnquisitie/ ende vryheyt der conscientie versochten/ oock in vele plaetsen vrye oeffeninge der Gereformeerde Religie. Don Johan heeft oock Ambassadeurs gefondē aen den Keyser/ Coninginne van Engelant/ aen alle de Chur und Vorsten in Duytschlandt/om de selfde op te hitsen teghen den Prince van Oranien/ende sijne goet-gunders: Ende dit alles dede

[p. 239]

(79)

Detegit ecce dol[i]os IANUS cum faedera solvit

Venatum simulaus, portas Arcemq_Ʒ NAMURCI

Perfidiâ invadens, ea sunt quae lustra petebat,

Pacis opus valeat, valeant jam faedera IANI

[p. 240]

[1577.] Don Jan sonder kennisse van de Staten/ofte sonder den Prince selve eerst te vermanen / maer ter contrarie schreef hy met sijn eygen hant seer courtoyse ende beleefde brieven aen den Prince. Dit alles dreef Don Jan heymelijck. Maer opentlijck geveyns de hy veel anders/want als de Staten hem aendienden/wat redelijcke conditien dat sy de Hooch-duytsche Colonellen aenboden/belangende hare t'achterheyt/sijne Hoochheyt biddende haer te willen hier in assisteren/ ende ten besten spreken/ soo antwoorde hy seer ernstelijck/ soo het scheen: By-al-dien de Duytsche Colonels niet en wouden te vreden zijn met die redelijcke conditien/ die de Staten haer aenboden / dat het haer vry gheoorlooft soude wesen/die met ghewelt te lande uyt te drijven/jae hy swoer/dat hy sich in eyghener persoon daer toe woude gebruycken laten. Maer midler wijle heeft hy de Duytsche Regimenten van Focker/Polwijler/Fronsbergh/ende Cornelis van Enden/waer mede veel groote Steden beset waren/heymelijck aen de handt gehouden/haer vermanende de Steden die sy in hadden tot des Conincks besten wel te bewaren/ haer belovende dat sy van hare gagien niet verliesen en souden/onaengesien dat de Staten haer daer van sochten te berooven /jae oock nae haer leven stonden.

Terwijle Don Jan aldus het fondament tot een nieuwe oorloghe leyde/so heeft hy vernomen/dat sijn brieven aen den Coninck geschreven/op de frontieren van Spanien afgheworpen waren/hy vreesde dat de Staten die souden in handen crijghen/ende datse hem ergens bespringen souden/ eer hy met sijn Crijchs-volc soude gereet wesen/hierom heeft hy gedacht/dat het hooge tijdt was/hem selven te versekeren van eenige stercke plaetsen/ ende dat met behendicheyt/want hy en conde des maels genen Leger opbrengen. Hier toe quam het hem seer wel te passe/dat Margareta de Coninginne van Navarre / Dochter ende Suster van Vranckerijck/door Henegouwe quam/nae het Lant van Luyck reysende/ om te besoecken de Fonteynen te Spaa. Don Johan ontboodt onder dit decksel by hem de Heeren ende Edele die hy vertroude/quansuys [1577.] om dese Princesse eerlijck te ontfangen ende te geleyden. Hy is uyt Mechelen getrocken nae Henegouwe de Princesse te gemoet/maer sijn ooghe-merck was/ hem te versekeren van Bergen in Henegouwe/d'welc door de vigilantie van eenighe/hem is belet: Doch op Charlemont/ Lutzenborgh/ ende andere plaetsen zijn hem sijne aenslagen gheluckt. Nae het geleyt der Coninginne is Don Johan nae Namen ghetrocken/ hy reet buyten de Stadt op der jacht/ ende ontboodt den Gouverneur/dat hy daer by hem comen soude/dwelc hy niet en dorst laten: Nae by het Casteel comende/so heeft hy het rontom wel besichticht/gelijck dat eenen sorghe-dragenden Landts-Gouverneur wel betaemde. Hy vont by de Poorten des Casteels / den Heere van Hierges/den Grave van Megen/Floyon/Haultepenne/ende andere/elc een van haer wel gewapent/ ende de Pistolen in de vuyst/Don Johan nam terstont ooc sijn Pistole in de hant/ ende een weynichsken met die Heeren ghesproken ende overleyt hebbende hoe sy haer voornemen in het werc stellen wouden/ so zijn sy met een gedruys gelijckelijck tot binnen in het Casteel geloopen/daer hy gheen resistentie en vont/want niemant sich hier voor en hoede. Hy heeft den Ridder Iohan van Bourgoignē, Heere van Froymont van sijn Gouverneurschap ontslagen/eenen anderen datelijc in sijn plaetse stellende/en̄ de wachtē besettende met Crijchsvolc/d'welc hy in sijnen eedt nam. Don Jan dus meester van Namen geworden zijnde/seyde/Dit is den eersten dach dat ic Gouverneur der Neder-landen geworden ben, want tot noch toe docht hem/dat hy geleeft ende gheregiert hadde onder de tutele ende regieringhe der Staten/hy verfoeyde hem selven dat hy dit so langhe met patientie gheleden hadde. Aldus is subitelijck den Vos in eenen Leeu verandert. Hy seyde daer tot eenighe Raedts-Heeren/dat hy aldus moeste handelen/ om sijnen staet ende persoon te versekeren/ want hy in ervaringe gcomen was/datmen hem woude vanghen/ende in Zeelandt voeren.

Occasionem quaerit, qui vult decedere ab amico.