Doolhof in meervoud

[p. 107]

XIV

Zaterdagavond. Het leek feest in de stad. Het oude plein flonkerde. Op de terrassen stonden stoelen en tafels onder zeilen opgestapeld, maar binnen waren alle tafeltjes met diamanten en glaswerk bezet. Boven werd gedanst. Een groot bord kondigde aan welk orkest speelde en wie zong. Propvolle trams rinkelden het plein over. Mensen overstroomden de trottoirs; bioskopen, restaurants en cafetaria's verslonden ze. Feestneuzen, toeters en mutsen ontbraken.

Rena genoot. Ze droeg haar rode sjaal.

- Gaan we eens dansen?

- Ik kan niet dansen, bekende hij.

- O, maar je moet het gauw leren. Ik zal je thuis helpen!

Peter grinnikte: - Als jij het wil.

- Wil jij niet?

Hij haalde zijn schouders op.

- Dansen trekt me niet.

- Het is knal! Ze sprong aan zijn arm. - Volgende maand hebben we een schoolfuif. Ik vraag je mee en dan dansen we!

- Wat doen jullie?

- Toneel, chansons, muziek, goochelen. De Royal Robbers Band komt spelen.

- Doe jij iets?

- Chansons.

Vanuit het feestrumoer de brug over naar de joodse wijk. Een zwart oog. Hier en daar dichtgetimmerd met

[p. 108]

ruwe planken. Aan een pui stond nog iets onder rabbinaal toezicht.

- Ze zijn ritueel afgeslacht!

- Ritueel?

- Methodisch!

- Laten we er niet over praten.

Chaim was niet geslaagd. Vanachter glas hadden ze hem gadegeslagen. Hij was er doodzenuwachtig van geworden. Een duitse methode, vond hij.

- En jij? vroeg Peter.

- Samen zijn we er door gekomen, antwoordde Izaak.

- Vanmorgen ontvingen we de bevestiging. De uitzending is vastgesteld op de ...ste.

- Gefeliciteerd!

Ze dronken thee. Rena had bonbons meegebracht.

- Een mooie bundel van Van den Bergh, zei Chaim.

- Hij is een roos naast Bloem. (Peter)

- Hou je van gedichten? wendde Chaim zich tot Rena.

- Ik moet ze op school leren. Moderne dichters zijn er taboe!

- Van den Bergh, zei Peter, is oud en jong of juister, vroeger en nu. Hij publiceerde ruim dertig jaar geleden voor het laatst. Hij heeft nu geschreven: Wie zal zeggen of degeen die eens in verrukkelijke onwetendheid dingen schreef......... dertig jaar later niet gestalte zal geven aan een droom die zich verheft boven de keurige grafsteen die vereerde handen nu op zijn verleden leggen? ......... Maar er is, wellicht, een herbegin. Zo dit er is, dan is het zeer jong. Het moet ontsproten zijn op andere grond... En zo dit herbegin er mocht zijn, dan zal het volkomen

[p. 109]

verschillend zijn van de gedichten... die zo ver zijn voorafgegaan.

- Nieuw jong land! zei Izaak.

- Ik geloof dat je gelijk hebt, antwoordde Chaim. Hij zweeg even. - Zal ik een paar gedichten lezen?

- Wil je? vroeg Peter.

Rena keek naar Izaak. Deze staarde naar de vloer.

Chaim las. Een nieuwe bijbelse taal. Hij bladerde verstrooid verder. En dit, zei hij:

Niet voor ons de onberispelijk golvende lijn
niet voor ons de hexameters der regelmaat
noch de zachte onbekreundheid van gladde vlakken
die waren voor wie met elegantere passies leefden
en voor wie welig gekorsetteerd kwamen en gingen
en voor hen die de hemels schuurblank zagen
en de aarde als een stevig voetstuk voor hun ego's

Voor ons zijn de hemelen gebarsten
en is de aarde poreus geworden
wij kunnen niet meer in welbehagen - vergetend
het jungleverleden - onze nagels bezien
onze zenuwen orchestreren niet meer dithyramben
Voor ons de getande gekartelde zin
en de hete primaire kleuren
voor ons de schrikwekkende tangenten
en de spiraaldraaiende dimensies
voor ons bloed en modder en zand tussen de tanden
voor ons de trekkende afgrond en de zurige regen

[p. 110]

 

Zie dit is ons landschap

 

dit is onze chemie van dag en nacht

 

laten wij er opgewekt doorheen gaan

 

de weg terug is verdwenen

 

gisteren is een ketel van gespleten atomen

Hij zweeg. Zijn gelaat was doodsbleek.

- ... de weg terug is verdwenen... mompelde hij.

- Het leven kent alleen eeuwige waarden, zei Izaak. Rena keek naar hem. Hij zat daar: jong, sterk, rechtop.

- Wie wil er nog thee?!

- ... land ontginnen... de Negev... waterwinningen... ...elektrische centrales... ...een sterk volk... Erets Jisraëel!

Hij was een goed causeur, Izaak. Hij keek Rena aan: donkere ogen die door je heenkeken.

- Mannen en vrouwen hebben we nodig! Het hele volk zal moeten bouwen aan het heden! Het verleden ligt achter ons, de toekomst telt alleen in het heden. Het heden is de enig mogelijke werkelijkheid!

Peter dacht: niemand hoeft medelijden te hebben met de joden. De oude joden hebben hun treurzangen en klaagmuren; de jongeren werpen medelijden vol afschuw van zich. Het oude Europa heeft de joden gedwongen in klaagliederen op te gaan, er is hun niets anders gebleven. De jongeren hebben nieuw land en een jonge staat. Ze staan rechtop!

Chaim zat gebogen in zijn stoel. Hij zou vroeg oud zijn, zwervend over de wereld, wanneer het nieuwe land hem niet greep tussen citrusplantages en wijngaarden!

- Ik geloof dat Izaak gelijk heeft, herhaalde Chaim.

[p. 111]

- Ik zing een paar liederen.

- Enig! riep Rena.

Chaim ging achter de piano. Izaak zong. Een heldere doordringende stem, die de kamer vervulde van zon. Wijnranken groeiden langs de muren. Water stroomde over zand. Bergen openden zich.

Men zegt er is een land,
een land verzadigd van zon,
weet gij waar het ligt, dat land,
weet gij waar zij staat, die zon?

Men zegt er is een land
en daar zijn zeven zuilen
en zeven planeten, die
boven iedere heuvel stralen.

Een land waar wordt vervuld
wat ieder zich wensen zal
en waar ieder, die binnentreedt,
Akiewa ontmoeten zal.

‘Vrede met U, Akiewa,
vrede met U, Rabbie,
weet gij waar de heiligen zijn?
en waar is de Makkabie?’

Dan antwoordt hem Akiewa,
dan zegt tot hem de rabbie:
‘Het hele volk is heilig
en gij zijt de Makkabie.’

[p. 112]

Enthousiast had hij de liederen gezongen, eerst in het hebreeuws, toen in het nederlands. Rena wipte op haar stoel. Deze jongen was groots! Israël. Haar vader had willen emigreren. Ze wist nu waarom! Een geslacht stond in haar op!