Doolhof in meervoud

[p. 120]

XVI

1

Hij had oom Jean een briefkaart geschreven, dat het die middag laat was geworden. Hij kwam nog langs.

De inkt vloeide onregelmatig. Hij begon te tikken:

.... Een woensdagmiddag, dat hij Rena van school ging halen - het was een verrassing - ontdekte hij op een hoek Izaak. Hij stelde zich verdekt op in een portiek. Even later kwam ze met haar vriendin de school uit en gingen beiden druk babbelend hun fietsen halen. Peter dacht haar naar de hoek te zien gluren. Izaak had zich verder teruggetrokken.

Rena talmde met haar fiets. Ze morrelde aan haar mandje op de bagagedrager. Haar vriendin stak een hand op en reed weg.

Ze keek haar even na, liep toen langzaam in de richting van de hoek. Izaak kwam haar tegemoet. Ze keek om zich heen en lachte. Hij kuste haar op de wang en nam haar fiets over. Peter werd een met de portiek: steen. Ze slenterden samen weg. Ze had hem een hand gegeven.

Hij ontdooide eerst, toen ze al uit het gezicht waren. Trillend in zijn kalk, brak hij los. Met metaal in zijn knieën ging hij hun achterna. Ze had gezegd de stad in te gaan om boodschappen te doen, waarbij hij haar had willen vergezellen. Nu ging ze met Izaak.

Ze liepen niet in de richting van de binnenstad. In zijn keel begon iets te kloppen, dat hij niet weg kon slikken. Hij nam de overkant van de gracht. Duidelijk zag hij hoe Izaak vrijwel steeds aan het woord was. Bomen

[p. 121]

gleden tussen hem en de twee donkere figuren in; hij huiverde dieper in zijn jas, het was winter. Zwarte stammen rezen de harde grijze lucht in; aan de uiteinden der twijgen regen zich reeds knoppen. Chaim had bomen geplant. Bloesem en vrucht lieten zich nog wachten. In de gracht vloeide water door woestijnen; Israël brak open.

Hij wilde naar huis. Voor achtervolgingen, spionage en vuurgevechten voelde hij niets. Onrust echter dreef hem verder, groeide met de minuut, elke volgende gracht, iedere verdere straat. Ze gingen, allejezus, het kon niet waar zijn, ze liepen in de richting... Zijn voeten weigerden verder te gaan: de joodse buurt was bereikt.

Hij sleepte zich voort naar de Straat, strompelde langs huizen en stoepen het poortje van het voormalige westindische kruitmagazijn binnen. Hij verwachtte elk ogenblik de boel te horen exploderen, de gehele jodenwijk, van wat er nog stond, plat. Een minuut, een uurlang misschien, gebeurde er niets... Hij stak voorzichtig zijn hoofd, zwaar van kruit, uit het poortje: tegen de gevel van het korsettenfabriekje stond haar fiets. Godallejezus! Hij balde zijn vuisten in een kramp: de woensdagmiddagen was Chaim niet thuis...

Tegen het avondeten kwam ze thuis. Hij was naar boven gegaan, naar zijn kamer. Hij voelde zich niet goed, had hij tegen haar moeder gezegd, hij ging even liggen.

Ze kwam zijn kamer binnen en groette hem met een kus op zijn wang.

- Wat scheelt je?

- Och niets...

[p. 122]

- Je wordt toch niet ziek van niets? Ze trok haar neus op als snoof ze onraad. - Je ziet zo wit als het laken.

- Ik voelde me vanmorgen al niet lekker, bedacht hij.

- Vanmiddag heb ik een klein wandelingetje gemaakt. Van frisse lucht knap je soms op.

Ze was op haar hoede. Ze kwam op bed zitten en stopte hem in.

- Waar was je? vroeg ze lief.

- Hier in de buurt, antwoordde hij onverschillig. Hij verstijfde onder haar strelingen. - Ik had je van school willen halen, liet hij zijn tanden zien.

Ze trok schielijk haar hand terug. Een blos kleurde haar wangen Carmen. Ze herstelde zich spaans.

- Ik heb heerlijk gewinkeld!

Hij zweeg, moe.

- Wil je je eten hier?

- Ik heb geen trek, zei hij kort en draaide zich van haar weg.

2

Peter tikte niet meer. Hij schreef met bloed. Dagenlang en vellen vol. Geen dokter hoefde daar aan te pas komen. Wel werd hij bijna kleurenblind: hij kon geen rood meer zien, geen sjaal, geen muts, geen Rena...

Ze bleef nu vaker de woensdagmiddagen weg. Chaim speelde in joodse kindertehuizen, ziekenhuizen en andere joodse instellingen. Hij lenigde nood op vleugels muziek.

Rena speelde ook. Maar niet met hem. Ze spraken weinig tegen elkaar, gingen niet meer samen weg. Ze vroeg geen verklaring. Hij wist dat zij wist dat hij het wist.

[p. 123]

In huis, in de kamer, bij de haard, ging alles zoals de laatste tijd. Rena speelde viool; haar moeder begeleidde soms. Hij dronk een kop thee of koffie, terwijl haar moeder werk korrigeerde en Rena las of haar lessen maakte. Hij had echter te kennen gegeven liever boven te schrijven en er weer te wonen.

- Heb je het niet naar je zin? vroeg mevrouw Vasnunes verbaasd.

- Dat wel.

- Of zijn we te druk!

- Ook niet.

- Hij wil meer met zijn werk alleen zijn. Is het niet zo, Peter?

Krengetje, dacht hij. Hij knikte.

3

Met de tijd van het schoolfeest viel er een bom in huis.

- Izaak gaat met me mee. Hij kan goed dansen!

- Izaak...?

- Een vriend van Peter, doorkruiste ze koud de ontsteltenis van haar moeder.

- En Peter!

- Peter danst niet. Hij houdt niet van fuifjes.

Haar moeder morste tweemaal thee.

- Maar er is toch voordracht, muziek en goochelen?

- Ik dans graag!

- Je zingt toch?

- Ook!

De kopjes klapperden op de schotels, toen haar moeder ze als versteende vogels op tafel neerliet. Vertwijfeld richtte ze zich tot Peter.

[p. 124]

- En jij?!

Hij glimlachte vaag.

- U heeft een koppige dochter, merkte hij op. Het liet hem onverschillig.

- Hindert het jou niet?

- In 't geheel niet.

Ze was volkomen in de war. Haar smalle handen fladderden in doodsangst boven de koektrommel.

- Maar ik dacht... stotterde ze.

- We zijn alleen vrienden! snerpte Rena haar moeder aan stukken. - Verder niets! Izaak danst prachtig!

Haar moeder stortte op een stoel. Ze hijgde en keek van het ene zwijgen in het andere. Haar koekje verkruimelde ze in de thee. Peter tinkelde met een lepeltje in het oor. Rena stond op en liep naar de piano. Mevrouw Vasnunes dronk bevend. Ze proefde pap op de bodem.

- Zullen we die chansons nog doornemen, ma?

Haar stem dartelde weer. Mevrouw Vasnunes slikte snel achtereen, keek hem vragend aan en haalde verontschuldigend haar schouders op. Ze stond moeilijk op.

Ook Peter stond op.

- Ik ga maar naar boven, zei hij.

Haar moeder streek neer achter de piano. Met trillende vingers sloeg ze een paar akkoorden aan. Hij hoorde Rena de eerste maten zingen. Juliette Gréco viel flauw.

4

Ze had nog meer explosieven achter de hand. De verhouding tussen haar en Peter bekoelde met de dag.

Een keer dat ze in zijn kamer was - ze kwam eetgerei halen - begon ze te neuriën. Hij las. Ze kletterde met het

[p. 125]

bestek, zong daarna een oud frans liefdeslied. Ze talmde. Hij negeerde haar volkomen.

- Een goed boek?

Hij keek niet op.

- Krijgen ze elkaar? sneerde ze.

- Het kan zouter.

- Wat bedoel je?

Hij zong haar het liedje na.

- Had je anders verwacht? Je was de eerste jongen aan wie ik me gaf. Wat wil je meer!

- Gaf? hoonde hij. - Een dievegge in de nacht!

- Je stelt je aan. Ze zette het gerei uit haar handen. - Welk recht kun je op mij laten gelden?

Haar hooghartige toon sloeg bij hem aan. Hij legde het boek neer.

- Het recht van liefde! sprak hij fel.

- Orthodox! Ooit van vrijheid gehoord?

- Je hebt mijn vrijheid verraden!

- Wat een grote woorden voor zo'n jongen. Of heb je het over je vriend Izaak? Die weet wat vrijheid betekent, wat het waard is! De mens namelijk de mens te laten die hij is.

- Je bent een goede leerling van hem. Had hij er over gedacht Hitler Hitler te laten?

- Wat kunnen jij of ik daartegen doen? Het kwaad vernietigt zichzelf.

- Een dooddoener. Hij had ons allemaal vernietigd, joden en niet-joden. Alleen het hoogblonde germaanse Herrenvolk zou hebben geheerst, wanneer niet het wereldgeweten was opgestaan om met offers van miljoenen het monster neer te slaan.

[p. 126]

- Waar was het wereldgeweten, toen het Hitler aan de macht liet komen?

- Misschien zijn we allen schuldig aan het feit, dat er nog altijd Nero's, Napoleons en Hitlers de macht kunnen grijpen.

- Je bent een idealist!

Hij lachte, grimmig.

- En Izaak?

- Die ziet niet alleen het beloofde land. Hij wil werken in een jonge staat en helpen het nieuwe land vruchtbaar te maken voor het joodse volk!

- Als martelaar of apostel! Hij spotte als een clown.

- Als realist! Haar ogen schoten vonken. - Ik zal je bewijzen dat hij realist is!

- Ik vraag me af hoe!

- Hij komt zaterdagavond om kennis te maken met mama! Ik zal hem voorstellen als mijn verloofde!

Peter voelde het bloed uit zijn hersens wegtrekken. Het kamertje werd zwart en draaide met Rena een kwart slag. Toen stond ze weer recht. Ze keek hem uitdagend aan. Hij herstelde zich snel.

- En Israël? vroeg hij zo effen mogelijk.

- Israël blijft Israël, antwoordde ze raadselachtig. Ze pakte het gerei en liep naar de deur.

- Ik ga zaterdagavond uit, riep hij haar schor na. - Dansen leren!