Het secreet-boek vol heerlijke konsten

[p. 310]

Van de blauwe Verwen.

Lasuyr-blauw.

DE Lasuyren zijn menigerley, waer van het eene het ander te boven gaet. Men sal den zwaren Lasuyr op een harde Wrijf-steen met een Gom-water af-wrijven: Doet hem daer naer in potjens, ende bereydt hem voorts met een water van de vijfde temperature die hier vooren beschreven staet, doet een weynigh Suycker-candijs daer in. Desen Lasuyr laet hem uyt de Penne schrijven: Als gy nu daer mede wilt schrijven, soo roert elcken reys de Verwe met een stocxken, als sy nu niet geerne uyt de penne en wil, soo doeter wat gewreven Mirrha by, ofte geschaefde Spaensche Zeep, soo salse volgen. Als de Lasuyr-verwe te vet, en te oudt is, soo waschtse af met klare loogh, tot datse goedt worde. Tempereertse daer naer wederom op nieuw. Doet daer onder een weynigh Visch-galle, soo is sy goedt om daer mede te schrijven.

Smalte.

Dit is een kostelick Blaeuw, datmen niet en derf wrijven, want het is soo schoon, dattet alle temperature aen neemt. Men ghebruyckt dat op een Licht-blaeuw ofte Bleeck-blaeuw verruwken. Dit blaeuw wordt seer selden gevonden.

Transmarijn-blaeuw.

Dit is onder alle Blaeuwen het alder-koste-

[p. 311]

lijckste, dan het wordt selden gevonden: men mach dit bereyden met eenige van de boven-genoemde temperaturen.

Asch-blaeuw.

Neemt Smelt asschen, siftse door een fijne sift, op dat het Zant daer van mag gescheyden werden, want sy heeft veel gruys by haer. Wrijft dese asschen met een weynigh Loot-wit, ende tempereret met alsulcke temperaturen als ’t u belieft, uytgenomen met den Parcament-lijm. Dit blaeu is bequaem om op alle Harnassen te strijcken, om wolcken, wateren, ende alderley wapenen mede te schilderen. Daer zijn noch veel andere Asch-blaeuwen die wel te vinden ende gebruyckelick zijn, daer van niet noodigh en is alhier veel te schrijven, maer men salse in de Mixturen wel vinden.

Blaeu Tornesol.

Neemt Krake-beesien die wel rijp zijn, stootse tot pap, doetse in een pot, laetse alsoo staen. Neemt daer na een suyvere pot, giet daer in een pot water, doet daer in vier loot levende Kalck ende een half loot ongestooten Spaens-groen, ende een dragme Salarmeniack, laet dese dingen alsoo in ’t water leggen, soo sal ’t een groen water worden, als nu dit water een dagh ende nacht gestaen heeft, soo siegt het water klaer af, door een dichte doeck. Doet daer naer de gestooten Krake-beesien in dat water, ende latet te samen opzieden: nemet daer na van het vier, latet kout worden, ende giet dan de blaeuwen Verwe door een doeck, in een verloyden Pot:

[p. 312]

Als ’t nu begint dickachtigh te worden, soo doet het in een Blase.

Doeck-blaeuw.

Neemt schoon gewassen doecxkens, drucktse in het Tornesol-blaeuw, trecktse wederom daer uyt, ende hanghse in de lucht te drogen, drucktse wederom in den Tornesol, ende hangtse te droogen. Doet dit soo lange tot dat u dunckt dat de doecxkens Verwe genoegh aengenomen hebben: Neemt daer na dese doecxkens als sy wel droogh zijn, ende voutse in papier, ende bewaertse alsoo. Als gy nu van dese Verwe gebruycken wilt, soo snijt stucxkens van doecxkens, ende doetse in een Kroesken, giet een weynigh waters daer op, soo hebdy schoon blaeu, en men noemet Tornesol Finaticum, men houdet voor een besonder blaeuw.

Bastart-lasuyr.

Neemt twee deel gebrande Eyer-schalen, soo veel als u gelieft, ende Salarmeniack, een deel, stootet onder een, wrijvet dan soo veel Spaens-groen als gy Verwe hebben wilt, op een Wrijfsteen met scherpen Azijn, doetet onder een in een nieu pot, stopt hem dicht toe datter geen walmte uyt en mach, stellet op een werme plaetse een maent langh, ende gy sult alsdan daer in een lieffelijck Verruwken vinden.

Violen-blaeuw.

Dit is een seer lieffelick Verruwken, dat niet alderley toeset en mach verdragen, ’t zy van water, ofte van eenige weecke dingen, uytgenomen

[p. 313]

klaer water: Daerom als gy dat wilt bereyden, soo legt daer van een stucxken in een Mossel-schelpe, giet daer op klaer water, ende latet weycken. Hier mede meught gy alle blaeuwen afsetten, ende gletseren. Men mach hier noch Gomme, noch Lijm, noch Aluyn toe gebruycken, want het soude afvallen: Maer als gy dit blaeuw vermeerderen wilt, soo doeter schoon Kalck-wit by, dat nemet geerne aen. Het komt uyt Vlaenderen, daerom dattet de Italianen Pers de Flandre noemen.

Blaeuw Indie.

Daer zijn veelderley soorten van Indie, dan de sekerste is de Lombaersche Indie, wrijftse wel kleyn met een dun temperatuur water, van de seste soorte hier vooren beschreven: Men gebruycktse in veel Mixturen.

Hoe dat men Indie maken sal.

Neem van het beste Scheer-hayr, van blauwe Laken, latet thien dagen langh liggen in natten Kalck, wasschet daer na den Kalck suyver daer van, ende leght als dan de Wolle in Urine, wrijvet daer naer op eenen Wrijf-steen, schrabet op eenen hoop. Men kan op dese maniere oock wel Parijs-rood maken.

Huys-Indie.

Neem Beesien, die men in hoogduytsch Kerngertembeer noemt, een tobbeken vol, stootse een weynigh, doetse in een ketel, giet daer op twee stoop waters, ende een pot goeden witten Wijn, latet te samen zieden, als ’t wel gezoden heeft,

[p. 314]

soo giet daer in drie loot ghestooten Aluyns latet wederom zieden: Neem daer naer van den viere, latet verslaen en sijget door een doeck, neem daer naer wederom vier loot gestooten Aluyn, schut hem daer in, ende roeret wel onder een, giet daer naer de Verwen in twee of drie blasen, hangtse een maent langh in den windt, op datse mach indroogen, soo hebt gy een goede Huys-Indie.

Purper-verwe.

Neem twee pondt Krake-bliblaeu, hier booven beschreven, twee loot gestooten Aluyns, een loot Kooper-asschen, men vintse by de Ketelaers. Neem een pinte waters, doetet al-te samen in een ketel, latet twee vingers-breet in-zieden, nemet daer naer van den viere, latet kout worden, en drucket door een doeck. Latet staen tot dat het begint dick te worden. Bewaer het in een Blase.

Switser-groen, dat door schijnigh is.

Neem Sap-groen, tempereret met water van Wijn-steen, dat men noemt Violen-water, gelijck ’t hier vooren beschreven staet, so wordt een licht groen.

Schaerlaeck-verwe.

Neem van den stercksten Azijn, of soo veel witte stercke Wijn, stoot Aluyn, wel kleyn, ende doet hem daer in, latet alsoo staen dagh ende nacht, op dat den Aluyn wel mach smelten, gietet op een deel ongelesten Kalck, roeret wel onder een, en latet oock eenen dagh staen, sijght

[p. 315]

dan de Looge van den Kalck in een verloyden pot. Neem viermael soo veel Brasilien alsser Aluyn was, doetet in een wit sacxken, hanget in dese Loog een dagh en nacht, druckt daer na de Verwe uyt den Sack in de Looge, hanget wederom in de Looge dagh ende nacht, drucket daer wederom uyt. Doet dit soo lange tot dat de Verwe goet is, laetse daer naer alsoo staen ende op een drooge plaetse staen indroogen.

Soet-verwe, ofte Hayr-verwe.

Neem van het Soet uyt der schouwen daer men dan hout en brandt, doet dit Soet in een pot, giet daer op goede Looge, latet alsoo staen weycken, daer naer soo ziedet te samen tot op de twee deelen, neem stadigh acht dat den pot niet over en loopt, daerom dat gy hem stadigh roeren moet: Als ’t dan genoegh is ingezoden, nemet van den viere, latet staen dag en nacht, giet daer na de Verwe soetkens boven af, so hebt gy een goede Hayr verwe: dese Soet-verwe wort seer gebruyckt tot veelderley mixturen. Als gy van de dickste Verwe wilt hebben, so neem het geene dat op den gront gevonden wordt.

Mommie.

Men vindt de Mommie nergens als in de Apotheke, het is een Menschen-vleesch, dat konstig is gedrooght en bereydt. Sy geeft oock fijne Hayr-verwe en Kleedinge, ende is nut tot veel dingen. Tempereert met een dun water van Gomme.