Uiteensetting van die godsdiens

[p. 150]

[Pagina 150-199]

naa sain laantnie die ʿāšir moenie niem an fer die tewiedie kier nie     die ʿāšir niem an die tiendie fan h̬amr sain perais moenie niem an fan h̬inzīr sain peraisnie     an die ʿāšir moenie fier niem an     die tiendie fan die ghoedrieng wat miesie ghalaat belaif ien die     setaat     an die ʿāšir moenie niem annie die tiendie fan die     ghoedring fat sain wienges es fer ander miesie     an die ʿāšir moenie niem an fan die ghoedring wat sain ghielt es fer ander miesie an die wienges es toesien albai     an ʿāšir moenie niem an die ʿušr nie     fan selaaf sain ghoedring wat hai ghakerai met sain wierk daan     ghamaak foeu̯ardijal met permiesie fan sain baas maar det aas het     niet soekoelt oeu̯ap die selaaf an sain baas es saam met hem daan     die ʿāšir moet niem an     aas handelaar loep ien h̬awāriǧ sain     paat daan die h̬awāriǧ ghaniem an ʿušr fan hoeu̯aile die h̬awāriǧ sain afferie es niet riegh daan oeu̯ansain ʿāšir moet wier niem an ʿušr fan die handelaar

diesie bāb peraat fan rikāz sain zakāt

die rikāz es die ghauoet oeu̯af selwer oeu̯af aister oeu̯af wat ṣoefoeu̯art es wat miesie bereng oeu̯ait oeu̯ander die ghoeroeu̯ant     muslim miesie oeu̯af kāfir wat oeu̯ander muslim es kerai keu̯aarie fan ghauoet oeu̯af selwer oeu̯af eister oeu̯af loeu̯at oeu̯af roeu̯ai koeper ien ʿušr     sain laant oeu̯af ien h̬arāǧ sain laant die ʿāšir moet niem an fan die keu̯aarie die faiftie     die fier paart es fer die keraijer aas die     ghoeroeu̯ant es niet ander miesie sain aighendoeu̯am     aas die     ghoeroeu̯ant es ander miesie sain aighendoeu̯am die fier paart es fer die aigenaar fan die ghoeroeu̯ant     maar die koeu̯aarie wat h̬arbī kāfir oeu̯ait ghafendie ien muslim sain laant daan die jilie koeu̯aarie es fer muslim sain ghoewermint     aas muslim miesie oeu̯af ḏimmī kerai die koeu̯aarie ien sain hoeu̯ais die ʿāšir moenie niem an die faiftie nie     aas muslim miesie oeu̯af ḏimmī oeu̯ait fandie die     keu̯aarie ien sain setek ghoeroeu̯ant het tewie riwāyat     ien riwāyat sie moet ghief     ien riwāyat sie moenie ghiefnie     aas muslim oeu̯af ḏimmī karai die ghieliet wat miesie ghabierie het oeu̯ap die     ghielt 'islām sain mierk nitṣoe 'ayyat qur'ān oeu̯af kalimah šahādat     oeu̯af 'islām koening sain setamp daan die ghielt es nitṣoe die     ghoedring wat ferloer as fan miesie     aas het oeu̯ap die ghielt     kufr sain mierk nitṣoe poep oeu̯af kāfir koening sain setamp die ʿāšir moet niem an die faiftie wat noegh belaif es fer die keraijar boeu̯aitien ḥarbī aas het die ghoeroeu̯ant es niet ander miesie sain aighendoeu̯am     aas het die ghoeroeu̯ant es niet ander miesie sain aighendoeu̯am oekṣoe die ʿāšir niem an die faiftie wat noegh belaif es fer die karaijer     bai 'imām 'aʿẓam wamuḥammad wat noegh belaif es fer die     setoek ghoeroeu̯ant sain ieriestie aigenaa wat hai ghakerai ien die tait 'islām miesie woeu̯arṭ maaster fer die laant aas die ieriestie aigenaar doeu̯aidalk es aas die ieriestie aigenaar es niet doeu̯aidlek wat belaif

[p. 151]

na sy land geloop (het) nie, moet die ontvanger van tiendes (dit) nie vir die tweede keer aanneem nie. Die ontvanger van tiendes neem die tiendes van wyn se prys aan; (hy) moet (dit) nie van varke se prys aanneem nie. En die ontvanger van tiendes moet die tiendes van goedere wat mense in die stad laat bly (het) nie weer¹ aanneem nie. En die ontvanger van tiendes moet nie die tiendes aanneem van die goedere waarvan die wins vir ander mense is nie. En die ontvanger van tiendes moet (dit) nie aanneem van die goedere waarvan die geld vir ander mense is en die wins tussen altwee (verdeel) is. En die ontvanger van tiendes moet geen tiendes aanneem van ('n) slaaf se goedere wat hy met sy werk gekry (het en) dan (daarvan) voordeel gemaak (het) met permissie van sy baas; maar dit: as (daar) geen skuld by die slaaf is en sy baas saam met hom is, dan moet die ontvanger van tiendes (dit) aanneem. As handelaars in sektariërs se pad loop (en) die sektariërs dan tiendes van hulle aangeneem (het) - die sektariërs se affêre is nie reg (nie) - dan moet ons ontvanger van tiendes weer tiendes van die handelaar aanneem.

Hierdie hoofstuk praat van bodemskatte se belasting.

Die bodemskatte is die goud of silwer of yster of wat sovoort is wat mense onder die grond uitbring. Moslem mense of heidene wat onder Moslems is kry myne² van goud of silwer of yster of lood of rooi koper in tiendes se land of in grondbelasting se land - die ontvanger van tiendes moet van die myn die vyfde aanneem. Die vier (vyfde) dele is vir die vinder as die grond nie ander mense se eiendom is (nie). As die grond ander mense se eiendom is, is die vier dele vir die eienaar van die grond. Maar die myn wat ('n) uitlandse heiden uitgevind (het) in ('n) Moslem se land - dan is die hele myn vir (die) Moslem se goewerment. As Moslem mense of beskermde nie-Moslems die myn in sy huis kry, moet die ontvanger van tiendes nie die vyfde aanneem nie. As ('n) Moslem mens of beskermde nie-Moslem die myn vind in sy stuk grond, het (hy) twee oorlewerings. Een oorlewering sê: ‘(Hy) moet gee’. Een oorlewering seê: ‘(Hy) moet nie gee nie. As ('n) Moslem of beskermde nie-Moslem die geld kry wat ('n) mens gebêre (het en) op die geld het (hy die) Islam se merk, soos 'n Koranvers of 'n woord van die geloofsbelydenis of ('n) Islam koning se stempel³, dan is die geld netsoos die goedere wat van mense verlore (is). As (hy) op die geld (die) heidendom se merk het, soos ('n) pop of ('n) heidenkoning se stempel, moet die ontvanger van tiendes die vyfde (deel) aanneem; wat nog bly is vir die vinder - behalwe die uitlandse heiden - as hy die grond het, (dit) nie ander mense se eiendom is (nie). As (hy) die grond het, (dit) nie ander mense se eiendom is (nie) neem die ontvanger van tiendes die vyfde (deel) ook; wat nog bly is vir die vinder. Volgens die magtigste voorganger en Muḥammad is wat nog bly vir die stuk grond se eerste eienaar⁴ wat hy gekry het in die tyd (dat) Islam mense meester⁵ van die land word, as die eerste eienaar duidelik is; as die eerste eienaar nie duidelik is (nie, dan) wat is wat

1 Lees ‘wier’ i.p.v. ‘fier’.

2 ‘quarry’.

3 ‘stamp’.

4 Lees ‘aigenaar’ i.p.v. ‘aigenaa’.

5 ‘master’.

[p. 152]

fan die ghielt es fer die fierdar aigenaar wat es doeu̯aidlek     aas die ghielt wat miesie ghaberieng oeu̯ait fan die ghoeroeu̯ant waas ferṣalait daan miesie nie wietnie muslim sain koening setemp oeu̯ap die ghielt oeu̯af kāfir daan die ghielt es nitṣoe kāfir sain ghielt     die fatwā     es oepoenbaar bai die wietie fan agāma     wie ghaat kāfir ḥarbī     sain laant met permiesie fan hoeu̯aile daan hai kerai ien hoeu̯aile     feroeu̯astie laant koeu̯aarie ghoet oeu̯af selwer oeu̯af baiang ghielt     wat hoeu̯aile ghabierie ien die ghoeroeu̯ant daan die jilie koeu̯aarie     oeu̯af aldie ghielt es fer die keraijar     aas die muslim kerai baiang ghielt ien hoeu̯ais ien kāfir laant die muslim moet wier ghief die ghielt fer die hoeu̯ais sain aigenaar     aas die muslim kerai die ghoedring wat hoeu̯aile ghabierie ien setik ghoeroeu̯ant ien kāfir laant die setik     ghoeroeu̯ant es niet aighendoeu̯am fer gha'ien miesie nie daan die     muslim moet ghief fer oeu̯ansain ʿāšir die faiftie wat noegh bilaif es     fer die keraijar     die ʿāšir moenie niem an die faiftie nie fandie     ghoeroen pieroesetien an fandie ghoeroeu̯anie setien wat mier     doeu̯airdir es aas pieroesetien miesie kerai ien beregh     die ʿāšir     moet niem an die faiftie fandie koeu̯eik selwer     die ʿāšir moenie niem an die faiftie nie fandie peirils wat miesie ien sie oeu̯ait beriek     an moenie niem an fandie lieker roeu̯aik wat sain naam ʿanbar nie

diesie bāb peraat fan ghoedrieng sain zakāt wat ghoeroeu̯ai oeu̯ait     die ghoeroeu̯ant

het ien die ghoedrieng wat derieng u̯aaṭer fan rient oeu̯af derieng u̯aaṭer fan seloet oeu̯af rafier oeu̯af miesie kerai die fereghtie wat     ferfielt ghoeroeu̯ai ien beregh fan tien ien die ghoedring waas bietjie oeu̯af baiaang     niṣāb es niet šarṭ an belaif ien djaar es niet šarṭ     bai die tewie waarlek ʿušr es wāǧib ien die ghoedrieng wat oeu̯ait die ghoeroeu̯ant oeu̯ait ghoeroeu̯ai belaif ien die ghoeroeu̯ant     ien djaar wanier die ghoedring es oeu̯amterent faif wisq     die wisq es siestagh ṣāʿ es fier moed     die ghoedring wat miesie nie af     mietnie wanier woeu̯arṭ sain perais faif wisq fandie laaghstie ghoedring wat miesie af miet daan moet ghief ʿušr die fatwās bai 'abā yūsuf     bai muḥammad ʿušr es wāǧib wanier woeu̯arṭ faif kier fandie hoeu̯aghstie wat miesie rieken met die hoeghstie die ghoedring sain     nūʿ     es šarṭ ien kaboek faif ghadiertie sain deragh     an es šarṭ ien zaʿfarān faif man ieder ien man es oeu̯amterent derie poent     het niet ʿušr fan hauoet an fan baamboes an fan die gheraas wat ghadiertie iet an fan kaf an fan daadels sain takie     het fan ghoedring wat daring u̯aaṭer fan piet wat oeu̯ans oeu̯ait piet met ǧarb oeu̯af dering     u̯aaṭer fan piet wat oeu̯ans oeu̯ait piet met dāliyat oeu̯af dering u̯aaṭer fan piet wat kaamijal oeu̯ait piet half fan die tiendie foeu̯ar hai     bering oeu̯ait die oeu̯ankoeu̯astie wat hai moet ghief     ʿušr es     wāǧib fan hining die hining waas baaiang oeu̯af bietjie wanier miesie kerai die hining fan die nies fan die bai ien beragh oeu̯af ien ghoeroeu̯ant

[p. 153]

van die geld bly vir die verdere eienaar wat duidelik is. As die geld wat ('n) mens uitbring van die grond verslyt het (en) mens dan niet weet (of die) Moslem se koning (se) stempel op die geld (is) nie, of (dié van 'n) heiden, dan is die geld netsoos ('n) heiden se geld. Dié beslissing is openbaar volgens die wette van (die) godsdiens. Wie (na 'n) uitlandse heiden se land met permissie van hulle gaan; dan hy kry in hulle verwoeste land ('n) myn (van) goud of silwer of baie geld wat hulle in die grond gebêre (het), dan is die hele myn of al die geld vir die vinder. As die Moslem baie geld in ('n) huis in ('n) heidenland kry, moet die Moslem die geld teruggee vir die huis se eienaar. As die Moslem die goedere wat hulle in ('n) stuk land gebêre (het) in ('n) heidenland kry (en) die stuk grond is nie eiendom van geen mens nie, dan moet die Moslem vir ons ontvanger van tiendes die vyfde (deel) gee; wat nog bly is vir die vinder. Die ontvanger moet nie die vyfde (deel) aanneem van die groen edelsteen¹ en van die groen steen wat meer duurder is as edelsteen, (wat 'n) mens in ('n) berg kry. Die ontvanger van tiendes moet die vyfde (deel) van die kwiksilwer aanneem. Die ontvanger van tiendes moet nie die vyfde (deel) aanneem van die pêrels wat mense in (die) see uitbreek nie en moet (dit) nie aanneem van die lekker reuk waarvan die naam amber (is) nie.

Hierdie hoofstuk praat van goedere se belasting wat uit die grond groei. (Die belasting) het van die goedere wat water drink van reën of water drink van ('n) sloot of rivier of (van) die vrugte (wat) mens kry wat vervuil op ('n) berg groei van tien een, (of) die goedere ('n) bietjie was of baie. Belasbare bedrag is geen voorwaarde (nie) en een-jaar-bly is geen voorwaarde (nie). Volgens die twee (leraars) is tiendes waarlik verpligtend van die goedere wat uit die grond uitgroei (en) een jaar in die grond bly, wanneer die goedere omtrent vyf kameellaste is. Die kameellas is sestig ṣāʿ, (dit) is vier mud. Die goedere wat ('n) mens nie afmeet nie - wanneer hulle prys word (die van) vyf kameellaste van die laagste goedere wat ('n) mens afmeet, dan moet (hy) tiende gee; die beslissing is² volgens Abū Yūsuf. Volgens Muḥammad is tiendes verpligtend wanneer (die goedere) vyf keer van die hoogste (prys) word wat 'n mens reken van die hoogste goedere se soort. Voorwaarde by kapok is vyf gediertes se drag. En by safraan is voorwaarde vyf man (se drag); elke man is omtrent drie pond. (Hy) het geen tiendes van hout en van bamboes en van die gras wat gedierte eet en van kaf en van dadelpalme se takke (nie). (Hy) het van goedere wat water drink van ('n) put waaruit ons put met 'n beesvel, of (wat) water drink van ('n) put waaruit ons met ('n) emmer put, of (wat) water drink van ('n) put waaruit ('n) kameel put, (as belasting die) helfte van die tiende voor hy die onkoste wat hy moet gee (daar) uitbring. Tiendes is verpligtend van heuning (hetsy) die heuning baie was of ('n) bietjie, wanneer ('n) mens die heuning kry van die nes van die by op ('n) berg of in (die) grond (en)

1 ‘precious stone’ eerder as ‘pure steen’.

2 Lees ‘fatwā es’ i.p.v. fatwās.

[p. 154]

die beragh an die ghoeroeu̯ant waas oeu̯ander ʿušr     bai muḥammad ʿušr fan hining es wāǧib wanier woeu̯arṭ faif farq     die farq es sies an diertagh reṭel es nitṣoe poeu̯ant     bai 'abī yūsuf ʿušr es wāǧib fan hening wanier woeu̯arṭ oeu̯amterent tien kenaap ṣak     die     ʿāšir niem an tewie ʿušr fan die ghoeroeu̯ant wat oeu̯ander ʿušr es an es taǵlibī miesie sain die ghoeroeu̯ant     aas ghakoep die ghoeroeu̯ant fan taǵlibī die kāfir wat ghief ǧizyat fer muslim sain ghoewermint die ʿāšir niem an fan die ḏimmī tewie ʿušr an oekṣoe die ʿāšir niem an     tewie ʿušr aas ghakoep die ghoeroeu̯ant fandie taǵlibī muslim miesie oeu̯af woeu̯arṭ muslim die taǵlibī oekṣoe niem an tewie ʿušr     het tewie ʿušr oeu̯ap feroe en oeu̯ap kent fan taǵlibī miesie nitṣoe het     oeu̯ap hoeu̯aile mans tewie ʿušr     aas ḏimmī kāfir ghakoep muslim sain ghoeroeu̯ant wat oeu̯ander ʿušr es daan die ḏimmī moet ghief     h̬arāg     aas muslim miesie ghaniem an die ghoeroeu̯ant fan ḏimmī kāfir met šufʿat yaʿnī waas biertie hainie welhie ander miesie koepnie daan hai niem an die ghoeroeu̯ant oeu̯af die ghoeroeu̯ant wier koeu̯am teregh fer die muslim wat ghawerkoep met riedie die baiʿ waas fāsid die ʿušr fier koeu̯am teregh oeu̯ap die muslim     het h̬arāǧ fan     die toeu̯ain wat fan tefoeu̯ar waas hoeu̯ais aas die hoeu̯ais waas ḏimmī sain oeu̯af waas muslim sain maar dering fan die u̯aaṭer wat oeu̯ander h̬arāǧ es daan moet ghief h̬arāǧ fan die toeu̯ain     aas dering u̯aaṭer fan die u̯aaṭer wat oeu̯ander ʿušr es daan moet ghief ʿušr     daar es niks niet fan ʿušr oeu̯af h̬arāǧ fan hoeu̯aiss an maskie es ḏimmī     sain hoeu̯ais     rient an pit an oegh sain u̯aaṭer es oeu̯ander     ʿušr     die rafiers an seloetes wat ʿaǧam koening ghamaak sain     u̯aaṭer es oeu̯ander h̬arāǧ     an oekṣoe die rafier wat naa hindoe     ghaan an balīh̬ sain rafier an baǵdād sain rafier an kūfat sain rafier     sain u̯aaṭer es oeu̯ander h̬arāǧ     die fatwā es bai 'abā yūsuf     het niet ien tijar sain oegh en ien oeu̯alie sain oegh an ien saut sain     oeu̯agh ien die ghoeroeu̯ant wat oeu̯ander ʿušr es niks fan h̬arāǧ oeu̯af ʿušr     aas het die tijar oegh oeu̯af die oelie oegh oeu̯af soeu̯at     oeu̯agh ien die ghoeroeu̯ant wat oeu̯ander h̬arāǧ es daan het u̯arāǧ     ien die ghoeroeu̯ant wat roeu̯ant oeu̯am die oegh es an die ghoeroeu̯ant waas riegh oeu̯am tepelaant koering oeu̯af ander its     aas die ghoeroeu̯ant riegh es oeu̯am tepelaant koering oeu̯af oeu̯am temaak     toeu̯ain het niet h̬arāǧ ien die oegh silf     het niet ʿušr en h̬arāǧ ghalaik ien gha'ien ghoeroeu̯ant nie

diesie bāb peraat fan die miesie wat riegh es fer zakāt en fer ʿušr     die ieriestie miesie wat riegh es fer zakāt an ʿušr es ariem miesie     die faqīr es die miesie wat het bietjie fan aighendoeu̯am maar es mender aas niṣāb     die tewiedie es miskīn     die miskīn es     die miesie wat beset niks fan ghoedringnie     soemaghie ʿālims     ghasie faqīr es die tewiedie miskīn es die ieriestie maar die fatwā es seu̯aak     die dierdie fan die miesie wat riegh es fer zakāt an fer ʿušr

[p. 155]

die berg en die grond was onder tiende. Volgens Muḥammad is tiende van heuning verpligtend wanneer dit vyf farq word. Die farq is ses en dertig ratl, is netsoos ('n) pond. Volgens Abū Yūsuf is tiende van heuning verpligtend wanneer (dit) omtrent tien knapsak word. Die ontvanger van tiendes neem twee tiendes van die grond wat onder tiende is en Taǵlibī mense se grond is. As die heiden wat hoofgeld vir (die) Moslems se goewerment gee die grond van ('n) Taǵlibiet koop, neem die ontvanger van tiendes van die beskermde nie-Moslem twee tiendes aan, en ook so neem die ontvanger van tiendes twee tiendes aan as Moslem mense die grond van die Taǵlibiet gekoop (het), of (as) die Taǵlibiet Moslem word, neem (hy) ook so twee tiendes aan. ('n Mens) het twee tiendes van (die) vrou en van (die) kind van Taǵlibī mense netsoos (hy) van hulle mans twee tiendes het. As 'n beskermde heiden ('n) Moslem se grond wat onder tiendes is gekoop (het), dan moet die beskermling grondbelasting gee. As ('n) Moslem mens die grond van ('n) beskermde heiden met reg van voorkoop aangeneem (het), naamlik hulle was bure, hy wil nie hê ander mense koop (dit en) hy neem die grond aan - of die grond kom terug vir die Moslem wat verkoop (het) om rede die koop was van onwaarde, kom die tiende weer¹ terug op die Moslem. ('n Mens) het grondbelasting van die tuin wat tevore ('n) huis was, as die huis ('n) beskermling s'n was of ('n) Moslem s'n was maar drink van die water wat onder grondbelasting is; dan moet ('n mens) grondbelasting van die tuin gee. As (dit) water drink van die water wat onder tiende is, dan moet ('n mens) tiendes gee. Daar is niks van tiendes of grondbelasting van ('n) huis², ook al is (dit 'n) beskermling se huis. Reën en put en oog se water is onder tiendes. Die riviere en slote wat ('n). Persiese koning gemaak (het), sy water is onder grondbelasting. En ook so die rivier wat na Indië gaan en Balīh̬ se rivier en Baghdad se rivier en Kufa se rivier - sy water is onder grondbelasting. Dié beslissing is volgens Abū Yūsuf. ('n Mens) het van teer se oog en van olie se oog en van sout se oog in die grond wat onder tiende is niks van grondbelasting of tiende. As (hy) die teer-oog of die olie-oog of (die) sout-oog in die grond wat onder grondbelasting is het, dan het (hy) grondbelasting van die grond wat rondom die oog is en die grond reg was om koring of iets anders te plant. As die grond reg is om te plant koring of om tuin te maak, het ('n mens) nie grondbelasting oor die oog self. ('n Mens) het nie tiende en grondbelasting tegelyk oor geen grond nie.

Hierdie hoofstuk praat van die mense wat reg is vir belasting en vir tiendes.

Die eerste mense wat reg is vir belasting en tiendes is arm mense. Die faqīr is die mense wat ('n) bietjie van eiendom het, maar (dit) is minder as (die) belasbare bedrag. Die tweede is (die) miskīn. Die miskīn is die mense wat niks van goedere besit nie. Sommige geleerdes (het) gesê: ‘faqīr is die tweede, miskīn is die eerste’, maar dié beslissing is swak. Die derde van die mense wat reg is vir belasting en vir tiendes

1 Lees ‘wier’ i.p.v. ‘fier’.

2 Die laaste s is oorbodig.

[p. 156]

es die man wat muslim koening ghastier fer hem oeu̯amtekoeliek     zakāt an ʿušr ghief beloening fer hem oeu̯am terent sain wierk an maskie waas riek     die fierdie fan die miesie wat riegh es fer zakāt an ʿušr es die selaaf wat sain baas ghaskeriwie ien die paampier wanier hai     ghief fer die baas ṣoefijal ghielt oeu̯af ander ghoedring daan hai es     ferai help fer hem met die zakāt oeu̯af ʿušr oeu̯amtewoeu̯arṭ ferai     die faiftie fan die miesie wat riegh es fer zakāt an ʿušr es die soekoeldenaar aas hai oeu̯ait beṭaal sain soekoelt daan fan sain aigendoeu̯am oeu̯amterent niṣāb nie belaif fer himnie     'abū yūsuf ghasie die muslim miesie wat kanie ghaan naa die ǵazā nie met die riedie hoeu̯aile kanie kerai ghoeroeu̯aiskap oeu̯af itbaar an deringbaar nie es riegh fer zakāt an fer ʿušr     muḥammad ghasie die miesie     wat kanie ghaan naa die ḥaǧnie met die iestie riedie oek es riegh     fer zakāt en fer ʿušr     en es riegh fer zakāt die tarawielaar wat hai het ghoedring ien sain foeu̯an pelek maar hai het niks saam met     hemnie daan moet help fer hem met zakāt oeu̯amteghaan sain pelek     es ǧā'iz ghief zakāt fer aldie siewie ṣoert miesie wat 'ayyat qur'ān sie en es ǧā'iz ghief fer soemaghie fan hoeu̯aile     moenie ghief     zakāt oeu̯am tebau masǧid nie     an moenie ghief zakāt oeu̯am     tekoep kafan fan die doeu̯aia nie an moenie ghief zakāt oeu̯am tebeṭaal doeu̯aia sain soekoeltnie     an moenie koep selaaf met zakāt oeu̯am temaak ferai nie     an moenie ghief zakāt fer die kāfirs wat     oeu̯ander muslim esnie maskie hoeu̯aile faqīr es     es riegh ghief     die ander ṣadaqats wat es boeu̯aitien zakāt bai soemaghie ʿālims     kanie ghiefnie     moenie ghief zakāt fer raikie miesie nie wat het niṣāb fan fatie ghoedring hoeu̯aile het     an moenie ghief zakāt fer sain selaafnie oeu̯af fer sain kelainie kentnie maar fer sain mukallaf kent kan ghief en fer sain foerau kan ghief aas die tewie es ariem     an moenie ghief zakātnie fer die miesie wat es fan hāšim     hoeu̯aile es ʿalī sain kenders en es ʿabbās sain kenders en es     ǧaʿfar an sain kenders en es ʿaqīl en sain kenders ibn ʿabdi lmuṭallib an sain kenders an maskie hoeu̯aile waas koeliekter fan zakāt     an moenie ghief zakāt fer banī hāšim sain ghawiesenie selaafnie nitṣoenie ghief fer hoeu̯ailanie     die zakāt giefer moenie ghief zakātnie fer sain faader en moedernie en fer sain ghoeroeu̯at faader an moedernie en fer sain kendersnie en fer sain kelain kendersnie en fer sain     foeraunie     an oekṣoe die foerau moenie ghief zakāt fer haar     mannie en fer sain selaafnie an fer sain mukātabnie     an moenie ghief fer sain selaaf wat hai ghasie fer hem wanier iek es doeu̯at daan djaj es ferai     an moenie ghief fer sain kent sain moeder wat     selaaf es     an oekṣoe moenie ghief zakāt fer sain selaafnie wat soemaghie paart ferai es fan hem     aas muzakkī ghief sain zakāt fer die man wat hai deng es riegh fer zakāt naaderaant woeu̯arṭ doeu̯aidlek waarlek die man wat zakāt ghakerai es raik oeu̯af es fan hāšim oeu̯af es kāfir oeu̯af es muzakkī sain faader oeu̯af es sain kent es

[p. 157]

is die man vir wie ('n) Moslem koning gestuur (het) om belasting en tiendes te kollekteer¹; gee vir hom beloning omtrent sy werk, ook al was (hy) ryk. Die vierde van die mense wat reg is vir belasting en tiendes is die slaaf wie se baas op die papier geskryf (het dat) wanneer hy vir die baas soveel geld of ander goedere gee, hy dan vry is; help vir hom met die belasting of tiendes om vry te word. Die vyfde van die mense wat reg is vir belasting en tiendes is die skuldenaar vir wie, as hy sy skuld uitbetaal, van sy eiendom nie omtrent (die) belasbare bedrag bly nie. Abū Yūsuf (het) gesê: ‘Die Moslem mense wat nie na die veldtog kan gaan nie om die rede (dat) hulle nie gereedskap of (wat) eetbaar en drinkbaar (is) kan kry nie, is reg vir belasting en vir tiendes’. Muḥammad (het) gesê: ‘Die mense wat om die eerste rede nie na die pelgrimtog kan gaan nie is ook reg vir belasting en vir tiendes’. En reg vir belasting is die reisiger² wat goedere in sy woonplek³ het maar niks saam met hom het nie; dan moet ('n mens) vir hom help met belasting om (na) sy plek te gaan. (Dit) is geoorloof (om) belasting (te) gee vir al die sewe soort mense wat (die) Koranvers sê, en (dit) is geoorloof (om) vir sommige van hulle (te) gee. (Hy) moet nie belasting gee om ('n) moskee te bou nie; en moet nie belasting gee om doodsklere vir die dooie te koop nie, en moet nie belasting gee om ('n) dooie se skuld te betaal nie. En (hy) moet nie ('n) slaaf met belasting koop om (hom) vry te maak nie. En (hy) moet nie belasting gee vir die heidene wat onder Moslems is nie, ook al is hulle arm. (Dit) is reg (om) die ander aalmoese wat buite belasting is (vir hulle te) gee; volgens sommige geleerdes kan (hy dit) nie gee nie. (Hy) moet nie belasting gee vir ryk mense wat ('n) belasbare bedrag het van watter goedere hulle het. En (hy) moet nie belasting gee vir sy slaaf nie of vir sy klein kind nie, maar vir sy mondige kind kan (hy dit) gee en vir sy vrou kan (hy dit) gee, as die twee arm is. En (hy) moet nie belasting gee vir die mense wat van Hāšim is. Hulle is Ali se kinders en is Abbas se kinders en is Ǧaʿfar en sy kinders en is ʿAqïl en sy kinders en⁴ Abdul Muṭallib en sy kinders ook al was hulle insamelaar⁵ van belasting. En (hy) moet nie belasting gee vir die seuns van Hāšim se gewese slaaf nie, netsoos (hy dit) nie vir hulle gee nie. Die belasting-gewer moet nie belasting vir sy vader en moeder gee nie en vir sy grootvader en -moeder nie en vir sy kinders nie en vir sy kleinkinders nie en vir sy vrou nie. En ook so moet die vrou nie belasting gee vir haar man nie en vir sy slaaf nie en vir sy kontrak-slaaf nie. En (hy) moet (dit) nie gee vir sy slaaf vir wie hy gesê het: ‘Wanneer ek dood is, dan is jy vry’ (nie). En (hy) moet (dit) nie vir sy kind se moeder wat ('n) slaaf is gee (nie). En ook so moet (hy) nie belasting gee vir sy slaaf wat vir 'n gedeelte vry van hom is (nie). As die belasting-betaler sy belasting gee vir die man waarvan hy dink (dat hy) reg is vir belasting (en dit) naderhand duidelik word, waarlik die man wat belasting gekry (het) is ryk of is van Hāšim of is ('n) heiden of is (die) belasting-betaler se vader of se kind, is (dit)

1 ‘to collect’.

2 ‘traveller’.

3 Lees ‘woeu̯an pelek’ i.p.v. ‘foeu̯an pelek’.

4 Lees ‘en’ i.p.v. ‘ibn’.

5 ‘collector’.

[p. 158]

ǧā'iz zakāt faal af fan sain niek     aas woeu̯arṭ doeu̯aidlek waarlek die man wat zakāt ghakerai es sain selaaf oeu̯af es sain mukātab es niet ǧā'iz an zakāt niet fal af fan sain niek     es ghoet ghief fer die man wat riegh fer zakāt oeu̯amterent maak die man fer ghanoegh     fan tabiedel jielie dagh     es makruh ghief zakāt oeu̯amterent     niṣāb oeu̯af mier fer ien ariem miesie wat esnie soekoeldenaar nie     en moenie setier zakāt fan setaat naa die ander setaat maar     det kan seteir fer sain faamiltjies wat riegh es fer zakāt oeu̯af setier fer die miesie wat mier ferlie es aas sain setaat miesie     aas hai het ghielt oeu̯af ander its oeu̯amterent ghanoegh fer ien dagh an nagh oeu̯am taiet an dereng daan moenie feraagh zakātnie fer diesie daghnie maar aas miesie ghief zakāt fer hem es riegh

diesie bāb peraat fan miesie sain fiṭr

die ṣadaqati lfiṭr es wāǧib oeu̯ap muslim miesie wat ferai en wat es     aigenaar fer niṣāb die niṣāb waas mier aas sain die ghoedring wat noedagh es fer hem an maskie die niṣāb es nie fermijarder nie yaʿnī nie bering ghieltnie     wie het niṣāb zakāt es ḥarām fer hem en fiṭr an ʿušr es ḥarām fer hem an 'uḍḥīyat es wāǧib oeu̯ap hem     fiṭr     es wāǧib oeu̯ap die muslim wat ferai es fan hem self en fan sain selaaf wat es fer h̬idmat en maskie die selaaf es kāfir en fan sain mudabbar an fan sain 'ummi waladi     die fiṭr es niet wāǧib oeu̯ap die ḥurri muslim fan sain foerau en es niet wāǧib oeu̯ap hem fan sain bāliǵ     kint en es niet wāǧib oeu̯ap hem fan sain riekie qelain kent maar es wāǧib fan die kent sain aighendoeu̯am     ghiek miesie es nitṣoe qeleinie kent     an die fiṭr es niet wāǧib oeu̯ap die ḥurri muslim fan sain mukātab selaaf en es niet wāǧib oeu̯p hem fan sain selaaf wat foeu̯ardijal es en es niet wāǧib oeu̯ap hem fan sain selaaf wat wiegh ghadoeroeu̯as maar det die fiṭr es wāǧib oeu̯ap hem aas die selaaf wier koeu̯am oeu̯ander sain hant     an die fiṭir es niet wāǧib oeu̯ap hem fan ien selaaf oeu̯af fan tewie selaaf wat es toesien tewie baases     aas ghaferkoep ien selaaf met die manierie aas welhie kan wijarbering teregh daan sain fiṭra es wāǧib oeu̯ap die man wat die selaaf belaif fer hem     die fiṭra woeu̯arṭ wāǧib met labarān ramaḍān sain dagh beriek     wie doeu̯at foeu̯ar dagh beriek oeu̯aq woeu̯arṭ muslim aghter die dagh beriek oeu̯af boerie aghter die dagh beriek daan hoeu̯aile sain fiṭr es niet wāǧib     es riegh ghief die fiṭra foeu̯ar die tait en es niet diferent ghief die fiṭra koeu̯art foeu̯ar die tait oeu̯af laang foeu̯ar die tait     es ghoeu̯at ghief die fiṭra foeu̯ar ṣalāt ʿīd an aghter dagh beriek ien labarān ramaḍān sain dagh     aas miesie nie ghief die fiṭra nie toet sain tait ferloep daan die fiṭra niet faal     af fan sain nieknie moet ghief die fiṭra koert oeu̯af laang aghter die tait     die fiṭra es helf ṣāʿ fan koeu̯aring oeu̯af sain sawīq oeu̯af jilie ṣāʿ fan daadels oeu̯af jilie ṣāʿ fan ghars     die ḥadīṯ     raseintjie es niet ṣoe koeu̯aring     bai die tewie es nitṣoe ghars die

[p. 159]

geoorloof; (die) belasting val van sy nek af. As (dit) duidelik word waarlik die man wat belasting gekry (het) is sy slaaf of is sy kontrak-slaaf, is (dit) nie geoorloof (nie) en (die) belasting val nie van sy nek af (nie). (Dit) is goed (om) vir die man wat reg (is) vir belasting omtrent (soveel te) gee (dat dit) die man vir genoeg maak om nie te bedel ('n) hele dag (nie). (Dit) is afkeurenswaardig (om) belasting omtrent (soveel as die) belasbare bedrag of meer (te) gee vir 'n arm mens wat nie ('n) skuldenaar is nie. En ('n mens) moet nie belasting van (die een) stad na die ander stad stuur (nie), maar dit: (hy) kan (dit) stuur vir sy familielede wat reg vir belasting is, of stuur vir die mense wat meer verleë is as sy stad (se) mense. As hy geld of ('n) ander iets het, omtrent genoeg vir een dag en nag om te eet en drink, dan moet (hy) nie belasting vra vir hierdie dag nie, maar as ('n) mens vir hom belasting gee, is (dit) reg.

Hierdie hoofstuk praat van ('n) mens se einde van die vas.

Die aalmoese van die einde van die vas is verpligtend vir ('n) mens wat vry en wat eienaar is van ('n) belasbare bedrag, (terwyl) die belasbare bedrag meer was as dié goedere van hom wat nodig vir hom is, ook al is die belasbare bedrag nie vermeerder nie, naamlik nie geld bring nie. Wie ('n) belasbare bedrag het, vir hom is belasting verbied, en einde van die vas en tiende is vir hom verbied en (die) offerskaap is verpligtend vir hom. (Die) feesgawe¹ is verpligtend vir die Moslem wat vry is, vir homself en vir sy slaaf wat vir (persoonlike) diens is, ook al is die slaaf ('n) heiden, en vir sy slaaf wat na die heer se dood vry is, en vir sy slavin wat vir hom 'n kind gebaar het. Die feesgawe is nie verpligtend vir die vrye Moslem vir sy vrou (nie) en is nie verpligtend vir hom vir sy meerderjarige kind (nie) en is nie vir hom verpligtend vir sy ryk kleinkind (nie), maar is verpligtend van die kind se eiendom. Gek mense is netsoos ('n) klein kind. En die feesgawe is nie verpligtend vir die vry Moslem vir sy kontrak-slaaf (nie) en is nie verpligtend vir hom vir sy slaaf wat (tot handels-) voordeel is (nie) en is nie vir hom verpligtend vir sy slaaf wat weggedros (het nie), maar dit: die feesgawe is vir hom verpligtend as die slaaf weer terugkom onder sy hand. En die feesgawe is nie verpligtend vir hom vir een slaaf of twee slawe wat tussen twee base is (nie). As (hy) 'n slaaf verkoop (het) op dié manier (dat) as (hy dit) wil hê (hy hom) weer terug kan bring, dan is sy feesgawe verpligtend vir die man by wie die slaaf bly. Die feesgawe word verpligtend met die fees van die vastemaand se dagbreek. Wie sterf voor dagbreek of² Moslem word na die dagbreek of gebore word na die dagbreek - dan is hulle se feesgawe nie verpligtend (nie). (Dit) is reg (om) die feesgawe voor die tyd (te) gee en (dit) is nie verskillend³ (om) die feesgawe kort voor die tyd of lank voor die tyd (te) gee (nie). (Dit) is goed (om) die feesgawe voor (die) fees-gebed en na dagbreek op die fees van die vasmaand se dag (te) gee. As ('n) mens die feesgawe nie gee nie tot sy tyd verloop (het), dan val die feesgawe nie van sy nek af nie; (hy) moet die feesgawe kort of lank na die tyd gee. Die feesgawe is ('n) halwe ṣāʿ van koring of sy meelblom of ('n) hele ṣāʿ van dadels of ('n) hele ṣāʿ van gars. Die berig⁴. Rosyntjies is netsoos⁵ koring. Volgens die twee is (dit) netsoos gars; dié

1 So vertaal ons verder fiṭr, eintlik ‘die breek (van die vas)’.

2 Lees ‘oeu̯af’ i.p.v. ‘oeu̯aq’.

3 ‘different’.

4 Die inhoud van hierdie berig word net in die Arabies gegee.

5 Lees ‘nitṣoe’ i.p.v. ‘niet ṣoe’.

[p. 160]

fatwā ḥasan ghafertiel fan 'imām 'aʿẓam die ṣāʿ es die ghoet kan haau oeu̯amterent agh poent met die poeu̯ant wat sain naam ʿiraqī es fan liensie oeu̯af fan māš     die māš es mier kelain aas iertjies     ghief koering fer fiṭra es mier bieter ien die pelek wat miesie koep ghoedrien met koering     bai 'abū yūsuf ghief ghielt fer fiṭra es mier bieter

[p. 161]

beslissing (het) Hassan vertel van die magtigste voorganger. Die ṣāʿ is die goed (wat) omtrent agt pond kan hou, volgens die pond waarvan die naam (die) ‘Irakse’ (is); (dit) is van lensies of van māš. Die māš is meer klein as ertjies. (Om) koring as feesgawe (te) gee is meer beter in die plek waar mense goedere met koring koop. Volgens Abū Yūsuf is (dit) meer beter (om) geld as feesgawe (te) gee.

[p. 162]

diesie kitāb peraat fan puu̯āsah

die puu̯āsah es die dierdie rukn fan 'islām sain rukns aghter die tewie kalimā šahādat     die puu̯āsah es telaat belaif te'iet en telaat belaif tedereng en telaat belaif ǧimāʿ     laat belaif die deirdie ghalaik met die ieriestie daaghberiek toet soeu̯ant siet riegh an mašriq kaant woeu̯arṭ bietjie doenker saam met mieneg oeu̯am temaak puu̯āsah det es fir die miesie wat riegh es oeu̯am temaak puu̯āsah     die miesie wat riegh es oeu̯am tepuu̯āsah es muslim wat hat ʿaql an es soekoen fan h̬aiḍ an fan nifās     die h̬aiḍ es die beloet wat foerauns kerai almaandie die nifās es die beloet wat foerauns kerai aghter kent ghaboerie     ramaḍān sain puu̯āsah es farḍ oeu̯ap aldie muslim miesie man an foerau wat het ʿaql an ghakerai bulūǵ     moet puu̯āsah ien sain tait oeu̯af ien ander tait aas kanie puu̯āsah fer ien riedie ien sain taitnie     die puu̯āsah wat miesie ghamaak oeu̯ap hoeu̯aile self naḏr yaʿnī hoeu̯aile aas allāhu taʿālā maak main siek miesie ghasoeu̯ant oeu̯af sie aas allāhu taʿālā ghief fer main die daan saal iek puu̯āsah ien oeu̯af mier daaghs wanier hai ghakerai wat hai ghaferaagh fer allāhu taʿālā daan die puu̯āsah oeu̯af die ander wat hai ghabeloef woeu̯arṭ wāǧib oeu̯ap hem     an kafārat sain puu̯āsah es wāǧib     die ander puu̯āsah es ghoejie wierk     puu̯āsah ien tewie labarān daaghs an ien derie daaghs aghter labarān ḥaǧ es ḥarām     es riegh maak ramaḍān sain puu̯āsah an die manḏūr puu̯āsah wat sain tait doeu̯aidlek es met die niyyat ien nagh oeu̯af ien dagh toet foeu̯ar die miedel fan die dagh     bai 'imām 'aʿẓam die tewie puu̯āsah es niet riegh met die niyyat aghter soeu̯ant woeu̯arṭ hoegh det es riegh fatwā     die tewie puu̯āsah es riegh met koert niyyat an die tewie puu̯āsah es riegh met nafl sain niyyat maskie nafl sain niyyat es bāṭil maar die tewie puu̯āsah es riegh     ramaḍān sain puu̯āsah es riegh aas die muqīm miesie wat ghasoeu̯ant es maak niyyat ien ramaḍān fer ander wāǧib puu̯āsah daan die puu̯āsah es daarem fan ramaḍān sain puu̯āsah es niet fan die     wāǧib puu̯āsah wat hoeu̯aile ghamaak niyyat fer     h̬ulāṣah die muqīm wat ghasoeu̯ant es kan maak ramaḍān sain puu̯āsah met ander wāǧib puu̯āsah sain niyyat ien die ramaḍān     die manḏūr puu̯āsah wat sain tait doeu̯aidlek es es niet riegh met ander wāǧib puu̯āsah sain niyyat yaʿnī die puu̯āsah wat hai ghamaak met ander wāǧib puu̯āsah sain niyyat es daarem niet fan die manḏūr puu̯āsah maar es daarem fan die ander wāǧib puu̯āsah     aas siek miesie oeu̯af teraawelaar miesie maak niyyat ien ramaḍān oeu̯am temaak ander

[p. 163]

Hierdie boek praat van vas.

Die vas is die derde pilaar van Islam se pilare na die twee belydeniswoorde. Die vas is (om) te eet te laat bly en te drink te laat bly en seksuele gemeenskap te laat bly. ('n) Mens laat die drie¹ bly tegelyk met die eerste dagbreek tot (die) son reg aan (die) Westekant sit (en 'n) bietjie donker word, saam met (die) bedoeling om (die) vas te maak; dit is vir die mense wat reg is om (die) vas te maak. Die mense wat reg is om te vas is Moslems wat verstand het en skoon van h̬aiḍ en nifās is. Die h̬aiḍ is die bloed wat vroue al maande kry; die nifās is die bloed wat vroue kry nadat ('n) kind gebore (is). Die vastemaand se vas is ('n) plig vir al die Moslem mense, man en vrou, wat verstand het en meerderjarigheid gekry (het). ('n Mens) moet vas op sy tyd of 'n ander tyd as (hy) vir 'n rede nie op sy tyd kan vas nie. Die vas waartoe mense vir hulle self ('n) gelofte gemaak (het), naamlik hulle sê²: ‘As Allah - hy is verhewe - my siek mense gesond maak’ of sê: ‘As Allah - hy is verhewe - die (dinge) vir my gee, dan sal ek een of meer dae vas’ - wanneer hy gekry (het) wat hy van Allah - hy is verhewe - gevra (het), dan word die vas of die ander (ding) wat hy belowe (het) verpligtend vir hom. En ('n) vergoedingsprestasie se vas is verpligtend. Die ander vaste is goeie werk. (Dit) is verbied (om) op (die) twee feesdae en tydens drie dae na die fees van (die) pelgrimstog (te) vas. (Dit) is reg (om) die vasmaand se vas en die gelofte-vas waarvan die tyd duidelik is (te) maak met die intensie gedurende (die) nag of gedurende (die) dag, tot voor die middel van die dag. Volgens die magtigste voorganger is die twee vaste nie reg met die intensie nadat (die) son hoog word; dit is (die) regte beslissing. Die twee vaste is reg met ('n) kort intensie en die twee vaste is reg met ekstra (vas) se intensie; ook al is ekstra (vas) se intensie ongeldig, die twee vaste is nogtans reg. (Die) vastemaand se vas is reg as die gevestigde mense wat gesond is (die) intensie tydens (die) vasmaand vir ('n) ander verpligte vas maak; dan is die vas daarom van (die) vasmaand se vas, (dit) is nie van die verpligte vas waarvoor hulle intensie gemaak (het nie). Kortom, die gevestigde mens wat gesond is kan (die) vasmaand se vas met ('n) ander verpligte vas se intensie tydens die vasmaand maak.

Die gelofte-vas waarvan die tyd duidelik is, is nie reg met ('n) ander verpligte vas se intensie (nie), naamlik die vas wat hy met ('n) ander verpligte vas se intensie gemaak (het) is daarom nie van die gelofte-vas (nie), maar is daarom van die ander verpligte vas. As ('n) siek mens of reisiger-mens tydens die vasmaand (die) intensie maak om ('n) ander

1 Lees ‘derie’ i.p.v. ‘deirdie’.

2 Voeg na ‘hoeu̯aile’ in: ‘sie’.

[p. 164]

puu̯āsah wat wāǧib es oeu̯ap hem die puu̯āsah woeu̯arṭ daariem fan die puu̯āsah wat sain mienig es     bai die tewie woeu̯arṭ daariem fan ramaḍān sain puu̯āsah     alghar nafl puu̯āsah es ǧā'iz met die niyyat foeu̯ar die miedel fan die dagh     ramaḍān sain qaḍā' puu̯āsah en die manḏūr puu̯āsah wat sain tait niet doeu̯aidlek es en aldie ṣoert kafārats sain puu̯āsah es niet riegh boeu̯aitien die doeu̯aidlek niyyat ien die nagh     miesie wiet ramaḍān koeu̯am ien met sien     fer sain maan oeu̯af met rieken die maant fan šaʿbān diertagh dagh fandie awent wat miesie ghasien fer šaʿbān sain maan     dalīl     es diesie ḥadīt djoeu̯aile moet puu̯āsah wanier sien die maan fan     ramaḍān an moet boeka fer labarān wanier sien die maan fan šawwāl aas die maan belaif oeu̯ander die woelkie kanie sienie daan djoeu̯aile moet rieken foelkoem šaʿbān diertagh dagh fan die awent wat miesie ghasien die maan fan šaʿbān an daan hoeu̯aile moet rieken die maant fan raǧab diertagh dagh foelkoem fan die awent wat miesie ghasien die maan van raǧab     es wāǧib oeu̯ap miesie soek die maan oeu̯am tesien ien die niegie an tefentaghstie fan šaʿbān sain maant en fan ramaḍān sain maant an oekṣoe fan ḏī lqaʿda sain maant     ghaskeriwie ien kitāb wat sain naam es wahstānī waarlak die afferie wat nuǧūm miesie sie es nie rieghnie daan wiesie kan niem die setierkaiker sain woeu̯arṭ oeu̯af kaik almanaak oeu̯am tewiet niewie maan waarlek hai peraat oeu̯ait agām     dalīl es diesie ḥadīṯ rasūlu llāh ghasie     wie ghaat naa die man wat tielekir oeu̯af ghaat naa die setierkaiker daan hai ghoeloef wat die tielker oeu̯af die setierkaiker sie daan die     man es kāfir met die agāma wat ghakoeu̯am fan allāhu taʿālā fer nabī muḥammad ʿalaihi ṣṣalātu wassalām     moenie beghent puu̯āsah met mienig ramaḍānnie fan die dagh wat oeu̯an doeu̯aidlek es fan die ramaḍān maar det kan maak puu̯āsah ien die šak dagh met mienig     nafl     puu̯āsah ien šak dagh met mienig nafl es mijar bieter ien die tait qoeu̯am oeu̯arhiens met die puu̯āsah wat hai ghawient ghamaak fer hem     aas die puu̯āsah ien šak dagh niet qoeu̯am oewerhins     met die puu̯āsah wat hai ghamaak ghawient fer hem daan die miesie wat wiet niyyat fer puu̯āsah ien šak dagh kan puu̯āsah     die     niyyat es ṣoe     die ander miesie wat nie wiet gha'ien fan die     tewie niyyats moenie puu̯āsah ien šak daghnie maar belaif boeu̯aitien dering an boeu̯aitien iet toet aghter die miedel fan die dagh     puu̯āsah ien šak dagh met mienig ramaḍān oeu̯af met mienig ander wāǧib es makrūh     an oekṣoe puu̯āsah ien šak dagh es makrūh wanier maak niyyat ṣoe aas die šak dagh es ramaḍān daan iek puu̯āsah fan ramaḍān aas die šak dagh esnie ramaḍānnie daan iek puu̯āsah fan oeu̯af maak niyyat ṣoe aas die šak dagh es ramaḍān daan iek puu̯āsah fan ramaḍān aas die šak dagh esnie ramaḍānnie daan iek puu̯āsah fan ander wāǧib yaʿnī puu̯āsah ien šak dagh met diesie mienig oek es makrūh     maar puu̯āsah ien šak dagh met ieder ien fan diesie niyyats es riegh fan ramaḍān aas miesie naaderaant wiet die šak

[p. 165]

vas te maak wat vir hom verpligtend is, word die vas daarom van die vas wat sy bedoeling is. Volgens die twee word (dit) daarom van (die) vasmaand se vas. Enige ekstra-vas is geoorloof met die intensie voor die middel van die dag. (Die) vasmaand se vas-nakoming en die gelofte-vas waarvan die tyd nie duidelik is (nie) en al die soorte vergoedingsprestasies se vas is nie reg sonder die duidelike intensie gedurende die nag (nie). Mens weet (die) vasmaand kom in deur sy maan (te) sien of die maand van šaʿbān dertig dae (te) reken van die aand (af) wat mens vir šaʿbān se maan gesien (het). Bewys is hierdie berig: ‘Julle moet vas wanneer (julle) die maan van (die) vasmaan sien en moet die vas breek vir (die) fees wanneer (julle) die maan van šawwāl sien; as die maan onder die wolke bly, (sodat julle dit) nie kan sien nie, dan moet julle volkome reken šaʿbān (se) dertig dae van die aand (af) dat mens die maand van raǧab gesien (het)’. (Dit) is verpligtend vir ('n) mens (om) die maan (te) soek om (dit) te sien op die negen en twintigste van šaʿbān se maand en van (die) vasmaand se maand en ook so van ḏū lqaʿda se maand. (Dit is) geskrywe in (die) boek waarvan die naam quhistānī¹ is: ‘Waarlik die affêre wat sterre - mense sê is nie reg nie; wie sê: (Jy) kan die sterrekyker se woord neem of (in die) almanak kyk, om (die) nuwe maan te weet, waarlik hy praat buite (die) godsdiens’. Bewys is hierdie berig: ‘Die apostel van Allah (het) gesê: wie na die man wat waarsêër (is) of na die sterrekyker gaan (en) dan glo wat die waarsêër of die sterrekyker sê, die man is dan ('n) heiden volgens die godsdiens wat van Allah - hy is verhewe - vir die profeet Mohammed - oor hom die eer en groet - gekom (het)’. ('n Mens) moet nie begin vas met (die) bedoeling (van die) vasmaand nie van die dag wat onduidelik is van die vasmaand (nie); maar dit: (Hy) kan (die) vas maak op die onsekere dag met (die) bedoeling (van) ekstra (vas). Vas op ('n) onsekere dag met (die) bedoeling (van) ekstra vas is meer beter op die tyd (wat) ooreenkom met die vas wat hy vir hom gewoond gemaak (het). As die vas op ('n) onsekere dag nie met die vas wat hy vir hom gewoond gemaak (het) ooreenkom nie, dan kan die mense wat (die) intensie vir vas op ('n) onsekere dag weet, vas. Die intensie is so². Die ander mense wat van geen van die twee intensies weet nie, moet nie op ('n) onsekere dag vas nie, maar sonder drink en sonder eet bly tot na die middel van die dag. (Om te) vas op ('n) onsekere dag met (die) bedoeling (van) die vasmaand of met (die) bedoeling (van 'n) ander verpligting is afkeurenswaardig. En (om te) vas op ('n) onsekere dag is ook so afkeurenswaardig wanneer ('n mens die) intensie so maak: ‘As die onsekere dag (van) die vasmaand is dan vas ek vir die vasmaand; as die onsekere dag nie (van) die vasmaand is nie, dan vas ek vir ekstra (vas)’ of maak (die) intensie so: ‘As die onsekere dag (van) die vasmaand is, dan vas ek vir die vasmaand; as die onsekere dag nie (van) die vasmaand is nie, dan vas ek vir ('n) ander verpligting’ - naamlik (om) op ('n) onsekere dag met hierdie bedoeling (te) vas is ook afkeurenswaardig. Maar (om) op ('n) onsekere dag met ieder een van hierdie intensies (te) vas is reg vir die vasmaand, as mens naderhand weet die onsekere

1 Lees so i.p.v. ‘wahstānī’.

2 Die formulering word net in die Arabies gegee.

[p. 166]

dagh es ramaḍān     aas die šak dagh es niet ramaḍān daan die     puu̯āsah ien šak dagh es riegh fan die puu̯āsah wat hai mienig met fersiker     die puu̯āsah ien šak dagh es riegh fan nafl aas hai maak niyyat fer die puu̯āsah met oeu̯anfersiker     aas miesie maak puu̯āsah ien šak dagh met diesie mienig aas moerie es ramaḍān daan iek nie puu̯āsah nie die puu̯āsah es niet riegh an maskie naaderaant woeu̯arṭ fersiker die dagh es ramaḍān an hai nie woeu̯arṭ puu̯āsah maaker nie     en wanier ien fan ghoeie miesie sien maan fan     ramaḍān ien die tait het ien die loegh woelkie oeu̯af ietjs anders wat bediek die maan daan die qāḍī moet niem sain woeu̯arṭ an maskie     hai es selaaf oeu̯af foerau oeu̯af hai het ghakerai seter met riedie hai     het ghaperaat seliegh fan ghoejie miesie en hai het ghaberau     es niet šarṭ sie 'ašhadu iek het ghasien die maan     fer šawwāl sain     maan an fer ḏī lḥiǧǧat sain maan tewie ferai mans oeu̯af ien ferai     man an tewie ferai foerauns sain šahādat es šarṭ an die ghatoeu̯agie     moet ghoejie miesie wies es šarṭ an šahādat woeu̯ardi es šarṭ maar     ferkelaa bai qāḍī fer niewie maan esnie šarṭnie     aas het niet ien die hiemils niks woelkie oeu̯af ietjs anders wat bediek die maan daan es noedagh fer ieder ien maant ghoeroeu̯atie ǧamāʿat fan miesie oeu̯am tesien niewie maan kan kerai fer siker met hoeu̯aile sain woeu̯ard     ṭaḥāwī ghasie ien man sain woeu̯ard es ghanoegh aas qoeu̯am     fan boeu̯aitkaant die setaat oeu̯af die man wat ghasien fer niewie     maan waas ien die setaat maar sain pelek waas hoegh     aas miesie ghabeghent puu̯āsah met tewie ghoeu̯aia miesie šahādat an ghamaak puu̯āsah diertaghdagh daan hoeu̯aile niet ghasien niewie maan fan     šawwāl daan iet es ḥalāl     aas miesie ghabeghent puu̯āsah met ien man sain šahādat an ghamaak diertaghdagh puu̯āsah an niet ghasien     fer niewie maan fan šawwāl daan hoeu̯aile iet es niet ḥalāl     wie ghasien ramaḍān en šawwāl sain niewie maan en qāḍī setoeu̯at teriegh die man sain woeu̯ard daan hai moet maak puu̯āsah aas hai iet moet     betaal boeu̯aitien kafārat     es wāǧib oeu̯ap miesie soek die maan     oeu̯am tesien ien die niegen an tefentaghstie fan die maant ramaḍān en fan šaʿbān en fan ḏī lqaʿdat     wanier niewie maan fersiker ien     ien pelek daan puu̯āsah oek woeu̯arṭ wāǧib oeu̯ap aldie ander miesie wat nie ghasien

diesie bāb peraat fan die riedie wat maak puu̯āsah bedierief     qadā' woeu̯arṭ wāǧib an die kafārat wat ghoeroeṭ es nitṣoe ẓihār sain kafārat woeu̯arṭ wāǧib oeu̯ap die miesie wat maak ǧimāʿ aas saperes ien dagh fan ramaḍān man an foerau fan ien fan die tewie wieghie oeu̯af iet oeu̯af dering aasperes ien dagh ramaḍān wat kan behau sain liewie nitṣoe koeu̯as oeu̯af foeroeghtie oeu̯af mielek en ṣoefoeu̯art oeu̯af     mersainie     an oekṣoe die miesie wat laat koepel fer hem oeu̯af sekiener aghter miesie ien dagh ramaḍān daan hai ghadieng waarlek die koepel an die sekiener aghter miesie ghabariek sain daan hai gha'iet

[p. 167]

dag is (van) die vasmaand. As die onsekere dag nie (van) die vasmaand is (nie), dan is die vas op ('n) onsekere dag reg vir die vas wat hy bedoel met versekering. Die vas op ('n) onsekere dag is reg vir ekstra (vas) as hy (die) intensie vir die vas sonder versekering maak.

As ('n) mens (die) vas op ('n) onsekere dag maak met hierdie bedoeling: ‘As (dit) môre die vasmaand is, dan vas ek vir die vasmaand; as (dit) môre nie vasmaand is (nie), dan vas ek nie’, is die vas nie reg (nie), ook al word (dit) later verseker (dat) die dag (van) die vasmaand is, en hy word nie vas-maker nie. En wanneer een van goeie¹ mense (die) maan van die vasmaand sien op die tyd dat in die lug wolke is of iets anders wat die maan bedek, dan moet die regter sy woord aanneem, al is hy ('n) slaaf of vrou of hy het straf² gekry om rede hy het sleg gepraat van goeie mense en hy het (dit) berou. (Dit) is nie voorwaarde (nie dat hy) sê: ‘Ek getuig ek het die maan gesien’. Vir ṡawwāl se maan en vir ḏū lḥiggat se maan is twee vry mans of een vry man en twee vry vroue se getuienis voorwaarde, en (dit) is voorwaarde (dat) die getuies goeie mense moet wees en die woorde (van die) getuienis is voorwaarde, maar aangifte³ by (die) regter vir (die) nuwe maan is nie voorwaarde nie. As in die hemel niks wolke of iets anders wat die maan bedek is nie, dan is vir iedere maand ('n) groot vergadering mense nodig om (die) nuwe maan te sien (en 'n mens) kan met hulle se woord versekering kry. Ṫaḥāwī (het) gesê: ‘Een man se woord is genoeg as (hy) van buitekant die stad kom of die man wat vir (die) nuwe maan gesien (het) in die stad was, maar sy plek hoog was’. As mense (die) vas begin (het) op twee goeie mense (se) getuienis en dertig dae (die) vas gemaak (het en) hulle dan nie (die) nuwe maan van šawwāl gesien (het nie) dan is eet geoorloof. As mense (die) vas begin (het) op een man se getuienis en dertig dae (die) vas gemaak (het) en nie vir (die) nuwe maan van šawwāl gesien (het nie), dan is hulle eet nie geoorloof (nie). Wie die vasmaand en šawwāl se nuwe maan gesien (het) en (die) regter stoot die man se woord terug, dan moet hy (die) vas maak; as hy eet, moet (hy) betaal, sonder vergoedingsprestasie. (Dit) is verpligtend vir mense (om) die maan (te) soek om te sien op die nege-en-twintigste van die vasmaand en van šaʿbān en van ḏū lqaʿdat. Wanneer (die) nuwe maan verseker (is) op een plek, dan word (die) vas ook verpligtend vir al die ander mense wat (dit) nie gesien (het nie).

Hierdie hoofstuk praat van die rede wat (die) vas bederf maak.

(Hernude) uitvoering word verpligtend en die vergoedingsprestasie wat groot is soos die vergoedingsprestasie in geval van onwettige verstoting⁴ word verpligtend vir die mens wat ekspres op ('n) dag van die vasmaand seksuele gemeenskap maak, man en vrou, langs een van die twee weë, of ekspres op ('n) dag (van) die vasmaand eet of drink wat sy lewe kan onderhou, netsoos kos of vrugte of melk en so voort of medisyne. En ook so die mens wat vir hom bloedsuiërs laat sit of van mense skinder op ('n) dag (van) die vasmaand (en) dan gedink (het), waarlik die sit van bloedsuiers en die skinder van mense (het) sy vas⁵ gebreek,

1 Lees ‘ghoejie’ i.p.v. ‘ghoeie’.

2 Lees ‘seteraaf’ i.p.v. ‘seter’.

3 Eintlik: ‘verkla’.

4 Sien Koran, 58: 2-4.

5 Voeg die woord puu̯āsah in.

[p. 168]

aasperes daan qaḍā' an kafārat altewie woeu̯arṭ wāǧib oeu̯ap hem befoeu̯arbijal die koeu̯apel nie beriek puu̯āsah nie die sekiener aghter miesie maskie esṣoendie maar nie beriek puu̯āsah nie     kafārat es niet wāǧib aas maak boeu̯aitien ramaḍān sain puu̯āsah fāsid     qaḍā' es     wāǧib boeu̯aitien kafārat aas ghabiriek ramaḍān sain puu̯āsah boeu̯aitien     mienig nitṣoe hai sepoel sain moeu̯ant daan die u̯aaṭer loep ien sain kijal boeu̯aitien mienig koeu̯am tederieng die u̯aaṭer     oeu̯af beriek sain puu̯āsah met dewienng oeu̯af ghalaat siet fer hem lament oeu̯af ghahais oeu̯ap ien deng toet benie fan sain koeu̯ap oeu̯ap telaat deriep ien sain oeu̯ar mersainie oeu̯af ander its daan die puu̯āsah es ghaberiek an qaḍā' boeu̯aitien kafārat es wāǧib     oeu̯af siet mersainie ien     sijar pelek fan sain laif wat diep es oeu̯af siet mersainie ien sijar pelek fan sain koeu̯ap daan die mersainie loep toet bienie ien sain laif     oeu̯af loep toet ien sain harsens     oeu̯af ghaselek ien qelain kelei oeu̯af ghaselek ien qelain iester oeu̯af foemijar aasperes oeu̯amterent moeu̯ant foeu̯al daan die puu̯āsah ghaberiek an qaḍā' es wāǧib maar kafārat es niet wāǧib     oeu̯af hai gha'iet suḥūr met deng noegh     es nagh en dagh beriek het ghawies daan die puu̯āsah es ghaberiek an qaḍā' es wāǧib boeu̯aitien kafārat     oeu̯af hai ghabuka met deng soeu̯ant het ghasiet maar die soeu̯ant het noeghnie ghasietnie die puu̯āsah es bāṭil en qaḍā' es wāǧib boeu̯aitien kafārat     oeu̯af hai gha'iet met ferghiet fer sain puu̯āsah daan hai deng die puu̯āsah     es ghaberiek daan hai gha'iet aasperes daan qaḍā' es wāǧib maar kafārat es niet wāǧib     oeu̯af miesie ghoeu̯ai die u̯aaṭer ien sain kijal ien die tait hai het ghaselaap daan die puu̯āsah es ghaberiek qaḍā' es wāǧib boeu̯aitien kafārat     oeu̯af maak ǧimāʿ met die foerau wat het puu̯āsah ien die tait sai het ghaselaap oeu̯af ghiek ghawoeu̯arṭ daan haar puu̯āsah ghaberiek an qaḍā' es wāǧib oeu̯ap haar kafārat es niet wāǧib     oeu̯af niet ghamaak niyyat ien ramaḍān     oeu̯am tepuu̯āsah an niet ghamaak niyyat oeu̯am ta'ietnie daan die     puu̯āsah es niet riegh en qaḍā' es wāǧib boeu̯aitien kafārat     en oekṣoe qaḍā' es wāǧib kafārat es niet wāǧib aas karai dagh boeu̯aiten mienig oeu̯am tepuu̯āsah daan hai gha'iet     aas die man wat het puu̯āsah iet oeu̯af derink oeu̯af maak ǧimāʿ met ferghiet sain puu̯āsah daan die puu̯āsah es niet ghaberiek     dalīl es diesie ḥadīṯ     an oekṣoe aas manī qoeu̯am oeu̯ait ien sain doeroem nie ghaberiek sain puu̯āsah nie     dalīl es diesie ḥadīṯ     die derie nie beriek puu̯āsanie     oe u̯af sain manī qoeu̯am af met kaik ien sain puu̯āsah daan die puu̯āsah nie berieknie     oeu̯af samier oeu̯alie an sain laif oeu̯af samier kuḥul an sain oegh daan die puu̯āsah nie berieknie     maar diesie ḥadīṯ es dalīl fer die fatwā wat ghaskirewie ien die kitāb wat sain naam es kanzu ddaqā'iqi oeu̯af hai soen sain kent oeu̯af ander miesie oeu̯af sekenier aghter miesie oeu̯af laat koeu̯apel fer hem oeu̯af sain oeu̯arghie wien fer hem oeu̯af hai     maak moeu̯aitie oeu̯am oeu̯ar teghie maar die oeu̯arghie qoeu̯am mender

[p. 169]

(en) dan ekspres geëet (het), dan word (hernude) uitvoering en vergoedingsprestasie altwee vir hom verpligtend, want die sit van bloedsuiers breek nie (die) vas nie; die skinder van mense, al is (dit) sonde, breek egter (die) vas nie. Vergoedingsprestasie is nie verpligtend as ('n mens) buite die vasmaand sy vas van onwaarde maak (nie). (Hernude) uitvoering is sonder vergoedingsprestasie verpligtend as (hy) die vasmaand se vas sonder bedoeling gebreek (het), soos: hy spoel sy mond (en) die water loop in sy keel sonder bedoeling om die water te drink. Of (as hy) sy vas onder dwang¹ breek of vir hom ('n) lawement laat sit (het) of 'n ding opgehys² (het) tot binne in sy kop of³ in sy oor medisyne laat drup (het) of ('n) ander iets, dan is (die) vas gebreek en (hernude) uitvoering sonder vergoedingsprestasie is verpligtend. Of (as hy) medisyne op ('n seer plek van sy lyf wat diep is sit, of medisyne op ('n) seer plek van sy kop sit (en) die medisyne loop tot binnè in sy lyf of loop tot in sy harsings. Of (as hy) 'n klein (stukkie) klei gesluk of 'n klein yster gesluk of (as hy) ekspres omtrent ('n) mond vol vomeer, dan (is) die vas gebreek en (hernude) uitvoering is verpligtend, maar vergoedingsprestasie is nie verpligtend (nie). Of (as) hy ontbyt geëet het met (die) dink (dit) is nog nag en dagbreek het (reeds) gewees, dan is die vas gebreek en (hernude) uitvoering is verpligtend, sonder vergoedingsprestasie. Of (as) hy sy vas gebreek het met (die) dink (die) son het ondergegaan, maar die son het nog nie ondergegaan nie, is die vas ongeldig en (hernude) uitvoering is verpligtend sonder vergoedingsprestasie. Of (as) hy geëet (het) met vergeet van sy vas, (en) dan dink die vas is gebreek (en) dan ekspres geëet (het), dan is (hernude) uitvoering verpligtend, maar vergoedingsprestasie is nie verpligtend (nie). Of (as) mense die water in sy keel gooi op die tyd (dat) hy geslaap het, dan is die vas gebreek; (hernude) uitvoering is verpligtend sonder vergoedingsprestasie. Of (as hy) seksuele gemeenskap maak met die vrou wat ('n) vas het, gedurende die tyd (dat) sy geslaap het of gek geword (het), dan (is) haar vas is gebreek en (hernude) uitvoering is vir haar verpligtend; vergoedingsprestasie is nie verpligtend (nie). Of (as hy) tydens die vasmaand nie intensie gemaak (het) om te vas en nie intensie gemaak (het) om te eet nie, dan is die vas nie reg (nie) en (hernude) uitvoering sonder vergoedingsprestasie is verpligtend. En (hernude) uitvoering is ook so verpligtend, vergoedingsprestasie is nie verpligtend (nie) as (hy die) dag(-lig) kry sonder (die uitgesproke) bedoeling om te vas (en) dan geëet (het). As die man wat ('n) vas het eet of drink of seksuele verkeer maak met vergeet (van) sy vas, dan is die vas nie gebreek (nie). Bewys is hierdie berig⁴... En ook so as saad in sy droom uitkom, (het dit) sy vas nie gebreek nie. Bewys is hierdie berig⁴... Die drie breek nie vas nie. Of (as) sy saad afkom deur (te) kyk tydens sy vas, dan breek die vas nie. Of (as hy) olie aan sy lyf smeer of antimoon aan sy oog smeer, dan breek die vas nie. Maar hierdie berig⁵ is bewys vir die beslissing wat geskryf (is) in die boek waarvan die naam is ‘Skat van die fynhede’. Of (as) hy sy kind of ander mense soen, of van mense skinder of vir hom bloedsuiers laat sit of sy (drang tot) oorgee wen vir hom, of (as) hy moeite maak om oor te gee maar die oorgee kom minder

1 Die tweede n is oorbodig.

2 Bedoel is: ‘opgesnuif’.

3 Lees ‘oeu̯af’ i.p.v. ‘oeu̯ap’.

4 Die desbetreffende berigte word net in die Arabies gegee.

4 Die desbetreffende berigte word net in die Arabies gegee.

5 'n Berig wat in die Arabiese teks voorafgaan en nie in die Afrikaans gegee word nie.

[p. 170]

aas moeu̯ant foeu̯al oeu̯af hai kerai dagh beriek oeu̯ap ǧanābat oeu̯af ghoeu̯ai u̯aaṭer ien sain oeu̯ar maar pas oeu̯ap laat die u̯aaṭer niet     ghaat ien ien die ghat fan sain oeu̯ar daan die puu̯āsah nie ghaberiek met gha'ien saam fan diesie ḥalātsnie     an oekṣoe aas ghoeu̯ai oeu̯alie oeu̯af ander ien sain ḏakr die puu̯āsah nie berieknie     aas setoeu̯af oeu̯af roek waai ien sain kijal oeu̯af feliegh ghaat ien sain     kijal daan sain puu̯āsah es niet ghabariek maar aas sai roeu̯aik die roek oeu̯af selik ien die feliegh daan sain puu̯āsah ghaberiek     aas     rient oeu̯af senau faal senau faal ien sain kijal daan die puu̯āsah es     niet ghaberiek bai die rieghtie fatwā     aas maak ǧimāʿ met doeu̯aia miesie oeu̯af met liewendagh ghadiertie oeu̯af fat sain ḏakr ien sain     hand oeu̯af hai soen oeu̯af foel sain foerau aas manī qoeu̯am af die puu̯āsah es ghaberiek     aas manī niet qoeu̯am af die puu̯āsah es niet ghaberiek     aas ghaselek fan die ietbaar wat toesen ṭaandie es oeu̯amterent ien ḥimṣa koeraltjie daan sain puu̯āsah es ghaberiek     en moet maak qaḍā'     aas die ietbaar waas mender aas ḥimṣat     daan sain puu̯āsah es niet ghaberiek     maar aas hai iet die     ietbaar wat hai ghakerap oeu̯ait sain ṭaandie daan sain puu̯āsah es ghaberiek an maskie die ietbaar waas bietjie     aas ghaselek ien jilie koeraltjie fan simsim fan boeu̯aitkaant daan sain puu̯āsah es ghaberiek     aas hai ghakau die koeraltjie fan simsim daan sain puu̯āsah es niet ghaberiek bifoeu̯arbijal die koeraltjie es aatie qelain an ghasemielt met kau daan niks kanie ghaat benie nie     aas sain oeu̯arghie qoeu̯am fan self en wier ghaatnaa benie fan self daan     sain puu̯āsah nie ghaberieknie en maskie die oeu̯arghie waas baiaang     aas hai wijar berieng naa benie die oeu̯arghie oeu̯af hai ghief oeu̯ar aasperes daan sain puu̯āsah ghaberiek an maskie die oeu̯arghie waas bietjie an moet maak die puu̯āsah qaḍā'     die fatwā es     oeu̯ait ghamaak fan die kitāb wat sain naam kanzu ddaqā'iqi en es oeu̯arhiens met diesie ḥadīṯ     poeroe oeu̯af koeu̯au koeu̯as boeu̯aitien riedie ien puu̯āsah es makrūh     an kauu̯ die ʿalak ien puu̯āsah     es makrūh     soen sain foerau ien puu̯āsah es makrūh fer die miesie wat baang es sain manī saal qoeu̯am af maar es niet makrūh fer die miesie wat niet baang es     dalīl es die ḥadīṯ wat ʿabda llāh ibn ʿabbās ghamaak riwāyat yaʿnī au miesie kan soen sain foerau maar djoeu̯ange miesie kanie     an es niet makrūh semijar die kuhl     an sain oegh ien puu̯āsah en es niet makrūh semilar boeṭer oeu̯af     leker roeu̯aik oeu̯alie an sain mustaas     en es niet makrūh sekejoer sain ṭaandie an maskie aghter mieraagh bifoeu̯arbijal rasūlu llāh ʿalaihi ssalām het gha'oeu̯arder met siwāk ien puu̯āsah dagh boeu̯aitien defrent toesien foeu̯armieraagh oeu̯af aghtermieraagh     en es niet makrūh kauu̯ koeu̯as fer qelainie kent ien puu̯āsah aas noedagh es en ander miesie daar esnie     en es niet makrūh koeu̯apel fer hem ien     puu̯āsah     dalīl es die ḥadīṯ wat ghaskeriewie fan tefoeu̯ar     es makrūh bai 'imām 'aʿẓam fer die miesie wat puu̯āsah sepoel die nis

[p. 171]

as ('n) mondvol, of (as) hy (die) dagbreek kry in (staat van) onreinheid, of water in sy oor gooi maar oppas dat die water nie in die gat van sy oor ingaan (nie), dan (is) die vas saam met geen van hierdie toestande gebreek nie. En ook so as (hy) olie of (iets) anders op sy geslagsdeel gooi, breek die vas nie. As stof of rook in sy keel waai of ('n) vlieg in sy keel gaan, dan is sy vas nie gebreek (nie), maar as hy¹ die rook ruik of die vlieg insluk, dan (is) sy vas gebreek.

As reën of sneeu² in sy keel val³, dan is die vas nie gebreek (nie), volgens die regte beslissing. As (iemand) met ('n) dooie mens of met lewendige gedierte seksuele gemeenskap maak, of sy geslagsdeel in sy hand vat, of hy soen of bevoel sy vrou - as saad afkom is die vas gebreek. As saad nie afkom (nie), is die vas nie gebreek (nie). As (hy) van die eetbare wat tussen (die) tande is omtrent een ertjiekorreltjie, gesluk (het), dan is sy vas gebreek en moet (hy hernude) uitvoering maak. As die eetbare minder as ('n) ertjie was, dan is sy vas nie gebreek (nie). Maar as hy die eetbare wat hy uit sy tande gekrap (het) eet, dan is sy vas gebreek, ook al was die eetbare ('n) bietjie. As (hy) 'n hele korreltjie van sesam van buitekant gesluk (het), dan is sy vas gebreek. As hy die korreltjie van sesam gekou (het), dan is sy vas nie gebreek (nie), want die korreltjie is al te klein en (het) met (die) kou gesmelt; dan kan niks (na) binne gaan nie. As sy oorgee vanself kom en weer vanself na binne gaan, dan (is) sy vas nie gebreek nie, ook al was die oorgee baie. As hy die oorgee na binne bring of (as) hy ekspres oorgee, dan (is) sy vas gebreek ook al was die oorgee ('n) bietjie, en (hy) moet (hernude) uitvoering (aan) die vas gee. Dié beslissing is uitgemaak deur die boek waarvan die naam ‘Skat van die fynhede’ is, en kom met hierdie tradisie ooreen. (Dit) is afkeurenswaardig (om) tydens (die) vas kos (te) proe of (te) kou sonder rede. En (dit) is afkeurenswaardig om die rosyntjies (te) kou tydens (die) vas. (Om) sy vrou tydens (die) vas (te) soen is afkeurenswaardig vir die mens wat bang is (dat) sy saad sal afkom, maar is nie afkeurenswaardig vir die mens wat nie bang is (nie).

Bewys is die berig waarvan Abdallah ibn Abbās (die) oorlewering gemaak (het), naamlik: ‘('n) Oumens kan sy vrou soen, maar ('n) jongmens kan (dit) nie’. En (dit) is nie afkeurenswaardig (om) die antimoon aan sy oog (te) smeer (nie) en (dit) is nie afkeurenswaardig (om) botter of lekker reuk-olie aan sy snor (te) smeer (nie). En (dit) is nie afkeurenswaardig (om) sy tande (te) skuur (nie), ook al (is dit) namiddag, want die apostel van Allah - oor hom die groet - het (dit) beveel⁴ met ('n) tandeborstel op ('n) vasdag sonder onderskeid⁵ tussen voormiddag en namiddag. En (dit) is nie afkeurenswaardig (om) vir ('n) klein kind tydens (die) vas kos (te) kou (nie), as (dit) nodig is en daar is nie ander mense (nie). En (dit) is nie afkeurenswaardig (om) vir hom bloedsuiers (te) sit tydens (die) vas. Bewys is die berig wat van tevore geskryf (is). (Dit) is afkeurenswaardig volgens (die) magtigste voorganger vir die mense wat vas (om) die neus

1 Lees ‘hai’ i.p.v. ‘sai’.

2 ‘snow’.

3 Die tweede ‘senau faal’ is 'n dittografie.

4 ‘to order’.

5 ‘different’.

[p. 172]

oeu̯am temaak koel fer hem an oekṣoe es makrūh waas sain laif oeu̯am temaak koel fer hem an es makrūh roeu̯al oeu̯am sain laif natie     kelierie oeu̯am temaak koel fer hem     soemaghie ʿālims ghasie es makrūh sepoel die moeu̯ant boeu̯aitien riedie ien die puu̯āsah     an es makrūh bai ien riwāyat fan 'imām 'aʿẓam ferboeroeu̯aik sain foerau boeu̯aitien ǧimāʿ an es makrūh fat oeu̯am haar haals an es makrūh     fat haar hant ien die puu̯āsah     es mustaḥab laat saḥūr maar nie aatie laangnie     en es mustaḥab iet būka foeroegh yaʿnī ghalaik aghter doeu̯anker qoeu̯am oeu̯ap ien die mašriq kaant     an es sunnat batjah ghalaik aghter būka diesie duʿā'

diesie faṣl peraat fan die miesie wat kan iet ien dagh ramaḍān     die siek miesie wat baang es sain siektie saal woeu̯arṭ mier met puu̯āsah aas hoeu̯aile iet ien dagh ramaḍān es ḥalāl     die būntin foerau     wat baang es fer haar self oeu̯af fer die kent saal kerai oeu̯anghelek     aas sai maak puu̯āsah oeu̯af haar siektie saal woeu̯arṭ mier daan sai oek kan iet ien dagh ramaḍān     en terawlaar miesie kan iet ien dagh ramaḍān maar aas die musāfir maak puu̯āsah es mier bieter     dalīl es 'ayyat qur'ān     die musāfir sain puu̯āsah es mier bieter aas     die safr niet maak ḍarar fer hem ien puu̯āsah     het niet qadā'     oeu̯ap die siek en musāfir miesie aas hoeu̯aile doeu̯at ien diesie     manierie     es wāǧib oeu̯ap hoeu̯aile oeu̯amterent die daghs wat hoeu̯aile gha'iet fan ramaḍān aas die siek miesie woeu̯arṭ ghasoeu̯ant oeu̯af die musāfir woeu̯arṭ muqīm oeu̯amterent die daghs wat hoeu̯aile gha'iet     h̬ulāṣah die siek miesie wat gha'iet tien dagh fan     ramaḍān aas hai aghter die ramaḍān woeu̯arṭ ghasoeu̯ant oeu̯amterent tien dagh daan hai moet beṭaal die tien dagh foelkoem     aas woeu̯arṭ ghasoeu̯ant mender aas die tien dagh daan moet beṭaal oeu̯amterent die daghs wat hai woeu̯arṭ ghasoeu̯ant ien nie mier nie     fer musāfir es oekṣoe     aas die marīḍ ghasoeu̯ant ghawoeu̯arṭ en die musāfir muqīm ghawoeu̯arṭ mender aas oeu̯amterent die daghs wat hoeu̯aile gha'iet daan hoeu̯aile moet beṭaal oeu̯amterent die daghs wat die siek miesie ghasoeu̯ant ghawoeu̯arṭ en musāfir miesie muqīm ghawoeu̯arṭ ien aghter die ramaḍān     aas hoeu̯aile doeu̯at foeu̯ar beṭaal die soekoelt puu̯āsah daan die walī moet ghief ṭaīām fan     hoeu̯aile sain soekoelt puu̯āsah fer ieder dagh oeu̯amterent ien fiṭr     fan die dierdie paart fan hoeu̯aile sain irfpoeu̯aasie     aas hoeu̯aile niet ghamaak waṣīyat oeu̯amtaghief ṭaʿām fan hoeu̯aile sain soekoelt puu̯āsah daan es niet lāzim oeu̯ap die walī moet ghief ṭaʿām fan hoeu̯aile sain soekoelt puu̯āsah     maar aas die walī ghief ṭaʿām fan sain ghoedie ghait fer hoeu̯aile sain soekoelt puu̯āsah es riegh fer die doeu̯aia     ṣalāt es nitṣoe puu̯āsah     ieder ien ṣalāt sain fidyat es oeu̯amterent ien dagh puu̯āsah sain fidyat det es riegh fatwā     die walī moenie beṭaal soekoelt puu̯āsah oeu̯af soekoelt ṣalāt     fan die doeu̯aianie     dalīl es diesie ḥadīṯ gha'ien miesie kanie

[p. 173]

(te) spoel om (dit) koel te maak vir hom en ook so is (dit) afkeurenswaardig (om) sy lyf (te) was om (dit) vir hom koel te maak. Sommige geleerdes (het) gesê: ‘(Dit) is afkeurenswaardig (om) die mond sonder rede tydens die vas te spoel’. En (dit) is afkeurenswaardig volgens 'n oorlewering van (die) magtigste voorganger (om) sy vrou (te) verbruik¹ (ook) sonder seksuele gemeenskap en (dit) is afkeurenswaardig (om haar) om haar hals (te) vat en (dit) is afkeurenswaardig (om) haar hand tydens die vas te vat. (Dit) is gewens (om) die laaste maaltyd laat (te gebruik), maar nie al te lank nie. En (dit) is gewens (om) die eerste maaltyd na die vas vroeg (te) eet, naamlik terstond na (die) donker aan die oostekant opkom. En (dit) is gebruik (om) terstond na die eerste maaltyd hierdie smeekgebed voor (te) dra².

Hierdie afdeling praat van die mense wat op ('n) dag (van) die vasmaand kan eet.

Die siek mens wat bang is sy siekte sal meer word deur (te) vas, as hulle op ('n) dag (van) die vasmaand eet, is (dit) geoorloof. Die swanger vrou wat bang is vir haarself of vir die kind (dat dit 'n) ongeluk sal kry as sy (die) vas maak of (dat) haar siekte meer sal word - dan kan sy ook op ('n) dag (van) die vasmaand eet. En reisende³ mense kan eet op ('n) dag (van) die vasmaand, maar as die reisiger (die) vas maak, is (dit) meer beter. Bewys is ('n) Koranvers⁴. Die reisiger se vas is meer beter as die reis onder (die) vas geen beswaar vir hom maak (nie). (Daar) is nie ('n plig tot) vergoedingsprestasie⁵ vir die siek en reisende mense as hulle op hierdie manier sterf (nie). Verpligtend is vir hulle omtrent die dae van die vasmaand wat hulle geëet (het), as die mense gesond word of die reisiger ('n) gevestigde word - omtrent die dae wat hulle geëet (het).

Kortom, die siek mens wat tien dae van die vasmaand geëet (het), as hy na die vasmaand gesond word omtrent tien dae, dan moet hy die tien dae volkome betaal. As (hy) minder as tien dae gesond word, dan moet (hy) omtrent die dae waarin hy gesond geword (het) betaal, nie meer nie; vir (die) reisiger is (dit) ook so. As die sieke gesond geword en die reisiger ('n) gevestigde geword (het) minder as omtrent die dae wat hulle geëet (het), dan moet hulle omtrent die dae waarin die siek mens gesond geword en (die) reisiger ('n) gevestigde geword (het) na die vasmaand betaal. As hulle sterf voor (hulle) die verskuldigde vas betaal, dan moet die naaste verwant van hulle se verskuldigde vas kos gee, vir iedere dag omtrent een feesgawe uit die derde deel van hulle se erfporsie. As hulle geen testament gemaak (het) om kos vir hulle se verskuldigde vas te gee (nie), dan is (dit) nie vereis vir die naaste verwant (dat hy) kos vir hulle se verskuldigde vas moet gee (nie). Maar as die naaste verwant kos gee uit sy goedheid vir hulle se verskuldigde vas, is (dit) reg vir die dooie. Gebed is netsoos vas. Iedere gebed se vergoeding is omtrent een dag vas se vergoeding; dit is (die) regte beslissing.

Die naaste verwant moet nie verskuldigde vas of verskuldigde gebed van die dooie betaal nie. Bewys is hierdie berig: ‘Geen mens kan

1 Bedoel is: betas.

2 Die teks van die gebed word net in die Arabies gegee.

3 ‘traveller’.

4 2:184.

5 kafārat sou hier juister as qaḍā' wees.

[p. 174]

maak puu̯āsah oeu̯af ṣalāt fer die ander sain paatnie maar kan ghief ṭaʿām     miesie kan beṭaal die soekoelt puu̯āsah fan ramaḍān ferseperai en kan beṭaal teghenmakaander maar aas hai niet beṭaal die soekoelt toet die ander ramaḍān setaan kelaar daan hai ieres moet puu̯āsah die ramaṭān wat gharait es     wanier hai kelaar es     moet betaal die soekoelt puu̯āsah aghter die ramaḍān en fidyat es niet wāǧib oeu̯ap hem     au miesie man an foerau wat sain keragh wiegh es wanier kanie puu̯āsah daan hoeu̯aile iet an ghief ṭaʿām fan ieder ien dagh fan ramaḍān oeu̯amterent ien fiṭr fer ariem miesie     aas hoeu̯aile karai keragh oeu̯amtapuu̯āsah aghter ghaghief     die fidyat daan die qaḍā' woeu̯arṭ wāǧib yaʿnī es wāǧib hoeu̯aile beṭaal die puu̯āsah wat hoeu̯aile het gha'iet ien die tait hoeu̯aile kerai keragh en maskie hoeu̯aile het ghaghief die fidyat fer ariem miesie     die foerau wat buntin es oeu̯af saint es aas maak puu̯āsah daan sei es baang fer haar self oeu̯af fer haar kent kan iet ien ramaḍān en beṭaal die soekoelt puu̯āsah ien ander tait maar die fidyat es niet wāǧib oeu̯ap haar     die nafl puu̯āsah woeu̯arṭ lāzim met beghent     dalīl     es diesie ḥadīṯ die man wat maak nafl puu̯āsah kan iet fer ien riedie naaderaant moet beṭaal die nafl puu̯āsah     maar puu̯āsah ien     die daghs wat het beliet fan puu̯āsah ien niet woeu̯arṭ lāzim met beghent daan moet iet ien die daghs an qaḍā' es niet wāǧib     an es niet ḥalāl fer die man wat ghabeghent nafl puu̯āsah beriek die puu̯āsah boeu̯aitien riedie     det es bai ien riwāyat die man wat ghabeghent nafl puu̯āsah es ḥalāl beriek sain puu̯āsah met riedie miesie roep     fer hem oeu̯am ta'iet bai die ietmaal daan qaḍā' es wāǧib oeu̯ap hem aas hai ghaberiek die nafl puu̯āsah     aas musāfir ghamaak niyyat oeu̯amta'iet naaderaant hai woeu̯arṭ muqīm en maak niyyat oeu̯am temaak nafl puu̯āsah foeu̯ar soekant ghaat wiegh fan sain miedel paat en foeu̯ar hai gha'iet daan die puu̯āsah es riegh     aas die musāfir woeu̯arṭ muqīm ien dagh fan ramaḍān foeu̯ar soeu̯an ghaat wiegh     wan sain miedel paat an foeu̯ar hai gha'iet daan die dagh sain     puu̯āsah es wāǧib     nitṣoe muqīm ghaat teraqlaar ien dagh fan ramaḍān daan die dagh sain puu̯āsah es wāǧib h̬ulāṣah die tewie dagh sain puu̯āsah es wāǧib     maar aas hoeu̯aile beriek puu̯āsah ien die tewie daghs kerai soeu̯andie an qaḍā' es wāǧib boeu̯aitien kafārat     wie kerai beroetie tewie oeu̯af mier daghs fan ramaḍān naaderaant hai moet beṭaal die daghs sain puu̯āsah boeu̯aitien die dagh wat hai ghakerai die beroetie ien oeu̯af ien sain nagh daan sain qaḍā' es niet wāǧib     wie woeu̯arṭ ghiek jilie ramaḍān die qaḍā' puu̯āsah es niet wāǧib oeu̯ap hem     aas hai woeu̯arṭ bieter fan die ghiek ghait bietjie tait fan ramaḍān daan moet beṭaal alwat ferloep es fan ramaḍān     het niet defrent aas hai woeu̯arṭ mukallaf met ghiek manierie saam oeu̯af hai ghakerai die ghiek manierie     aghter ghawoeu̯arṭ mukallaf     det es oepoenbaar riwāyat     aas kent woeu̯arṭ mukallaf oeu̯af kāfir woeu̯arṭ muslim oeu̯af musāfir

[p. 175]

vas of gebed maak vir die ander se part nie, maar (hy) kan kos gee'. ('n) Mens kan die verskuldigde vas van die vasmaand versprei betaal en kan die verskuldigde vas van die vasmaand aanmekaar betaal, maar as hy die verskuldigde nie betaal (nie) tot die ander vasmaand klaar staan, dan moet hy eers die vasmaand wat gereed is vas. Wanneer hy klaar is, moet (hy) die verskuldigde vas agter die vasmaand betaal en vergoeding is nie verpligtend vir hom (nie). Ou mense, man en vrou, wie se krag weg is, wanneer (hulle) nie kan vas nie, dan eet hulle en gee kos, vir iedere dag van die vasmaand omtrent een feesgawe, vir arm mense. As hulle krag kry om te vas nadat (hulle) die vergoeding gegee (het), dan word die uitvoering verpligtend, naamlik (dit) is verpligtend (dat) hulle die vas waartydens hulle geëet het, gedurende die tyd (dat) hulle krag kry betaal, ook al het hulle die vergoeding vir arm mense gegee. Die vrou wat swanger is of sogend is (en), as (sy die) vas maak, bang is vir haar self of vir haar kind, kan tydens die vasmaand eet en die verskuldigde vas op ('n) ander tyd betaal, maar vergoeding is nie verpligtend vir haar (nie). Die ekstra-vas word 'n vereiste deur (dit te) begin. Bewys is hierdie berig: ‘Die man wat ('n) ekstra-vas maak kan vir 'n rede eet, (maar) moet naderhand die ekstra-vas betaal’. Maar vas op die dae wat ('n) beletsel vir vas in het word nie deur (dit te) begin ('n) vereiste (nie); tydens dié dae moet ('n mens) eet en uitvoering is nie verpligtend (nie). En (dit) is nie geoorloof vir die man wat ('n) ekstra-vas begin (het om) die vas sonder rede (te) breek (nie). Dit is volgens een oorlewering (dat) die man wat ('n) ekstra-vas begin (het) geoorloof is (om) sy vas (te) breek om rede ('n) mens roep vir hom om te eet by die eetmaal; dan is uitvoering verpligtend vir hom as hy die ekstra-vas gebreek (het). As ('n) reisiger (die) intensie gemaak (het) om te eet (en) hy naderhand ('n) gevestigde word en hy (die) intensie gemaak (het) om te vas tydens (die) intensie se tyd, naamlik hy word ('n) gevestigde en maak (die) intensie om ('n) ekstra-vas te maak voor (die) son weggaan van sy middelpart en voor hy geëet (het), dan is die vas reg. As die reisiger ('n) gevestigde word tydens ('n) dag van die vasmaand voor (die) son weggaan van¹ sy middelpart en voor hy geëet (het), dan is dié dag se vas verpligtend. Netso (is dit as 'n) gevestigde op ('n) dag van die vasmaand gaan reis²; dan is dié dag se vas verpligtend; kortom, die twee dae se vas is verpligtend. Maar as hulle (die) vas op die twee dae breek, kry (hulle) sonde en uitvoering is verpligtend, sonder vergoedingsprestasie. Wie twee of meer dae van die vasmaand ('n) beroerte kry, hy moet naderhand dié dae se vas betaal, behalwe die dag waarop hy die beroerte gekry (het), of sy nag; dan is sy uitvoering nie verpligtend (nie). Wie die hele vasmaand gek word, die uitvoering (van die) vas is nie vir hom verpligtend (nie). As hy beter word van die gekheid (gedurende 'n) bietjie tyd van die vasmaand, dan moet (hy) al wat van die vasmaand verloop het betaal. (Dit) het nie verskil³ as hy mondig word saam met gek maniere of (dat) hy die gek maniere gekry (het) nadat (hy) mondig geword (het). Dit is ('n) openbare oorlewering. As ('n) kind mondig word of ('n) heiden Moslem word of ('n) reisiger

1 Lees ‘fan’ i.p.v. ‘wan’.

2 Lees ‘teraflaar’ (traveller) i.p.v. ‘teraqlaar’.

3 ‘different’.

[p. 176]

woeu̯arṭ muqīm oeu̯af die foerau wat ghakerai ḥaiḍ woeu̯arṭ soekoen fan die ḥaiḍ oeu̯af die foerau wat ghakerai nifās woeu̯arṭ soekoen fan die nifās ien dagh fan ramaḍān es wāǧib oeu̯ap ieder ien fan hoeu̯aile hau fer hem self fier fan ietbaar en deringbaar en fan aldie ander wat maak puu̯āsah bedierief wat noegh belaif fan die dagh     die dagh sain qaḍā' es niet wāǧib oeu̯ap die kent wat mukallaf ghawoeu̯arṭ an oeu̯ap die kāfir wat muslim ghawoeu̯arṭ maar die dagh sain qaḍā' es wāǧib oeu̯ap die musāfir wat muqīm ghawoeu̯arṭ an oeu̯ap die foerau wat fan ḥaiḍ oeu̯af nifās soekoen ghawoeu̯arṭ

diesie faṣl peraat fan soemaghie puu̯āsas

hai maak oeu̯ap hem naḏr oeu̯am tepuu̯āsah tewie labarān sain daghs en die derie daghs wat aghter labarān ḥaǧ es die naḏr es riegh maar hai moet iet ien die faif daghs en naaderaant moet beṭaal die faif daghs sain puu̯āsah     an oekṣoe aas hai maak naḏr oeu̯am tepuu̯āsah jilie djaar moet iet ien die faif daghs fan die djaar naaderaant moet beṭaal die faif daghs sain puu̯āsah     aas hai puu̯āsah die faif daghs het niet qaḍā' oeu̯ap hem maar hai kerai soeu̯andie     aghter die fatwā moet wiet diesie fatwā aas hai ghamieneg oeu̯amtenaḏr puu̯āsah ien die faif daghs alien oeu̯af ghamieneg oeu̯amtenaḏr puu̯āsah ien diesie daghs an ghamieneg sain woeu̯ardie woeu̯arṭ yamīnnie oeu̯af niet ghamieneg gha'ien fan die tewie daan sain woeu̯ardie woeu̯arṭ naḏr puu̯āsah alien     aas     hai ghamieneg yamīn an ghamieneg sain woeu̯ardie nie woeu̯arṭ naḏr nie daan sain woeu̯ardie woeu̯arṭ yamīn alien daan aas hai beriek     die puu̯āsah ien die faif daghs yamīn sain kafārat woeu̯arṭ wāǧib oeu̯ap hem maar die puu̯āsah sain qaḍā' es niet wāǧib     aas hai ghamieneg altewie oeu̯af ghamieneg yamīn alien daan sain woeu̯ardie woeu̯arṭ     naḏr en yamīn daan qaḍā' puu̯āsah en yamīn sain kafārat woeu̯arṭ     wāǧib oeu̯ap hem aas hai ghaberiek die faif daghs sain puu̯āsah     aas puu̯āsah siesdagh fan šawwāl ghalaik aghter labarān     ramaḍān es niet makrūh maar aas maak siesdagh puu̯āsah fan šawwāl fier aghter labarān ramaḍāan es mier fier fan makrūh an es mier fier fan nitṣoe naṣārā

[p. 177]

('n) gevestigde word of die vrou wat menstruasie gekry (het) skoon van die menstruasie word, of die vrou wat ‘bevalling’ gekry (het) skoon van die ‘bevalling’ word, op 'n dag van die vasmaand, is (dit) verpligtend vir elkeen van hulle (om) vir hom self ver (te) hou van (die) eetbare en drinkbare en van al die ander (sake) wat (die) vas bederf maak, (gedurende) wat nog van dié dag bly. Dié dag se uitvoering is nie verpligtend vir die kind wat mondig geword en vir die heiden wat Moslem geword (het nie), maar dié dag se uitvoering is verpligtend vir die reisiger wat ('n) gevestigde geword en vir die vrou wat skoon van menstruasie of ‘bevalling’ geword (het).

Hierdie afdeling praat van sommige vaste.

(As) hy vir hom ('n) gelofte maak om (die) twee feesdae se dae en die drie dae wat na (die) fees van (die) pelgrimstog is te vas, is die gelofte reg, maar hy moet tydens die vyf dae eet en naderhand moet (hy) die vyf dae se vas betaal. En ook so as hy ('n) gelofte maak om (die) hele jaar te vas, moet (hy) tydens die vyf dae van dié jaar eet; naderhand moet (hy) die vyf dae se vas betaal. As hy die vyf dae vas, het (hy) nie (verpligting tot) uitvoering op hom (nie), maar hy kry sonde. Na dié beslissing moet (u) hierdie beslissing weet: As hy bedoel (het) om ('n) vas te beloof gedurende die vyf dae alleen of bedoel (het) om ('n) vas gedurende hierdie dae te beloof en bedoel (het dat) sy woorde nie¹ ('n) eed word nie of nie bedoel (het) geen van die twee, dan word sy woorde alleen ('n) gelofte (van) vas. As hy ('n) eed bedoel (het) en bedoel (het dat) sy woorde nie ('n) gelofte word nie, dan word sy woorde ('n) eed alleen; dan, as hy die vas breek gedurende die vyf dae, word (die) eed se vergoedingsprestasie verpligtend vir hom, maar die vas se uitvoering is nie verpligtend (nie). As hy altwee bedoel het of ('n) eed alleen bedoel het, dan word sy woorde ('n) gelofte en eed; dan word uitvoering (van die) vas en (die) eed se vergoedingsprestasie verpligtend vir hom as hy die vyf dae se vas gebreek (het). As (hy) ses dae van šawwāl terstond na die fees van die vasmaand vas, is (dit) nie afkeurenswaardig (nie), maar as (hy die) ses dae vas van šawwāl ver na die fees van die vasmaand maak, is (dit) meer ver van afkeurenswaardig en is (dit) meer ver van soos (die) Christene.

1 Die woord ‘nie’ moet hier ingevoeg word.

[p. 178]

diesie kitāb peraat fan die ghadiertie wat moet sambelī woeu̯arṭ     ḏabḥ ien agāma es afsanai die tewie selaagh aarie andie ghoeu̯ar gel an     die kijal dierem yaʿnī moet afsanai die fier oeu̯af derie wadaǧ met ienaghie ding wat sekierep es     an die sambelijar moet batjah bismi llāhi ghalaik beghent afsenai die sekaap oeu̯af die ander     die sambelijar moet batjah allāhu taʿālā sain naam alien bai afsenai die ghadiertie yaʿnī moet niks feraagh fer allāhu taʿālā ien die tait afsenie die ghadiertie     yaʿnī djoeu̯aile moet batjah bismi llāh alien bai afsenai die ghadiertie boeu̯aitin baidel fan allāhu taʿālā ienaghie     deng     aas die sambelijar batjah allāhumma ǵfir lī fer bismi llāh     sain pelek bai hai afsinai die ghadiertie daan die ghadiertie woeu̯arṭ ḥarām nitṣoe ghafiraktie     aas die sambilair batjah alḥamdu lillāhi oeu̯af subḥāna lillāhi bai afsinai die ghadiertie met mieneg ḏikar     alien daan die ghadiertie es ḥalāl     aas die sambelair ghanis an ghabatjah alḥamdu lillāhi bai hai afsinai die ghadiertie daan det es ḥarām nitṣoe ghaferaktie befoeu̯arbijal hai het ghabatjah alḥamdu lillāhi oeu̯am det allāhu taʿālā het ghalaat nis fer hem daan det es nie pierie ḏikir nie     aas hai ghabatjah bismi llāhi ghalaik beghent afsenai die ghadiertie met mieneg beghent ander wirk daan die ghadiertie es ḥarām     aas hai niet afghasanai die ghadiertie ghalaik aghter ghabatjah bismi llāh an hai ghamaak baiaang werkes toeu̯asen batjah bismi llāh an toeu̯asen afsanai daan die ghadiertie es ḥarām     aas sambilijar ghabatjah bismi llāh an afghasanai die sekaap oeu̯af die ander fer die hoegie man sain hoeghait wat het ghakoeu̯am daan die sekaap es ḥarām nitṣoe ghaferektie ghadiertie     aas hai afghasenai die sekaap maar hai het ferghait batjah bismi llāh daan     die sekaap es ḥalāl maar det es ḥarām bai mālik nitṣoe ghaferektie ghadiertie     aas ghalaik aghter allāhu taʿālā sain naam batjah ander ḏikr sain naam daan die sekaap sain falais es makrūh     aas die sambalijar aasperes niet batjah bismi llāh daan die sakaap oeu̯af die ander wat hai afghasanai es ḥarām nitṣoe ghaferektie ghadiertie     dalīl es diesie 'ayyat yaʿnī djoeu̯aile moenie iet fan die sakaap oeu̯af die ander sain felais wat die sambilijar niet ghabatjah allāhu taʿālā sain naam ien die tait hai afghasenai an wie iet fan die falais waarlek es fāsiq yaʿnī hai es oeu̯ait ghaater fan die rieghtie wiegh     fan agāma     bi'an koems yaʿnī die 'aṣḥābs raḍiya llāhu ʿanhum an tābiʿīna raḥimahuma llāhu waas ghalaik oeu̯arhiens oeu̯ap det die sakaap wat die sambilijar oeu̯af ghasenai boeu̯aiten batjah aasperes bismi llāh daan sakaap sain felais es ḥarām nitṣoe ghafarektie ghadiertie an die wietie fan agāma waas ghabalaif toeu̯asen muslim miesie oeu̯ap diesie manierie toet amper tewie hoeu̯anderṭ djaar aghter rasūlu llāh maar naadiraant šāfiʿī het afghabariek die wietie fan agāma an hai het ghaghief die fatwā wat es niet oeu̯arhiens met 'ayyat qur'ān an met 'iǧmāʿ 'aṣḥāb an tābiʿīna     an šāfiʿī het ghamaak nitṣoe die yahūd an naṣārā wat gharoeu̯ail allāh taʿālā sain kitāb

[p. 179]

Hierdie boek praat van die gedierte wat (ritueel) geslag word.

‘Slag’ in (die) godsdiens is (die) afsny (van) die twee slag-are en die gorrel en die keel-derm; naamlik: ('n mens) moet die vier of drie buisies afsny met enige ding wat skerp is. En die slagter moet voordra ‘In die naam van Allah’ tegelyk (dat hy) die skaap of die ander (dier) begin afsny. Die slagter moet alleen Allah - hy is verhewe - se naam voordra by die afsny (van) die gedierte; naamlik: (hy) moet niks van Allah - hy is verhewe - vra in die tyd (dat hy) die gedierte afsny (nie). Naamlik¹: ‘Julle moet alleen “In die naam van Allah” met (die) afsny (van) die gedierte voordra sonder (om) enige ding van Allah - hy is verhewe - (te) bedel’. As die slagter ‘o Allah, vergewe my’ in ‘In die naam van Allah’ se plek voordra met (dat) hy die gedierte afsny, dan word die gedierte verbode soos ('n) gevrekte (dier). As die slagter ‘Die lof aan Allah’ of ‘Lofprysing aan Allah’ met (die) afsny (van) die gedierte voordra met (die) bedoeling (van die) vermelding van die godsnaam alleen, dan is die gedierte geoorloof. As die slagter genies en ‘Die lof aan Allah’ voorgedra (het) met (dat) hy afsny die gedierte dan is dit verbode netsoos ('n) gevrekte (dier), want hy het ‘Die lof aan Allah’ voorgedra omdat Allah - hy is verhewe - vir hom laat nies het; dan is dit nie ('n) pure vermelding van die godsnaam nie. As hy ‘In die naam van Allah’ voorgedra (het) tegelyk (dat hy) begin (om) die gedierte af (te) sny, met (die) bedoeling (om 'n) ander werk (te) begin, dan is die gedierte verbode. As hy nie terstond na (hy) ‘In die naam van Allah’ voorgedra (het) die gedierte afgesny (het nie) en hy baie werke tussen (die) voordra (van) ‘In die naam van Allah’ en tussen (die) afsny gemaak (het), dan is die gedierte verbode. As (die) slagter ‘In die naam van Allah’ voorgedra (het) en die skaap of die ander (dier) afgesny (het) vir die hoë man se hoogheid wat gekom het, dan is die skaap verbode soos gevrekte gedierte.

As hy die skaap afgesny (het), maar hy vergeet het (om) ‘In die naam van Allah’ voor (te) dra, dan is die skaap geoorloof, maar volgens Malik is dit verbode soos ('n) gevrekte gedierte. As (hy) terstond na Allah - hy is verhewe - se naam ('n) ander godsbenaming se naam voordra, dan is die skaap se vlees afkeurenswaardig. As die slagter ‘In die naam van Allah’ ekspres nie voordra (nie), dan is die skaap of die ander (dier) wat hy afgesny (het) verbode netsoos ('n) gevrekte gedierte. Bewys is hierdie Koranvers, naamlik: ‘Julle moet nie eet van die skaap of die ander (dier) se vlees waar(-by) die slagter nie Allah - hy is verhewe - se naam voorgedra (het) op die tyd (dat) hy (dit) afgesny (het nie)’ en wie eet van die vleis waarlik is ('n) libertyn, naamlik hy is ('n) uitganer van die regte weg van (die) godsdiens. Byeenkoms, naamlik: die metgeselle - mag Allah in hulle 'n welbehae hê - en volgelinge - mag Allah hom oor hulle erbarm - was dit hieroor eens: die skaap wat die slagter afgesny² (het) ekspres sonder ‘In die naam van Allah’ voor (te) dra - dan (die) skaap se vlees es verbode netsoos gevrekte gedierte, en die wette van (die) godsdiens het op hierdie maniere tussen Moslem mense gebly tot amper twee honderd jaar na die apostel van Allah, maar naderhand het šāfiʿī die wette van (die) godsdiens afgebreek en hy het die beslissing gegee wat nie ooreenkom met (die) Koranvers en met die konsensus van die metgeselle en volgelinge (nie). En šāfiʿī het netsoos die Jode en Christene gemaak, wat Allah - hy is verhewe - se boek geruil³

1 Voorafgaan in die Arabies: ‘Ibn Mas^cūd het gesê:’.

2 Lees ‘af’ i.p.v. ‘oeu̯af’.

3 Bedoel is: verander.

[p. 180]

aghter hoeu̯aile sain nabīs wiegh ghaghaat yaʿnī diesie woeu̯ardie wat šāfiʿī ghamaak riwāyat es niet ḥadīṯ maar aas det ḥadīṯ es sain maʿnā es ṣoe yaʿnī muslim sain maniertait es ṣoe batjah allāhu taʿālā sain naam ien die tait afsanai die sakaap oeu̯af die ander aas hai ferghiet oeu̯am tebatjah allāhu taʿālā sain naam det es niet foeu̯art befoeu̯arbijal ṣaḥābat ʿalī an ṣaḥābat ibn ʿabbās het ghasie det es ḥalāl     dalīl es diesie ḥadīṯ yaʿnī die werek wat main 'ummat met ferghiet maak det es nie foetnie     maar ṣaḥābat ibn ʿumar raḍiya llāhu ʿanhu het ghasie     det es ḥarām befoeu̯arbijal die 'ayyat het ghabeliet fan die ghadiertie sain falais wat die sambilijar afghasanai soeu̯ander ghabatjah bismi llāh an malik het anghaniem ṣaḥābat ibn ʿumar sain fatwā     die sambilijar moet afsanai die kijal fan die sakaap oeu̯af die ander bai ienaghie pelek fan die ghoergil ghat toet naa die pent fan die boers bien     aas die sambelijar afghasanai boedie ʿuqdat det es riegh oeu̯af afghasanai oeu̯ander die ʿuqdat seloek pelek fan die kijal det es oeu̯ak riegh yaʿnī die ʿuqdat yaʿnī seloek pelek fan kijal balaif an die koeu̯ap kaant oeu̯af balaif andie boeu̯ars kaant altewie es riegh boeu̯aiten defrent befoeu̯arbijal die ḥadīṯ wais ṣoe an 'ayyat qur'ān nie ghamaak defrent toeu̯asen die tewienie     maar aas die sambelijar afsanai die 'awdāǧ fan kamijal koeu̯art bai die pent fan die boeu̯ars bien det es sunnat an es mier ghamaklek     an aas hai afsinai oeu̯as an sekaap an die andir wat ṣoe woeu̯art es sain 'awdāǧ koeu̯art oeu̯ander die seloek pelek fan die kijal det es sunnat an es mijar ghamaklik     aas hai afsinai die kamiel sain 'awdāǧ koert oeu̯ander die siloek pelek fan die kamiel det es makrūh an es ṣoeu̯aar     an aas hai afsinai die     'awdāǧ fan oes oef die ander sain kijal koeu̯art bai die pant fan die boers bien dit es makru̯h an is ṣoeu̯aar     ghoergil kijal dijariem     die sambilair moet afsinai die kijal dierem andie ghoergil an     die tewie salaagh aarie oeu̯af sanai af darie fan die fier met ienaghie deng wat sekierep es an kan laat loep die boeloet     yaʿnī oeu̯ai laat loep die boeloet met ienaghie ding wat sekierep es     det     es mustaḥab maak faas derie foetie an laat die ander foet loes sitaan     det es mustaḥab maak die sambilī mies sekierep foeu̯ar ghalaat lie die sakaap oeu̯af die ander an moenie ghoerau an an senau fer     die ghadiertie nie an laat die ghadiertie lie oeu̯ap hoeu̯aile linker sai an hoeu̯aile boeu̯ars oefir die qiblat daan afsnai met sain rieghter hant     det es mustaḥab hastagh af sanai fier oeu̯af derie wadaǧs maar moet oeu̯ap terek an af seṭoeu̯at oeu̯af seṭoet af an terek oeu̯ap die mies ien oeu̯af tewie kier boeu̯aiten oeu̯ap tiel sain hant     det     es makrūh laat lie die sakaap daan sekierep maak die mies an det es makrūh terek die ghadiertie bai hoeu̯aile foet toet naa die salaagh pelaas an maskie waas die salaagh pelaas naabai     an det es makrūh afsanai toet naa die mergh fan die nieg bien foeu̯ar die siel ghaat oeu̯ait     det es makrūh sanai moers af die koeu̯ap an selaagh af die fijal foeu̯ar die ghadiertie koeu̯at ghawoeu̯art het     det es

[p. 181]

(het) nadat hulle se profete weggegaan (het), naamlik hierdie woorde wat šāfiʿī (as 'n) oorlewering gemaak (het), is nie ('n) berig (nie), maar as dit ('n) berig is, is sy betekenis so, naamlik: (die) Moslems se gemanierdheid is so: dra Allah - hy is verhewe - se naam voor op die tyd (van) die skaap of die ander (dier) afsny; as hy vergeet om Allah - hy is verhewe - se naam voor te dra, is dit nie fout (nie), want (die) metgesel Ali en (die) metgesel Ibn Abbas het gesê: ‘Dit is geoorloof’. Bewys is hierdie berig, naamlik: ‘Die werk wat my gemeente deur vergeet maak, dit is nie fout nie’. Maar (die) metgesel Ibn Omar - mag Allah 'n welbehae in hom hê - het gesê: ‘Dit is verbode, want die Koranvers het belet die gedierte se vlees wat die slagter afgesny (het) sonder (dat hy) “In die naam van Allah” voorgedra (het)’ en Malik het (die) metgesel Ibn Omar se beslissing aangeneem. Die slagter moet die keel van die skaap of die ander (dier) by enige plek van die gorrel-gat tot na die punt van die borsbeen afsny. As die slagter bo die adams-appel afgesny (het), is dit reg; of onder die adams-appel - slukplek van (die) keel - afgesny (het), is dit ook reg; naamlik: die adams-appel, slukplek van (die) keel, bly aan die kopkant of bly aan die borskant, altwee is reg, sonder verskil¹, want die berig wys so (uit) en (die) Koranvers (het) nie verskil¹ tussen die twee gemaak nie. Maar as die slagter die buisies van ('n) kameel kort by die punt van die borsbeen afsny, is dit gebruik en is meer gemaklik. En as hy ('n) os en ('n) skaap en die ander (diere) wat so voort² is se buisies kort onder die slukplek van die keel afsny, is dit gebruik en is meer gemaklik. As hy die kameel se buisies kort onder die slukplek van die kameel afsny, is dit afkeurenswaardig en is swaar. En as hy die buisies van ('n) os of die ander (dier) se keel kort by die punt van die borsbeen afsny, is dit afkeurenswaardig en is swaar. Gorrel... keelderm³. Die slagter moet die keelderm en die gorrel en die twee slag-are afsny, of drie van die vier afsny met enige ding wat skerp is en die bloed kan laat loop. Naamlik: ‘U laat die bloed loop met enige ding wat skerp is’. Dit is gewens (om) drie voete vas (te) maak en die ander voet los (te) laat staan. Dit is gewens (om) die slagmes skerp (te) maak voor (hy) die skaap of die ander (dier) laat lê, en (hy) moet nie aangrou en snou vir die gedierte nie en (hy) laat die gedierte op hulle linker sy en hulle bors oor die gebedsrigting lê; dan sny (hy) met sy regterhand af. Dit is gewens (om) haastig (die) vier of drie buisies af (te) sny, maar (hy) moet die mes optrek en afstoot, of afstoot en optrek, een of twee keer sonder (om) sy hand op (te) tel. Dit is afkeurenswaardig (om) die skaap (te) laat lê (en) dan die mes skerp (te) maak, en dit is afkeurenswaardig (om) die gedierte aan hulle voet tot na die slagplek (te) trek, ook al was die slagplek naby. En dit is afkeurenswaardig (om) tot na die murg van die nekbeen af (te) sny voor die siel uitgaan. Dit is afkeurenswaardig (om) die kop mors af (te) sny en die vel af (te) slag voor die gedierte koud geword het. Dit is

1 ‘different’.

1 ‘different’.

2 Lees ‘foeu̯art’ i.p.v. ‘woeu̯art’.

3 Hierdie woorde staan buite sintaktiese verband as vertaling van twee Arabiese terme.

[p. 182]

makrūh sanai af die ghadiertie fan boe die niek     aas hai afsanai die ghadiertie fan boe die niek an die ghadiertie het ghabelaif liewendagh toet hai afghasanai die 'awdāǧ daan die ghadiertie sain felais es ḥalāl     nitṣoe aas setiek die mies ien die sakaap oeu̯af die ander sain laif an die sakaap hat noegh ghabelaif liewendagh toet     hai afghasanai die sakaap sain 'awdāǧ daan die sekaap es ḥalāl     maar aas die sekaap ghadoet foeu̯ar hai afghasanai die 'awdāǧ daan die sakaap es ḥarām nitṣoe ghafiraktie ghadiertie     koeis oeu̯af ander aas ien oeu̯as oeu̯af ien kamijal oeu̯af die ander fan maak ghadiertie koeu̯aai ghawoeu̯arṭ an ghadoeroes wiegh fan sain miesie an woeu̯arṭ nitṣoe wieldie ghadiertie daan moet sekiet fer hem met ienaghie     deng wat sekerep es ghalaik aghter batjah bismi llāh daan aas die ghadiertie ghadoet met die sekiet det es ḥalāl oeu̯am ta'iet an maskie ghakarai sier oeu̯ap die ander pelek fan sain laif boeu̯aiten die kijal     aas die ghadiertie nie ghadoet met die sekietnie maar hai het soeu̯aak ghawoeu̯arṭ an miesie het ghafaang fer hem daan moet afsanai die 'awdāǧ fan sain kijal met batjah bismi llāh     aas ien sakaap oeu̯af boeu̯ak ghafaal fan ien hoegie pelek an miesie kanie     af haal fer hemnie oeu̯af ghafaal ien die sekijoer fan die bieragh an miesie kanie oeu̯ait haal fer hem liewendaghnie daan moet sekiet fer hem met sekierpie dang oeu̯ap ienaghie pelak fan sain laif met batjah bismi llāh saam daan aas die ghadiertie ghadoeu̯at met die sekiet     det es ḥalāl oeu̯am ta'iet     die doeu̯aia lamatjie wat miesie oeu̯ait ghamaak fan ghamasbeliedie sakaap es ḥarām oeu̯am ta'iet an maskie het die lamatjie haarie oeu̯ap sain laif en die ander ghadiertie es nitṣoe

diesie faṣl peraat fan die ghadiertie wat ḥalāl es oeu̯am ta'iet an wat es niet ḥalāl

aldie ghadiertie wat het salaagh taandie an maak fer die ander doeu̯at met die taandie es ḥarām oeu̯ ta'iet     an aldie foels wat het ghoeroetie sekierpie naagils an hai maak doeu̯at fer die ander foeu̯als met die naagils es ḥarām oeu̯am ta'iet     yaʿnī rasūlu llāh het ghabeliet oeu̯am ta'iet fan aldie ghadiertie wat het salaagh taandie an fan aldie foeu̯als wat het die ghoeroetie sekierpie naagils     wildie hoeu̯ant an haasie es ḥarām oeu̯am ta'iet befoeu̯arbijal aal tewie het salaagh ṭaandie an maak fer die ander doeu̯at met die salaagh ṭaandie     aal tewie waas ḥalāl ien die bighensel fan 'islām sain agāma naaderaant woeu̯arṭ ḥarām met diesie ḥadīṯ     an die oeu̯alifaan     es ḥarām befoeu̯arbijal die oeu̯alifaan het salaagh ṭaandie an maak     fer die ander doeu̯at met die salaagh taandie     an die ḍub dasa'aader an fielt roeu̯at es ḥarām an die weldie ghadiertie wat ghanoemt ibn ʿurs moeu̯al es ḥarām oeu̯am ta'iet befoeu̯arbijal die tewie het salaagh taandie an doeu̯at maak fer die ander hawām met die taandie     die ibn ʿurs es ien kelienie ghadiertie hai nie keniep sain oeghnie an sain oerie es koeu̯art laangs sain koeu̯ap nitṣoe

[p. 183]

afkeurenswaardig (om) die gedierte van bo die nek af (te) sny. As hy die gedierte van bo die nek afsny en die gedierte het lewend gebly tot hy die buisies afgesny (het), dan is die gedierte se vleis geoorloof. Net so, as (hy) die mes in die skaap of die ander (dier) se lyf steek en die skaap nog lewend gebly (het) tot hy die skaap se buisies afgesny (het), dan is die skaap geoorloof, maar as die skaap gesterf (het) voor hy die buisies afgesny (het), dan is die skaap verbode netsoos gevrekte gedierte. Koeie of ander (diere) - as 'n os of 'n kameel of die ander van mak gedierte kwaai geword en weggedros (het) van sy mense en netsoos wilde gedierte word, dan moet ('n mens) vir hom skiet met enige ding wat skerp is, terstond na (die) voordrag (van) ‘In die naam van Allah’; dan, as die gedierte deur die skiet gesterf (het), is dit geoorloof om te eet, ook al (het dit) seergekry op die ander plek van sy lyf buite die keel. As die gedierte nie deur die skiet gesterf (het) nie, maar hy swak geword het en 'n mens vir hom gevang het, dan moet (hy) die buisies van sy keel afsny met (die) voordrag (van) ‘In die naam van Allah’. As 'n skaap of bok van 'n hoë plek geval (het) en 'n mens kan nie vir hom afhaal nie, of in die skeur van die berg geval (het) en 'n mens kan nie vir hom lewend uithaal nie, dan moet (hy) vir hom met ('n) skerp ding skiet op enige plek van sy lyf saam met (die) voordrag (van) ‘In die naam van Allah’; dan, as die gedierte deur die skiet gesterf (het) is dit geoorloof om te eet. Die dooie lammetjie wat 'n mens uitgemaak het van ('n) geslagte¹ skaap is verbode om te eet, ook al het die lammetjie hare op sy lyf, en die ander gedierte is net so.

Hierdie afdeling praat van die gedierte wat geoorloof is om te eet en wat nie geoorloof is (nie).

Al die gedierte wat slagtande het en vir die ander dood maak met die tande is verbode om te eet. En al die voëls wat groot skerp naëls het en hy maak vir die ander voëls met die naels dood, is verbode om te eet. Naamlik: ‘Die apostel van Allah het belet om te eet van al die gedierte wat slagtande het en van al die voëls wat die groot skerp naels het. (Die) wilde hond en (die) hasie is verbode om te eet, want altwee het slagtande en maak vir die ander (diere) met die slagtande dood.

Altwee was geoorloof in die begin van (die) Islam se godsdiens; naderhand word (hulle) verbode volgens hierdie berig. En die olifant is verbode, want die olifant het slagtande en maak vir die ander (diere) met die slagtande dood. En die akkedis - das-adder² - en veldrot is verbode en die wilde gedierte wat wesel - mol - genoem word is verbode om te eet, want die twee het slagtande en maak met die tande ander diere dood. Die wesel is 'n klein gedierte; hy knip nie (met) sy oog nie en sy ore is kort langs sy kop asof (hulle)

1 Lees ‘ghasambeliedie’ i.p.v. ‘ghamasbeliedie’.

2 'n Legendariese slang met die liggaam van 'n dassie; baie van die diername in hierdie afdeling is deur Abu Bakr verkeerd vertaal.

[p. 184]

afghasanai     an ghiftaghie moeu̯at es ḥarām befoeu̯arbijal det     es gheftagh     an sekelpaat fan laant an sie es ḥarām oeu̯am ta'iet befoeu̯arbijal det es fan h̬abā'iṯ wat es ḥarām met die 'ayyat qur'ān     an aldie ṣoeu̯art padak fan laant an sie es ḥarām oeu̯am ta'iet     keraap an kerief an wat ṣoe woeu̯arṭ es fan laant an sie es     ḥarām oeu̯am ta'iet     an koeghalmantjie an akedesie an ghakelejoer mantjie an watṣoe woeu̯arṭ es andie ander wat fan h̬abā'iṯ es alghar es ḥarām oeu̯am ta'iet     an selaag an fierem an iert wierem andie ander es ḥarām oeu̯am ta'iet befoeu̯arbijal det es fan h̬abā'iṯ wat es ḥarām met 'ayyat qur'ān     an maagie satien iesel es ḥarām     yaʿnī maakie setien iesel waas ḥalāl ien die beghensel fan     'islām sain agāma naaderaant ien tait rasūlu llāh waas ien die setaat wat sain naam es h̬aibar het ghabeliet fan maakie setien iesel sain felais     an iesel sain felais es ḥarām     an piert sain felais es ḥarām     an die foel wat ghanoeu̯am sepirijoe sain felais es ḥarām befoeu̯arbijal hai iet doeu̯aia aas     an die foel wat ghanoeu̯am ǵudāf sain falais es ḥarām hai es soeu̯at an es niet atieghoeroeu̯at     an niet tekelain an hai iet doeu̯aia aas     an die foel wat soeu̯at es an sain biek an foet es roeu̯ai an hai iet pierie koeu̯arltjies sain felais es ḥalāl     die ghoeroetie foel wat ghanoeu̯am rah̬am an hai maak ander foels doeu̯at an hai iet doeu̯aia aas sain falais es ḥarām     an die kelainie foel wat ghanoeu̯am feskaal an hai maak ander foels doeu̯at an hai iet doeu̯aia aas sain falais es ḥarām     an die ghadiertie wat ghanoeu̯am kaneintjie sain falais es ḥalāl     an     die ghadiertie wat ghanoeu̯am dasie sain falais es ḥalāl yaʿnī soemaghie miesie het ghaberink persent fer rasūlu llāh die kanaintjie sain     falais wat ghaberaai es oeu̯ap die fier daan rasūlu llāh het an ghaniem an ghaghief fer die 'aṣḥābs an gha'oeu̯ader fer hoeu̯aile moet iet     die muslim man oeu̯af muslim kent wat noeu̯aghnie mukallaf ghawiesnie es riegh oeu̯am tesembelie die ghadiertie an maskie es hoeu̯aile doeu̯am kanie peraatnie oeu̯af es noeghnie ghasunnatnie an muslim ferau es oeu̯ak riegh oeu̯am tesembelie die ghadiertie aas hoeu̯aile kan sambelie die ghadiertie ghoet nitṣoe agāma het ghasie an hoeu̯aile wiet die šarṭs wat ghasekeriewie es fan tefoeu̯ar an pas oeu̯ap fer aal wat noedagh es oeu̯am tewoeu̯arṭ die ghadiertie ḥalāl     maar aas hoeu̯aile nie wiet die šarṭs oeu̯af hoeu̯aile niet pas oeu̯ap fer aal     wat noedagh es daan die ghadiertie wat hoeu̯aile ghasambilie es niet ḥalāl     aas die miesie wat maak ʿibādat fer fier af senai die sekaap oeu̯af die ander ghadiertie det es ḥarām nitṣoe ghaferektie ghadiertie     an aas die miesie wat maak ʿibādat fer poeu̯ap af sanai die sakaap oeu̯af die ander ghadiertie es ḥarām nitṣoe ghaferektie ghadiertie     an aas die kāfir wat fan tefoeu̯ar waas muslim af     sanai die sakaap oeu̯af die ander ghadiertie det es ḥarām nitṣoe ghaferektie ghadiertie     an aas rāfiḍī miesie af sanai die sakaap oeu̯af die ander ghadiertie det es ḥarām nitṣoe ghaferektie ghadiertie

[p. 185]

afgesny (was). En (die) giftige mot is verbode, want dit is giftig.

En (die) skilpad van land en van see is verbode om te eet, want dit is van (die) weersinwekkende (dinge) wat kragtens die Koranvers verbode is. En al die soorte paddas van land en see is verbode om te eet. Krap en kreef en wat so voort¹ is van land en see is verbode om te eet. En koggelmander en akkedissie en verkleur-mannetjie en wat so voort¹ is en die ander wat van (die) weersinwekkende (dinge) is, is algar verbode om te eet. En slak en wurm² en erdwurm an die ander (wurms) is verbode om te eet, want dit is van die weersinwekkende (dinge) wat kragtens (die) Koranvers verbode is. En (die) mak³ steen-esel is verbode. Naamlik, (die) mak steen-esel was geoorloof in die begin van (die) Islam se godsdiens; naderhand, in (die) tyd (dat) die apostel van Allah in die stad was waarvan die naam Khaibar is, het (hy) (die) mak steen-esel se vleis belet. En (die) esel se vleis is verbode. En (die) perd se vleis is verbode. En die voël wat spreeu genoem (word) se vleis is verbode, want hy eet dooie aas. En die voël wat kraai genoem (word) se vleis is verbode; hy is swart en is nie al te groot en nie te klein (nie) en hy eet dooie aas. En die voël wat swart is en sy bek en voet is rooi en hy eet alleen korreltjies, sy vleis is geoorloof. Die groot voël wat aasvoël genoem (word) en hy maak ander voëls dood en hy eet dooie aas, sy vleis is verbode. En die klein voël was fiskaal genoem (word) en hy maak ander voëls dood en hy eet dooie aas, sy vleis is verbode. En die gedierte wat konyntjie genoem (word) se vleis is geoorloof.

En die gedierte wat dassie genoem (word) se vleis is geoorloof; naamlik: ‘Sommige mense het vir die apostel van Allah die konyntjie se vleis, wat op die vuur gebraai is, present gebring; toe het die apostel van Allah (dit) aangeneem en gegee vir die metgeselle en beveel⁴ vir hulle (dat hulle dit) moet eet’. Die Moslemman of Moslemkind wat nog nie mondig was nie is reg om die gedierte te slag, ook al is hulle stom - kan nie praat nie - of is nog nie besny nie en (die) Moslemvrou is ook reg om die gedierte te slag, as hulle die gedierte goed kan slag soos (die) godsdiens geê het en hulle die voorwaardes wat van tevore geskryf is weet en oppas vir al wat nodig is sodat die gedierte geoorloof word. Maar as hulle nie die voorwaardes weet of hulle nie vir al wat nodig is oppas (nie), dan is die gedierte wat hulle geslag (het) nie geoorloof (nie). As die mense wat vir vuur aanbidding maak die skaap of die ander gedierte afsny, is dit verbode soos gevrekte gedierte. En as die mense wat vir ('n) pop aanbidding maak die skaap of die ander gedierte afsny, is (dit) verbode soos gevrekte gedierte. En as die heiden wat van tevore Moslem was die skaap of die ander gedierte afsny, is dit verbode soos gevrekte gedierte. En as ketterse mense die skaap of die ander gedierte afsny, is dit verbode soos gevrekte gedierte.

1 Lees ‘foeu̯arṭ’ i.p.v. ‘woeu̯arṭ’.

1 Lees ‘foeu̯arṭ’ i.p.v. ‘woeu̯arṭ’.

2 Lees ‘wierem’ i.p.v. ‘fierem’.

3 Lees ‘maakie i.p.v. ‘maagie’.

4 ‘to order’.

[p. 186]

     rāfiḍī es die miesie wat nie foeu̯algh fer 'aṣḥāb rasūlu llāh nie ṣallā llāhu taʿālā ʿalaihi wasallam maar hoeu̯aile ghaloef fer aal wat bidʿat an ḍalālat es     an aas die ḥašwīyat miesie af sanai die sakaap oeu̯af ander ghadiertie det es ḥarām nitṣoe ghaferektie ghadiertie     ḥašwīyat es die miesie wat ghadeng soemaghie 'ayyats fan qur'ān hatnie maʿnā nie an hoeu̯aile het ghaghoeloef noeu̯agh ander bidʿats an ḍalālats     an die ander 'ahli bidʿat an ḍalālat aas hoeu̯aile afsanai die ghadiertie daan det es ḥarām nitṣoe ghaferektie ghadiertie     aldie ghadiertie wat ghaboerei an woen an belaif liewendagh ien u̯aaṭr an wanier ferseperai fan u̯aaṭr es gharait oeu̯am tadoet es niet ḥalāl oeu̯am ta'iet boeu̯aiten fes det es ḥalāl     maar die fes wat soeu̯ander riedie ghadoeu̯at ien u̯aaṭar daan ghaderaif oeu̯ap die u̯aaṭar det es makrūh oeu̯am ta'iet     die fes wat sepering oeu̯ait oeu̯af die beranders bering fer hem oeu̯ap doeroegie pelek daan hai het ghadoet det es ḥalāl oeu̯am ta'iet yaʿnī die fes wat ghaferseperai fan u̯aaṭr daan doeu̯at det es ḥalāl oeu̯am ta'iet     yaʿnī die fes wat u̯aaṭar moegh oeu̯af sier ghamaak fer hem daan hai het ghadoeu̯at es ḥalāl oeu̯am ta'iet an die fes wat u̯aaṭar ghoeu̯ai fer hem oeu̯ap doeroegie pelek daan hai het ghadoet det es ḥalāl an die fes wat soeu̯ander riedie ghadoeu̯at ien die u̯aaṭar daan ghaderaif oeu̯ap die u̯aaṭar det miesie kanie ietnie     yaʿnī allāhu taʿālā ghamaak fir oeu̯ans tewie doeu̯aia ghadiertie ḥalāl ien es fes die ander es sepierenkaan an allāhu taʿālā het ghamaak fir oeu̯ans tewie soeu̯artie boeloet ḥalāl ien es haarsalaagh an die     ander es melṭ     fan diesie ḥadīṯ woeu̯arṭ doeu̯aidlek aas afsanai     fes an sepierenkaan sain kijal det es bidʿat an diesie ḥadīṯ es doeu̯aidlek maakir fir die mieneg met ander ḥadīṯ wat rasūlu llāh ghasiegh het yaʿnī sie sain u̯aaṭar es soekoen an riegh fir abdast an ǵusl an sain     fis wat ghadoeu̯oet far ien riedie es ḥalāl oeu̯am ta'iet     maar rasūlu llāh sain mieneg es niet al wat doeu̯oet ien die sie es ḥalāl oeu̯am ta'iet an die mieneg fan die 'ayyat 'uḥilla lakum ṣaidu lbaḥri waṭaʿāmuhu es iṣṭiyād yaʿnī het permesi fer muḥrim miesie faang fes ien die sie yaʿnī die werk es ḥalāl fer hoeu̯aile an het parmesi fer hoeu̯aile oeu̯am ta'iet die fes wat oeu̯ait die sie koem bifoeu̯arbijal aaldie sie ghadiertie boeu̯aiten fes es h̬abā'iṯu an det es ḥarām met 'ayyat qur'ān     die fes wat ghadoeu̯at ien die u̯aaṭar fan warm ghait oeu̯af wat kaughait es ḥalāl oeu̯am ta'iet bai die rieghtie fatwā     aas die sambilijar afsanai die sakaap wat oeu̯andoeu̯aidlek es fer hem det es liewendagh naaderaant die sakaap het gharoer die foetie oeu̯af die ander fan sain laif oeu̯af die boeloet ghasepoeu̯ait fan sain 'awdāǧs daan die sakaap es ḥalāl oeu̯am ta'iet     aas die sakaap nie roer fir hemnie an die boeloet fan sain 'awdāǧ nie koeu̯am oeu̯aitnie daan die sakaap es ḥarām oeu̯am ta'iet nitṣoe ghaferektie ghadiertie     aas die sambalijar afsanai die sakaap wat doeu̯aidlek es fir hem det es liewendagh daan die sakaap es ḥalāl oeu̯am ta'iet an maskie die sakaap nie roer fer hemnie an die boeloet nie oeu̯ait koeu̯am fan     sain 'awdāǧnie

[p. 187]

Ketters is die mense wat nie volg vir die metgeselle van die apostel van Allah nie - mag Allah hom eer en groet - maar hulle glo vir al wat nuwigheid en dwaling is. En as die sinnelose mense die skaap of die ander gedierte afsny, is dit verbode soos gevrekte gedierte. Sinneloses is die mense wat gedink (het) sommige verse van (die) Koran het nie betekenis nie en hulle het nog ander nuwighede en dwalinge geglo. En die ander aanhangers van nuwigheid en dwaling, as hulle die gedierte afsny, dan is dit verbode soos gevrekte gedierte. Al die gedierte wat gebore (is) en woon en lewend bly in water en wanneer (dit) van water versprei gereed is om te sterf, is nie geoorloof om te eet (nie), behalwe vis; dit is geoorloof. Maar die vis wat sonder rede in water gesterf (het en) dan op die water gedryf (het), dit is afkeurenswaardig om te eet. Die vis wat uitspring of die branders bring vir hom op ('n) droë plek (en) hy het dan gesterf, dit is geoorloof om te eet; naamlik: ‘Die vis wat versprei (het) van die water (en) dan gesterf, dit is geoorloof om te eet’. Naamlik: ‘Die vis wat water moeg of seer gemaak (het en) dan gesterf het, is geoorloof om te eet en die vis wat (die) water op ('n) droë plek gooi (en) dan gesterf het, dit is geoorloof; en die vis wat sonder rede gesterf (het) in die water (en) dan op die water gedryf (het) - dit kan ('n) mens nie eet nie’. Naamlik: ‘Allah - hy is verhewe - het vir ons twee dooie gediertes geoorloof gemaak; (die) een is vis, die ander is (die) sprinkhaan; en Allah - hy is verhewe - het vir ons twee soorte bloed geoorloof gemaak; (die) een is harslag¹ en die ander is (die) milt’. Uit hierdie berig word duidelik: as ('n mens) vis en sprinkhaan se keel afsny, is dit 'n nuwigheid; en hierdie berig is ('n) duidelik-maker vir die bedoeling van ('n) ander berig wat die apostel van Allah gesê het, naamlik: ‘(Die) see se water is skoon en reg vir (die) rituele wassing en bad, en sy vis wat vir 'n rede gesterf het is geoorloof om te eet’. Maar die apostel van Allah se bedoeling is nie: ‘Al wat dood is in die see is geoorloof om te eet’ nie; en die bedoeling van die Koranvers: ‘Geoorloof is vir julle die seevangs en die eet daarvan’, is visvangs, naamlik: ‘(Daar) is permissie vir mense in die pelgrimstoestand (om) vis in die see (te) vang’, naamlik die werk is vir hulle geoorloof, en ‘(daar) is permissie vir hulle om die vis wat uit die see kom te eet’, want al die see-gedierte behalwe vis is weersinwekkende (dinge) en dit is kragtens ('n) Koranvers verbode. Die vis wat in die water gesterf (het) van warmte of van² koue is geoorloof om te eet, volgens die regte beslissing. As die slagter die skaap wat vir hom onduidelik is (of) dit lewend is afslag (en) die skaap naderhand die voete of die ander (deel) van sy lyf geroer het of die bloed uit sy buisies gespuit (het), dan is die skaap geoorloof om te eet. As die skaap nie vir hom roer nie en die bloed uit sy buisies nie uitkom nie, dan is die skaap verbode om te eet soos gevrekte gedierte. As die slagter die skaap wat vir hom duidelik is dat (dit) lewend is afsny, dan is die skaap geoorloof om te eet, ook al roer die skaap vir hom nie en kom die bloed nie uit sy buisies nie.

1 Die Arabies het daarvoor ‘lewer’.

2 Lees ‘fan’ i.p.v. ‘wat’.

[p. 188]

diesie kitāb paraat fan die wirkes wat es makrūh an fan wat es nie makrūhnie

aal wat agāma ghabeliet het met 'ayyat qur'ān oeu̯af met die ḥadīṯ wat sain rāwī es baiaang det es ḥarām an wie maak die ḥarām saal woeu̯arṭ mustaḥiq fer sataraaf ien dagh 'āh̬irat an wie oeu̯ansatarai die ḥarām woeu̯arṭ kāfir     an aal wat agāma ghabeliet het met die ḥadīṯ wat sain rāwī es senkel det es makrūh maar aas die dalīl     seterek es daan die makrūh es taḥrīmī yaʿnī es naabai ḥarām an telaat belaif fer makrūh taḥrīmī es wāǧib     maar aas die dalīl soeu̯aak ghawoeu̯arṭ met die ander dalīl wat es niet oeu̯arhiens met die dalīl daan die makrūh es tanzīhī yaʿnī es naabai ḥalāl maar aas laat belaif fer makrūh tanzīhī det es mier bieter     an aas kitāb siegh det es makrūh boeu̯aiten maak doeu̯aidlek es makrūh taḥrīmī oeu̯af es tanzīhī daan die mieneg det es makrūh taḥrīmī     ḥalāl es die dang wat agāma het ghaghief permesi oeu̯am temaak an ghaghief permesi     oeu̯am telaat beleif

diesie faṣl peraat fan ta'iet an taderenk

iet an dereng oeu̯amterent kan belaif liewendagh det es farḍ     aas hai nie iet an derengnie ien die tait hai het ghakarai iet an dereng     baar daan hai het ghadoeu̯at fan hoeu̯angar an doeu̯ars det es ghoeroeu̯aṭ an karai ghoeroeṭ ṣoeu̯andie fer hem an aas iet oeu̯am tabewaar sain liewie det es ʿibādat an saal karai boeloening fan allāhu taʿālā ien dagh 'āh̬irat     yaʿnī allāhu taʿālā saal ghief boeloening ien dagh 'āh̬irat fer miesie fan aldie ghoei werkes an maskie fan moeu̯ant foel koeu̯as wat miesie ghasit an hoeu̯aile moeu̯ant     yaʿnī iet an dereng oeu̯am terent kan karai karaagh oeu̯am tamaak ṣalāt met setaat oeu̯ap woet an puu̯āsah woeu̯arṭ ghamaklek fer hem det es mustaḥab     yaʿnī miesie het ghafaraagh fer ṣaḥābat 'abā ḏar     fan die werk wat es mier bieter daan hai het ghasiegh maak ṣalāt an iet boeroet det es mier bieter aas die ander ghoeu̯oei wirks     aas hai het gha'iet miedel maatagh oeu̯am takarai mier karagh ien sain laif det es ḥalāl yaʿnī det esnie ṣoeu̯andienie an nie karai boeloeningnie     an aas gha'iet foel maagh det es ḥarām befoeu̯arbijal det es riedie oeu̯ tamaak siek fer hem salf an hai het ghamaak     sain eighendoeu̯am sakaarie boeu̯aiten noedagh an hai het gha'iet     atie baiaang     yaʿnī djoeu̯aile iet an dereng maar moenie atie baiaang ietnie an moenie atie baiaang derengnie     maar aas     hai iet saḥūr boeu̯aik foeu̯al oeu̯am tewoeu̯arṭ seterak fer moeu̯oerie sein puu̯āṣah det es ǧā'iz yaʿnī det esnie foetnie     oeu̯af hai gha'iet boeu̯aik foeu̯al oeu̯am niet temaak loeseioer sakaam det es oeu̯aknie foetnie     aas hai gha'iet atie bietjie oeu̯am te'oerwien sain nafs daan hai het soeu̯aak ghawoeu̯arṭ fer ʿibādat det es niet ǧā'iz yaʿnī hai karai ṣoeu̯andie     yaʿnī djau nafs es raitioegh     fer djau daan djai moet maak ghoet an moenie sier maak fer djau

[p. 189]

Hierdie boek praat van die werke wat afkeurenswaardig is en van wat nie afkeurenswaardig is nie.

Al wat (die) godsdiens belet het met ('n) Koranvers of met die berig waarvan die beriggewers baie is, dit is verbode en wie die verbodene maak sal strafskuldig word op (die) jongste dag; en wie die verbod bestry word ('n) heiden. En al wat (die) godsdiens belet het met die berig waarvan die beriggewer ('n) enkele¹ is, dit is afkeurenswaardig, maar as die bewys sterk is, dan is die afkeurenswaardige amper verbode, naamlik is naby (die) verbodene en (om) vir (die) amper verbodene afkeurenswaardige te laat bly is verpligtend. Maar as die bewys swak geword (het) deur die ander bewys wat nie met die bewys ooreenkom (nie), dan is die afkeurenswaardige amper geoorloof, naamlik is naby (die) geoorloofde maar as ('n mens) vir (die) amper geoorloofde afkeurenswaardige laat bly, is dit meer beter. En as (hierdie) boek sê: ‘Dit is afkeurenswaardig’ sonder duidelik (te) maak (dat dit) amper verbode afkeurenswaardig of amper geoorloof is, dan (is) die bedoeling: ‘Dit is amper verbode afkeurenswaardig’. Geoorloof is die ding waartoe die godsdiens permissie gegee het om te maak en permissie gegee het om te laat bly.

Hierdie afdeling praat van (om) te eet en te drink.

Eet en drink omtrent (soveel dat 'n mens) lewend kan bly is plig. As hy nie eet en drink in die tyd (dat) hy eet- en drinkbare (dinge) gekry het (en) hy dan van honger en dors gesterf het, is dit groot² en (hy) kry vir hom groot sonde; en as hy eet om lewe te bewaar, is dit ('n daad van) verering en (hy) sal van Allah - hy is verhewe - op (die) jongste dag beloning kry. Naamlik: ‘Allah - hy is verhewe - sal op (die) jongste dag vir (die) mense beloning gee vir al die goeie werke, ook al (was dit) vir ('n) mondvol kos wat (die) mense aan hulle mond gesit (het)’. Naamlik: ‘Eet en drink omtrent (soveel dat hy) krag kan kry om (die) gebed te maak met staan op (sy) voet³ en (om te) vas vir hom gemaklik word, dit is gewens’. Naamlik: ‘Mense het vir (die) metgesel Abu war gevra oor die werk wat meer beter is; toe het hy gesê: (Om die) gebed (te) maak en brood (te) eet, dit is meer beter as die ander goeie werke’. As hy middelmatig geëet het om meer krag in sy lyf te kry, dit is geoorloof, naamlik dit is nie sonde nie en kry nie beloning nie. En as (hy 'n) vol maag geëet (het), dit is verbode, want dit is ('n) rede om vir hom self siek te maak en hy het sy eiendom skaars gemaak sonder (dat dit) nodig (was) en hy het al te baie geëet. Naamlik: ‘Julle eet en drink, maar moenie al te baie eet nie en moenie al te baie drink nie’. Maar as hy (van die) laaste maaltyd voor die vas (sy) buik vol eet om sterk te word vir môre se vas, dit is geoorloof, naamlik dit is nie fout nie. Of (as) hy (sy) buik vol geëet (het) om (sy) loseerder nie skaam te maak (nie), dit is ook nie fout nie. As hy al te min geëet (het) om sy liggaam te oorwin (en) hy dan swak geword het vir (die) verering, dit is nie geoorloof (nie), naamlik hy kry sonde. Naamlik: ‘Jou liggaam is vir jou ('n) rytuig; dan moet jy vir jou liggaam goed maak en moenie seer maak nie vir jou liggaam nie,

1 ‘single’.

2 Hier moet 'n woord soos ‘oortreding’ bygedink word.

3 Lees ‘foet’ i.p.v. ‘woef’.

[p. 190]

nafsnie aas djaj maak djau nafs hoenger an laat semielt dat esnie ghoetnie     aas hai waas baiaang hoeu̯anger an nie karai oeu̯am ta'iet niks boeu̯aiten ghaferektie ghadiertie nie an hai het niet gha'iet fan die ghaferektie ghadiertie toet hai ghadoeu̯at daan hai karai ṣoeu̯andie     oeu̯af hai het ghapuu̯āsah an hai het niet gha'iet būkā toet     hai ghadoeu̯at daan hai karai ṣoeu̯andie befoeu̯arbijal hai het aasperes ghamaak fer hem salf doeu̯at det es ḥarām met 'ayyat qur'ān     aas siekie miesie niet ghadering mersainie daan hai het ghadoeu̯at det es nie foetnie yaʿnī nie karai ṣoeu̯andie nie     aas hai gha'iet fan aldie ṣoert foeroeghtie det esnie foetnie maar aas hai nie ietnie det es mier bieter     aas maak baiaang ṣoertie koeu̯as det es faut     an aas set boeroet oeu̯ap die taafel mier aas oeu̯amterent wat noedagh es det oeu̯ak faut     an iet die miedel fan die boeroet an laat belaif wat roeu̯ant oeu̯am die boeroet es det es oeu̯ak faut     aas bietjie boeroet oeu̯af koeu̯as ghafaal fan die taafel oeu̯ap soekoenie pelek daan hai moet oeu̯ap tiel an iet die wat ghafaal es naaderaant iet fan die ander aas nie oeu̯ap tiel wat ghafaal esnie dat es oeu̯ak faut     moenie iet an moenie roeu̯aik die koes wat atie warm es     die mirsainie wat het salaang sain falais ien det es makrūh oeu̯am ta'iet     aas sit miesie oeu̯af h̬inzīr sain bien ien die bain sain pelek wat ghabariek fan sain laif det es makrūh yaʿnī karai ṣoeu̯andie     aas sit diegh oeu̯ap die paioesie wat ghakoeu̯am oeu̯ait fan sain laif det esnie fautnie     aas farai af die fengers oeu̯af     die mes wat het boeu̯aṭar oeu̯af ander its aan met die boeroet oeu̯am tamaak die fingars oeu̯af die mes soekoen det es makrūh     an aas sit saut oeu̯af pieper poeu̯atjie oeu̯ap die boeroet det es makrūh

diesie faṣl peraat fan iet an dareng sain sunnats     batjah bismi llāh bai beghent iet oeu̯af dareng an batjah alḥamdu lillāhi bai hai kalaar es met iet an dareng an waas sain handie foer iet an aghter kelaar es met iet det es sunnat     iers beghent waas djoengie miesie sain handie foer au miesie ien die tait wel beghent iet maar iers beghent waas au miesie sain handie foer djoengie miesie kalaar es met iet     an setien iesel sain melek es niet ḥalāl befoeu̯arbijal det es atie foeioel     an miesie kanie iet die falais an kanie dereng die melk fan die koei wat ghawient iet miesie oeu̯af ander sain     mes     an kamiel sain besnen es niet ḥalāl     boeu̯art oeu̯af liepel oeu̯af poeu̯at oeu̯af die ander ghoedring wat fan ghaut oeu̯af fan selwer es det es ḥarām far man an far foerau oeu̯am teferberaik     yaʿnī wie dereng oeu̯ait ghaut oeu̯af salwer sain ghoedring     hai het ghasiet ien sain boeu̯aik ǧahannam sain fier     die ghoedring wat es fan die dijoer kalip wat ghanoem ʿaqīq an fan die dijoer kelep wat ghanoem billaur an fan ghalaas an fan tan an fan koeper die alghar es ḥalāl oeu̯am teferbiraik

[p. 191]

as jy jou liggaam honger maak en laat smelt, dit is nie goed nie'. As hy baie honger was en niks om te eet kry nie behalwe gevrekte gedierte nie en hy het nie van die gevrekte gedierte geëet tot hy gesterf (het) nie, dan kry hy sonde. Of (as) hy gevas het en hy nie (die) eerste maaltyd na die vas geëet het (nie) tot hy gesterf (het), dan kry hy sonde, want hy het vir hom self ekspres dood gemaak; dit is kragtens ('n) Koranvers verbode. As ('n) siek mens nie medisyne gedrink (het nie en) dan gesterf het, dit is nie fout nie, naamlik (hy) kry nie sonde nie. As hy van al die soorte vrugte geëet (het), is dit nie fout nie, maar as hy nie eet nie, is dit meer beter. As (hy) baie soorte kos maak, is dit fout. En as (hy) meer brood op die tafel sit as omtrent wat nodig (is), is dit ook fout. En (om) die middel van die brood (te) eet en wat rondom die brood is (te) laat bly, dit is ook fout. As ('n) bietjie brood of kos van die tafel op ('n) skoon plek geval (het), dan moet hy optel en eet dit wat geval het; naderhand eet (hy) van die ander (kos); as (hy) nie wat geval is optel nie, is dit ook fout. (Hy) moenie die kos wat al te warm is eet en moenie (aan dit) ruik (nie). Die medisyne wat ('n) slang se vleis in het, dit is afkeurenswaardig om te eet. As (hy 'n) mens of vark se been sit in die plek van die been van sy lyf wat gebreek (het), is dit afkeurenswaardig, naamlik: hy kry sonde. As (hy) deeg¹ sit op die puisie wat uit sy lyf uitgekom (het), is dit nie fout nie.

As (hy) die vingers of die mes wat botter of ('n) ander iets aan het met die brood afvryf om die vingers of die mes skoon te maak, is dit afkeurenswaardig. En as (hy 'n) sout- of peperpotjie op die brood sit, is dit afkeurenswaardig.

Hierdie afdeling praat van eet en drink se gewoontes.

(Om) ‘In die naam van Allah’ voor te dra (as hy) begin (om te) eet of drink, en ‘Die lof aan Allah’ voor te dra (as by) klaar is met eet en drink, en (om) sy hande (te) was voor (hy) eet en na (hy) klaar is met eet, dit is gebruik. ('n) Jongmens begin eers sy hande (te) was voor ('n) oumens op die tyd (dat hulle) wil begin eet, maar ('n) oumens begin (om) sy hande (te) was voor ('n) jongmens klaar is met eet. En (die) steen-esel se melk is nie geoorloof (nie), want dit is al te vuil. En mens kan nie eet die vleis en kan nie drink die melk van die koei wat gewoon (is om 'n) mens of ander (wese) se mis (te) eet (nie). En (die) kameel se urine is nie geoorloof (nie). Bord of lepel of pot of die ander goedere wat van goud of van silwer is, dit is verbode vir man en vir vrou om te gebruik. Naamlik: ‘Wie uit goud of silwer se goedere drink, hy het die hel se vuur in sy buik gesit’. Die goedere wat van die duur klip wat karneool genoem (word) is, en van die duur klip wat kristal genoem (word) en van glas en van tin en van koper - die algar is geoorloof om te gebruik.

1 Die litograaf in Stamboel het eers ‘riegh’ (reg) geskryf; as dit die regte lesing is, sal ons as objek van die werkwoord die been van mens of vark moet dink; later het hy dit verander in ‘diegh’ (deeg), wat 'n waarskynliker lesing is.

[p. 192]

diesie faṣl peraat fan temaak werk

h̬ulāṣah die ḥadīṯs an die 'ayyat qur'ān es dalīl yaʿnī es waiser det muslim miesie man an foerau moet maak ien ḥalāl werk     an karai lessen fan agāma es oeu̯ak farḍ oeu̯ap aldie muslim miesie man an foerau oeu̯amtarant kan wiet wat farḍ es an wat wāǧib es oeu̯ap hem an wat ḥarām an ḥalāl es an wat bāṭil an riegh es fir hem an moet wiet wat sunnat es oeu̯af mustaḥab es     die bestie werk es oeu̯arliegh saam met kāfirs oeu̯af met rāfiḍī oeu̯af met die ander bidʿat maakers oeu̯am temaak 'islām sain agāma hoeu̯agh an maak die faijandie fan die agāma soeu̯aak an laagh     die tewiedie bestie werk es tekoep an ferkoeu̯ap     die muslim koeu̯ap men wat nie hoe fir hem met loeu̯aikens oeu̯apnie es saam met die bestie miesie ien die ǧannat     die dierdie bestie werk es ienaghie ambagh     yaʿnī wie het ambagh hai het ghakarai ghaloek fan te'aarem     maak werk oeu̯amterent wat ghanoeu̯agh es fer hem salf an fir sain kenders an fer die miesie wat hai moet koeu̯as ghief an oeu̯amterent wat ghanoeu̯agh es fer sain soekoeu̯alts det es farḍ oeu̯ap hem     aas     maak werk mier aas die met mieneg oeu̯am taghief koeu̯as fer ṭālibu lʿilm oeu̯af fer armie miesie oeu̯af fer sain faamiltjies daan die werk es mustaḥab     yaʿnī die bestie miesie bai allāhu taʿālā es die miesie wat maak ghoet fer die ander miesie     aas werk fer moei ghoet an kelierie an fer lieker iet an dereng oeu̯amterent wat die agām het ghaghief permesi daan die werk es ḥalāl     yaʿnī ghoei ghoet     es ghoet fir ghoeia man an wie maak ḥalāl werk an belaif fier fan die werks wat bereng fer hem ien die faut allāhu taʿālā saal ghief fer hem hoegie martabat ien dagh 'āh̬irat an sain ghasiegh saal sekain nitṣoe die foelie maant     aas maak werk oeu̯am tabereng baiaang ghielt bai makaander fer hoeu̯agh moedaghait an oeu̯am tefer beraik fer ṣoeu̯andie daan die werk es ḥarām an maskie het hai ghawerk met ḥalāl     yaʿnī wie maak werk met mieneg bering baiaang ghielt bai makaander fer hoegh moedagheit oeu̯af oeu̯am teferbereik die ghielt fir die andar ṣoeu̯andes daan allāhu taʿālā saal ǵaḍab fer hem ien     dagh 'āh̬irat     die arimie miesie wat het keragh oeu̯am tewerk hoeu̯aile moet maak wirk an hoeu̯aile kanie biedel fan ander miesienie     aas die arimie miesie hatnie karagh oeu̯am tewerknie daan hoeu̯aile moet biedel fan ander miesie     yaʿnī die arimie miesie wat het niet karagh oeu̯am tewerk hoeu̯aile moet biedel fan ander miesie     an es farḍ oeu̯ap die miesie wat wiet fir die ṣoertie arimie miesie oeu̯am teghief koes far hoeu̯aile oeu̯af wais fir hoeu̯aile die pelek wat hoeu̯aile kan koes karai daar     aas ghief ien deng ien die masǧid fir die biedel laar wat ghafaraagh det es makrūh     die koenings an die oefsars oeu̯af die oep siers wat anniem ghielt fan miesie met oeu̯an riegh hoeu̯aile persent es ḥarām maar aas miestie fan hoeu̯aile sain ghielt an ghoedring waas ḥalāl daan kan niem hoeu̯aile sain parsent     aas muslim ghaferhijoer hoeis ien doeu̯arep

[p. 193]

Hierdie afdeling praat van (om) werk te maak.

Kortom, die berigte¹ en die Koranvers¹ is bewys, naamlik is aanwyser dat Moslem-mense, man en vrou, 'n geoorloofde werk moet maak.

En (om) onderrig² in (die) godsdiens (te) kry is ook plig vir al die Moslem-mense, man en vrou, omtrent (dat hulle) kan weet wat plig is en wat vir hom verpligtend is en wat verbode en (wat) geoorloof is en wat van onwaarde en (wat) reg is vir hom en (hulle) moet weet wat gebruik is of gewens is. Die beste werk is oorlog met heidene of met ketters of met die ander nuwigheid-makers om (die) Islam se godsdiens hoog te maak en die vyande van die godsdiens swak en laag (te) maak. Die tweede beste werk is (om) te koop en verkoop. ‘Die Moslem koopman wat vir hom nie met leuens ophou³ nie is saam met die beste mense in die paradys’. Die derde beste werk is enige ambag. Naamlik: ‘Wie ('n) ambag het, hy het vrywaring⁴ gekry van (om) te arm (te wees)’. (Om) werk (te) maak omtrent wat genoeg is vir homself en vir sy kinders en vir die mense wat hy kos moet gee en omtrent wat genoeg is vir sy skulde, dit is vir hom plig. As hy meer werk as dit maak met (die) bedoeling om kos te gee vir die teologiese student of vir arm mense of vir sy familielede, dan is die werk gewens. Naamlik: ‘Die beste mense by Allah - hy is verhewe - is die mense wat goed vir ander mense maak’. As (hy) werk vir mooi goed en klere en vir lekker eet en drink omtrent waartoe die godsdiens permissie gegee het, dan is die werk geoorloof. Naamlik: ‘Goeie goed is goed vir ('n) goeie man en wie geoorloofde werk maak en ver bly van die werke wat vir hom in die fout bring, Allah - hy is verhewe - sal vir hom ('n) hoë rang gee op (die) jongste dag en sy gesig sal skyn soos die volle maan’. As (hy) werk maak om baie geld bymekaar te bring vir hoogmoedigheid en om (dit) te gebruik vir sonde, dan is die werk verbode, ook al het hy met geoorloofde (middels) gewerk. Naamlik: ‘Wie werk maak met (die) bedoeling (om) baie geld bymekaar (te) bring vir hoogmoedigheid of om die geld te gebruik vir die ander sondes - dan sal Allah - hy is verhewe - op (die) jongste dag vir hom toorn’. Die arm mense wat krag het om te werk, hulle moet werk maak en hulle kan nie van ander mense bedel nie. As die arm mense nie krag om te werk het nie, dan moet hulle van ander mense bedel. Naamlik: ‘Die arm mense wat nie krag het om te werk (nie), hulle moet van ander mense bedel’. En (dit) is vir die mense wat vir dié soort arme mense weet ('n) plig om vir hulle kos te gee of vir hulle die plek (te) wys, waar hulle kos kan kry. As ('n mens) 'n ding⁵ in die moskee vir die bedelaar wat gevra (het) gee, is dit afkeurenswaardig. Die konings en die amptenaars⁶ of die opsieners wat geld van mense met onreg aanneem - hulle present is verbode, maar as (die) meeste van hulle se geld en goedere geoorloof was, dan kan (mens) hulle se present neem. As ('n) Moslem ('n) huis in ('n) dorp

1 In die voorafgaande Arabiese teks vermeld.

1 In die voorafgaande Arabiese teks vermeld.

2 ‘lesson’.

3 Lees ‘hau’ i.p.v. ‘hoe’.

4 Eintlik ‘geluk’.

5 Die woorde ‘ien deng’ is twee keer geskryf; die eerste ‘ien deng’ is omring deur 'n ovaal lyn wat die funksie van ons hakies het.

6 ‘officers’.

[p. 194]

wat sakaars muslims het ien fir maǧūs oeu̯af far yahūd oeu̯af fir naṣārā daan hoeu̯aile het ghamaak kufer wierk oeu̯af ghadereng h̬amr ien die     hoeu̯ais det es niet faut fer die muslim an die hijoerghielt es ḥalāl fir die muslim maar aas muslim ghafirhijoer hoeis ien die muslim sataat oeu̯af ien die doeu̯arep wat het mier muslim aas kāfir ien daan det es faut fer die muslim wat baas es fer die hoeis     aas muslim deraagh h̬amr fer die kāfir wat oeu̯ander muslim sain ghoewirment es daan die kūli ghielt es ḥalāl fir die muslim     aas muslim ghasetijoer in kāfir man oeu̯af kāfir foerau oeu̯am falais tekoep an hai siegh iek     het ghakoep die falais fan muslim daan die falais es ḥalāl oeu̯am ta'iet aas siegh iek het ghakoep die falais fan die maǧūsī oeu̯af fan rāfiḍī daan die falais es ḥarām fer muslim     an aas muslim setijoe ienaghie miesie oeu̯am tebereng u̯aaṭar fer abdast an hai het ghasiegh iek het ghabereng fan die u̯aaṭar wat muslim miesie ferberoeu̯aik     fer abdast daan die u̯aaṭar es ḥalāl fer abdast oeu̯af siegh iek het ghabereng fan die fijoela u̯aaṭar daan die u̯aaṭar es niet ḥalāl far abdast     aas die qalienie kint wat het ʿaql siegh die ghoet het     main faader ghasetijoer fer oeu̯ai persent daan es ǧā'iz fir hem niem die ghoet fan die kent     oeu̯af die kent siegh main faader het ghaghief parmiesie fir main oeu̯am tekoep an ferkoep daan die     miesie wat ghahoer det an ghasin die kent ghakoep an firkoep hoeu̯aile kan koep fan die kent an kan firkoep aan die kent     aas ien ghoei man oeu̯af ghoei foerau siegh die u̯aaṭar es foeioel daan moet ghoeloef hoeu̯aile sain woeu̯ard daan moenie maak abdast an ǵusl met die     u̯aaṭar nie an moenie dering fan die u̯aaṭar nie an moet oeu̯ak niem hoeu̯aile sain woeu̯ard fer ander ʿibādat     aas die man oeu̯af foerau wat fāsiq es siegh die u̯aaṭar es foeioel daan es niet wāǧib oeu̯ap miesie niem hoeu̯aile sain woeu̯arṭ maar moet soek oeu̯am oeu̯ait tefendie     die u̯aaṭar es soekoen oeu̯af es foeioel

diesie faṣl peraat fan kelierie

tarik an kelierie oeu̯am temaak toe die ʿawrat an oeu̯am tebawaar die laif fan warm an koeu̯eghait det es farḍ     die kelierie fan kapoek es oeu̯af fan katān es det es mier bieter     die kelierie wat miedel maatagh es toesen ghoet an saliegh es mier bieter     aas an terek mier aas oeu̯amterent wat farḍ es met mienig moei ghait an met     mienig maak oepen baar allāhu taʿālā sain ghoedie ghait det es mustaḥab     yaʿnī ien ṣalāt men ṣoeu̯arbaan saam es mier bieter     aas siewentagh ṣalāt ṣoeu̯ander ṣoerbaan an die man wat ghamaak ien ṣalāt an sain boers waas fan foeu̯ar toe es mier bieter aas die man wat ghamaak siewentagh ṣalāt an sain boers waas fan foeu̯ar oepie     yaʿnī waarlek allāhu taʿālā maak maḥabbat fer die miesie wat an ghaterek die niʿmats wat allāhu taʿālā het ghaghief fer hoeile     aas an terek moeia kelierie fer moei ghait ien ǧumʿat dagh oeu̯af ien labarān dagh oeu̯af ien die ander daagie wat baiaang miesie

[p. 195]

wat skaars Moslems in het vir ('n) vuuraanbidder of vir ('n) Jood of vir ('n) Christen verhuur (het en) hulle dan in die huis heidense werk gemaak of wyn gedrink het, is dit nie fout vir die Moslem (nie) en die huurgeld is vir die Moslem geoorloof; maar as (die) Moslem ('n) huis in die Moslem stad of in die dorp wat meer Moslems as heidene in het verhuur, dan is dit fout vir die Moslem wat oor die huis baas is. As ('n) Moslem wyn dra vir die heiden wat onder (die) Moslems se goewernement is, dan is die draer-geld¹ geoorloof vir die Moslem. As ('n) Moslem 'n² heidense man of heidense vrou gestuur (het) om vleis te koop en hy sê: ‘Ek het die vleis van ('n) Moslem gekoop’, dan is die vleis geoorloof om te eet; as (hy) sê: ‘Ek het die vleis van die vuuraanbidder of van (die) ketter gekoop’, dan is die vleis verbode vir (die) Moslem. En as ('n) Moslem enige mens stuur³ om water vir (die) rituele wassing te bring en hy het gesê: ‘Ek het gebring van die water wat Moslem mense vir (die) rituele wassing gebruik’, dan is die water geoorloof vir (die) rituele wassing; of (as hy) sê: ‘Ek het van die vuil water gebring’, dan is die water nie geoorloof vir (die) rituele wassing (nie). As die klein kind wat verstand het sê: ‘Dié goed het my vader vir u present gestuur’, dan is dit geoorloof vir hom (om) die goed van die kind (te) neem. Of (as) die kind sê: ‘My vader het vir my permissie gegee om te koop en (te) verkoop’, dan die mense wat dit gehoor (het) en die kind sien koop en verkoop (het) - hulle kan koop van die kind en kan aan die kind verkoop. As 'n goeie man of goeie vrou sê: ‘Die water is vuil’, dan moet ('n mens) hulle se woord glo; dan moet hy nie (die) rituele wassing en bad met die water maak nie en moet nie van die water drink nie en (hy) moet ook vir ander (dade van) verering hulle se woord aanneem. As die man of vrou wat ('n) libertyn is sê: ‘Die water is vuil’, dan is (dit) nie vir ('n) mens verpligtend (om) hulle se woord (te) neem (nie), maar hy moet soek om uit te vind (of) die water skoon of vuil is.

Hierdie afdeling praat van klere.

Klere aantrek om die skaamdele toe te maak en om die lyf te bewaar van warmte en kouigheid - dit is plig. Die klere wat⁴ van kapok is of van linne is, dit is meer beter. Die klere wat middelmatig is tussen goed en sleg is meer beter. As ('n mens) meer aantrek as omtrent wat plig is, met (die) bedoeling (van) mooiheid en met (die) bedoeling (om) Allah - hy is verhewe - se goedheid openbaar (te) maak, is dit gewens. Naamlik: ‘Een gebed met⁵ tulband saam is meer beter as sewentig gebede sonder tulband en die man wat een gebed gemaak (het) en sy bors was van voor toe, is meer beter as die man wat sewentig gebede gemaak (het) en sy bors was van voor oop’. Naamlik: ‘Waarlik Allah - hy is verhewe - maak liefde vir die mense wat die gunsbewyse wat Allah - hy is verhewe - vir hulle gegee het, aangetrek (het)’. As (hy) mooi klere aantrek vir mooiheid op (die) Vrydag of op (die) feesdag of op die ander dae wat baie mense

1 ‘koelie’ in sy oorspronklike betekenis.

2 Lees ‘ien’ i.p.v. ‘in’.

3 Lees ‘setijoer’ i.p.v. ‘setijoe’.

4 Voeg ‘wat’ in na ‘kelierie’.

5 Lees ‘met’ i.p.v. ‘men’.

[p. 196]

koem bai makaander det es ḥalāl maar aas an ghaterek die kelierie fir hoegh moedaghait det es ḥarām     yaʿnī ien dagh het rasūlu llāh oeu̯ait die hoeu̯ais ghakoem naa die masǧid fir ṣalāt an waas oeu̯am rasūlu llāh sain laif ien tjaalie sain perais es doeisan dirham an soemaghie kier waas oeu̯am rasūlu llāh sain laif die tjaalie wat sain parais es fier doei sen derhem     an terek kelierie fer hoegh moedaghait es ḥarām     yaʿnī rasūlu llāh hat gha'oeder fir ṣaḥābat miqdād oeu̯ai moet iet an an terek kelierie an dereng boeiten hoegh moedaghait     an wietie an soeu̯aatie kelierie es mustaḥab roeu̯ai an doenker ghijalie kelierie fer mans es makrūh     an laat haang fan sain ṣoerbaan oeu̯amterent ien sepan laang fan aghter toesen sain tewie soekoers det es sunnat bifoeu̯arbijal rasūlu llāh het ghamaak ṣoe     wanier wijar wel faas maak die ṣoerbaan haal af bietjie bietjie an maak oepie die oeu̯am woeu̯alsels maar moenie af haal die ṣoerbaan met ien salaagh ghoei wiegh oeu̯ap die ghoeroeu̯antnie     an sai kelierie es ḥalāl fir foerauns maar nie fir mansnie boeiten die wiesin an wat ṣoe foerṭ es oeu̯amterent fier fingars beriet es wat het ien die ǧubbat oeu̯af ien qabāi oeu̯af ien djas oeu̯af ien ander det es     ḥalāl fir mans     koeseng sain seloep an koeu̯ai laaken wat fan     sai es det es ḥalāl fer man an fer foerau     yaʿnī rasūlu llāh hat ghasat oeu̯ap die koeu̯aseng wat sain oeu̯artareksel waas fan sai     die kelierie wat ghaberai fan sai an kaboek oeu̯af fan sai an woeu̯al oeu̯af fan sai an katān an die oeu̯arlaangs deraat waas sai an die oeu̯ardewars deraat waas ien fan die ander daan die kelierie es ḥalāl fir man an foerau     maar die kelierie wat sain oeu̯ardewars deraat waas fan sai an die oerlaangs deraat waas kaboek oeu̯af die ander es ḥalāl fir man ien oeu̯arlagh maar nie ien die ander taitnie     pierie sai kelierie es makrūh fer manes ien oeu̯oerlegh     taḥallī met ghoet an met selwer es ǧā'iz fir foeroeu̯ans maar es niet ǧā'iz     fir mans     maar die ring satamp an bielṭ an saawel sain ḥilyat fan selwer es ǧā'iz fir mans alien     an die satamp reng sain sepaikers fan ghoeu̯at oeu̯am waas tehau die setien ien die satemp ring det     es ǧā'iz     aas mans faas maak hoeu̯aile ṭaandie wat loes es met selwer deraat es ǧā'iz maar met ghaut deraat es niet ǧā'iz     satemp fan kelep an fan koeper an fan aister es niet ǧā'iz     aas ṣoeu̯ander satemp belaif es mier bieter maar muslim sain koening an muslim sain qāḍī aas hoeu̯aile hau satemp es mier bieter     an die ghoedreng wat oeu̯ar ghabalaas met selwer es ǧā'iz iet an dereng daar oeu̯ait     die ghoedring wat fan ghauoet oeu̯af fan sai es det es makrūh fir kelienie djoengtjie yaʿnī sain faader kanie an tarek die ghoedring fir hamnie     het niet permesi oeu̯am tedaraagh sakdoek an maskie oeu̯am af tewie seu̯iet fan sain laif oeu̯af oeu̯am af tewie sain nis fan senoeu̯at oeu̯af oeu̯am af tedoeroegh abdast sain nataghait h̬ulāṣah diesie werks es niet makrūh maar daraagh sakdoek es makrūh befoeu̯arbijal det es hoegh moedaghait maar aas hai fer liekie es oeu̯am

[p. 197]

bymekaar kom, is dit geoorloof, maar as (hy) die klere vir hoogmoedigheid aangetrek (het), is dit verbode. Naamlik: ‘Een dag het die apostel van Allah uit die huis gekom na die moskee vir gebed en om die apostel van Allah se lyf was 'n tjalie, sy prys is duisend dirham en sommige kere was om die apostel van Allah se lyf die tjalie waarvan die prys vierduisend dirham is’. (Om) klere aan (te) trek vir hoogmoedigheid is verbode. Naamlik: ‘die apostel van Allah het vir die metgesel Miqdād beveel¹: U moet eet en klere aantrek en drink sonder hoogmoedigheid’. En wit en swart klere is gewens.

Rooi en donker geel klere is vir mans afkeurenswaardig. En (om) van sy tulband omtrent een span lank van agter tussen sy twee skouërs (te) laat hang, dit is gebruik, want die apostel van Allah het so gemaak. Wanneer ('n mens) die tulband weer wil vasmaak, haal (hy dit) bietjie bietjie af en maak die omwoelsels oop; maar (hy) moet die tulband nie met een slag afhaal (en) op die grond weggooi nie.

En sy klere is geoorloof vir vroue maar nie vir mans nie, behalwe die...² en wat so voort is (en) omtrent vier vingers breed is, wat (mens) in die mantel of in (die) oorkleed of in (die) jas of in ('n) ander (kledingstuk) het; dit is vir mans geoorloof. ('n) Kussing se sloop en ('n) bedlaken³ wat van sy is, dit is vir man en vir vrou geoorloof. Naamlik: ‘Die apostel van Allah het op die kussing gesit waarvan die oortrek van sy was’. Die klere wat van sy en kapok geweef⁴ (is) of van sy en wol of van sy en linne, en die oorlangse⁵ draad was sy en die oordwarse draad was een van die ander (materiaal) - dan is dié klere vir man en vrou geoorloof. Maar die klere waarvan die oordwarse draad van sy was en die oorlangse draad was kapok of die ander is vir ('n) man in (die) oorlog geoorloof maar nie op die ander tyd nie. Pure sy klere is vir mans in (die) oorlog afkeurenswaardig. Versiering met goud en silwer is geoorloof vir vroue maar is nie vir mans geoorloof (nie). Maar die ring-seël⁶ en belt en sabel se versiering van silwer is vir mans alleen geoorloof. En die seëlring se naels⁷ van goud om die steen in die seëlring vas⁸ te hou, dit is geoorloof. As mans hulle tande wat los is met silwerdraad vasmaak, is (dit) geoorloof, maar met gouddraad is nie geoorloof (nie). ('n) Seël van klip en van koper en van yster is nie geoorloof (nie). As ('n mens) sonder seël bly is meer beter, maar (die) Moslems se koning en (die) Moslems se regter, as hulle ('n) seël hou is (dit) meer beter. En die goedere wat met silwer oorgeblaas (is), (dit) is geoorloof (om) daaruit (te) eet en (te) drink. Die goedere wat van goud of van sy is, dit is afkeurenswaardig vir ('n) klein jongetjie, naamlik sy vader kan nie dié goedere vir hom aantrek nie. ('n Mens) het nie permissie om ('n) sakdoek te dra, ook al (was dit) om sweet van sy lyf af te vee of om sy neus van snot af te vee of om (die) rituele wassing se nattigheid af te droog; kortom: hierdie werke is nie afkeurenswaardig (nie) maar (om 'n) sakdoek (te) dra is afkeurenswaardig, want dit is hoogmoedigheid, maar as hy verleë⁹ is om

1 ‘to order’.

2 Met ‘wiesin’ is 'n woord vir ‘voering’ bedoel; ek kan sy oorsprong nie vind nie.

3 Eintlik: ‘kooi laken’.

4 Eintlik ‘gebrei’.

5 Die tweede n is 'n skryffout.

6 ‘stamp’.

7 Eintlik: ‘spykers’.

8 Lees ‘faas’ i.p.v. ‘waas’.

9 Bedoel is: ‘in die noodsaak’.

[p. 198]

tedaraagh sakdoek daan det es niet makrūh     aas hai faas maak ien tauu̯tjie oeu̯am sain fingar oeu̯am tekerai ghadaghtie fer die werk     wat hai wel maak det es niet makrūh maar aas hai boei fir hem salf det es makrūh

diesie faṣl peraat fan tekaik an fan tefat an fan ander

aas kaik fir man oeu̯af fer foerau sain ʿaurat det es ḥarām maar aas hai fir liekie es oeu̯am tekaik miesie sain ʿaurat det es ǧā'iz nitṣoe doeu̯aktar an nitṣoe die miesie wat sunnat fer ander miesie an nitṣoe foet foerau an nitṣoe die miesie wat lamient sit fer ander miesie     gha'ien fan hoeu̯aile moenie kaik fier mier aas die pelek wat hai fir liekie es oeu̯am takaik daar yaʿnī hoeu̯aile moet toe maak hoeu̯aile sain oegie fan die ander peliekes     yaʿnī ienaghie man kan kaik fir die ander man sain laif wat boe die naagel an oeu̯ander die kanie es     an ienaghie muslim foerau kan kaik fer die ander foerau sain laif boeu̯aiten aal ghalaik oeu̯ander die naagiltjie es toet ghalaik oeu̯ander die kanie an maskie fan haar moedar oeu̯af fan haar doeu̯aghter     an ienaghie muslim foerau kan kaik fer man sain laif boeu̯aiten aal wat ghalaik oeu̯ander die naagiltjie es toet ghalaik oeu̯ander die kenie maar aas sai baang es fer haar šahwat daan sai kanie kaik far gha'ien pelek fan die man sain laifnie     man kan kaik fir sain foerau sain laif an fir sain ǧāriyat wat ḥalāl es fir hem     yaʿnī oeu̯ai moet toemaak djau oeu̯agh fan aldie foeroeu̯ans boeu̯aiten fan djau foerau an fan djau ǧāriyat wat ḥalāl es fer djau     man kan kaik far die ghasiegh an koeu̯ap an boeu̯ars an sakien an moeu̯aṣels fan sain moeder an fan aaldie ander foerauns wat hai noeu̯ait kanie teraunie maar aas hai baang es fan sain šahwat daan hai kanie kaik fir gha'ien fan hoeu̯aile sain ghasiegh oeu̯af die ander peleksnie     yaʿnī man kan kaik fer ander man sain ǧāriyat sain ghasiegh an koeu̯ap an boeu̯ars an sekien an moeṣils maar aas hai baang es fir sain šahwat fer haar daan hai kanie kaik fir gha'ien pelek fan haar laifnie     es niet ḥalāl man kaik fer sain moeder an     ander maḥrams sain boeu̯aik an roeu̯aghnie an maskie hai noeu̯ait saal karai šahwatnie an es niet ḥalāl man kaik fer die ander man sain ǧāriyat sain boeu̯aik an roeu̯agh an maskie hai het niet šahwat fer haar     man kan fat die ghasiegh an koeu̯ap an boeu̯ars an sekien an moeṣels fan sain moeder an fan die ander foerauns wat hai noeu̯ait kan teraunie oeu̯am tehelb fer hoeu̯aile maar aas hai baang es fan sain šahwat daan hai kanie fat hoeu̯aile sain hant an die ander pelekienie     djoeu̯aile moet wiet die foerauns wat hai noeu̯ait mair kan taraunie es tewie an tawentagh ṣoertie niekie fan hoeu̯aile es ḥarām fan boerie an niekie fan hoeu̯aile es ḥarām fan soei melak an fier fan hoeu̯aile es ḥarām fan muṣāharat     die dalīl fer die alghar es 'ayyat qur'ān an ḥadīṯ rasūlu llāh an wie het niet ʿilm kanie wiet waar det sataannie     man kanie kaik fer gha'ien pelek fan

[p. 199]

('n) sakdoek te dra, dan is dit nie afkeurenswaardig (nie). As hy 'n toutjie om sy vinger vasmaak om gedagte te kry vir die werk wat hy wil maak, dit is nie afkeurenswaardig (nie), maar as hy vir homself boei, dit is afkeurenswaardig.

Hierdie afdeling praat van (om) te kyk en van (om) aan te vat en van ander.

As ('n mens) vir ('n) man of vir ('n) vrou se skaamdele kyk, is dit verbode, maar as hy verleë¹ is om ('n) mens se skaamdele te bekyk, is dit geoorloof, soos ('n) dokter en soos die mense wat vir ander mense besny en soos ('n) vroedvrou en soos die mense wat vir ander mense ('n) lawement sit. Geen van hulle moet kyk vir² meer as die plek waar hy verleë¹ is om te kyk, naamlik: hulle moet hulle se oë toemaak vir die ander plekke. Naamlik: enige man kan vir die ander man se lyf kyk (na) wat bo die naeltjie en onder die knie is. En enige Moslem vrou kan vir die ander vrou se lyf kyk behalwe alles (wat) terstond onder die naeltjie is tot terstond onder die knie, ook al (was dit) van haar moeder of van haar dogter. En enige Moslem vrou kan vir ('n) man se lyf kyk behalwe wat terstond onder die naeltjie is tot terstond onder die knie, maar as sy bang is vir haar hartstog, dan kan sy vir geen plek van die man se lyf kyk nie. ('n) Man kan vir sy vrou se lyf en vir sy slavin wat vir hom geoorloof is kyk. Naamlik: ‘U moet jou oog toemaak vir al die vroue behalwe vir jou vrou en vir jou slavin wat vir jou geoorloof is’. ('n) Man kan kyk vir die gesig en kop en bors en skeen en bo-arms³ van sy moeder en van al die ander vroue wat hy nooit kan trou nie, maar as hy bang is vir sy hartstog, dan kan hy vir geen van hulle se gesig of die ander plekke kyk nie. Naamlik: ('n) Man kan kyk vir ('n) ander man se slavin se gesig en kop en bors en skeen en bo-arms³, maar as hy bang is vir sy hartstog vir haar dan kan hy vir geen plek van haar lyf kyk nie. (Dit) is nie geoorloof (dat 'n) man kyk vir sy moeder en ander verbode grade se buik en rug nie, ook al sal hy nooit hartstog kry nie en (dit) is nie geoorloof (dat 'n) man vir die ander man se slavin se buik en rug kyk, ook al het hy nie hartstog vir haar nie. ('n) Man kan vat die gesig en kop en bors en skeen en bo-arms³ van sy moeder en van die ander vroue wat hy nooit kan trou (nie), om vir hulle te help, maar as hy bang is vir sy hartstog, dan kan hy hulle se hand en die ander plekke nie vat nie. Julle moet weet die vroue wat hy nooit meer kan trou nie is twee en twintig soorte; nege van hulle is verbode (op grond) van geboorte en nege van hulle is verbode (op grond) van melksoog en vier van hulle is verbode (op grond) van verswaering. Die bewys vir dié algar is ('n) Koranvers en ('n) berig van die apostel van Allah en wie nie teologie het kan nie weet waar dit staan nie. ('n) Man kan vir geen plek van

1 Bedoel is: ‘in die noodsaak’.

2 Lees ‘fir’ i.p.v. ‘fier’.

1 Bedoel is: ‘in die noodsaak’.

3 ‘muscles’.

3 ‘muscles’.

3 ‘muscles’.