|
| |
| |
| |
Laudatio Hortvli, siti in agro Leydensi, extrà portam
Rhenoburgicam, intrà primum ab urbe lapidem.
XII.
HOrtule, Apollineos toties cui rustica cantus
Pieris ingeminat, folijsq́ue instillat amorem
Carminis, & lenes resonant arbusta Camoenae:
Hortule, qui fessae toties solatia menti
Sufficis, & tetricas curis levioribus horas
Delinire soles, & post abrupta laborum.
Ad secreta vocas, Zephyris perflantibus orbem,
Fecundos iam pande sinus, almaeque parentis
Depositum, messemque avido promitte colono.
Cessit hyems, cessere trucis fastidia brumae,
Sideraque in faciles nimium crudelia Belgas.
Occidit effusa glacialis Aquarius urna,
Nec Pisces cum Sole meant; Ledaea pererrat
Astra Phlegon, laxisque dies expandit habenis,
Et matutinam vocat ad mulctralia Nisam,
Purpureis Aurora genis. fumantia tauris
Tergora lassat ager, discissaque vomere tellus
Solvitur, & cupidis admittit semina sulcis.
Sic terris sua vita redit, coeloque parente
| |
| |
Concipiunt animas, naturaque foeta laborat,
Et varium molitur opus. me conscia veris
Vis agitat, pigrumque iubet secedere mundo,
Afflatum propiore Deo. nova gliscit ab imo
Pectore Musarum rabies, eademque poëtam
Tempestas, annumque facit, coelique calore
Pierides, & Vesta calent. iuvat ire per horti
Delicias, laudesque mei; positisque coronis,
Nec iam daphnea redimitus tempora lauro,
Fraxinea tenerum carmen meditabor in umbra.
Hortule, non ego te gelidà regione Trionum,
Arcadiaeque iugis, vel duri ad Strymonis undas
Quaesierim, Scythicoque solo, quà verberat Arctos
Proxima frigentes populos, frenoque coercet
Nereides immane gelu, noctemve, diemve
Continuat coeli facies, & rectior orbis
Machina partiri nescit cum luce tenebras.
Nec te Sole rubens, torrensque caloribus Indum
Zona tenet, non ustus Arabs, non indigus undae
Afer, & ardenti tellus vicina Canopo.
Te, cum vasta suis terrarum corpora quondam
Digereret Deus ipse locis, divisaque sedes
Acciperent elementa suas, Solem inter, & Arcton
Conditor in Batavis posuit; ne fervidus AEthon
Vreret, & siccas radijs elideret herbas,
Aut frigus tardaret iners. tibi temperat aestum
Frigoribus natura favens. Tu languida Rheni
Flumina, Teutonicisque ruentem sedibus amnem
Sistis, & hîc nullo metuendum vortice lambis.
Hunc sitiens aestate bibis; tibi pocula laeto
Sufficit, & tremulis stagnans allabitur undis.
| |
| |
Hic Latiae steterunt aquilae, sua castra Quiritum
Te circum posuere duces. te, missus in orbem
Saxo Britanniacum, Tamesinaq́ue littora, pressit,
Engisto ductore redux. admurmurat undis
Oceanus, propiorque suas advolvit arenas
Thetys, & albentes circundat caerula colles.
Hortule Hamadryadum requies, Fauniq́ue voluptas,
Et Pani dilecte Deo, Corydonis amores,
Delicium pueris, statio secura puellis,
Quam te laeta Pales pratis viridantibus ambit
Vndique, quam laxis succrescunt gramina campis,
Et circum tibi ridet ager. quam plurima passim
Pascua tondet ovis, distentaque cernitur Io,
Sed dudum neglecta Iovi. spatiosa vagantur
Flexipedes per prata boves, armentaque fervens
Taurus init, reparatque suae dispendia gentis.
Hîc, quibus in tenera iam ludunt cornua fronte,
Imbelles spectes vitulos, mollesque iuvencas,
Errantesque procul tenera sine matre bidentes.
His permixtus equus campo sese arduus infert,
Impatiens freni, & multum spumantis habenae.
Lanigerasque inter pecudes generosa profusis
Immergit sua colla iubis, belliq́ue furores
Concipit, & nondum conspecto irascitur hoste.
Vndique caeruleum spatioso fornice coelum
Incubat, & superûm sublimes explicat arces,
Flammiferumque globum Solis, Lunamq́ue, Deosque
Obijcit, & vario labentia sidera motu.
Nullae oculos sistunt silvae, non lumina montes,
Laxa patent spatia, & vasti pars altera mundi.
Non aliter Latijs Circaea cacumina surgunt
| |
| |
Littoribus, Baiaeque nitent; ubi tramite longo
Tyrrhenos ultrà fluctus, Siculumque profundum
Imminet adversis aether declivior Afris,
Italaque oppositum tellus adspectat Atlantem.
Plus illum tu Leida beas, laudesque tuorum
Pars sentit tantilla tui. Tu mitia Musis
Otia das, spretaque novos Libethride lympha
Diffluis in latices medijs non Pallas Athenis
Quaeritur, Aoniae Cirrham liquere sorores,
Ipsa Claros Phoebum, Delosque antiqua requirit.
Hîc habitant vates, hîc numina docta serenos
Doctrinae posuere lares. nova nascitur in te
Graecia, Cecropidaeque novi. nunc altera Belgis
Ausonia est. in te Latialis Roma renasci
Incipit. hîc varias industria parturit artes,
Dictat iura Themis, distinguit crimina recto
Relligio, & lentis remoratur stamina fusis
Parcarum Medicina potens. sua viscera pandit,
Et caecos natura sinus, verique recessus,
Ancipitesque aperit rerum Sapientia causas.
Haec fundi laus prima mei est, hac sorte superbit,
Et sibi vicinae praeconia vendicat urbis
Tot Musis illustre solum. Sit milite fortis
Hesperiae pugnacis ager: sit Gallia Baccho
Nobilis; illustret candenti marmore regum
Tecta Ligur: niveum peregrinis India regnis
Mittat ebur: fundant molles sua thura Sabaei:
Haec loca venturis doctorum gloria seclis
Consecrat, & totum diffundit fama per orbem.
Dic mihi purpurei gratissima filia Veris
Flora, quibus tenerum nuper conseveris hortum
| |
| |
Floribus, & quales pingant virgulta colores.
Arboreos tu Faune senex edissere faetus,
Dicite lascivae Barlaei rura Napaeae,
Dicite Hamadryades, agrestia numina, Divae,
Roscida disparibus nascentia germina formis.
Assurgunt patulis argentea lilia labris,
Quae violent candore nivem, vel odoribus Hyblam.
Haec inter croceo pubescunt altera vultu,
Quae vincant fulgore diem, Solisque lacessant
Lumen, & Assyrio rutilantem murice pallam.
Sunt violae molles; sunt, quas clementior aura
Educat, at nullo nocituri vulnere dentes;
Et crocus auricomans, & gloria veris adulti
Crinitae per colla rosae, quas Cypris Adoni
Inspergat studiosa suo, rapiendaque iamiam
Legerat in Siculis gradiens Proserpina campis.
Hîc quoque, Threicijs ad nos transmissus ab oris,
Flos viret, imperijque decus regale Coronae,
Sceptrorumque notant facies. hîc lumina pascit
Tulparum venerandus honor, preciumque coloris
Mirantur tam grande sui. stat margine quaedam
Discolor, haec varia folium vibice flagellat,
Sanguineis haec tincta notis, haec caerula fundo est,
Haec umbone rubet, fulvumque intermicat illi,
Illi purpureum. totos facundia fontes
Laxat, & hac ipsa Batavus iam cernit in herba
Stultitiae documenta suae, dignissima censens
Haec luxus fomenta novi, curaque virili
Indignas telluris opes. appenditur auro
Immitis spolium Boreae, brumaeque rigentis
Opprobrium, & centum pignus violabile causis,
| |
| |
Non Veneri sacrae myrti, seróque comantes
Narcissi, nardique deest fragrantis arista,
Et cum luteolo rutilantia fraga hyacintho,
Cecropiumque thymum. crispas de sentibus uvas
Pendentes latè videas, totoque rubentes
Cortice, & è teneris tot pendula corpora ramis.
Hîc etiam ventres minuens lactuca tumentes,
Et salubres malvae, cichoreaque frigida laxis
Succrescunt spatijs: fabrorum prandia betae
Hîc sapiunt, & quae betis se iungere gaudent
Ventosae stant lege fabae. quas expetat ipse
Pythagoras, solasque suis commendet alumnis.
Parte alia intortis erecto stipite pisis
Floret ager: iuxtà gravida qui nascitur alvo
In ventrem cucumis, praegnansque cucurbita serpit.
Delia fatidicas cessent attollere lauros
Littora, Caesareos quae cingant serta capillos,
Hinc, Romane, petas. hîc versam amplectere Daphnen
Phaebe pater, causamque tui mirare furoris.
Et, tu Bacche, meis Acheloia pocula misce
Vitibus, & plenis latices extunde racemis.
En succo vineta tument, suppostaque botros
Tecta levant, petiturque meâ vindemia curâ.
Haec circum lentae salices, tiliaeque sequaces,
Et nux iuncta viae spatiosis frondibus umbram
Explicat, & pando protrudunt frigora dorso,
Oceanique gravem nocituram frugibus auram,
Et latus immitis Boreae, multùmque rigentem
Hiberno sub patre Iovem. dispendia coeli
Corrigimus Batavi studio, sylvasque procellis
Obijcimus, doctique truces eludimus Euros.
| |
| |
Hîc recubans magni miror fundamina mundi,
Autoremque Deum: quot se sapientia formis
Pandat, & unde suas arcessant singula causas.
Quae vis cuncta agitet, quae tot distincta figuris
Corpora, & aestivos pingat solertia flores.
Cur huic caeruleus, cur sit color aureus illi:
Hic bulbo, teneris alius radicibus agris
Haereat; in mediâ cur crescant colchica brumâ,
Anticipet ver helleborus; funesta furentem
Expectent aconita Canem: cur flexus ab ortu
Tendat in occasum, medio declivis ab axe
Phaebaeae comes ille facis: cur praepete fato
Vna dies natos hos cernat, & una peremptos.
Antè oculos stat cura Deûm, & venerabile cunctis
Numen inest folijs: stant circumfusa Deorum
Munera: iam digitis prensas, iam lumine spectas
Ingenij coelestis opus: iam proxima gustat
Artificem natura suum. latet ipsa sub herbis
Maiestas Superûm, & medijs spectatur in arvis.
Quod si manè diem roseis Matuta quadrigis
Vectet, & humanos opera ad consueta labores
Invitet Thaumantis Eos, concentibus aether,
Et circum resonant avibus virgulta canoris.
Triste gemit socia viduatus compare turtur;
Passere vernat ager, qualis tibi Lesbia primos
Impetijt petulans digitos: perstringit hirundo
Agrestes lasciva lacus, & vertice in alto
Insiliunt ramis imitantes omnia picae.
Tu quoque, quae medio pendes sublimis inani,
Nuncia veris, avis pulchrâ sub casside cantus,
Et dulces iteres modulos, ni carmina turbet
| |
| |
Turdus edax, picusque loquax, & aquaticus anser.
At non Ismariae patitur clementia Divûm
Pellicis ore frui, (nec enim datis omnia Divi)
Quae scelus infandum Terei, dirumque sororis
Ploret torva nefas; gelidi non Phasidis ales
Cernitur aut Numidûm glocitans gallina per agros.
In quorum subiere locum, ranaeque loquaces,
Vespaque, & aestivae facundia rauca cicadae.
Huc vocalis olor nitidis argenteus alis
Advolat, & totum cantu circumstrepit hortum,
Fortè memor Ledae, quaerens, quam fallat; amator.
Hesperidûm celebrant hortos praeconia vatum,
Pomaq́ue sopito malè custodita Draconi:
Thessala laudantur Tempe: Baiaeque tepentes,
Et quae frugiferis Phaeacum Autumnus habebat
Iugera culta locis: Helicon, & Adonidis horti,
Et quos sublimi suspendit in aëre dives
Assyria, & magnis cantata Semiramis ausis.
Audiat AEtna parens florum: sit fertilis Hybla.
Spiret thuriferis Panchaia pinguis arenis:
Despiciant Siculos Paestana rosaria campos,
Haec mea cantatis praestant viridaria fundis.
Haec Dryades, Dryadumq́ue domus, villaeq́ue coronant,
Et propè inoffensis VVarmonda tuetur ocellis,
Virginibusque sacer quondam locus, & sceleratâ
Templa Deûm subversa manu, quà proxima Rheno
Arx stetit, & veteres posuere cubilia Catthi.
Illic rura iacent emptis celebrata caballis;
Nec procul à facili cantatae Thaide sedes:
Frondibus Endelgesta latens, & flebilis, eheu,
Ruderibus domus alta suis. spectamus iniqui
| |
| |
Temporis invidiam, & veteris vestigia belli
Posteritas agnoscit inops. mare, flumina, terras,
Oppida, tecta, lacus, celsoque minantia coelo
Culmina semideûm tandem invidiosa vetustas
Destruis, & prisci laudes mala deprimis aevi.
Hortule, iam fervet calidissima Solibus aestas,
Et subit ardentem lampas Phoebaea Leonem,
Virgineos subitura sinus, & sidera Librae.
Da fructus, da fraga mihi, da mitia poma,
Iamq́ue rubens cerasum, mox autumnalia pruna,
Et pyra, & implexis pendentia vina racemis.
Hac colui mercede rudem: sperataque de te
Spes haec sola fuit. nam postquam gratior orbi
Triptolemus pingui glaudem mutavit aristâ,
Crevit cura gulae, peperitque licentia luxum,
Tota nec in mensas suffecit terra superbas.
Da requiem fesso, postquam lassata Sophorum
Vox mea voce fuit, postquam strepuere penates
Murmure Socratico, & querulae certamine turbae.
Sic tibi sit nullo nociturus Sirius aestu:
Lenius insurgant Cauri: non strangulet herbas
Agricolis invisa filix: non semina durum
Elidat, perimatque gelu; non grandine florum
Colla labent: semper modicis destillet Olympus
Imbribus in Vestae gremium: sic sidera donet
Iuppiter aequa tibi, & venientes proroget annos.
|
|
Auteursrechtvrij