Dagverhaal van merkwaardige voorvallen

[1744]

*1744 January 40.

18.	Is John Jones in zijn huis bij Flint overleden in de ouderdom van 116 jaaren, hebbende zijn memo-

[p. 16]

	rie en gehoor tot het einde van zijn leven gehad, doch over een jaar het gesigt verlooren^28.
1.	Heeft een hovenier aan de princes van Walles^29 een heerlijke schotel met rijpe kersen en pruimen vereerd.
26.	S'morgens tusschen 10 en 1 uur viel in S. Haage een zo zwaare mist, als, volgens het eenparig getuigen van oude lieden, bij menschen geheugen ooit geschiet is.^30 De confusie was bij die gelegenheid zeer groot, nademaal de voorwerpen elkander op de straat niet konden mijden, en al tastende na de weg moesten [kon=doorgestreept, CvB] zoeken, verscheide menschen liepen hierdoor in de gragten deezer stad, die egter met grootte moeite noch tijdig gered wierden, de ruiterij was genoodzaakt bij het optrekken van de wagt van de paarden te stijgen, en dezelve met de hand te geleiden

28 Mercurius 1744, deel I, p. 98.

29 Jacobus schreef Walles, mogelijk bedoelde hij Wales.

30 Jacobus laste deze cursiefgedrukte zin zelf in. De rest van het verslag is vaak letterlijk over genomen uit de Mercurius, soms volstond hij met een samenvatting. Mercurius 1744, deel I, p. 99-100. Zijn informatie kwam uit het nummer van januari!

*1744 January 42.

om hun weg te vinden; veele personen bij het eindigen van den publicen godsdienst waaren genoodzaakt weder in de kerken te treden om niet verdwaalt te geraken, en de paarden der carossen wierden onder het ligt van de brandende flambouwen door voetgangers bestierd om ongelukken te verhoeden, waarvan men tot noch toe weinig of bijna niets gehoord heeft. Het is aanmerkens waardig dat de nevel zeer laag en de lugt helder en klaar was, zulk dat men van de bovenste verdiepingen der huizen de kerken, torens, en andere voorwerpen in een juiste gedaante konde aanschouwen, doch na de laagte ziende niets kon erkennen; gelijk het ook niet minder remarquabel^31 is dat men op het dorp van Loosduynen een uur van den Haag gelegen geene de minste mist gewaar wierd,

31 Opmerkelijk

[p. 17]

*1744 January 44.

	zijnde het weer aldaar zeer zagt en lieffelijk en met een aang: zonneschijn vermengt, zulks de tuinlieden de broeijbakken openzettenden om het aardrijk door de zonnestraalen te doen koesteren en verwarmen.
26.	Heeft het te Delft van s'ochtens 9 tot s'middags 1 uur zo zwaar gemist, dat dier gelijke bij menschen geheugen niet gezien is; de nevel was zo dik dat de menschen geen half voet ver elkander konden zien of erkennen, egter zij er geene ongelukken gebeurd, dan dat een oude vrouw daar door in het water is gevallen, doch aanstonds weder gered wierd^32.
26.	Heeft het hier bij de gantschen dag zwaar gemist, doch niet in vergelijking bij den Haag en Delft, de neven^33 hing hier meede zeer laag, zodat men de toppen der toorens klaar konde zien, en de lugt was zeer helder.

32 Mercurius 1744, deel I, p. 99.

33 Waarschijnlijk had hier ‘nevel’ moeten staan.

*1744 February 46.

1.

In de Hollandsche historische courant heeft in een brief uit Carthagena gestaan dat aldaar de 28e Decemb: 1743 s'morgens ten 5 uuren een zeldzaam lugtverscheinsel geweest was aan de kant van den berg Roland, gelegen eenige uuren bewesten deeze stad. Het was een vuur in de gedaante van een rivier, die een waterval heeft in de form van een tafellaken. Dit lugtverscheinsel doorliep eenige uuren het O^34 in die gedaante, gevende zo een helder ligt van sig dat de oog en daar bijna van traanden. vervolgens zag men het veranderen in een gloeijende bol, doende verscheide omwentelingen in de [woordje onleesbaar doorgestreept, CvB] lugt, waarna dezelve aan stukken berste, en zig in vier verscheide vuuren verdeelde, die met onstuimigheid vertrokken, een na het N., een na het Z.,

34 Jacobus gebruikte hier geen ‘nul’, maar de ‘O’ als afkorting voor het Oosten. Aangezien deze brief ook in de Mercurius werd gepubliceerd, ben ik daar zeker van.

[p. 18]

een na het O. en een na het west, deeze uitbersting geschied met zo een verschrikke-

*1744 February 48.

	lijke donderslag dat [alle=doorgestreept, CvB] alle de inwoonders van verscheide plaatsen eenige uuren in het rond daar door ontwaakten en als verdoofden, en deeze slag wierd gevolgt van vier anderen, maar zo sterk niet als de eerste niet het allerklijnste wolkje zag men in dien tijd aan de lugt, en daar was zulk een zuiver hemelsblaauw over het geheele halfrond dat men de sterren zag flikkeren.^35
2.	van de bedekking van Jupiter door de maan heeft men hier door betrokken lugt niets kunnen waarnemen.
2.	Begon het hier weer hard te vriesen met een zeer harde Noordooste wind en betrokken lugt.
5.	Was het spaaren^36 op sommige plaatsen toegevroren.
6.	reeden er verscheiden op 't spaaren, de bruggen zelf, daar het de dag te voren s'morgens noch opengelegen had, onder door.

35 Mercurius 1744, deel I, p. 157. In dit tijdschrift werd de Courant niet genoemd, maar wel dat de Mercurius een brief had gekregen, waarin het verschijnsel werd beschreven. Zou de schrijver zijn brief naar meerdere tijdschriften en bladen hebben gestuurd?

36 Het Spaarne.

*1744 February 50.

4.

Deezer dagen kwam een zeker persoon van Hornburch in Essex te Rumfort, niet ver daarvandaan een herbergier van zijn kennisse bezoeken, en de tijd verstreken zijnde eerder als hij dagt, moest hij daar blijven, en met het bed van een soldaat daar in quartier leggende te vreden zijn; omtrend twee uuren in het bed geweest zijnde vloog de persoon zeer schielijk op uit den slaap, maakte de soldaat wakker en zijde, dat hij vreesde dat zijn huis in de brand stond, en dat hij daar na toe wilde gaan; de soldaat antwoorde hem dat het maar een droom was, en bepraatte hem dat hij zig weder te rust begaf,

[p. 19]

doch zodra zijne oogen beschoten^37 waaren vloog hij andermaal op, kleedde zig, en begaf zig op weg; de soldaat verzelde^38 hem en nam zijn snaphaan^39 gelagen met zig; wanneer zij aan het huis kwamen zagen zij aan alle

37 ‘Mijn ogen waren even beschoten’ d.w.z. Ik was licht ingesluimerd.

38 (veroud.) vergezellen

39 Ouderwets geweer dat niet met een lont, maar door middel van een haan (soort hamertje, dat op het slaghoedje neerkwam, waardoor het schot afging) met vuursteen afgeschoten werd.

*1744 February 52.

kanten ligt, zij klopten aan, maar kregen geen gehoor, waarop de man de deur met geweld openbrak, en den soldaat verzogt te schieten als tegenstand wierd geboden, omdat het zekerlijk dieven weesten moesten, nademaal hij zijn vrouw, een kind en een dienstmaagd maar alleen 'thuis gelaten had. Op datzelve ogenblik kwam een kaerel van boven na hen toegelopen, en de soldaat schoot hem dood, en een tweede kaerel sprong uit een venster en ontsnapte; de man en de soldaat gingen de trap op, en de man vond tot zijn uiterste droefheid zijn vrouw vermoord, en, wanneer zij het lijk van de doodgeschoten kaerel beschouden, zagen zij tot hun grootste verbaastheid dat het diezelve herbergier was, daar zij van daan gekomen waaren, de gewaande goede vriend van dien man.^40

40 Mercurius 1744, deel I, p. 162-163. In de Mercurius stonden twee regels cursief gedrukt. Jacobus legde géén speciale nadruk op deze regels.

*1744 February 54.

8.	Heeft het bijna de gantsche dag als meede de volgende nagt hier gesneeuwt, zodat de sneeuw omtrend een duim of twee dik lag.
9.	Deeze avond te 7 uuren heb ik in het W eenige gr. hoog een ligt gezien op de plaats daar de zon overgegaan was, hetwelke onder de linie doorgaans na de zon's ondergang, doch hier zeer zelden gezien word.
19.	Onlangs is zekere heremiet^41 overleden, die gedurende

41 Kluizenaar.

[p. 20]

de tijd van ruim 20 jaaren zig op de duinen van Katwijk, Noordwijk, en langs die streek heeft onthouden^42. Hij sliep onder den bloote hemel, zelfs in het ruuwste van den winter, en zworf bij dag dan herwaarts dan derwaarts. Hij geneerde^43 zig dikwils met de kruiden van het veld, en ook met datgeene, hetwelk int mededogentheid hem somtijds wierd toegebragt. Zijn spraak was onverstaanbaar, en men wist niet bij wat gelegenheid hij daar gekomen was.^44

22.

Brieven van Toulon^45 melden, dat men in die stad de proef genomen had van het zogenaamde

42 (veroud.) zich ergens of bij iets ophouden.

43 (veroud.) zich behelpen met.

44 Mercurius 1744, deel I, p. 157

45 Jacobus had deze informatie vast en zeker uit een krant, maar ik heb die bron niet kunnen achterhalen.

*1744 February. 56.

grieksche vuur, waarvan men beweert het geheim weder ontdekt te hebben. De Grieken pleegden in hunne oorlogen zig daarvan te bedienen eer het buskruit uitgevonden was. Dit vuur brandde zelfs in zee, en, in plaats van door het water uitgeblust te worden, scheen het in tegendeel om zo te spreeken daar in zijn element te weezen, wordende door hetzelve als gevoed, en krijgende daar zijn regte kragt voor het overige had dit vuur een gantsch tegenstrijdige beweging, werkende neerwaarts, in plaats dat buspoeder opvliegt. Dit vuur is in den jaare 660 door zekere Callinicus geboren te Heliopolis stad in Syrie, of volgens anderen veel vroeger uitgevonden door Marcus Gracus, hetzelve bestond uit zwavel naphte^46 zijnde zekere lijmagtige pik^47 die alles verbrand daar ze bijkomt en bijna onuitblusbaar is, en uit verscheide handen gommen, en konde niet uitgeblust worden dan

46 Naphta, nafta.

47 Zwarte, kleverige en zeer brandbare stof, die achterblijft als men teer destilleert.

*1744 February. 58.

alleen met azijn gemengt met zand en urine, of wel met versche kruiden. Het aanmerkelijkste is

[p. 21]

dat olie, waardoor gemeen vuur gevoed en vermeerdert word, diende om dit vuur uitteblusschen, de ouden schooten dit vloeibaar vuur uit boogen, volgens P. Maimbourg, en 't vloog regts en links nadat het geworpen wierd.

24.

Men zegt dat een Frans officier deeze dagen met het vallen den avond gekomen zijnde in een dorp nabij het steedje^48 Judoigne in Walsch Brabant verzogt had te logeeren bij een pagter, maar dat die geen commoditeit^49 hebbende, dezelve zijn intrek had genomen bij den pastoor, die hem beleefdelijk ontving; dat te middernagt, alles in ruste zijnde, op de deur was geklopt, waarop de pastoor die openende door twee gemasqueerde personen besprongen was, stellende zij hem aanstonde het pistool op de borst, dat de gem[elde] officier opgewekt

48 Stad(je) Jodoigne (België)

49 Plek, plaats.

*1744 February 60.

	en toegeschooten zijnde de twee schelmen dodlijk had gekwetst, en dat volgens den eenen was bevonden de koster en den anderen inwoonder van hetzelve dorp te zijn.
26.	is overleden Cornelius Ascanius van Sypesteijn

Maart.

7.

Deeze nagt en dag heeft het met helder weer en een N. wind zeer hard gevroren, en, voornamentlijk deeze nagt, zeer hard gewaaid, zodat in het IJ verscheide ongelukken geschied zijn, als een schip van 25 last^50 graanen inhebbende is tegen den dijk op halfweg Amsteldam geslagen, en, nadat er de menschen met zeerveel moeite afgered waaren, gezonken, doch naderhand weer lens^51 gemaakt, Een Groenlandvaarder^52 is te Westzaanen tegen

50 Ben. van een oude inhoudsmaat van schepen, en vervolgens als maat of gewicht van ladingen; in de graanhandel oorspr. 30 hl.

51 Voor anker gelegd.

52 Schip voor walvisvangst in de wateren rond Groenland

[p. 22]

*1744 Maart 62.

	de dijk gedreven en grootelijks beschadigt, twee schepen zijn voor Spaarendam gezonken. Een schip met 350 varkens uit Friesland komende is gezonken, als meede een schip met 20 paarden op het land gegooit.
5.	Heeft Petrus van Assendelft als Conrector een redenvoering gedaan over de lettergeschiedenis, & Joannes van der Streng over het gebruik der taalen, & heb ik voor een Grieksch prijs gekregen Aeliani varia historia Graece et Latine^53 Curatores zijnde Mr A. van Styrum. Mr L. v. Nieuwenhuizen. Dns D. v. Helmont. Rect[or], conr[ector, & praec[eptores] gelijk boven.

53 Prijsboek, zie bijlage 4.

*1744 April. 64.

6.	Hebben wij de eerste rijpe komkommer in onze tuin gesneden.
8.	Hebben wij de twee eerste rijpe aardbesien in onze tuin geplukt.
19.	Is Lambert Simonsz in zijn leven glazemaker in de groote houtstraat te Haarlem, welke te Santvoort een glazeraam gebragt had, en van daar weder na huis willende gaan van de zeelieden om de harde wind geraden was te blijven, doch niet willende van daar gegaan maar niet t'huis gekomen was een halfuur na gis in 't duin op de hoogte van Bloemendaal door kindes daar spelende gevonden; alhoewel hij meestverst^54 was en men derhalven hem niet konde kennen, heeft men egter niet getwijfeld of hij het was vooreerst omdat men van niemand anders wist die in eenige tijd vermist was als van hem, tenanderen omdat men noch al zijn gereedschap bij hem vond, men vond ook bij hem een fles daar noch

54 ‘Meest’ in de betekenis van: in de hoogste mate, in 't bijz. in omschrijvingen van een superlatief. Hier wordt bedoeld, dat zijn lichaam al in zeer verre staat van ontbinding was, waardoor hij onherkenbaar was.

*1744 April 66.

eenige sterke drank in was, waaruit men besloot,

[p. 23]

	doordien hij zig dikwils dronken dronk, dat hij nu weder dronken zijnde daar was gaan zitten, en dus door de harde wind onder het zant geraakt en gesmoort, of dat hij, door de wind het pad niet hebbende kunnen vinden, door het dwalen en de wind vermoeid zijnd was gaan zitten rusten, en dus, of gevallen zijnde, onder het zant gestorven was; zijne beenen^55 zijn te Overveen begraven.
25.	Is [.....] van Limmen^56 's morgens om half een nadat hij met zijn zoon, zo men zijde, groote questie^57 had gehad, uit zijn bed opgestaan, en heeft zig in het Spaarn verdronken, de nagtwerkers, die daaromtrend bijgeval^58 op die tijd werkten, eenig geraas horende gingen op het geluid daar natoe, eer zij hem vonden was hij reeds gestorven, en dus haalden zij hem aanstonds weer

55 Beenderen, botten.

56 [...] open plek in de tekst. Jacobus had mogelijk de intentie om de voornaam van Van Limmen ook te vermelden.

57 Bedoeld is hier: hevige ruzie of onenigheid.

58 Toevallig.

*1744 April. 68.

uit het water. Deeze van Limmen was in de 70 jaaren oud, en zeer arm geworden door geen goede wijs op zijn leven te stellen, want hij was, zo men zijde, een dronkaart, zijn vrouw verteerde meer dan zij won, en zijn soon dogt nietveel en hiel van geen werken.

May.

17.	Hebben wij voor 't eerst in onze tuin gegroeide peulen gegeten.

Juny.

4.	Hebben wij voor het eerst uit onze tuin t'huis gekregen doperten, groote bonen, en bloemkool.
6.	Is het schip van Willem Korthals Delftsche schipper aangehaalt omdat hij 21 ankers^59 wijn gesloten^60

59 In wijn- en vishandel gebruikelijke inhoudsmaat. Hier voor wijn, dwz: 38,8 1, of nu: 44/45 flessen.

60 Waarschijnlijk een verschrijving. Moet zijn: ‘gestolen’.

[p. 24]

had, hij is gevlugt, en eenige dagen daarna is het weer gegeven aan Bastiaan La Fieber.

*1744 Juny 70

13.	De nagt tusschen den 13e en 14e zijn twee kaerels omdat zij betrapt wierden terwijl zij besig waaren met wijn te sluiken^61 in de kasjot^62 gebragt.
14.	Hebben wij de eerste rijpe meloen, die zeer goed was, uit onze tuin t'huis gekregen.

61 Smokkelen

62 Cachot = gevang(enis)

Augustus.

5.

Heb ik van het school na de Academie^63 bevordert wordende een redenvoering gedaan tot lof der Sterrekunde, welke ik zelf gemaakt had, nadat de rector H.S. Egberts een redenvoering gedaan had tegen het voorspellen uit de Astrologie. Curatores zijnde Mr A. v. Styrum. Mr Pieter van den Broeck. Mr L. v. Nieuwenhuizen. Dns, rect[or], conr[ector], & praec[eptores] gelijk boven.

63 Universiteit.

71.

+ tot een prijs krijgende Libanii Sophistae epistolae Graece et Latine^64,

64 Prijsboek, zie bijlage 4..

*1744 September. 72.

13.	S'avonds om agt uuren verscheen hier een seer groote vuurstraal in de lugt bij zeer helder weer, doch donkere maan, gevende zoveel ligt van zig dat het zo ligt, ja ligter was dan wanneer de maan helder schijnd; dit geschiedde na het getuigen van iemand die te Krommenie in 't veld^65 was en het dus

65 Waarschijnlijk Gerrit Spinder, broer van Adriaan.

[p. 25]

van het begin tot het einde observeerde (want alhier heb ik niemand gesproken die het heeft zien opkomen) aldus: zeer laag boven de kimmen in het zuidwest hingen eenige kleine wolken als onweerswolken, uit welke hij deeze vuurstraal zag opkomen zeer langzaam voortgaande, en wanneer hij een weinig over het toppunt heen was in het Zuidoost barstte hij van malkander, na het verloop van circa 5 minuuten nadat het vuur, hetwelke circa 2 minuuten van zijn opkomst tot zijn barsting besteed had, wier er een gerommel gehoord als van

*1744 September 74.

een zeer zwaare voortschrijdende wagen, hetwelke zeer lang duurde, ik heb van menschen gehoort die zijden dat wanneer dit geluid gehoord wierd zij de glasen hadden horen rammelen, niet alleen, maar zelfs de grond voelen dreunen, dit geluid meende die man met meer anderen veroorzaakt te zijn door de uitbarsting van dat vuur uit de wolk, maar niet door desselfs van een barsting, omdat het eveneens als het vuur, uit het zuidwesten opkwam, en zo de weg van het vuur volgde, het welke meer anderen, die het gehoord hadden, getuigden, waaruit, alsmeede uit zijn traage voortgang, hetselve geoordeelt wierd vreeselijk hoog te zijn. Het vuur geleek zeer wel van fatsoen na een groote vuurpijl, zodat sommigen meenden dat het een vuurpijl was, en het geluid van een wagen, die uit de eene of andere straat kwam rijden, maar wanneer zij wagt-

*1744 September. 76.

ten en daarna zagen, kwam er geen; dit zelve verschijnsel is ook te Leijden ja zelfs te Oostende op dezelve wijs gezien, op alle welke plaatsen het regt boven het hoofd scheen te gaan, zodat het zeer hoog moet geweest zijn. Dit verschijnsel zelf heb ik niet gezien, noch ook het geluid gehoord, doordien ik in een kamer met meer menschen was, maar het ligt zag ik door

[p. 26]

	de glasen, weshalven ik aanstonds opstont en na de plaats ging, maar daar komende zag ik er niets van, schijnende de sterren zeer helder, waardoor ik mij niet konde verbeelden wat het geweest was, nadien ook niemand daar in huis het verschijnsel zelf gezien had. +
	In dit jaar zijn te Haarl[em] overleeden oude personen 493 Kinderen 600, samen 1093 In de groote kerk zijn gedoopt zoonen 270, dogters 260, samen 530, daaronder 5 paar tweelingen en 2 bejaarden, in deselve kerk zijn getrouwd 180 paar.

*1744 77.

Dit jaar zijn uit Tessel gezijld................ 1251 schepen -------------- in -------- binnengekomen ....1691 schepen waaronder de Groenlands en straatdavidsvaarders^66 begrepen zijn. Dit jaar zijn in Amstel: [Amsterdam] getrouwd .....2261 paren ............................gestorven ..... 7994 mensen^67

66 Ook walvisvaarders, maar niet in de wateren van Groenland, doch in de Straat van David

67 Mercurius 1745, deel I, p. 92. (januari).

December

+ 24. Is het zeewater over de slaper gelopen, doch, nadien de wind kort daarna stilde, en na het oosten liep, heeft het water niet zeer hoog gestaan en is zeer schielijk gezakt.