Doolhof in meervoud

[p. 59]

VII

1

Hij was geheel bij de dames Vasnunes ingeburgerd. Hij at bij hen en zat vaak 's avonds verdronken in een diepe fauteuil een boek te spinnen. Wanneer mevrouw geen huiswerk korrigeerde, breide ze aan een trui voor hem. Voor haar man had ze ook gebreid, ze vond het gezellig. Rena maakte haar lessen, las eveneens, speelde piano of studeerde viool.

Een wilskrachtig meisje, vond Peter. Hij keek zo nu en dan op uit zijn boek en sloeg haar gade. Donker, donker en smal. Het bleke gelaat deed hem aan Chaim denken. Haar neus was even gebogen, een dunne sterke neusrug. De kin verliep spits en een kleine mond tekende energiek af tussen scherpe neuslijnen. Een tenger lichaam, soepel als van een kat. Haar ogen zongen geslachten ver en brandden een schier onblusbaar vuur!

Hij wist niet waarom hij haar zo nauwkeurig waarnam. Ze boeide hem. Ze was anders, onhollands. Er straalde iets van haar uit, een onzichtbare zon. Ze kon blij zijn als een kind en nukkig als een spaans bergezeltje. Herfstwind floot door de tuinen en sloeg joelend in de takken. De haard brandde. Hij voelde zich behaaglijk.

Rena speelde viool. Paganini. De stukken vlogen er af. Haar kin beet in de houder, dunne vingers roffelden over de snaren, de stok striemde! Ze genoot! Hij kon niet nalaten in zijn handen te klappen. Ze speelde opnieuw. Andere stukken. Wieniawski. Op de piano Granados en Albéniz! De avond een feest!

[p. 60]

Hij schreef dat het een feest was. Rena was enige keren boven geweest. (De woensdagmiddagen zorgde hij ervoor thuis te zijn) Had hij het niet koud? Zo nu en dan stak hij het petroleumkacheltje aan. Hij mocht gerust beneden komen om te schrijven. Ze vroeg belangstellend naar zijn vorderingen. Hij las haar een hoofdstuk voor.

Het was een zaterdagmiddag dat hij Rena en haar moeder de trap hoorde opkomen. Vanuit school hadden ze elkaar in de stad ontmoet om te gaan winkelen. Hij had de hele morgen hard gewerkt. Het achtste hoofdstuk had hij beëindigd. Hij rekte zich uit, stond op en keek uit het kleine venster de tuinen in. Daar liep Rena. Ze plukte een bloem en stak die in haar haar. Toen drentelde ze het grintpaadje af langs de rododendrons en ging onder enige heesters door. Ze liep toe op iets, dat wit door de struiken schemerde en hoewel ze soms half schuilging achter een wirwar van takken en stammen, zag hij haar duidelijk: hij volgde haar bloem. Ze bleef voor een stenen beeldje op een sokkel staan: een cupidootje. Ze streelde het steen, dat rood schemerde onder haar bloem. Eensklaps wierp ze het donkere hoofd in de nek en lachte haar tanden bloot: een bergezeltje. Het was een roos die ze in het haar droeg, een rode roos.

Hij kon alles onder zich zien afspelen op de plek waar ze stond. De aarde was bedekt met rode, gele en bruine bladeren. Daartussen waren de optochten der mieren. Met stoeten trokken ze als naar éen plaats: de arena! Rena stond er midden in en lachte. Een dode muis lag dicht bij haar voet. Ze trapte er bijna op. De mieren liepen er dwars overheen. Enkele kwamen onder haar hak terecht toen ze haar voet verzette. Ze werden in de aarde

[p. 61]

geperst, maar groeven, zich onder de druk vandaan en bevrijdden zich. Ze waren niet te doden: ze behoorden tot een wijs volk! Een aaskever begon het lijk van de muis te ondergraven. Het kadaver zou langzaam in de aarde verdwijnen tot voedsel voor het nageslacht.

Rena kwam langzaam uit de struiken tevoorschijn en liep het pad terug. Onder zijn raam stond ze plotseling stil en keek omhoog. Ze nam een sjaal - die hij nog niet eerder had opgemerkt - en zwaaide hem daarmee toe: de doek was rood.

Hij draafde naar beneden, stootte de deur open en bleef stokstijf staan. Rena stond midden in de kamer. Op tafel lagen pakjes. Ze had een vuurrode omslagdoek in haar handen.

- Hoe vind je hem?

Hij mompelde iets van prachtig en staarde haar aan. Ze lachte.

- Of houd je niet van rood!

- Jawel... maar, herstelde hij zich, - ik wou iets vragen.

Haar moeder kwam het vertrek binnen.

- Klopt en gij zult opengedaan worden, vraagt en gij zult antwoord krijgen!

Hij meesmuilde.

- Ik wilde u en uw dochter voor vanavond uitnodigen.

- Gaan we uit! juichte Rena.

- We zijn net thuis, kind!

Hij probeerde voorzichtig.

- De opera?

- Zie je wel! jubelde Rena en zwaaide met haar doek.

- O, daar was mijn man zo dol op! Welke gaat?

- Carmen.

[p. 62]

- Ik ben Carmen! Ze sloeg haar doek om en maakte een paar danspassen.

- Bedaar toch! Het zou heerlijk zijn. Maar zou je het wel doen, jongen? Ze vroeg dit, hoewel ze op de hoogte was van zijn vrij goede financiële omstandigheden. Het viel hem tegen.

- Anders zou hij het niet vragen, antwoordde haar dochter.

Hij lachte wrang.

- Nou, fijn dan!

- Ik ga meteen opbellen!

Hij greep zijn jas en stormde de trappen af.

Rena droeg die avond een geel toiletje en daarop haar rode sjaal. Hij had een taxi willen bellen, maar de dames gaven er de voorkeur aan te lopen. De schouwburg was niet ver. Ze zaten zaal.

Het orkest stemde. Mensen druppelden binnen. De gaanderijen waren op enkele hoeken na bezet. Een uitverkocht huis. Mevrouw Vasnunes las de handeling. Sommige dames speelden blootruggetje of décolleteetje. Rena straalde. Hij zat naast haar en keek steels achter haar om. Ze had een mooie rug onder haar sjaal. Ze viel op, dat donkere meisje in eenvoudig geel met een rode doek. Men keek verholen, merkte hij. Het gaf hem een gevoel van trots!

De voorstelling had een aanvang genomen. Carmen, de sigarettenmeid, dansend in de herberg. De bloem. Don José. Het verhaal ontrolde zich. De muziek weefde de kleuren en kleurde de sentimenten. Het was een feest dat zich dramatisch ontwikkelde.

[p. 63]

In de pauze dronken ze koffie. Haar man had zeker vijftig opera's gezien, sommige zelfs drie tot vier keer. Ze was vaak meegeweest. De Italianen in Carré. Dat was nog eens een tijd. Carmen had ze nooit gezien. Peter hoorde de helft niet. Hij deed alsof hij luisterde, maar keek langs haar weg naar Rena. Ze was in Spanje en keek uit naar Escamillo.

Na de pauze trekken de smokkelaars 's nachts de bergen in. Rena verkiest vrijheid boven liefde; José is wanhopig. Carmen legt de kaart: patience! Het komt niet uit! Steeds is de uitkomst, de dood. De stierenvechter komt ten tonele. Uit het duel tussen hem en José redt de zigeunerin Escamillo. Hij nodigt allen uit het stieregevecht te Sevilla bij te wonen, waar hij zal overwinnen! Rena is reeds geheel in zijn ban!

Het laatste bedrijf is het feest. Paganini, Wieniawski, Granados, Albéniz! Rena speelt viool, danst met de rode doek. Hij moet haar vragen. Hij zal haar terugwinnen. Victoire! Ze werpt de ring weg! Het mes... Toreador, en garde!

Peter was doodsbleek opgestaan. Zweet brak hem uit. - ...Ik ben zo terug, fluisterde hij Rena toe. Het applaus brak los. Hij zweefde onder de handen de rij uit. In de koele gang zocht hij de toiletten. Hij gaf over.

2

Het mistte. Tussen de huizen was de mist nog staande te houden, doorlichtbaar. Hij liep het park in. Een ondoorzichtbare grijze zee dampte hem tegemoet. Zijn voeten waadden vaag beneden hem over een zeebodem, een bedding van iets waarvan hij de oorsprong niet kende. Zijn

[p. 64]

hand dwarrelde als een vreemd zeedier naast hem voort. Langwerpig gestreepte vissen zwommen regelmatig voorbij. Overal dreef wier. Alle leven was voortgebracht uit zee. Hij bewoog zich embryonaal. Twee zeepaardjes zaten op de rug van een langwerpig gestreepte vis en maakten onverstaanbare geluiden. Op een andere plaats zaten twee lipvissen aan elkaar gezogen. Donkere gedaanten doemden op, dreven voorbij en losten weer op. Door het wier sloeg een golfslag.

Een stroom voerde hem mee. Hij sloeg bijna te pletter tegen een rots die in zee stak: het was een standbeeld. De vlek van de maan spoelde soms vluchtig over de schedel. Hij wortelde naast het wier, schoot op en bewoog zijn takken. Hij stond te bladeren boven kabbelingen. Uit zijn stam zwom een vertikale vis, die een zandbank opdreef.

- Pardon, kunt u mij misschien de weg wijzen? hapte zijn vis.

- Gaat u zitten, antwoordde het standbeeld.

- Nee, ik moet verder.

- Gaat u dan van waar u komt.

- Van waar kom ik?

- Verder dan een standbeeld kunt u niet. Gaat u toch zitten.

Zijn vertikale vis zwom verder de zandbank op.

- Ik ken u niet!

- Daarom zijn we hier.

Een lichtgevende zeebloem schoot met rode weerschijnen naar voren: - Zoekt u mij soms?

De vis wees met een vin naar boven. - Meneer denkt dat ik kennis wil maken.

[p. 65]

- Dat dacht ik ook. En waarom niet?

- Ik ben verdwaald.

- Smoesjes! veranderde de bloem van kleur. - U weet heel goed wat u wilt!

- Ik wil verder.

- Dat zeggen ze allemaal. Maar met een boog zwemmen ze terug.

- Alles heeft zijn baan, zei de schedel in de maanvlek.

- Ik ben hier nooit geweest, kieuwde de vis.

- Hoeft ook niet. Eens komen we hier allemaal, fosforesceerde de bloem.

- Maar... het is hier toch geen kerkhof!

- Blijft u zitten, maande de schedel. - En u, juffrouw, gaat u ook zitten.

- Ben ik iemand die op een kerkhof gaat zitten?

- Nee... U ziet er lief uit. U bent een aardig meisje.

- Laat dat meisje er maar af. Voor jou wil ik wel aardig zijn.

- Zo bedoel ik het niet.

- Hoe dan? schoot de bloem op.

- Ik weet het niet. Ik zei toch dat ik verdwaald ben.

- Geen ster raakt uit zijn baan, maanlichtte de vlek op de schedel.

- Ik was revuester. Later ster bij de opera. Maar ik verdwaalde en ging de baan op...

- De melkweg vloeit van sterren, antwoordde het beeld.

- Als je een kind moet voeden en je hebt geen melk...

- Bent u getrouwd?

- Verdwaald als u!

- Vreemd, dat we elkaar hier ontmoeten, spoot de vis een mondje water.

[p. 66]

- Sterren lopen soms miljoenen lichtjaren uiteen, zei schedelveld koeler maan engelman.

- Ik dacht: u wilde kennismaken! bloeide de bloem open.

- Het beeld hield me op!

- Eenzame...

- Ik ben blij dat ik met iemand praat. Ik wil hier niet alleen zijn.

- Miljoenen lichtjaren ver zijn we... schedelde het maanvlekdak.

- Wanneer je me aardig vindt, laat ik je niet alleen, ruiste de bloem haar rood.

- ... Tenslotte word je steen...

- Misschien kunnen we samen de weg vinden! sloeg de vis zijn staart horizontaal.

- De weg loopt dood! antwoordde de heer Dodewaard.

- U begint griezelig te worden!

- Hij wordt oud, lichtte de bloem zeewaardig op. - Ik ken hem al jaren. Een sterrenkijker, geloof ik.

- Vroeger droomde ik naar de maan, symbool van liefde. De maan is koud. Een donkere koude ster, steende het beeld.

- Ik zie ze vaak op deze bank. Zeepaardjes, staart in staart. Hun ogen bleek van maan. Verdwaalden als wij. Liefde noemen ze dat, bloemde de bloem zee.

- Maar liefde bestaat! Dat kent iedereen toch in zijn leven? sprong de vis.

- Liefde? Bah! De bloem schoot groen.

- Liefde is een aandoening die je uitholt of versteent, zei het maanbeeld.

- Ik weet wat liefde is! vuurde de bloem rood aan. - Ik heb het moeten leren!

[p. 67]

- Liefde is niet te leren, vismaalde de vis.

- Je krijgt het als rauw vlees tussen je blaadjes geworpen. Je moet er in bijten!

- Maar dat is geen liefde!

- Wat dan wel! knalde de bloem.

De vis schrok zich de schubben.

- Neemt u me niet kwalijk... Ik ken u niet. U bent wel aardig, maar liefde... Je ontmoet iemand. Je maakt kennis...

- Met een standbeeld!

- Wanneer het een aardig meisje is trouw je? lispelde de bloem.

- Je hart zegt iets. Het klopt luid.

- Iedereen hoort zichzelf het liefst... sloot de bloem zich.

- Liefde is te koop voor een parel, een korrel zand.

- Liefde is iets van de sterren, verdedigde de vis zich en stak zijn rugvin op.

- Van de maan. IJskoud! vlekte de schedel maanziek.

De bloem gaf bescheid.

- Liefde is een geval dat zich voordoet. Het kan toevallig samenvallen met gunstige omstandigheden en je trouwt netjes!

De vis gaf het niet op.

- Ik geloof in liefde!

- Waarom dwaal je dan? sprak onverbloemd de bloem.

- Ik weet niet hoe ik hier ben terechtgekomen, moest de vertikale vis bekennen.

- Dat weten we geen van allen. We zijn aan het einde van een weg! stelde het standbeeld steenhard vast.

- Ga met mij mee, opende de bloem zich opnieuw.

- Weet u de weg?

[p. 68]

- Wat praat je toch? Wie weet ooit de weg!

- Waar gaan we heen?

- Waar het warm en zacht is...

- Maar ik wil naar huis!

- Je dwaalde toch?

- Dat wel...

- De voeg tussen steen, dat is je hart! beweerde maanlicht het schedeldak.

- Kom mee!

- Waar breng je me?

- Het park staat voor iedereen open... Haar bloemtentakeltjes pakten zijn vin en samen zwommen ze weg, achter het standbeeld om...

Met moeite scheurde Peter zich uit de aarde los. Hij liep moeilijk op zijn wortels, zijn takken kraakten. Hij schudde zijn kruin die nat was. Bladeren vielen hem af. Het was herfst. Hij kon zijn handen weer goed zien. De maan scheen helderder; de mist trok op. Hij was vergeten het standbeeld te groeten.