Het secreet-boek vol heerlijke konsten

Van Secreten des Wijns.

Om verdorven Wijn te verbeteren.

Neemt Radijs in kleyne stuckskens gesneden, smijt dien in den verdorven Wijn, ende hy sal alle quaeden smaeck ende stanck verliesen, maer men moet den Radijs wederom daer uyt nemen, ende noch andere daer in smijten, soo verre als ’t nodigh is. Mizaldus

Om den Wijn van ’t verderven te bewaren.

Neemt de Schorssen van Wijngaert, leght die daer in. Item, neemt Aluyn terwijlen dat den Wijn noch jongh is, ende al eer hy gearbeydt heeft. Cardanus.

Om verdorven Wijn te recht te brengen

Neemt Beete-bladers, smijt die daer in, ende hy sal wederom goedt worden. Mizaldus.

Om Wijn te verbeteren als hy langh geworden is.

Neemt een pont Was, of soo veel als noodigh is, schaeft dat kleyne, ende legget in den Wijn, ende hy sal wederom te rechte komen. uyt een geschreven Boeck.

[p. 48]

Om den Wijn te verbeteren die verdorven is.

Neemt een goedt deel Terve, nae de groote van de tonne, ende hanght die in den Wijn met een Sacxken, ende sy sal alle stanck tot haer trecken, ende den Wijn sal schoon ende klaer werden. Pictorius.

Een ander.

Neemt een goedt deel Eyer-wit, ende als gy dat ter degen hebt geklopt, en doen schuymen, soo giet het in de Wijn-tonne, ende roert den Wijn wel om. Oft neemt twaelf kernen van Okernoten, braetse onder de assche, steektse door eenen draet, hanghse in de tonne, en laetse soo lange daer in hangen, tot dat den Wijn weder goedt geworden is, ende neemtse daer na weder uyt. Dit is het Secreet van eenen Wijntapper.

Om suyren Wijn te beteren.

Als den Wijn suyr is, soo neemt Terwe, ziedtse soo lange in water tot datse berst, en als sy nu koud geworden is, soo smijtse in den wijn, en stopt het vat wel dicht toe. Cardanus.

Om den Wijn sijn suyren te benemen.

Neemt Zaet van Porreyne, smijt dat in den Wijn, en hy en sal niet suyr worden, maer soet worden. Petrus Crescentius.

Om den Wijn sijnen quaden reuck te benemen.

Neemt een stuck Tichel-steen, maecket wel heet, smijtet in den Wijn, aen een draedt gebonden, stopt het dicht toe, twee dagen, daer

[p. 49]

na soo besiet oft hy niet gebetert en is, soo niet, soo doet het noch eens als vooren, ende soo lange tot dattet gebetert is. Cato.

Om den Wijn sijn suyren te beletten.

Neemt een stuck gesouten Speck, hanghet boven in het Bomgat, met de speck zijde nederwaerts in den Wijn, ende door de vettigheydt, ende soutigheydt des voorsz: Specks, en sal den Wijn niet scheiden noch dunne worden, door welcker scheidinge den Azijn gegenereert wordt.

Voor den verdorven Wijn.

Neemt Koe-melck die weynigh gesouten is, ende giet die daer onder, ende roerdt den Wijn wel om. Sommige doen dit met Kalck, met Solfer, ende met Aluyn, ende om dat sulcks den mensche niet en soude schaden, soo rade ick, dat men den wortel van Yreas, ende Genever-besien daer onder mengele. Lemnius.

Om den Wijn het geheel jaer over tot. Most te doen blyven.

Neemt een flessche vol Most, hanght die dertigh dagen langh in eenen Born put, ende den Wijn sal het geheele jaer over Most blijven.

Om witten Wijn root te maecken.

Neemt Maeghden-Honingh, ziedet hem hart tot eenen steen, stoot hem daer naer tot poeder, tapt den Wijn af in een ander Vat, ende stroyt dat poeder daer in, menget dat wel daer onder. Het selve kan oock wel met minder moeyte geschieden, namelijck, als gy neemt den Wor-

[p. 50]

tel van Patick, ende dien groen ofte drooge daer in smijt. Mizaldus.

Om den Wijn oft Bier te doen hebben diversche smaken.

Neemt alsulcke Kruyden, Zaden, ofte Speceryen, als ’t u belieft, set die te weycken in Brandewijn, vier-en-twintigh uren langh, soo sal hare kracht daer uyt getrocken worden; van desen Brandewijn sult gy een weynigh mengen in den Wijn of Bier die gy drincken wilt. Euonymus.

Om den Wijn te geven eenen goeden reuck ende smaeck.

Neemt een Lymoene, steeckt die vol Nagelen, hanght die in ’t Vat, datse den Wijn niet en rake, ende den Wijn sal eenen lieffelijcken smaeck krijgen. Alexius.

Om droeven wijn haestig klaer te maken

Neemt Schaefsel, ofte Crullen van Beucke-boom, leght dat in den Wijn, ende de Wijn sal klaer worden. Alexius.

Om te beletten, dat den Wijn door den Blixem ofte Donder niet en keere.

Neemt een yseren plate, belegh die met Zout, leght die boven op ’t bomgat, soo en sal hem de Donder niet beschadigen. Alexius.

Om nieuwe Wijn oudt te maken.

Neemt een once Melilote, Soethout, Nardi-Celtica, elcks drie oncen, Aloë, twee oncen: Stootet ende menget al onder een met Wijn. Euonymus.

[p. 51]

Om Water van Wijn te scheyden.

Neemt gesmolten Aluyn, smijt die in het Wijnvat, daer na so neemt een sponcie, maeckt die vet met olye, ende stopt daer mede het bomgat, heltet vat met het achterste eynde, latet loopen, het water sal alleene uyt loopen. Alexius.

Om te weten, ofter oock water onder den Wijn gemenget is.

Neemt wilde Appelen, ofte wilde Peeren, soo verre als die daer opdrijven, soo is ’t louter, maer gaen sy te gronde, soo isser water onder. Ofte neemt een Riet, bestrijckt dat met olye, steeckt die in den Wijn, trecktse wederom uyt, soo verre alsser eenige druppelen aen hangen, so isser Water onder. Democritus. Florent. & Sotio.

Een ander.

Soo verre als gy wilt weten ofter oock water onder den Most is, soo smijt daer een Ey in, soo verre als ’t stracks boven komt, soo isser waeter onder, soo niet, soo is ’t puren Wijn. Item, soo verre als gy den Wijn sijn kracht van arbeyden benemen wilt, soo smijter een kleyn beetjen Kees in, ende gy sult wonder sien. Waerom dat oock sulcks geschiedt, leert Georgius valla Placentinus.

Om het Water onder den Wijn gemengt wesende, te doen boven komen.

Neemt gedroogt Bloedt van eenen Haen, stootet kleyn, ende menget dat onder den Wijn, ende het water sal boven komen. uyt den mondt van eenen Monnick.

[p. 52]

Om den Wijn te beletten sijn kracht te verliesen.

Soo verre als ghy geenen diepen Kelder en hebt, daer in dat ghy den Wijn kondt goet houden, soo neemt anderhalf pont gesouten Speck, in eenen doeck gewonden, smijt dat in den Wijn, ende laet dat daer in leggen, ende te gronde gaen, soo en sal den Wijn niet verschalen, noch veranderen. Lemnius.

Om den Wijn sijn arbeyden te benemen.

Smijt daer in eenen Puymsteen, ende den Wijn sal sijn arbeyden laten.

Om den Wijn eenen Malvesey-smaeck te geven.

Neemt het Kruydt met den zade van Horminum, ende smijt die in Wijn die noch werckt,

ende hy sal al sulcken Malvasey-smaeck krijgen, dattet te verwonderen sal zijn. Mizaldus.

Bornage-wijn, voor alle Melancolijcque Menschen die met droefheydt gequelt worden.

Neemt Bornage-Bloemen, soo veel alst u belieft, smijt die in den Most, tot dat hy klaer is, ende daer nae soo treckt hem allencxkens af in een ander vat, ende bewaert hem. Arnoldus de Villa Nova.

Wijn van Kriecken van over-Zee. voor de gene die graveeligh zijn.

Neemt Kriecken van over-Zee, grof gestoo-

[p. 53]

ten, giet daer op heeten Wijn, ende laet hem daer op staen, tot dat hy den smaeck daer van tot hem getrocken heeft, doeter daer naer Suycker, ofte Honingh by. Arnoldus & Dioscorides.

Om te maken eenen stop ende Wijn voor een swacke mage, ende voor de gene die den loop hebben.

Neemt twalef pondt geschelde Quee-peeren, doet die in een Vaetken Most, laetse daer in dertigh dagen, doet daer naer den Wijn in een ander vat. Alexius.

Eenen Hypocras voor een swacke mage.

Neemt een half once Caneels, witten Gengber, twee draghmen, Nagelen, langen Peper, Muscaten, elcks twee draghmen, Suycker, een half pont, dit alle te samen gestoten wesende, doet dat in drie kannen Wijns, ende latet door leeken. Euonymus.

Een ander.

Neemt Caneel, anderhalf once, Gengber, een half once, Nagelen, twee dragmen, Galigaen, een dragme, Greyn, een dragme, rooden Wijn, twee Kannen: Menget, ende leecket door. Alexius.

Eenen Laxativen Hypocras, tegens de Quarteyne, tegens de Quotidiane, ende tegens de verouderde Tertiane.

Neemt Caneel, Rozijne, elcks een half once, Gengber, Zenuwar, Nagelen, Mastic, elcks

[p. 54]

een once, Polipodium, een half once, Epithymi, ses dragmen, Esule, een pondt, Suycker soo veel nodigh is, menget wel ende leecket met Wijn door eenen sack. Euonymus.

Klare Wijn te maken.

Neemt Caneel, twee once, Galigaen, Gengber, elcks een once, Nagelen, twee draghmen, Greyn, langen Peper, elcks een dragme, Honingh, anderhalf pondt, Suycker, twee pondt, goeden Wijn, twee Kannen, stootet en menget al tesamen, ende laet de Wijn door leecken.

Eenen gesuyckerden Wijn voor alle oude Lieden, die voedt, bloet genereert, ende de naturelijcke warmte versterckt.

Neemt Malveseye, Suycker, elcks vier pont, laetse te samen zieden met een sacht vyerken tot een Syrope, ende bewaert hem alsoo, als men daer van gebruycken wil, soo sal men twee deel waters daer by doen. Euonymus.

Eenen Laxativen Wijn.

Neemt een Kanne Most, smijt daer in kruyt van swarte Nies-wortel, een hant vol, latet te samen eens overzieden, smijt daer naer wederom het Kruyt daer uyt, ende gebruyckt hier van om stoelgangh te krijgen. Cato.

Om haestigh droncken te worden, sonder schade.

Neemt Lignum, Aloës uyt Indien, ziedet met Wijn, of ziedet met Water en met Schorssen van Mandragora, tot dat het water rootach-

[p. 55]

tigh wordt, ende menget dat onder den Wijn Alexius.

Om door drincken van veel Wijns niet droncken te worden.

Neemt Sap van witte Koolen, Sap van Granorum, Acricum, elcks twee oncen, Azijn, een once: Latet al te samen zieden tot een Syrope, waer van dat hy een once sal tot hem nemen, al-eer hy aen het drincken komt. Ofte men sal te vooren seven ofte acht bittere Amandelen eten. De Schaeps-longen gebraden, ende daer van gegeten, doet oock het selve. Alexius.

Om niet droncken te worden.

Neemt de Longen van een Geyte, braetse drooge, eet daer van, ende gy en sult geen dronckenschap gewaar worden, hoe sterck dat gy oock kondt drincken. Africanus.

Om eenen grooten Dronckaert den Wijn te verleeden, die des al te veel drinckt.

Neemt drie ofte vier Palingen, smijt die in den Wijn, laetse daer in tot datse sterven, giet daer naer den wijn af, geeft hem hier van te drincken, soo veel als gy wilt, ende hy sal daer naer den wijn verleydt wesen, ende een tegenheydt daer in krijgen, ende manierlijcker leven. Porta.

Om te weten oft een goedt Wijn-jaer wesen sal.

Soo verre als den Koeck-koeck komt te sin-

[p. 56]

gen aleer den Wijngaert sijn rancken schiet, soo sal ’t een goet Wijn-jaer wesen. Mizaldus

Om een Bier te beteren dat slap geworden is.

Als een Bier al te slap geworden is, so neemt Yreas, Gengber, Muscaten, Nagelen, Bakelaer, ende Laurier-Bladers, Calmus, Origanum, ende Beete, menget onder een, ende hanght dat daer in. Lemnius.

Om Weye van Melck te maken soo klaer als Water.

Neemt een kanne Soetemelcks, die dagh ende nacht gemolcken heeft geweest, maecktse heet, tot voor de Sode, doeter daer naer by eenen Romer Azijn, ofte Verjuys, latet alsoo staen den gantschen nacht, gietet door. Cardan,

Om den Azijn wel suyr te maken.

Neemt het vierendeel, ofte het vijfde-deel des Azijns, maeckt dat wel heet, ende gietet daer naer op de reste des Azijns, ende laet het vaetjen alsoo noch acht ofte thien dagen in de Sonne-liggen, ende hy sal wel suur ende lieffelijck zijn. Item, wortels van Gras die out zijn, Rozijnen Bladers van wilde Peeren gestooten, Wortels van Braem-besien, Weye van Melck, gebrande Eyckelen, gloeyende Kolen, ende Sop van Ciceren, eenige van dese dingen in den Azijn gesmeten, soo sal hy daer van suur worden. Alexius.

Om haestig den Azijn sterck te maken.

Smijt daer in eenige brocken van Gersten-

[p. 57]

broodt, dat versch uit den oven komt, ende hy sal in twee dagen daer door seer sterck worden. Mizaldus.

Om in der haest Wijn tot Azijn te maecken.

Smijt daer in Zout ende Peper, gemenght met Suurdeech, ende hy sal daer door seer suur worden. Maer soo verre als gy sulcks rasscher begeert, so maeckt een stuck van een Ticchel gloeyende, ende blust die daer in, tot drie ofte viermaels toe. Item, Radijs, onrijpeMispelen, Cornoeillen, Moerbesien, ofte Slec-pruymen. Het selve sal oock doen het Kruydt Gariophilata, ende insonderheydt de Bloemen als men die daer in doet. Porta.

Om van Wijn haestig Azijn te maken.

Soo neemt gestooten Beetwortel, doet dien in den Wijn, ende hy sal in drie vier uren in Azijn veranderen. Mizaldus.

Om van water Azijn te maken.

Neemt wilde Peeren, stamptse tot moes, laetse alsoo drie dagen liggen, giet daer op een weynigh waters, dertigh dagen langh, elcken dagh een weynigh, ende dit water sal in Azijn veranderen. Cardanus.