Uiteensetting van die godsdiens

[p. 100]

[Pagina 100-149]

sunnat fang die 'imām met ien rakʿat alien fan faǧr sain farḍ moet maak die sunnat bai masǧid sain dijoer oeu̯af bai ander pelek daan hai foelgh die 'imām met die farḍ     wanier sunnat faǧr loep alien oeu̯af saam met farḍ kanie beṭaal die sunnat ien gha'ien taitnie maar kan beṭaal die sunnat saam met farṭ aghter soeu̯ant qoeu̯am oeu̯ait toet soeu̯ant qoeu̯am bai sain miedel peraat     muṣallī laat belaif ẓuhur sain foeu̯arstie sunnat ien die ḥāl hai es baang aas maak die foeu̯arstie sunnat kanie fang 'imām met die ẓuhur sain farḍnie an ien die ḥāl hai deng aas maak die foeu̯arstie sunnat kan fang 'imām met tewie rakʿats alien fan ẓuhur sain farḍ     die muṣllī beṭaal die foeu̯arstie sunnat aghter die farḍ an foeu̯ar die aghtestie sunnat ien die ẓuhur sain tait     boeu̯aitien faǧr sain sunnat an ẓuhur sain foeu̯arstie sunnat an boeu̯aitien die faif farḍ ṣalāts an boeu̯aitien      ṣalāt witr gha'ien ṣalāt niet beṭaal ien gha'ien taitnie     wie fang     ien rakʿat alien fan ʿalāt ẓuhur met ǧamāʿat hai hetnie ghamaak die ṣalāt ẓuhur met ǧamāʿatnie maar hai fang ǧamāʿat sain fā'idah     wie qoeu̯am ien masǧid fer ǧamāʿat daan nie fang ǧamāʿatnie hai kan     maak nafl ṣalāts foeu̯ar die farḍ oeu̯amterent hai welhie ṣoefijal hai     niet woeu̯arṭ baang die farḍ saal ferloep     wie fang 'imām ien     rukūʿ daan hai batjah die ieriestie takbīr fan ṣalāt maar hai setaan setel nie ghaat rukūʿnie toet die 'imām tiel oeu̯ap sain koeu̯ap daan hai ferloeu̯ar die rakʿat maar aas hai ghaat rukūʿ foeu̯ar die 'imām noeghnie oeu̯ap ghasetaan fan rukūʿnie an ghabelaif ien met die 'imām saam     an maskie bietjie sain rakʿat es foelkoem daan hai ghief salām met 'imām saam aas dat es die ieriestie rakʿat es     wie ghaat rukūʿ foeu̯ar sain 'imām daan die 'imām fang die man ien rukūʿ die man sain rukūʿ es riegh

diesie bāb peraat fan beṭaal ferloep ṣalāts

temaak ṣalāts oeu̯ap tartīb yaʿnī wat ṣalāt sain tait foeu̯ar es maak foeu̯ar die ṣalāt wat sain tait aghter die es toesien die ṣalāt wat ferloep es an toesien die ṣalāt wat sain tait naau es es šarṭ     aas maak     die fā'itat an die waqtīyat boeitien tartīb yaʿnī maak die waqtīyat     foeu̯ar die fā'itat die waqtīyat es fāsid     en tartīb toesien ferloep ṣalāts es šarṭ wanier tewie oeu̯af derie ṣalāts ghaferloep moet beṭaal die ṣalāt wat sain tait foeu̯ar es foeu̯ar die ṣalāt wat sain tait aghter die es     aas hai beṭaal die ṣalāt wat sain tait aghter es foeu̯ar die ṣalāt wat sain tait foeu̯ar es die ṣalāt wat sain tait es aghter es fāsid     dalīl es ḥadīṯ rasūli llāhi     aas hai maak die tait sain farḍ ṣalāt saam met ghadaghtie fer die ṣalāt wat ferloep es daan die tait sain farḍ ṣalāt woeu̯arṭ fāsid maar sain fasād es wagh aas hai beṭaal die ṣalāt wat ferloep es foeu̯ar sies tait ghaloep fan ṣalāt daan die ṣalāts wat hai ghamaak foeu̯ar die ṣalāt wat ferloep es woeu̯arṭ nafl moet wier beṭaal die alghar     aas hai beṭaal die ṣalāt wat ferloep es aghter     sies tait ghaloep fan ṣalāt daan die ṣalāts wat hai ghamaak foeu̯ar beṭaal die ṣalāt wat ferloep es alghar es riegh     aas hai beṭaal die fā'itat foeu̯ar maak sies ṣalāt daan die ṣalāts wat hai ghamaak foeu̯ar

[p. 101]

as hy die gebruiklike gebed maak, die voorganger sal vang met een enkele buiging van (die) môre se plig-gebed, moet die gebruiklike (gebed) maak by (die) moskee se deur of by ('n) ander plek; dan volg hy die voorganger met die plig-gebed. Wanneer (die) gebruiklike môre-gebed alleen loop of saam met (die) pliggebed, kan (hy) nie die gebruiklike gebed op geen tyd betaal nie, maar kan die gebruiklike gebed saam met (die) pliggebed betaal nadat (die) son uitkom tot (die) son by sy middel part¹ kom. (Die) bidder laat (die) middag(-gebed) se voorste gebruiklike gebed bly in die geval hy bang is (dat hy) as (hy) die voorste gebruiklike gebed maak, nie (die) voorganger met (die) middag se plig(-gebed) kan vang nie en in die geval hy dink, as (hy) die voorste gebruiklike gebed maak, (hy die) voorganger net met twee buigings van (die) middag se plig(-gebed) kan vang. Die bidder betaal die voorste gebruiklike gebed na die plig(-gebed) en voor die agterste gebruiklike gebed in die middag(-gebed) se tyd. Buiten (die) môre(-gebed) se gebruiklike gebed en (die) middag se voorste gebruiklike gebed en buiten die vyf pliggebede en buite die on-ewe gebed betaal geen gebed op geen tyd nie. Wie net een buiging van (die) middag-gebed met (die) vergadering vang, hy het nie die middag-gebed met (die) vergadering gemaak nie, maar hy vang (die) vergadering se loon. Wie in (die) moskee kom vir (die) vergadering (en) dan (die) vergadering nie vang nie, hy kan ekstra gebede voor die plig(-gebed) maak omtrent (soveel as) hy wil hê, vir sover hy nie bang word (dat) die plig(-gebed) sal verloop (nie). Wie (die) voorganger tydens die neerbuig vang (en) dan die eerste lofprysing van (die) gebed voordra, maar stil staan, nie gaan neerbuig tot die voorganger sy kop optil, dan verloor hy die neerbuiging; maar as hy gaan neerbuig voor die voorganger nog nie opgestaan (het) van (die) neerbuig nie en met die voorganger saam (daar)in gebly (het), ook al was dit ('n) bietjie, sy buiging is volkome; dan gee hy ‘Vrede’ saam met (die) voorganger as dit die eerste buiging is. Wie gaan neerbuig voor sy voorganger (en) die voorganger vang dan die man tydens (die) neerbuig, dié man se neerbuig is reg.

Hierdie hoofstuk praat van (die) betaal (van) verlope gebede.

(Om) te maak gebede volgens volgorde, naamlik (om) watter gebed se tyd voor is (te) maak voor die gebed wat se tyd agter dié is, tussen die gebed wat verloop is en tussen die gebed wat se tyd nou is, is ('n) voorwaarde. As (hy) die verlope (gebed) en die tydstip se (gebed) sonder volgorde maak, naamlik die tydstip se (gebed) voor die verlope (gebed) maak, is die tydstip se (gebed) waardeloos. En volgorde tussen verlope gebede is ('n) voorwaarde: wanneer twee of drie gebede verloop (het) moet (hy) die gebed wat se tyd voor is betaal voor die gebed wat se tyd agter dié is. As hy die gebed wat se tyd agter is voor die gebed wat se tyd voor is betaal, is die gebed wat se tyd agter is waardeloos. Bewys is die berig van die apostel van Allah...². As hy die tyd se pliggebed maak saam met (sy) gedagte aan die gebed wat verlope is, dan word die tyd se plig-gebed waardeloos, maar sy waardeloosheid is weg as hy die gebed wat verlope is betaal voor ses tye van gebed geloop het; dan word die gebede wat hy gemaak (het) voor die gebed wat verloop het, ekstra gebede; (hy) moet die algar betaal. As hy die gebed wat verloop het betaal nadat ses tye van gebed geloop (het), dan is die gebede wat hy gemaak het voor (dat hy) die gebed wat verloop is betaal algar reg. As hy die verlope (gebed) betaal voor (dat hy) ses gebede maak, dan is die gebede wat hy gemaak (het) voor (dat hy) die verlope (gebed)

1 Lees ‘paart’ in plaas van ‘peraat’.

2 Die berig word net in die Arabies gegee.

[p. 102]

beṭaal die fā'itat sain tefarḍ es bāṭil an die ṣalāts woeu̯arṭ nafl daan moet wier beṭaal alghar die ṣalāts     aas hai niet beṭaal die fā'itat foeu̯ar sies ṣalāt maar hai beṭaal die fā'itat aghter sies ṣalāts daan die sies     ṣalāts es riegh     ṣalāt witr es nitṣoe farḍ ien temaak het ghadaghtie fer die witr wat ferloep es maak fāsid die waqtīyat witr     aas maak ṣalāt ʿišā' boeu̯aitien abdast met ferghiet daan maak die sunnat an     maak ṣalāt witr met abdast moet wier beṭaal die sunnat ghalaik aghter ṣalāt ʿišā' ien sain tait moenie wier beṭaal ṣalāt witr     'imām 'aʿẓam an 'abū yūsuf ghasie die farḍ waqtīyal wat mender es aas sies an     muṣallī ghamaak foeu̯ar die fā'itat sain tefarḍ woeu̯arṭ bāṭil     muṭlaq ṣalāt yaʿnī die naam niet woeu̯arṭ bāṭil maar die waqtīyat woeu̯arṭ nafl     die tartīb toesien fā'itat an toesien waqtīyat es niet šarṭ     aas die waqtīyat sain tait nau es daan hai moet maak die waqtīyat foeu̯ar die fā'itat an die waqtīyat es riegh     an die tartīb es niet šarṭ aas hai ferghiet die fā'itat daan aghter hai kelaar met waqtīyat kerai ghadaghtie fer die fā'itat die waqtīyat es riegh     an die tartīb es niet šarṭ aas die ferloep ṣalāts woeu̯arṭ sies maskie die fā'its waas net oeu̯af oeu̯at daan aas hai maak die waqtīyat foeu̯ar die fā'itat die     waqtīyat es riegh     tartīb niet wier qoeu̯am teregh met fawā'it wijar qoeu̯am fer mender aas sies teregh maar wanier hai kelaar met alghar fawā'its daan tartīb wier qoeu̯am teregh an moet oeppaas fer die tartīb toesien niewie fā'itat an waqtīyat     wie ghalaat belaif sies ṣalāts oeu̯af mier aas sies daan hai maak waqtīyats alien oeu̯af saam met fā'itats maar hai noeghnie kelaar met alghar fawā'its nie daan ferloep fan hoeu̯am niewie farḍ daan hai maak sain waqtīyat aghter die niewie farḍ wat ferloep es ien die tait hai het ghadaghtie fer die     niewie farḍ wat ferloep es sain waqtīyat wat hai ghamaak foeu̯ar beṭaal niewie soekoelt es riegh bifoeu̯arbijal nau die tartīb es niet farḍ     an oek tartīb wier koeu̯am teregh aas beṭaal die ṣalāts wat ferloep es maar ien oeu̯af tewie farḍ fan die ṣalāts wat ferloep es noeghnie beṭaal     daan hai maak sain waqtīyat ṣalāt ien die tait hai het ghadaghtie     fā'itat wat hai noeghnie beṭaalnie     moenie doeu̯at maaknie fer die miesie wat aasperes laat setaan ṣalāt soefijal hainie oeu̯anseterai fer ṣalātnie aas oeu̯anseterai woeu̯arṭ kāfir moet setierif fer hoem nitṣoe fer murtad     aas muṣallī woeu̯arṭ murtad aghter farḍ die farḍ wat hai ghamaak het daan hai wier woeu̯arṭ muslim ien die farḍ sain tait daan es farḍ oeu̯ap ham wier beṭaal die farḍ     es nie farḍ oeu̯ap hem beṭaal die ṣalāts wat ferloep es fan hoeu̯am ien die tait hai waas murtad nie     an esnie farḍ oeu̯ap hem beṭaal die ṣalāts wat ferloep es fan hoeu̯amnie aghter hai woeu̯arṭ muslim ien die laant wat het ghoeu̯awanier fan kāfir aas hai nie wetnie die ṣalāt es farḍ oeu̯ap     hoeu̯amnie     maṯalan ien man woeu̯arṭ muslim ien kāfir laant an hai nie wietnie die ṣalāt es farḍ oeu̯ap hoeu̯amnie daan es niet farḍ oeu̯ap hoeu̯am beṭaal die ṣalāts wat ferloep es fan hoeu̯am ien die tait wat hai nie wietnie die ṣalāt es farḍ

[p. 103]

betaal se plig-karakter ongeldig en dié gebede word ekstra gebede; dan moet (hy) weer algar dié gebede betaal. As hy die verlope (gebed) nie voor ses gebede betaal (nie), maar hy die verlope gebed na ses gebede betaal, dan is die ses gebede reg. (Die) onewe gebed is netsoos (die) plig-gebed om te maak; het (hy) gedagte aan die onewe (gebed) wat verlope is, maak (dit) die tydstip se onewe (gebed) van onwaarde. As (hy) die aand-gebed sonder rituele wassing deur vergetelheid maak, dan die gebruiklike (gebed) maak en die onewe gebed met rituele wassing maak, moet (hy) die gebruiklike gebed terstond na (die) aand-gebed weer op sy tyd betaal; (hy) moet (die) onewe gebed nie weer betaal (nie). (Die) magtigste voorganger en Abū Yūsuf (het) gesê: ‘Die tydstip se plig(-gebed) wat minder is as ses en (die) bidder voor die verlope (gebed) gemaak (het), sy plig-karakter word ongeldig’. Die gebed op sigself, naamlik die naam word nie ongeldig (nie), maar die tydstip se (gebed) word ('n) ekstra gebed. Die volgorde tussen verlope (gebed) en tussen die tydstip se (gebed) is nie ('n) voorwaarde (nie) as die tydstip se (gebed) se tyd nou is; dan moet hy die tydstip se (gebed) voor die verlope (gebed) maak en die tydstip se (gebed) is reg. En die volgorde is nie ('n) voorwaarde (nie) as hy die verlope (gebed) vergeet (en) dan nadat hy klaar (is) met (die) tydstip se (gebed) gedagte kry aan die verlope (gebed); die tydstip se (gebed) is reg. En die volgorde is nie ('n) voorwaarde (nie) as die verlope gebede ses word, hetsy die verlope (gebede) was resent of oud; dan, as hy die tydstip se gebed voor die verlope (gebed) maak, is die tydstip se (gebed) reg. (Die) volgorde kom nie weer terug met (die) weerkom (van) verlope (gebede) vir minder as ses terug, maar wanneer hy klaar (is) met algar verlope (gebede), dan kom (die) volgorde weer terug en (hy) moet oppas vir die volgorde tussen ('n) nuwe verlope (gebed) en die tydstip se (gebed). Wie ses gebede of meer as ses laat bly (het), dan die tydstip se (gebed) alleen of saam met (die) verlope (gebede) maak, maar nog nie klaar (is) met algar verlope (gebede) nie (en) dan vir hom ('n) nuwe plig(-gebed) verloop het (en) hy dan sy tydstip se (gebed) maak na die nuwe plig(-gebed) wat verloop het gedurende die tyd (dat) hy gedagte (gekry) het vir die nuwe plig(-gebed) wat verlope is - sy tydstip se (gebed) wat hy gemaak het voor (hy die) nuwe skuld betaal, is reg, want nou is die volgorde nie ('n) plig nie. En (die) volgorde kom ook terug as (hy) die gebede wat verloop het betaal maar een of twee plig(-gebede) van die gebede wat verloop is nog nie betaal (het nie); dan maak hy sy gebed van die tydstip op die tyd (dat) hy gedagte (gekry) het aan die verlope (gebed) wat hy nog nie betaal (het) nie. Moenie doodmaak nie vir die mens wat (die) gebed opsetlik laat staan, (vir) soveel hy nie vir (die) gebed ontstry nie; as (hy dit) ontstry word (hy 'n) ongelowige; ('n mens) moet vir hom (laat) sterf netsoos vir ('n) afvallige. As (die) bidder afvallig word na (die) plig(-gebed), die plig(-gebed) wat hy gemaak het (en) hy dan weer Moslem word gedurende die plig(-gebed) se tyd, dan is (dit 'n) plig vir hom (om) dié plig(-gebed) weer (te) betaal. (Dit) is nie ('n) plig vir hom (om) die gebede wat vir hom verloop het gedurende die tyd (dat) hy afvallig was te betaal nie. En (dit) is nie ('n) plig vir hom (om) die gebede (te) betaal wat vir hom verloop het nadat hy Moslem geword (het) in die land wat ('n) goewerneur van ongelowige(s) het, as hy nie weet die gebed is ('n) plig vir hom nie. Byvoorbeeld 'n man word Moslem in ('n) ongelowige land en hy weet nie die gebed is ('n) plig vir hom nie; dan is (dit) nie ('n) plig vir hom (om) die gebede wat vir hom verloop het gedurende die tyd wat hy nie weet die gebed is ('n) plig nie, (te) betaal (nie).

[p. 104]

diesie bāb peraat fan die suǧūd wat sain riedie es ferghiet ien ṣalāt wanier muṣallī ferghiet ien ṣalāt met maak mier oeu̯af mender aas ṣalāt sain afferie die muṣallī moet maak tewie suǧūds fer sahwu aghter tewie salāms     det es riwāyat fan ʿumar an ʿalī an ibni masʿūd 'ibrāhīmu lḥalabī het anghaniem die riwāyat     soemaghie ʿālims ghasie aghter ien salām     det es riwāyat fan sitti ʿā'išat an sahal ibni 'asʿad     nau aldie miesie ferberiek die tewiedie fatwā     batjah die taḥiyyāt an batjah assalāmu ʿalaikum waraḥmatu llāh ghalaik kaik oeu̯ap die rieghter an lenker soekoeu̯ars an batjah die ṣalawāt oeu̯ap nabī muḥammad ṣallā llāhu ʿalaihi wasallama an batjah die duʿā' ien die tesiet wat aghter suǧūd sahwu es     diesie fatwā es riegh     h̬ulāṣah die muṣallī wat maak sahwu ien ṣalāt moet maak tewie suǧūd sahwu aghter die laastie taḥiyyāt an aghter die rieghter kaant salām daan wier batjah die taḥiyyāt daan batjah ṣalawāt oeu̯ap nabī muḥammad ṣallā llāhu ʿalaihi wasallama daan batjah ṣalāt sain duʿā' daan batjah assalām ʿalaikum waraḥmatu llāh ghalaik kaik     oeu̯ap rieghtar an lenker soekoeu̯ars     tewie suǧūd sahwu woeu̯arṭ wāǧib oeu̯ap muṣallī aas die muṣallī met ferghiet batjah 'āyat qur'ān ien rukūʿ oeu̯af ien suǧūd oeu̯af ien quʿūd     oeu̯af die muṣallī maak ien rukn foeu̯ar sain pelek oeu̯af maak ien rukun aghter sain pelek oeu̯af maak ien rukun ghadieragh oeu̯af roeu̯aile die wāǧib sain manierie oeu̯af laat belaif die wāǧib     nitṣoe maak rukūʿ foeu̯ar batjah 'āyat qur'ān det es miṯāl fer qaddama ruknan bifoeu̯arbijal rukūʿ sain pelek es aghter batjah 'āyat qur'ān     an nitṣoe laat oeu̯ap setaan fer die dierdie rakʿat met die riedie hai ghabatjah mier aas die ieriestie taḥiyyāt det es miṯāl fer 'aḥḥarahu     an nitṣoe maak tewie rukūʿ ien waḥid rakʿat det es miṯāl fer karrarahu     an nitṣoe batjah haart wat es wāǧib batjah ghahiem     an nitṣoe batjah ghahiem wat es wāǧib batjah haart die miṯāl fer ǵayyara wāǧiban     an nitṣoe laat belaif die ieriestie tesiet fer taḥiyyāt det es miṯāl fer tarkuhu     aas die muṣallī batjah taḥiyyāt ien qiyām oeu̯af ien rukūʿ oeu̯af suǧūd met ferghiet daan suǧūd sahwu niet woeu̯arṭ wāǧib oeu̯ap hem     aas die muṣallī maak baiaang kier sahwu ien ṣalāt daan es ghanoeghaal fer hem maak tewie suǧūd sahwu     aas 'imām maak tewie suǧūd fer sain sahwu daan tewie suǧūd sahwu woeu̯arṭ oek wāǧib oeu̯ap die miesie wat foelgh met die 'imām fer ṣalāt     suǧūd sahwu niet woeu̯arṭ wāǧib met muqtadī sain sahwu oeu̯ap gha'ien     nie     die masbūq moet maak tewie suǧūd sahwu saam met sain 'imām oeu̯am tefoelgh met die 'imām naaderaant moet wier beṭaal tewie suǧūd sahwu ien sain pelek     aas muṣallī ferghiet die ieriestie     quʿūd an hai es mier naabai quʿūd aas qiyām moet wier qoeu̯am teregh fer die ieriestie quʿūd daan suǧūd sahwu es niet wāǧib oeu̯ap hem     aas die muṣallī es nie naabai quʿīd nie moenie wier qoeu̯am     fer die quʿīd nie moet maak tewie suǧūd sahwu     aas muṣallī ferghiet die laastie quʿūd moet wijar qoeu̯am teregh ṣoefijal hai

[p. 105]

Hierdie hoofstuk praat van die neerwerpings waarvan ('n) vergissing tydens (die) gebed die rede is.

Wanner (die) bidder (hom) tydens (die) gebed vergis deur meer of minder as (die) gebed se sake (te) maak, moet (die) bidder twee neerwerpings vir nalatigheid na (die) twee ‘Vrede's’ maak. Dit is ('n) oorlewering van Omar en Ali en Ibn Masʿud. Ibrahim die Halabiet het dié oorlewering aangeneem. Sommige geleerdes (het) gesê: ‘Na een “Vrede”’; dit is 'n oorlewering van vrouwe A'išha en Sahal ibn Asʿad. Nou gebruik al die mense die tweede beslissing. Dra die groetnisse voor en dra voor ‘Vrede oor julle en die barmhartigheid van Allah’ tegelyk (met) kyk op die regter- en linkerskouers en dra die gebede vir die profeet Mohammed voor - mag Allah hom eer en groet - en dra die smeekbede voor tydens die sit wat na die nalatigheidsneerwerpinge is. Hierdie beslissing is reg. Saamgevat: die bidder wat ('n) nalatigheid begaan tydens (die) gebed, moet twee nalatigheidsneerwerpinge maak na die laaste groetnisse en na die regterkant (se) ‘Vrede’; dan dra (hy) weer die groetnisse voor; dan dra (hy) die gebede vir die profeet Mohammed - mag Allah hom eer en groet - voor; dan dra (hy die) gebed se smeekbede voor; dan dra (hy) ‘Die vrede oor julle en die barmhartigheid van Allah’ voor tegelyk (met die) kyk op (die) regter- en linkerskouers. Twee nalatigheidsneerwerpinge word verpligtend vir (die) bidder as die bidder by vergissing ('n) Koranvers voordra tydens (die) neerbuig of tydens (die) neerwerp of tydens (die) sit. Of (as) die bidder 'n bestanddeel voor sy plek maak of 'n bestanddeel na sy plek maak, of 'n bestanddeel gedurig maak¹ of die verpligting se maniere ruil of die verpligting laat bly. Soos (dat hy) buiginge maak voor (die) voordra (van 'n) Koranvers; dit is ('n) voorbeeld van ‘hy bring 'n bestanddeel te vroeg’, want (die) buiginge se plek is na (die) voordrag van ('n) Koranvers. En soos (dat hy te) laat opstaan vir die derde buiging om die rede (dat) hy meer as die eerste groete voorgedra (het); dit is ('n) voorbeeld van ‘hy het dit te laat gebring’. En soos (dat hy) twee buiginge in een enkele buiging maak; dit is ('n) voorbeeld van ‘hy het dit herhaal’. En soos (dat hy) hardop voordra wat verplig is (om) saggies voor (te) dra. En soos (dat hy) saggies voordra wat verplig is (om) hardop voor (te) dra; (dit is) die voorbeeld van ‘hy het 'n verpligting verander’. En soos (dat hy) die eerste sit vir groetnisse laat bly; dit is ('n) voorbeeld van ‘hy het dit nagelaat’. As die bidder (die) groete tydens (die) staan of tydens (die) buig of neerwerp by vergissing voordra, dan word (die) nalatigheidsneerwerpinge nie verpligtend vir hom nie. As die bidder baie kere ('n) nalatigheid tydens (die) gebed begaan, dan is (dit) al genoeg vir hom (om) twee nalatigheidsneerwerpinge (te) maak. As (die) voorganger twee neerwerpinge vir sy nalatigheid maak, dan word twee nalatigheidsneerwerpinge ook verpligtend vir die mense wat die voorganger vir (die) gebed volg. Nalatigheidsneerwerpinge word nie verpligtend deur ('n) volgeling se nalatigheid vir geen nie. Die laatkommer moet twee nalatigheidsneerwerpinge saam met sy voorganger maak om die voorganger te volg; naderhand moet (hy) weer twee nalatigheidsneerwerpinge op die plek daarvoor betaal. As (die) bidder die eerste sit vergeet en hy meer naby sit as staan is, moet (hy) weer terugkom vir die eerste sit; dan is nalatigheidsneerwerpinge nie vir hom verpligtend nie. As die bidder nie naby sit is nie, moet (hy) nie weer kom vir die sit nie; (hy) moet twee nalatigheidsneerwerpinge maak. As (die) bidder die laaste sit vergeet, moet (hy) weer terugkom vir sover as hy

1 Bedoel is: herhaal.

[p. 106]

noeghnie maak suǧūd fer die faiftie rakʿatnie an moet maak tewie suǧūd sahwu     aas die muṣallī ghamaak suǧūd ien die faiftie rakʿat daan die farḍ sain farḍīyat yaʿnī diesie manierie ferloeu̯ar met oeu̯ap tiel sain koeu̯ap fan die faiftie rakʿat sain saǧida an die ṣalāt woeu̯arṭ nafl daan aas welhie bierie die saistie rakʿat oeu̯ap die faiftie rakʿat oeu̯am tewoeu̯arṭ paar paar aas welhie senai af die siestie rakʿat fan die faiftie rakʿat     aas die muṣallī siet aghter die fierdie     rakʿat oeu̯amterent kan batjah die taḥiyyāt daan hai ferghiet die salām an oeu̯ap setaan fer faiftie rakʿat an noeghnie suǧūd maaknie ien die faiftie rakʿat daan moet wijar qoeu̯am an siet an maak tewie suǧūd sahwu an ghief salām     aas hai ghamaak suǧūd ien die faiftie rakʿat daan die salām ghaferloeu̯ar an sain farṭ es foelkoem an moet maak tewie suǧūd sahwu daan bierie ander rakʿat oeu̯ap die faiftie rakʿat oeu̯am tewoeu̯arṭ paar paar an die tewaie rakʿats es nafl     het niet oeu̯anghoeloeu̯ak aas senai af die siestie rakʿat die tewie rakʿats wat nafl es niet setaan ien sunnat ẓuhur sain plek an wie foelgh met die man ien die tewie rakʿats wat nafl es moet maak die tewie rakʿats alien aas die muqtadī ghamaak die tewie rakʿats bedierief naaderaant moet beṭaal die tewie rakʿat     aas die sāhī maak suǧūd sahwu     ien die tewie rakʿats wat nafl es hai kanie bau ander tewie rakʿats oeu̯ap die tewie rakʿatsnie     aas hai bau ander tewie rakʿats oeu̯ap die tewie rakʿats es riegh maar moet wier beṭaal die tewie suǧūd sahwu ien die laastie tewie rakʿats bifoeu̯arbijal suǧūd sahwu ien miedel     ṣalāt es niet riegh     die man wat hat suǧūd sahwu oeu̯ap hem     sain salām berieng oeu̯ait fer hem fan ṣalāt mawqūf aas hai niks peraatnie an noeghnie loep fierders aas die ṣafs wat boeite kaant     die masǧid esnie daan aas hai maak suǧūd sahwu wier qoeu̯am teregh ien ṣalāt aas hai niet maak suǧūd sahwu nie wijar qoeu̯am teregh ien die ṣalātnie daan es riegh miesie foelgh saam met hem aghter sain salām an foeu̯ar hai peraat oeu̯af ghaat oeu̯ait die masǧid     die muṣallī wat musāfir es en het oeu̯ap hem suǧūd sahwu sain farḍ     woeu̯arṭ fier rakʿats met niyyat 'iqāmat ien diesie ḥālat yaʿnī aghter salām an foeu̯ar suǧūd sahwu     an die muṣallī wat het suǧūd sahwu oeu̯ap hem sain abdast woeu̯arṭ bāṭil aas lagh met ghaloeu̯ait ien diesie ḥālat aas hai maak suǧūd sahwu     aas hai nie maak suǧūd sahwunie es niet riegh foelgh met hem aghter sain salām an musāfir sain farḍ     niet woeu̯arṭ fier rakʿat met niyyat 'iqāmat aghter sain salām an sain abdast niet woeu̯arṭ bāṭil aas lagh met ghaloeu̯ait aghter sain salām     aas ghief salām die man wat het oeu̯ap hem sahwu met mienig nie maak suǧūd sahwu nie sain die niyyat es bāṭil an het fer hem maak     suǧūd sahwu     aas hai maak šak ien sain ṣalāt hoeu̯afel rakʿat     hai ghamaak aas het die šak es die ieriestie kier wat hai ghamaak     hai met ghief boeu̯ars fer qiblat aghter hai ghaghief salām fer die ṣalāt     aas die šak es niet die ieriestie kier hai moet maak moeitie met mierkie oeu̯am oeu̯aitfendie hoefel rakʿats hai ghamaak an

[p. 107]

nog nie (die) neerwerping vir die vyfde buiging maak nie, en (hy) moet twee nalatigheidsneerwerpinge maak. As die bidder (die) neerwerping in die vyfde buiging gemaak (het), dan verloor die plig(-gebed) sy plig-karakter, naamlik hierdie maniere, met (die) optel (van) sy kop uit die vyfde buiging se neerwerping en die gebed word ('n) ekstra-gebed; dan as (hy dit) wil hê, berg (hy) die sesde buiging op die vyfde buiging om paarsgewys te word; as (hy dit) wil hê, sny (hy) die sesde buiging af van die vyfde buiging. As die bidder na die vierde buiging sit omtrent (so lank dat hy) die groetnisse kan voordra (en) hy dan die ‘Vrede’ vergeet en opstaan vir die vyfde buiging en nog nie (die) neerwerping in die vyfde buiging maak nie, dan moet (hy) weer kom en sit en twee nalatigheidsneerwerpinge maak en (die) ‘Vrede’ gee. As hy (die) neerwerping in die vyfde buiging gemaak (het), dan (is) die ‘Vrede’ verlore en sy plig(-gebed) is volkome en (hy) moet twee nalatigheidsneerwerpinge maak; dan berg (hy 'n) ander buiging op die vyfde buiging om paarsgewys te word en die twee buigings is ekstra-gebede. (Hy) het nie ongeluk (nie) as (hy) die sesde buiging afsny (en) die twee buiginge wat ekstra gebede is nie in die gebruiklike middag(-gebed) se plek staan (nie) en wie met die man in die twee buigings wat ekstra is volg, moet alleen die twee buigings maak; as die volgeling die twee buigings bederf gemaak (het), moet (hy) naderhand die twee buigings betaal. As die nalatige (die) nalatigheidsneerwerpinge tydens die twee buigings wat ekstra is maak, kan hy nie twee ander buigings op die twee buigings bou nie. As hy twee ander buigings op die twee buigings bou, is (dit) reg, maar (hy) moet die twee nalatigheidsneerwerpinge tydens die laaste twee buigings weer betaal, want nalatigheidsneerwerpinge in (die) midde (van die) gebed is nie reg (nie). Die man wat nalatigheidsneerwerpinge op hom het, sy ‘Vrede’ bring vir hom uit van (die) onderbroke gebed; as hy niks praat nie en nog nie verder loop as die rye wat buitekant die moskee is nie, dan as hy (die) nalatigheidsneerwerpinge maak, kom (hy) weer terug in (die) gebed; as hy (die) nalatigheidsneerwerpinge nie maak (nie), kom hy nie weer terug in (die) gebed nie; dan is (dit) reg (dat 'n) mens saam met hom volg na sy ‘Vrede’ en voor hy praat of uit die moskee gaan. Die bidder wat ('n) reisiger is en nalatigheidsneerwerpinge op hom het, sy plig word vier buigings met intensie om te bly in hierdie toestand, naamlik na ‘Vrede’ en voor (die) nalatigheidsneerwerpinge. En die bidder wat nalatigheidsneerwerpinge op hom het, sy rituele wassing word ongeldig as (hy) met geluid lag in hierdie toestand, as hy (die) nalatigheidsneerwerpinge maak. As hy nie nalatigheidsneerwerpinge maak nie, is (dit) nie reg (om) met hom (te) volg na sy ‘Vrede’, en (die) reisiger se plig word nie vier buigings met intensie om te bly na sy ‘Vrede’ en sy rituele wassing word nie ongeldig as (hy) met geluid lag na sy ‘Vrede’ (nie). As die man wat nalatigheid op hom het ‘Vrede’ gee met (die) bedoeling (om) nie nalatigheidsneerwerpinge (te) maak nie, is dié intensie van hom ongeldig en (hy) het vir hom (die plig om te) maak nalatigheidsneerwerpinge. As hy twyfel maak tydens sy gebed, hoeveel buigings hy gemaak (het), as (dit) die eerste keer is (dat hy) die twyfel het wat hy gemaak het, moet hy (die) bors na (die) gebedsrigting gee nadat hy ‘Vrede’ vir die gebed gegee (het). As die twyfel nie die eerste keer is (nie) moet hy moeite maak met merke om uit (te) vind hoeveel buigings hy gemaak (het) en

[p. 108]

ferberoeu̯aik met sain deng wat seterak es aas het nie fer hem denknie bau sain ṣalāt oeu̯ap wat mender es an hai ghakerai šak ien an siet oeu̯am tebatjah die taḥiyyāt ien aldie peliek wat es meskien waarlek die piliek es die laastie taḥiyyāt sain peliek     aas denk die man wat maak ṣalāt ẓuhur waarlek hai ghamaak ṣalāt ẓuhur foelkoem daan     hai ghief salām koeu̯art aghter die salām hai kerai ghadaghtie waarlek hai ghamaak fan ṣalāt ẓuhur tewie rakʿat an noegh tewie rakʿats belaif moet maak foelkoem die ṣalāt ẓuhur an maak tewie suǧūd sahwu

diesie bāb peraat fan siek miesie sain ṣalāt

die siek miesie wat es ʿāǧiz fan qiyām yaʿnī kanie setaan oeu̯ap foet fer ṣalātnie oeu̯af es baang saal mier siek woeu̯arṭ met die riedie setaan hai moet maak ṣalāt met siet maak rukūʿ an maak suǧūd oeu̯ap ghoeroeu̯ant     aas kanie rukūʿ riegh maaknie an kanie suǧūd riegh maaknie moet wais fer rukūʿ an fer suǧūd met sain koeu̯ap ien die siet ḥāl an maak sain suǧūd laager aas sain rukūʿ an moenie oeu̯ap tiel fer sain ghasieghnie gha'ien dengnie oeu̯am temaak suǧūd daar oeu̯apnie     aas maak die wierk yaʿnī oeu̯ap ghatiel ien deng fer sain ghasiegh oeu̯am temaak suǧūd daar oeu̯ap an hai maak laagh sain koeu̯ap oeu̯am temaak suǧūd oeu̯ap die deng sain 'īmā' es riegh     aas niet laagh ghamaak sain koeu̯ap sain 'īmā' es niet riegh befoeu̯arbijal hai nie ghamaak 'īmā' met sain koeu̯apnie fer rukūʿ an suǧūd nie     aas tesiet es seu̯aar met riedie siektie moet wais met koeu̯ap fer rukūʿ an suǧūd ien die ḥāl wat hai lie oeu̯ap sain roegh an laat sain tewie foetie fer die qiblat kaant oeu̯af wais met koeu̯ap fer rukūʿ an suǧūd ien die ḥāl wat hai lie oeu̯ap ien sai an laat sain ghasiegh fer die qiblat kaant     aas hai kanie wais fer rukūʿ an suǧūd met sain koeu̯apnie die ṣalāt belaif ṣoelang soekoelt oeu̯ap hem     moenie wais fer rukūʿ an suǧūd met sain tewie oeghnie oeu̯af met tewie wies beraamnie oeu̯af met haartnie     aas hai kan setaan     fer ṣalāt oeu̯ap foet maar hai kanie ghaat rukūʿ an suǧūd nie daan     wais fer rukūʿ an suǧūd met koeu̯ap ien die siet ḥāl yaʿnī wais fer rukūʿ an suǧūd ien die siet ḥāl es mier bieter aas wais ien die setaan oeu̯ap foet ḥāl     aas die muṣallī woeu̯arṭ siek ien die miedel fan ṣalāt moet maak die ṣalāt foelkoem met die manierie wat hai het karagh daar oeu̯ap     aas siek miesie beghent ṣalāt met siet maak rukūʿ an maak suǧūd met siet daan hai karai karagh oeu̯ap foet bau sain ṣalāt foelkoem met setaan     aas siek miesie beghent ṣalāt met wais     met koeu̯ap fer rukūʿ an suǧūd daan hai karai karagh oeu̯ap rukūʿ     an oeu̯ap suǧūd moet wier beghent die ṣalāt fan tefoeu̯ar af     es ǧā'iz fer sunnat maaker liening oeu̯ap ien deng aas soeu̯ander liening fer ham es soeu̯aar aas maak farḍ ṣalāt ien loepant skiet met siet boeu̯aitien riedie es riegh     aas maak farḍ ṣalāt ien skiet wat faas es met siet es niet riegh boeu̯aitien riedie     wie karai fal an siektie oeu̯af     woeu̯arṭ ghiek ien dagh an nagh moet beṭaal wat ferloep es fan faif

[p. 109]

sy dink wat sterk is gebruik. As (hy) nie vir hom ('n) dink het nie, bou (hy) sy gebed op wat minder is as¹ (waar) in hy twyfel gekry (het) en sit om die groete voor te dra op enige plek waarvan waarskynlik² is (dat) dié plek waarlik die laaste groete se plek is. As die man wat (die) middag-gebed maak dink (dat) hy waarlik (die) middag-gebed volkome gemaak (het en) hy dan ‘Vrede’ gee, (maar) kort na die ‘Vrede’ (die) gedagte kry: waarlik hy het van (die) middag-gebed twee buigings gemaak en nog twee buigings bly - moet (hy) die middag-gebed volkome maak en twee nalatigheidsneerwerpinge maak.

Hierdie hoofstuk praat van siek mense se gebed.

Die siek mens wat onmagtig is om (te) staan, naamlik nie op (sy) voet vir (die) gebed kan staan (nie) of bang is (dat hy) meer siek sal word om rede (van die) staan, hy moet (die) gebed sittend maak, buigings maak en neerwerpinge maak op (die) grond. As (hy die) buigings nie reg kan maak nie en (die) neerwerpinge nie reg kan maak nie, moet (hy) vir (die) buigings en vir (die) neerwerpinge met sy kop wys tydens die sit-toestand en sy neerwerpinge laer maak as sy neerwerpinge en (hy) moet geen ding optel vir sy gesig nie om daarop (die) neerwerpinge te maak nie. As (hy) dié werk maak, naamlik 'n ding opgetel (het) vir sy gesig om daarop (die) neerwerpinge te maak, en hy sy kop laag maak om (die) neerwerpinge op die ding te maak, is sy aanduiding reg. As (hy) sy kop nie laag gemaak (het) is sy aanduiding nie reg (nie), want hy (het) nie met sy kop ('n) aanduiding vir (die) buigings en neerwerpinge nie. As (om) te sit swaar is om rede (van) siekte moet (hy) met (sy) kop vir buigings en neerwerpinge wys in die toestand wat hy op sy rug lê, en laat sy twee voete na die gebedsrigting (se) kant; of met (sy) kop vir buigings en neerwerpinge wys in die toestand wat hy op een sy lê en laat sy gesig na die gebedsrigting (se) kant. As nie met sy kop vir buigings en neerwerpinge kan wys nie, bly die gebed solank ('n) skuld op hom. (Hy) moet nie vir buigings en neerwerpinge met sy twee oë of met twee winkbroue of met (sy) hart wys nie. As hy vir (die) gebed op (sy) voet kan staan, maar hy nie kan gaan buig en neerwerp nie, dan wys (hy) met (sy) kop vir buigings en neerwerpinge in die sit-toestand, naamlik (om) vir buigings en neerwerpinge (te) wys in die sit-toestand is meer beter as (om) in die staan-op-(sy)-voettoestand (te) wys. As die bidder in die middel van (die) gebed siek word, moet (hy) die gebed volkome maak op die manier waarop hy krag het. As ('n) sieke mens (die) gebed met sit begin, buigings maak en neerwerpinge maak terwyl hy sit (en) dan krag kry op (sy) voet, bou (hy) sy gebed volkome deur (te) staan. As ('n) sieke mens (die) gebed begin deur (te) wys met (sy) kop vir (die) buigings en neerwerpinge (en) hy dan krag kry om te buig en om hom neer te werp, moet (hy) die gebed van voor af weer begin. (Dit) is geoorloof vir (die) maker (van die) gebruiklike gebed (om te) leun op 'n ding as (dit) sonder (om te) leun vir hom swaar is. As (hy die) plig-gebed in 'n lopende skuit met sit sonder rede maak, is (dit) reg. As (hy die) plig-gebed in 'n skuit wat vas is met sit sonder rede maak, is (dit) nie reg nie. Wie vallende siekte kry of gek word (gedurende) een dag en nag moet wat verloop het van (die) vyf

1 Lees ‘aas’ in plaas van ‘an’.

2 Eintlik: ‘wat miskien is’.

[p. 110]

ṣalāts     aas die siektie woeu̯arṭ mier aas ien dagh an nagh oeu̯am terient ien oeu̯air moenie beṭaal wat ferloep es fan faif ṣalātsnie

diesie bāb peraat fan die suǧūd wat es wāǧib aas batjah oeu̯af hoeu̯ar die 'āyat wat het saǧidah ien

die suǧūd tilāwat es wāǧib oeu̯ap aldie mukallaf miesie wat batjah wie batjah ien 'āyat fan die fiertien 'āyats daan suǧūd tilāwat es wāǧib oeu̯ap hem     die ieriestie 'āyat saǧidah fan die fiertien 'āyats es ien sūrat al'aʿrāf     die tewiedie 'āyat es ien sūrata rraʿdi     die dierdie 'āyat es ien sūrata nnaḥli     die fierdie 'āyat ien sūrata l'asirā'i     die faiftie 'āyat es ien sūrat maryam     die siewendie 'āyat es ien sūrata lfurqān     die aghstie 'āyat es ien sūrata nnaml     die niegendie 'āyat es ien sūrat 'alif lām mīm tanzīl     die tiendie 'āyat es ien sūrat ṣād     die alfstie 'āyat es ien sūrat fuṣṣilat     die toeu̯aalfstie 'āyat es ien sūrata nnaǧmi     die diertiendie 'āyat es ien sūrat 'iḏā ssamā'u nšaqqat     die fiertiendie 'āyat es     ien sūrata l'alaq     an suǧūd tilāwat es wāǧib oeu̯ap die miesie     wat hoeu̯ar an maskie esnie famiening oeu̯am tahoeu̯ar nie     an suǧūd tilāwat es wāǧib oeu̯ap die muqtadī met sain 'imām sain tebatjah 'āyat saǧidah     an die suǧūd es niet wāǧb met muqtadī sain tebatjah oeu̯ap hemnie an oeu̯ap gha'ien fan ǧamāʿatnie     maar     die suǧūd tilāwat es wāǧib oeu̯ap die miesie wat ghahoeu̯ar 'āyat saǧidah fan die muqtadī an hai es niet saam met die muqtadī ien ṣalātnie     aas muṣallī hoeu̯ar 'āyat saǧidah fan die miesie wat     es nie saam met die muṣallī ien ṣalātnie die muṣallī moenie suǧūd maaknie ien ṣalāt die muṣallī maak suǧūd aghter hai kelaar met die ṣalāt aas maak suǧūd ien ṣalāt es niet riegh die ṣalāt niet woeu̯arṭ bāṭil     aas muṣallī hoeu̯ar 'āyat saǧidah fan 'imām daan foelgh met die 'imām foeu̯ar die 'imām ghamaak suǧūd tilāwat saam met die 'imām     aas hai foelgh aghter 'imām ghamaak suǧūd tilāwat aas die man koeu̯am ien ṣalāt ien die rakʿat wat die 'imām ghabatjah 'āyat saǧidah ien hai moenie suǧūd tilāwat maaknie nie ien ṣalātnie nie aghter ṣalātnie     aas koeu̯am ien ṣalāt ien die ander rakʿat hai     moet maak suǧūd tilāwat oeu̯ait ṣalāt aghter hai kelaar met die ṣalāt     nitṣoe aas nie foelghnie an hoeu̯ar 'āyat saǧidah moet maak suǧūd tilāwat oeu̯ait ṣalāt     muṣallī moenie beṭaal oeu̯ait ṣalātnie die suǧūd tilāwat wat sain 'āyat hai ghabatjah ien ṣalāt daan hai nie haastaagh ghamaak suǧūd tilāwat     aas hai batjah 'āyat saǧidah foeu̯ar ṣalāt an nie suǧūd tilāwat maaknie naaderaant hai qoeu̯am     ien ṣalāt an wejar batjah die 'āyat saǧidah an maak suǧūd tilāwat ien ṣalāt ien kier es ghanoegh fer altewie suǧūd tilāwat     aas hai maak suǧūd tilāwat fer die ieriestie kier daan hai beghent ṣalāt an wier hai batjah die 'āyat saǧidah wat hai foeu̯ar die ṣalāt ghabatjah daan hai moet maak ander kier suǧūd tilāwat ien ṣalāt     aas muṣallī batjah ghadieragh ien 'āyat ien ien pelek es ghanoegh fer hem ien kier

[p. 111]

gebede betaal. As die siekte meer as een dag en nag word, omtrent een uur, moet (hy) nie wat verloop het van (die) vyf gebede betaal nie.

Hierdie hoofstuk praat van die neerwerpinge wat verplig is as ('n mens) voordra of hoor die vers wat ‘neerwerping’ in het.

Die resitasie-neerwerping is verpligtend vir al die mondige mense wat voordra; wie een vers van die veertien verse voordra - dan is resitasie-neerwerping verpligtend vir hom. Die eerste neerwerpingsvers van die veertien verse is in die hoofstuk ‘Die walle’. Die tweede vers is in die hoofstuk ‘Die donder’. Die derde vers is in die hoofstuk ‘Die bye’. Die vierde vers in die hoofstuk ‘Die nagreis’. Die vyfde vers is in die hoofstuk ‘Maryam’. Die sewende¹ vers is in die hoofstuk ‘Die onderskeiding’. Die agste vers is in die hoofstuk ‘Die miere’.

Die negende vers is in die hoofstuk ‘Alif lām mīm die openbaring’.

Die tiende vers is in die hoofstuk ‘Ṣād’. Die elfde vers is in die hoofstuk ‘Hulle is uiteengesit’. Die twaalfde vers is in die hoofstuk ‘Die sterre’. Die dertiende vers is in die hoofstuk ‘As die hemel uiteenskeur’. Die veertiende vers is in die hoofstuk ‘Die bloedklont’. En resitasie-neerwerping is verpligtend vir die mens wat (dié verse) hoor, ook al is (hy) nie van mening om te hoor nie. En resitasie-neerwerping is verpligtend vir die volgeling met sy voorganger se voordrag (van 'n) neerwerpings-vers. En die neerwerping is nie verpligtend met (die) volgeling se voordrag, vir hom nie en vir geen van (die) vergadering nie. Maar die resitasie-neerwerping is verpligtend vir die mens wat ('n) neerwerpings-vers van die volgeling gehoor (het) en nie saam met die volgeling in (die) gebed is nie. As (die) bidder ('n) neerwerpings-vers hoor van die mense wat nie saam met die bidder in (die) gebed is nie, moet die bidder geen neerwerping maak tydens (die) gebed nie; die bidder maak (die) neerwerping nadat hy klaar is met die gebed; as (hy) tydens (die) gebed (die) neerwerping maak, is (dit) nie reg (nie); die gebed word nie ongeldig nie. As (die) bidder ('n) neerwerpings-vers van (die) voorganger hoor, dan met die voorganger volg voor(dat) die voorganger (die) resitasie-neerwerping gemaak (het)...² saam met die voorganger. As hy volg nadat (die) voorganger (die) resitasie-neerwerping gemaak (het) - as die man in (die) gebed kom tydens die buiging waarin die voorganger ('n) neerwerpings-vers voorgedra (het), moet hy nie (die) resitasie-neerwerping maak nie, nie tydens (die) gebed nie, nie na (die) gebed nie. As (hy) in (die) gebed tydens die ander buiging kom, moet hy (die) resitasie-neerwerping buitekant (die) gebed maak, nadat hy klaar (is) met die gebed. Netso as (hy) nie volg nie en ('n) neerwerpings-vers hoor, moet (hy die) resitasie-neerwerping buitekant (die) gebed maak. (Die) bidder moet nie buitekant (die) gebed die resitasie-neerwerping betaal waarvan hy die vers tydens (die) gebed voorgedra (het en) dan nie haastig (die) resitasie-neerwerping gemaak (het nie). As hy ('n) neerwerpings-vers voor (die) gebed voordra en (die) resitasie-neerwerping nie maak nie, (en) naderhand kom hy in (die) gebed en dra dié neerwerpings-vers weer voor en (die) resitasie-neerwerping een keer tydens (die) gebed maak, is (dit) genoeg vir altwee resitasie-neerwerpinge. As hy (die) resitasie-neerwerping vir die eerste keer maak (en) hy dan (die) gebed begin en hy weer die neerwerpings-vers wat hy voor die gebed voorgedra (het) voordra, dan moet hy tydens (die) gebed andermaal (die) resitasie-neerwerping maak. As (die) bidder een vers op een plek gedurig voordra, is een keer

1 Sowel die Arabiese as die Afrikaanse teks het die sesde vers (hoofstuk ‘Die pelgrimstog’) uitgelaat.

2 Hier het uitgeval: ‘dan moet hy die resitasie-neerwerping maak’.

[p. 112]

saǧidah     aas roeu̯ail 'āyat saǧidah yaʿnī batjah tewie 'āyat saǧidah oeu̯af mier oeu̯af roeu̯ail pelek yaʿnī batjah die 'āyat saǧidah ien tewie pelek oeu̯af mier ien saǧidah es niet ghanoegh     loep oeu̯am temaak lienie terap seteroeu̯ai oeu̯am temaak kaf an ghaat wiegh fan ien     tak toet naa die ander tak det es roeūail pelak     soefijal batjah 'āyat saǧidah oeu̯amterent soefijal saǧidah tilāwat woeu̯arṭ wāǧib oeu̯ap hem     aas die man wat hoeu̯ar sain pelek roeu̯ail die saǧidah tilāwat woeu̯arṭ ghadieragh wāǧib oeu̯ap hem an maskie waas ien die man wat batjah sain pelek     suǧūd tilāwat wat es saal doeu̯aidle maak     die miesie wat batjah 'āyat suǧūd maak ien kijar suǧūd met mienig suǧūd tilāwat fer allāhu taʿālā saam met ṣalāt sain šarṭs wat oeu̯ans ghaskeriewie ien bābu šurūṭi ṣṣalāt yaʿnī batjah allāhu 'akbar ghalaik ghaat suǧūd tilāwat an wier batjah allāhu 'akbar ghalaik oeu̯ap setaan fan die suǧūd boeu̯aitien oeu̯ap tiel handie ghalaik     batjah allāhu 'akbar ien die beghensal bifoeu̯arbijal allāhu taʿālā oeu̯arder fer oeu̯ans met suǧūd tilāwat daan es niet riegh maak meir aas die oeu̯arder met ʿaql     an boeu̯aitien batjah die taḥiyyāt an boeu̯aitien batjah assalām ʿalaikum waraḥmatu llāhi an boeu̯aitien kaik oeu̯ap die rieghtar an lenker soekoeu̯ars aas hai kelaar es met die suǧūd maar es mustaḥab oeu̯ap setaan daan ghaat suǧūd tilāwat bifoeu̯arbijal rasūlu llāh ṣallā llāhu ʿalaihi wasallama het ghamaak ṣoe     es makrūh batjah die sūrat wat het 'āyat saǧidah ien an salaan oeu̯ar die 'āyat saǧidah     es niet makrūh wier se kaant yaʿnī batjah 'āyat saǧidah alien boeu̯aitien sūrat     es ghoet bierie saamet 'āyat saǧidah ander 'āyat oeu̯af tewie 'āyat foeu̯ar die 'āyat saǧidah     es ghoet batjah die 'āyat saǧidah ghahiem fer die miesie wat hoeu̯ar     tilāwat     sain saǧidah het qaḍā' yaʿnī ien die tait hai batjah 'āyat saǧidah aas     niet maak suǧūd tilāwat fer ien riedie naaderaant moet beṭaal die     suǧūd tilāwat nitṣoe ander wāǧibs

diesie bāb peraat fan tarewlaar sain ṣalāt

wie loep fer bai die setaat sain hoeu̯aisies fan die kaant wat hai oeu̯ait ghaat an hai welhie loep setaarghies oeu̯amterent derie daghs fan soent qoeu̯am oeu̯ait toet soeu̯ant ṣak yaʿnī loep oeu̯amterent aagh an fiertagh mails saam met res an maak ṣalāts oeu̯ap ghoeroeu̯ant an iet an derieng an maak wat noedagh es daan hai maak koeu̯art die     farḍ ṣalāt wat fier rakʿat es     yaʿnī die farḍ wat fier rakʿat es     ien die setaat woeu̯arṭ tewie rakʿat ien tarewlaar     es muʿtabar oeu̯am tewiet setaaraghies loep hoe as     ien fielaktie laant es met kamijal sain teloep an es met man sain teloep oeu̯ap foet     ien sie met setaarghies wient yaʿnī esnie seterknie an esnie soeu̯aaknie     an ien bieragh es die ghadiertie wat es riegh fer die bieragh     aas die musāfir maak die farḍ ṣalāt wat rubāʿī es foelkoem daan aas hai siet aghter die tawiedie rakʿat oeu̯amterent kan batjah die taḥiyyāt sain die ṣalāt es riegh an die ieriestie half fan die ṣalāt woeu̯arṭ

[p. 113]

genoeg vir hom. As (hy die) neerwerpings-vers ruil, naamlik twee neerwerpings-verse of meer voordra of (die) plek (daarvan) ruil, naamlik die neerwerpings-vers op twee plekke of meer voordra, is een neerwerp nie genoeg (nie). Loop om linne te maak, strooi trap om kaf te maak en weggaan van een tak na die ander tak, dit is plek ruil. Soveel (hy 'n) neerwerpings-vers voordra, omtrent soveel resitasie-neerwerp word vir hom verpligtend. As die man wat hoor sy plek ruil, word die resitasie-neerwerping gedurig verpligtend vir hom, ook al was die man wat voordra se plek een. Wat resitasie-neerwerping is sal (ons) duidelik maak. Die mens wat ('n) neerwerpings-vers voordra maak een keer ('n) neerwerping met (die) intensie (van) resitasie-neerwerping vir Allah - hy is verhewe - saam met (die) gebed se voorwaardes wat ons in (die) hoofstuk (van die) voorwaardes van die gebed beskrywe (het), naamlik (hy) dra ‘Allah is die grootste’ voor tegelyk (dat hy) resitasie-neerwerping gaan (maak) en dra weer ‘Allah is die grootste’ voor tegelyk (dat hy) opstaan van die neerwerping, sonder optel (van die) hande tegelyk (dat hy) in die begin ‘Allah is die grootste’ voordra, want Allah - hy is verhewe - verorden (so) met (die) resitasie-neerwerping; dan is (dit) nie reg (om) meer (te) maak as die verordening op grond van (eie) verstand. En sonder (om) die groetnisse voor te dra en sonder ‘Vrede op julle en die barmhartigheid van Allah’ voor te dra en sonder (om) op die regter en linker skouers (te) kyk, as hy klaar is met die neerwerping, maar (dit) is wenslik (om) op (te) staan (en) dan (die) resitasie-neerwerping (te) gaan (maak), want die apostel van Allah - mag Allah hom eer en groet - het so gemaak. (Dit) is afkeurenswaardig om die hoofstuk wat ('n) neerwerpings-vers in het voor te dra en die neerwerpings-vers oor (te) slaan. (Die) teengestelde¹ is nie afkeurenswaardig (nie), naamlik (om 'n) neerwerpings-vers alleen, buiten (sy) hoofstuk voor (te) dra. (Dit) is goed (om) saam met ('n) neerwerpings-vers ('n) ander vers of twee verse voor die neerwerpingsvers (te) bêre. (Dit) is goed (om 'n) neerwerpings-vers saggies voor (te) dra by die mense wat hoor. (Die) resitasie se neerwerp het restitusie, naamlik in die tyd (wat) hy ('n) neerwerpings-vers voordra, as (hy) nie resitasie-neerwerping vir 'n rede maak (nie), moet (hy) naderhand die resitasie-neerwerping netsoos ander verpligtinge betaal.

Hierdie hoofstuk praat van (die) reisiger se gebed.

Wie verby die stad se huisies loop van die kant waar hy uitgaan en hy wil stadigies loop omtrent drie dae van (dat die) son uitkom tot (dat die) son sak, naamlik omtrent agt en veertig myl loop saam met rus en (die) maak (van) gebede op (die) grond en eet en drink en maak wat nodig is, dan maak hy die plig-gebed wat vier buigings is kort. Naamlik: die plig wat vier buigings is in die stad word twee buigings in (die) reisiger (se toestand). (Dit) is geskat om te weet hoe ‘stadig loop’ is. In vlakte-land is (dit) met (die) kameel se loop en is (dit) met ('n) man se loop op voete. Op see met stadige wind, naamlik (wat) nie sterk is nie en nie swak is nie. En in ('n) gebergte is (dit) die gedierte (s'n) wat reg is vir die berg. As die reisiger die plig-gebed wat vierdelig is volkome maak, dan, as hy na die tweede buiging sit omtrent (dat hy) die groete kan voordra, is daardie gebed van hom reg en die eerste helfte van die gebed word

1 Letterlik: die keersy (‘weer se kant’).

[p. 114]

farḍ an die laastie half woeu̯arṭ nafl maar hai kerai soendie bifoeu̯arbijal hai ghamaak silieghtie wierk     aas hai nie siet aghter die tawiedie rakʿat oeu̯amterent kan batjah die taḥiyyāt sain die ṣalāt es niet riegh     die musāfir nie ghaat oeu̯ait fan tarewlaar sain afferie nie toet qoeu̯am teregh sain woeu̯an aaghtaagh pelek oeu̯af mienig oeu̯amtebelaif ien ander setaat oeu̯af ander doeu̯arp oeu̯amterent faiftien daghs daan hai ghaat oeu̯ait fan terewlaar sain affierie an moet maak die muqīm sain ṣalāt     'iqāmat sain muddat yaʿnī tait es faiftien daghs oeu̯af mier befoeu̯arbijal     aas hai mining oeu̯amtebilaif faiftien daghs     met moetswellaghiet ien tewie pelekie an nitṣoe makkat an minā     hai met die mining niet woeu̯arṭ muqīm maar hai woeu̯arṭ muqīm aas hai selaap bai ien fan die tewie pelekie     an die musāfir maak ṣalāt ẓuhur an ṣalāt ʿaṣr an ṣalāt ʿišā' ieder ien tewie rakʿat ien die tait hai mining oeu̯amtebelaif ien ander setaat oeu̯af ander doeu̯arp mender aas faiftien daghs oeu̯af nie maak niyyat fer gha'ien nie daan hai ghabeleif oeu̯ait mining baiaang djaars     oekṣoe maak die derie farḍs ieder ien tewie rakʿats die soeu̯aldaarie wat maak niyyat     oeu̯amtebelaif ien kāfir laant fer oeu̯arlagh oeu̯af hoeu̯aile beskieriem roeu̯aand oeu̯am die setaat wat ien kāfir laant es oeu̯af hoeu̯aile beskieriem roeu̯aand oeu̯am die miesie wat es oeu̯an ghie hoeu̯arsaam fer muslim sulṭān ien muslim sain laant oeu̯ait die setaat     die miesie wat ghaat kaioeu̯ar an belaif ien tentie aas hoeu̯aile maak niyyat oeu̯amtebelaif bai ien pelek faiftien daghs oeu̯af mier daan hoeu̯aile moet maak alghar ṣalāts foelkoem bai mier riegh fatwā     aas die musāfir foelgh fer rubāʿī ṣalāt met muqīm 'imām ien die ṣalāt sain tait det es riegh maar hai moet maak die rubāʿī foelkoem nitṣoe sain muqīm 'imām     aas die rubāʿī ṣalāt sain tait ghaat oeu̯ait daan es niet riegh die musāfir foelgh met muqīm 'imām fer die rubāʿī     aas die muqīm foelgh fer rubāʿī ṣalāt met musāfir 'imām ien die rubāʿī sain tait det es riegh maar die musāfir 'imām maak tewie rakʿat alien daan ghief salām an muqīm ma'mūm moet oeu̯apsetaan an maak die rubāʿī foelkoem boeu̯aitien batjah 'āyat qur'ān det es mier riegh fatwā     es mustaḥab die musāfir 'imām sie fer muqīm ma'mūms iek es terawelaar an djoeu̯aile moet maak die rubāʿī ṣalāt foelkoem     die ieriestie woeu̯an aaghtaagh pelek woeu̯arṭ bāṭil met die ander pelek wat hai ghaat woeu̯an aaghtaagh     aas hai ghaat die ieriestie woeu̯an aaghtaagh pelek fer terawelaar boeu̯aitien mining oeu̯amtebel aif daar faiftien dagh daan hai moet maak muṣāfir sain ṣalāt     die woeu̯an aaghtaagh pelek niet woeu̯arṭ terawelaar wanier hai wijar qoeu̯am sain woeu̯an aaghtaagh pelek kanie mier musāfir sain ṣalāt maaknie     'iqāmat sain pelek woeu̯arṭ bāṭil met 'iqāmat sain ander pelek yaʿnī die pelek wat esnie sain woeu̯an aaghtaagh peleknie maar hai mieng oeu̯amtebelaif daarṣoe oeu̯amterent faiftien dagh woeu̯arṭ bāṭil aas hai ghaat ander pelek wat nitṣoe es     an 'iqāmat sain pelek woeu̯arṭ bāṭil aas hai ghaat ander pelek fer tarewlaar     an 'iqāmat sain pelek woeu̯arṭ bāṭil aas hai wier qoeu̯am sain woeu̯an

[p. 115]

plig en die laaste helfte word ekstra, maar hy kry sonde, want hy (het) slegte werk gemaak. As hy nie na die tweede buiging sit omtrent (dat hy) die groete kan voordra nie, is daardie gebed van hom nie reg nie. Die reisiger gaan nie van (die) reisiger se affêre uit nie, tot (hy) terugkom (in) sy woonagtige plek of meen om in ('n) ander stad of ander dorp omtrent vyftien dae te bly; dan gaan hy uit van (die) reisiger se affêre en moet (hy) die gevestigde se gebed maak. ‘Gevestig-wees’ se lengte, naamlik tyd, is vyftien dae of meer, want...¹. As hy meen om vyftien dae met moedswilligheid op twee plekke te bly, byvoorbeeld Mekka en Mina, word hy met daardie mening nie ('n) gevestigde (nie), maar hy word ('n) gevestigde as hy by een van die twee plekke slaap. En die reisiger maak die middag-gebed en die namiddag-gebed en die dag-gebed elkeen (met) twee buigings in die tyd (dat) hy meen om in ('n) ander stad of ander dorp minder as vyftien dae te bly, of nie intensie vir geen (tyd) maak nie (en) hy dan sonder mening baie jare gebly (het). Ook so maak die drie plig(-gebede), elkeen twee buigings, die soldate wat (die) intensie maak om in ('n) ongelowige land vir oorlog te bly of hulle beskerm² rondom die stad wat in ('n) ongelowige land is of hulle beskerm² rondom die mense wat ongehoorsaam vir ('n) Moslem sultan in (die) Moslem se land buite die stad is. Die mense wat gaan kuier en in tente bly, as hulle (die) intensie maak om by een plek vyftien dae of meer te bly, dan moet hulle algar gebede volkome maak volgens (die) meer regte beslissing. As die reisiger vir (die) viervoudige gebed vir ('n) gevestigde voorganger tydens die gebed se tyd volg, is dit reg, maar hy moet die viervoudige volkome maak netsoos sy gevestigde voorganger. As die viervoudige gebed se tyd uitgaan, dan is (dit) nie reg (dat) die reisiger vir die gevestigde voorganger vir die viervoudige volg nie. As die gevestigde vir (die) viervoudige gebed vir ('n) reisende voorganger tydens die viervoudige se tyd volg, is dit reg, maar die reisende voorganger maak net twee buigings (en) gee dan (die) ‘Vrede’ en die gevestigde gemeentelid moet opstaan en die viervoudige volkome maak sonder (om 'n) Koranvers voor (te) dra; dit is (die) meer regte beslissing. (Dit) is gewens (dat) die reisende voorganger vir gevestigde gemeentelede sê: Ek is ('n) reisiger en julle moet die viervoudige gebed volkome maak. Die eerste woonagtige plek word ongeldig deur die ander plek waar hy woonagtig gaan (word). As hy (na) die eerste woonagtige plek as reisiger gaan sonder (die) mening om daar vyftien dae te bly, dan moet hy (die) reisiger se gebed maak. Die woonagtige plek word nie (die) reisiger (-plek nie) wanneer hy weer (na) sy woonagtige plek kom; (hy) kan nie meer (die) reisiger se gebed maak nie. Vestiging se plek word ongeldig deur vestiging se ander plek, naamlik die plek wat nie sy woonagtige plek is nie, maar waar hy meen om te bly omtrent vyftien dae, word ongeldig as hy (na 'n) ander plek wat netso is gaan. En vestiging se plek word ongeldig as hy (na 'n) ander plek as reisiger gaan. En vestiging se plek word ongeldig as hy weer kom (in) sy woonagtige

1 In die Arabies volg daar 'n berig van Omar en Ibn Abbas wat nie in die Afrikaans gegee word nie.

2 'n Wanvertaling vir ‘beleër’.

2 'n Wanvertaling vir ‘beleër’.

[p. 116]

aaghtaagh pelek daan hai kanie mier tarewlaar sain ṣalāt maaknie     die ṣalāt rubāʿī wat ferloep es ien tarewlaar tait beṭaal ien 'iqāmat tait met tewie rakʿats nitṣoe ien tarawlaar tait     die rubāʿī ṣalāt wat ferloep es ien 'iqāmat tait beṭaal ien tarewlaar tait met fer rakʿats nitṣoe ien 'iqāmat tait     die enta fan ṣalāt sain tait es šarṭ oeu̯amtewoeu̯arṭ tewie rakʿats wāǧib oeu̯af fier rakʿats wāǧib yaʿnī aas hai ien die ent fan ṣalāt rubāʿī sain tait waas tarewlaar     die ṣalāt woeu̯arṭ tewie rakʿats an maskie hai beṭaal ien 'iqāmat     tait     aas hai ien die ent fan ṣalāt rubāʿī sain tait waas muqīm     die ṣalāt woeu̯arṭ fier rakʿats wāǧib     wanier hai welbeṭaal die ṣalāt moet beṭaal fier rakʿats an maskie hai beṭaal ien tarawlaar tait     maak niyyat oeu̯amtebelaif faiftien dagh oeu̯af mier bai ien pelek an maak niyyat oeu̯amteferhoeu̯ais fan die pelek es riegh fan die miesie wat baas es     die niyyat fer 'iqāmat oeu̯af fer safar es niet riegh fan die miesie wat oeu̯ander baas setaat nitṣoe silaaf saam met sain baas wat muslim es an nitṣoe foerau saam met haar man an nitṣoe ṣoeu̯aldaarie saam met sain ghoewernier

diesie bāb peraat fan ṣalāt ǧumʿat

die ṣalāt ǧumʿat es niet riegh maar ṣalāt ǧumʿat es riegh met sies     šarṭs     die ieriestie šarṭ fer ǧumʿat es ien setaat oeu̯af maak ien die pelek wat naabai die setaat es an fer setaat sain soemaghie afferie     es     die tewiedie šarṭ fer ǧumʿat es sulṭān maak ǧumʿat oeu̯af sulṭān sain ghoewernier oeu̯af sain qāḍī oeu̯af sain h̬aṭīb     die dierde šarṭ fer ǧumʿat es waqta ẓẓuhri     die fierdie šarṭ fer ǧumʿat es batjah h̬uṭbat foeu̯ar ǧumʿat ien waqti ẓẓuhri     die faiftie šarṭ fer ǧumʿat es maak ṣalāt ǧumʿat met ǧamāʿat     die siestie šarṭ fer ǧumʿat es ghief permiesien fer aldie muslims     setaat es aldie pelekie wat het ghoewernier an het qāḍī maak agāma sain afferie ghaat woeu̯arṭ an setaraaf aldie miesie wat maak faut     miṣr sain fanā' es die pelek wat es tieghenmakander met setaat miesie hau die pelek fer setaat sain afferie     ṣalāt ǧumʿat es riegh ien ghoeroeṭ setaat ien baiaang peleks aas noedagh es     die fatwā es riegh     bai 'imām 'aʿẓam ṣalāt ǧumʿat es riegh ien wāḥid pelek alien     bai 'abī yūsuf ṣalāt ǧumʿat es riegh ien tewie pelek aas woeu̯arṭ baakent toesien die peleks ghoeroeṭ rafier     die pelek wat sain naam es minā an es toesien makkat an muzdalifat es setaat ien ḥaǧ sain tait ṣalāt ǧumʿat es riegh ien minā fer muslim sain koening oeu̯af fer makkat sain ghoewernier     ṣalāt ǧumʿat es niet riegh fer ḥāǧis sain ghoefernier an ṣalāt ǧumʿat es niet riegh ien ʿarafāt     h̬uṭbat sain farḍ es batjah ien kier subḥāna llāhi oeu̯ap mienig h̬uṭbat oeu̯af batjah ien kier wat ṣoefoeu̯arṭ es oeu̯ap mieng h̬uṭbat nitṣoe lā 'ilāha 'illā llāhu oeu̯af alḥamdu lillāhu oeu̯af allāhu 'akbar     bai muḥammad an 'abā yūsuf es noedagh batjah laang ḏikr wat ghanoemt h̬uṭbat     h̬uṭbat sain sunnat es batjah tewie h̬uṭbat haart met abdast an setaat oeu̯ap foet an

[p. 117]

plek; dan kan hy nie meer (die) reisiger se gebed maak nie. Die viervoudige gebed wat in reisigerstyd verloop het betaal ('n mens) tydens vestigingstyd met twee buigings soos in reisigerstyd. Die viervoudige gebed wat verloop het in vestigingstyd betaal ('n mens) tydens reisigerstyd met vier¹ buigings soos in vestigingstyd. Die einde² van (die) gebed se tyd is voorwaarde of twee buigings verpligtend word of vier buigings verpligtend word, naamlik as hy reisiger was tydens die einde van (die) viervoudige gebed se tyd, word die gebed twee buigings, ook al betaal hy (dit) tydens vestigingstyd. As hy tydens die einde van (die) viervoudige gebed se tyd ('n) gevestigde was, word die gebed (met) vier buigings verpligtend. Wanneer hy die gebed wil betaal, moet (hy) vier buigings betaal, ook al betaal hy (dit) in reisigerstyd. (Om) intensie (te) maak om vyftien dae of meer op een plek te bly en (om) intensie (te) maak om van dié plek te verhuis is reg vir die mens wat baas is. Die intensie vir vestiging of reis is nie reg vir die mens wat onder ('n) baas staan, soos ('n) slaaf saam met sy baas wat Moslem is en soos ('n) vrou saam met haar man en soos ('n) soldaat met sy goewerneur.

Hierdie hoofstuk praat van (die) Vrydag-gebed.

Die Vrydag-gebed is nie reg maar (die) Vrydag-gebed is reg onder ses voorwaardes³. Die eerste voorwaarde vir Vrydag(-gebed) is (om dit te maak) in ('n) stad of (te) maak op die plek wat naby die stad is en vir sommige (van die) stad se affêres is. Die tweede voorwaarde vir Vrydag(-gebed) is: ('n) sultan maak (die) Vrydag(-gebed) of (die) sultan se goewerneur of sy magistraat of sy prediker. Die derde voorwaarde vir Vrydag(-gebed) is die middaguur. Die vierde voorwaarde vir Vrydag(-gebed) is (om 'n) preek voor (te) dra voor (die) Vrydag(-gebed) tydens die middag-uur. Die vyfde voorwaarde vir Vrydag(-gebed) is (om die) Vrydag(-gebed) met (die) vergadering     (te) maak. Die sesde voorwaarde vir Vrydag(-gebed) is (om) permissie⁴ (te) gee vir al die Moslems. ‘Stad’ is al die plekke wat ('n) goewerneur het en ('n) magistraat het (wat) maak (dat die) godsdiens se affêre voortgaan⁵ en al die mense wat ('n) fout maak straf. (Die) stad se ‘plein’⁶ is die plek wat teenmekaar met (die) stad is; mense hou die plek vir (die) stad se affêres. Vrydag-gebed is reg in ('n) groot stad op baie plekke as (dit) nodig is. Dié beslissing is reg. Volgens die magtigste voorganger is Vrydag-gebed op (een) enkele plek alleen. Volgens Abū Yūsuf is Vrydag-gebed reg op twee plekke as tussen dié plekke ('n) groot rivier ('n) afbakening word. Die plek waarvan die naam Minā is en tussen Mekka en Muzdalifa is, is gedurende (die) pelgrimsreis se tyd ('n) stad; Vrydag-gebed is in Minā reg vir (die) Moslems se koning of vir Mekka se goewerneur. Vrydag-gebed is nie reg vir (die) pelgrims se goewerneur en Vrydag-gebed is nie reg in ‘Arafāt (nie). (Die) preek se plig is (om) een keer ‘Geprese sy Allah’ met (die) intensie (van 'n) preek voor (te) dra of een keer wat so voort is met intensie (van 'n) preek voor (te) dra, soos ‘Daar is geen god behalwe Allah’ of ‘Lof aan Allah’ of ‘Allah is die grootste’. Volgens Muḥammad en Abū Yūsuf is (dit) nodig (om 'n) lang aanroeping wat ‘preek’ genoem word voor (te) dra. (Die) preek se gebruik is (om) twee preke voor te dra, hardop, na rituele wassing en staande op (die) voete en (die)

1 Lees ‘fier’ in plaas van ‘fer’.

2 Lees ‘ent’ in plaas van ‘enta’.

3 'n Ongelukkige vertaling; beter sou wees: ‘Die Vrydag-gebed is alleen reg onder ses voorwaardes’.

4 Bedoel is die oproep tot die gebed.

5 Lees ‘foeu̯arṭ’ in plaas van ‘woeu̯arṭ’.

6 Lees ‘finā’ in plaas van ‘fanā’.

[p. 118]

ghief ghasiegh fer miesie     an batjah 'aʿūḏū billāhi mina ššaiṭāni rraǧīmi ghahiem foeu̯ar die ieriestie h̬uṭbat     an maak faamakaander toesien die tewie h̬uṭbat met bietjie siet oeu̯amterent kan batjah derie 'āyat maar moet niks batjah nie an die ǧamāʿat oeu̯ak niks moenie     batjah nie     die tewie h̬uṭbat bedaraght oeu̯ap batjah ien 'āyat     an oeu̯ap ghief sepiet fer miesie met allāhu taʿālā sein taqwā yaʿnī laat hoeu̯aile oeu̯apas fer allāhu taʿālā sein oeder an beliet     an oeu̯ap batjah ṣalāt oeu̯ap nabī muḥammad ṣallā llāhu ʿalaihi wasallam     es makrūh laat belaif diesie afferie     die menderstie ǧamāʿat wat     ṣalāt ǧumʿat es riegh met hoeu̯aile es derie mans boeu̯aitien 'imām     bai abī yūsuf es tewie boeu̯aitien 'imām     bai muḥammad 'idrīs     es fiertagh maar hoeu̯aile sain fatwā es sewaak     aas die ǧamāʿat deroeu̯as wiegh foeu̯ar 'imām ghamaak suǧūd daan die 'imām laat     belaif ǧumʿat an beghent ṣalāt ẓuhur     ṣalāt ǧumʿat es bāṭil aas     waqti ẓẓuhr ghaat oeu̯ait     ṣalāt ǧumʿat woeu̯arṭ wāǧib met sies     šarṭs     die ieriestie šarṭ es belaif ien setaat     die tewiedie šarṭ es temen     die dierdie šarṭ es ghasoent     die fierdie šarṭ es fierai     die faiftie šarṭ es sein tewie oeu̯agh ghaloek fan sijar     die siestie šarṭ es sain tewie foetie ghaloek fan sijar     ṣalāt ǧumʿat es niet wāǧib oeu̯ap beliendie miesie an maskie kierai an man oeu̯amtelai fer hem     die miesie wat oeu̯ait setaat es aas het     hoeu̯ar miesie roeu̯ap ṣalāt ǧumʿat es wāǧib oeu̯ap hem bai muḥammad met die peraat miesie ghief fatwā     fie ṣalāt ǧumʿat es niet wāǧib oeu̯ap hem aas hai maak ṣalāt ǧumʿat die ṣalāt ǧumʿat es riegh an     ghanoegh fer hem fer ṣalāt ẓuhur sain pelek     terawlaar man oeu̯af siek man oeu̯af selaaf man aas waas 'imām ien ṣalāt ǧumʿat es riegh ṣalāt ǧumʿat es riegh met hoeu̯aile yaʿnī aas alghar die ma'mūms     ien ṣalāt ǧumʿat waas fan die derie ṣoert miesie die ṣalāt ǧumʿat es riegh     wie het niet gha'ien riedie oeu̯am tilaat belaif ṣalāt ǧumʿat aas hai maak ṣalāt ẓuhur foeu̯ar die ander miesie kelaar het met ṣalāt ǧumʿat det es ǧā'iz maar hai kerie ṣoeu̯andie bifoeu̯arbijal hai     ghalaat belaif ṣalāt ǧumʿat boeitien riedie     aghter hai ghamaak ṣalāt ẓzuhr aas ghaat ṣalāt ǧumʿat die 'imām noeu̯agh niet kelaar met ṣalāt ǧumʿat die ṣalāt ẓuhur wat hai ghamaak het woeu̯arṭ bāṭil     es makrūh fer die man wat het riedie oeu̯am tilaat belaif ǧumʿat an es makrūh fer die bandiet man maak ṣalāt ẓuhur met ǧamāʿat ien ǧumʿat sein dagh ien die setaat wat die ander miesie maak ṣalāt ǧumʿat riegh ien     die masbūq aas fang ṣalāt ǧumʿat ien die taḥiyyāt     oeu̯af ien suǧūd saḥwu moet maak die ṣalāt ǧumʿat foelkoem     wanier 'imām ghaat oeu̯ait fan sain pelek keliem oeu̯ap die minbar oeu̯am tibatjah h̬uṭbat gha'ien ṣalāt es niet riegh     an gha'ien peraat es     niet riegh maskie ḏikr toet 'imām es kelaar met sain h̬uṭbat     'abā yūsuf an muḥammad ghasie peraat es ḥalāl aghter 'imām ghaat oeu̯ait fan sain pelek soefijal hai noegh niet beghent met sain h̬uṭbat     es wāǧib miesie ghaat fer ǧumʿat an laat belaif teferkoep met die ieriestie

[p. 119]

gesig na (die) mense gekeer. En (om) ‘Ek neem my toevlug tot Allah teen die gestenigde satan’ saggies voor (te) dra voor die eerste preek. En (om) die twee preke uit mekaar (te) hou deur ('n) bietjie (te) sit, omtrent (dat jy) drie Koranverse kan voordra, maar moenie iets voordra nie en die vergadering moet ook niks voordra nie. Die twee preke omvat¹ (die) voordrag (van) een Koranvers en (die) aansporing² van (die) mense met Allah - hy is verhewe - se vrees, naamlik dat hulle oppas vir Allah - hy is verhewe - se gebod en verbod; en (die) voordrag (van die) rituele gebed vir die profeet Mohammed - mag Allah hom eer en groet. (Dit) is afkeurenswaardig om hierdie affêres na (te) laat. Die minste vergadering waarmee die Vrydag-gebed reg is, is drie mans behalwe (die) voorganger. Volgens Abū Yūsuf is (dit) twee behalwe (die) voorganger; volgens Muhammad Idris is (dit) veertig, maar hulle se beslissing is swak. As die vergadering wegdros voor (die) voorganger neerwerpinge gemaak (het), dan laat die voorganger (die) Vrydag(-gebed) na en begin (hy) die middag-gebed. (Die) Vrydag-gebed is ongeldig as die uur van die middag-gebed uitgaan. (Die) Vrydag-gebed word verpligtend onder ses voorwaardes. Die eerste voorwaarde is (om) in ('n) stad (te) bly. Die tweede voorwaarde is (om 'n) man te (wees). Die derde voorwaarde is (om) gesond (te wees). Die vierde voorwaarde is (om) vry (te wees). Die vyfde voorwaarde is (dat) sy twee oë gevrywaar³ (is) van seer. Die sesde voorwaarde is (dat) sy twee voete gevrywaar³ (is) van seer. (Die) Vrydag-gebed is nie verpligtend vir ('n) blinde mens nie, ook al kry (hy) 'n man om vir hom te lei. Die mens wat buitekant (die) stad is, as (hy 'n) mens het hoor roep ‘Vrydag-gebed’, is (dit) verpligtend vir hom volgens Muhammad; met die praat⁴ gee 'n mens (dié) beslissing. Vir wie⁵ (die) Vrydag-gebed nie verpligtend is, as hy (die) Vrydag-gebed maak, is die Vrydag-gebed reg en genoeg vir hom in (die) middag-gebed se plek. ('n) Reisiger of ('n) sieke of ('n) slaaf, as (hy) voorganger was by (die) Vrydaggebed, is (dit) reg. (Die) Vrydag-gebed met hulle is reg, naamlik as algar die gemeentelede by (die) Vrydag-gebed van dié drie soorte mense was, is die Vrydag-gebed reg. Wie geen rede het om (die) Vrydag-gebed na te laat nie, as hy (die) middag-gebed maak voor die ander mense klaar is met (die) Vrydag-gebed, is dit geoorloof, maar hy kry sonde, want hy (het die) Vrydag-gebed sonder rede nagelaat. Nadat hy (die) middag-gebed gemaak (het), as (hy die) Vrydag-gebed gaan (verrig terwyl) die voorganger nog nie klaar met (die) Vrydag-gebed (is), word die middag-gebed wat hy gemaak het ongeldig. (Dit) is afkeurenswaardig vir die man wat rede het om (die) Vrydag(-gebed) na te laat en (dit) is afkeurenswaardig vir die bandiet (om die) middag-gebed met (die) vergadering (te) maak op Vrydag se dag in die stad waarin die ander mense (die) Vrydag-gebed reg maak. Die laatkommer, as (hy die) Vrydag-gebed vang tydens die groete of tydens (die) nalatigheidsneerwerpinge, moet (hy) die Vrydag-gebed volkome maak. Wanneer (die) voorganger uitgaan van sy plek (om te) klim op die preekstoel om (die) preek voor te dra, is geen gebed reg nie. En geen praat is reg nie, ook al (was dit) (die) vermelding van die goddelike name, tot (die) voorganger klaar is met sy preek. Abū Yūsuf en Muhammad (het) gesê: praat is geoorloof nadat (die) voorganger van sy plek uitgaan soveel (as) hy nog nie met sy preek begin (nie). Dit is verpligtend (dat 'n) mens gaan vir (die) Vrydag(-gebed) en nalaat (om) te verkoop by die eerste

1 Eintlik: bedra.

2 Eintlik: maak speed.

3 Eintlik: geluk(kig).

3 Eintlik: geluk(kig).

4 Volgens mondelinge oorlewering.

5 Lees ‘wie’ in plaas van ‘fie’.

[p. 120]

'aḏān     wanier 'imām siet oeu̯ap die minbar mu'aḏḏin ghief 'aḏān felaak foeu̯ar die 'imām fer die tawiedie kier an miesie ghief ghasiegh fer 'imām hoeu̯ar 'imām sain h̬uṭbat an belaif setal wanier 'imām ghabatjah foelkoem mu'aḏḏin moet beghent 'iqāmat

diesie bāb peraat fan tewie labarān sain ṣalāts

tewie ʿīd sain ṣalāts es wāǧib     dalīl es diesie 'āyat     an es     diesie 'āyat     ṣalāt ʿīd sain šarts es nitṣoe ǧumʿat sain šarts oeu̯am tewoeu̯arṭ wāǧib an oeu̯am temaak boeu̯aitien die h̬utbaṭ     ṣalāt     ǧumʿat sain h̬uṭbat es wāǧib an es foeu̯ar ṣalāt ǧumʿat     ṣalāt ʿīd sain h̬uṭbat es sunnat an es aghter ṣalāt ʿid     es ghoet ien ramaḍan sain labarān dagh iet ien denk fan iet baar foeu̯ar ghaat ṣalāt     aas wagh toet kelaar es met ṣalāt es ǧā'iz maar aas jilie dagh belaif soeu̯ander koes kerai soeu̯andie     an sekier die ṭaandie foeu̯ar ghaat ṣalāt es sunnat     an maak ǵusl foeu̯ar ghaat ṣalāt es sunnat     an ferberaik leker roeu̯aik ghoet foeu̯ar ghaat ṣalāt es sunnat     an teriek an sain biestie kelierie foeu̯ar ghaat ṣalāt es sunnat     an ghief sain wāǧib fiṭrat foeu̯ar ghaat     aas ghief die fiṭrat ien ramaḍān oeu̯af ghief aghter ṣalāt es ǧā'iz maar aas ghief ien u̯iek oeu̯af mijar aghter ṣalāt ʿīd kerai soeu̯andie     naaderaant wanier ghief die fiṭrat die soeu̯andie ghaat wiegh     muḥammad ibn 'idrīs ghasie soeu̯andie ghaat niet wiegh     ghaat fer ʿīd sain ṣalāt an batjah ien wiegh takbīrs toet     ṣalāt sain pelek     moenie batjah die takbīrs haartnie an sain     wiegh     moenie maak nāfilat ṣalātsnie foeu̯ar ṣalāt ʿīd     ṣalāt ʿīd sain tait fan ṣoeu̯and ghaat hoegh oeu̯amterent ien asghaai oeu̯af     oeu̯amterent tewie asghaai toet ṣoeu̯ant ghaat wiegh fan sain miedel     paat     ṣalāt ʿīd sain ṣifat yaʿnī ṣalāt ʿīd hoe es saal nau doeu̯aidlek maak     maak ṣalāt tewie rakʿats batjah 'iḥrām sain takbīr yaʿnī     die beghent ṣalāt sain takbīr diesie takbīr ghanoemt takbīratu l'iḥrām bifoeu̯arbijal alwat ḥarām es ien ṣalāt woeu̯arṭ ḥarām met diesie takbīr     aghter ghabatjah takbīra l'iḥrām batjah subḥānaka llāhumma toet die ent     aghter ghabatjah subḥānaka batjah allāhu 'akbar derie     kier     aghter ghabatjah die derie takbīrs batjah die fātiḥah an     batjah sūrat     aghter hai ghabatjah fātiḥat an sūrat ghaat rukūʿ an suǧūd     nau ien rakʿat es foelkoem     beghent ien die tewiedie rakʿat met batjah fātiḥah an sūrat     aghter hai ghabatjah die fātiḥah an sūrat batjah allāhu 'akbar derie kier     aghter hai     ghabatjah die derie takbīrs batjah die ander takbīr fer rukūʿ     tiel     oeu̯ap sain tewie handie an laat sak die tewie handie bai ieder ien     fan die derie takbīrs wat het ien ieder ien rakʿat fan ṣalāt ʿīd an     ghanoemt zawā'id     hat niet ḏikr toesien die takbīrs     maar es mustaḥab toesien altewie takbīrs oeu̯amterent kan batjah derie kier subḥāna llāh     det es riwāyat fan ibn masʿūd an 'abū bakr an     ʿumar an ʿuṯmān an ʿalī ghamaak ṣalāt ʿīd ṣoe maskie ibn ʿabbās ghasie het siewie takbīrs ien die ieriestie rakʿat fan tewie labarān sain ṣalāts

[p. 121]

oproep. Wanneer (die) voorganger op die preekstoel sit, gee (die) oproeper (die) oproep vlak voor die voorganger vir die tweede keer en (die) mense gee (hulle) gesig vir (die) voorganger (om te) hoor (die) voorganger se preek en bly stil. Wanneer (die) voorganger volkome voorgedra (het), moet die oproeper (die) bevel om hulle op te stel voordra.

Hierdie hoofstuk praat van (die) twee feeste se gebede.

(Die) twee feesdae se gebede is verpligtend. Bewys is hierdie Koranvers...¹ en is hierdie Koranvers...¹. (Die) fees-gebed se voorwaardes is netsoos (die) Vrydag(-gebed) se voorwaardes om verpligtend te word en om te maak, behalwe die preek. (Die) Vrydag-gebed se preek is verpligtend en is voor die (eintlike) Vrydag-gebed, (die) fees-gebed se preek is gebruik en is na (die) (eintlike) fees-gebed. (Dit) is goed (om) op (die) vaste-maand se feesdag 'n ding van (wat) eetbaar (is te) eet voor ('n mens) gaan bid. As (hy) wag tot (hy) klaar is met (die) gebed, is (dit) geoorloof, maar as (hy die) hele dag sonder kos bly, kry (hy) sonde. En (om) die tande (te) skuur voor (hy) gaan bid is gebruik. En (om) lekker reukgoed (te) gebruik voor (hy) gaan bid is gebruik. En (om) sy beste klere aan (te) trek voor (hy) gaan bid is gebruik. En (om) sy verpligte aalmoes by die einde van die vas (te) gee voor (hy) gaan². As (hy) die aalmoes tydens die vaste-maand gee, of na die gebed gee, is (dit) geoorloof, maar as (hy dit) een week of meer na die fees-gebed gee, kry (hy) sonde. Muḥammad ibn Idrīs (het) gesê: (Die) sonde gaan nie weg (nie). (Hy) gaan vir (die) fees se gebed en onderweg dra (hy) lofprysings voor tot (die) gebed se plek. (Hy) moet die lofprysings nie hardop op³ sy weg voordra nie. (Hy) moet geen ekstra-gebede voor (die) feesgebed maak nie. (Die) feesgebed se tyd (is) van (dat die) son hoog gaan, omtrent een assegaai of omtrent twee assegaaie, tot (die) son van sy middel pad weggaan. (Die) feesgebed se beskrywing, naamlik, hoe (die) feesgebed is, sal (ek) nou duidelik maak. Maak (die) gebed (met) twee buigings, dra (die) verbod se lofprysing voor, naamlik die begin-gebed se lofprysing; hierdie lofprysing (word) ‘lofprysing van die verbod’ genoem, want al wat verbode is tydens (die) gebed word met hierdie lofprysing verbode. Nadat (hy die) lofprysing van die verbod voorgedra (het), dra hy ‘Lof aan u, Allah’ tot die einde voor. Nadat (hy) ‘Lof aan u’ voorgedra het, dra (hy) ‘Allah is die grootste’ drie keer voor. Nadat (hy) die drie lofprysings voorgedra (het), dra (hy) die eerste Koranhoofstuk voor en dra ('n) hoofstuk voor. Nadat hy die eerste Koranhoofstuk en ('n) hoofstuk voorgedra (het), gaan (hy) buig en homself neerwerp. Nou is een buiging volkome. (Hy) begin in die tweede buiging met die eerste Koranhoofstuk en ('n) hoofstuk voor (te) dra. Nadat hy die eerste Koranhoofstuk en ('n) hoofstuk voorgedra (het), dra (hy) ‘Allah is die grootste’ drie keer voor. Nadat hy die drie lofprysings voorgedra (het), dra (hy) die ander lofprysing vir (die) buiging voor. (Hy) tel sy twee hande op en laat die twee hande sak by ieder een van die drie lofprysings wat (hy) het in ieder een buiging van (die) fees-gebed en (dit word) genoem ‘toevoegings’. (Hy) het geen vermelding van Godsname tussen die lofprysings; maar dit is wenslik tussen altwee lofprysings ('n pouse te hou) omtrent (dat hy) drie keer ‘Lof aan Allah’ kan voordra. Dit is (die) oorlewering van Ibn Masʿūd; en Abu Bekr en Omar en Othman en Ali (het) so (die) fees-gebed gemaak, ook al (het) Ibn Abbas gesê: ‘(Hy) het sewe lofprysings in die eerste buiging van (die) twee feeste se gebede

1 Die Koranverse word net in die Arabies gegee.

1 Die Koranverse word net in die Arabies gegee.

2 Hier het uitgeval ‘bid is gebruik’.

3 Lees ‘ien’ i.p.v. ‘an’.

[p. 122]

an het faif takbīrs ien die tewiedie rakʿat fan tewie ʿid sain ṣalāts     an batjah tewie h̬uṭbats aghter ṣalāt ʿīd     an batjah niegie takbīrs foeu̯ar die ieriestie h̬uṭbat an siewie takbīrs foeu̯ar die tewiedie h̬tbat ien tewie labarān     an batjah fiertien takbīrs ghalaik aghter die tewiedie h̬uṭbat daan qoeu̯am af fan minbar     maak laat miesie kan wiet ien die tewie h̬uṭbats wāǧib fiṭrat sain affiries     ṣalāt ʿīd     het niet qadā'     aas ferloep saamet die 'imām yaʿnī aas kanie     fang die 'imām fer ṣalāt ʿīd nie daan ṣalāt ʿīd es ferloep het nie qadā'     aas biliet fer miesie ien riedie fan ṣalāt ʿīd ien die ieriestie dagh moet maak ṣalāt ʿīd met ǧamāʿat ien die tewiedie dagh     moenie ṣalātʿīd maaknie aghter die tewiedie dagh     ḥaǧǧ sain labarān es nitṣoe     ramaḍān sain labarān ien afferies maar het dieferent met diesie     afferies wat hai saal peraat     es mustaḥab iet laat ien ʿīd ḥaǧǧ     sain dagh toet hai kelaar es met ṣalāt     es niet makrūh iet foeu̯ar labarān ḥaǧǧ sain ṣalāt bai riegh fatwā     an es ghoet batjah takbīrs haart ien sain wiegh toet ṣalāt sain pelek     maak laat miesie     kan wiet ien ʿīd qurbān sain h̬utbat die derie dagh sain takbīrs wat     aghter ʿīd qurbān es an ghanoemt 'ayyāma ttašrīq     maak laat     miesie kan wiet qurbān sain afferies ien die h̬utbat     es ǧā'iz maak ṣalāt ʿīd qurbān laat toet die tewiedie dagh an toet die dierdie dagh     fer ien riedie oeu̯af boeiten riedie     miesie qoeu̯am bai makaander boeu̯aitein ʿarafāt ien ieder pelek daan hoeu̯aile batjah ḏikr oeu̯af     hoeu̯ar lesan ien dagh wat foeu̯ar ʿīd qurbān es an ghanoemt ʿarafat     nitṣoe die miesie wat ghaat ḥaǧǧ daan hoeu̯aile setaan ien ʿarafät     oewer die qiblat aghter ṣalāt ẓuhur toet maǵrib ien die dagh wat foeu̯ar ʿīd qurbān es det es niet rasūlu llāh ṣallā ʿalaihi wasallam sain wiereknie     es wāǧib die takbīrs wat ghanoemt met diesie naam fan ʿarafat dagh sain ṣalāt faǧr toet dagh ʿīd qurbān toet dagh ʿīd qurbān sain ṣalāt ʿaṣr oeu̯ap die miesie wat belaif ien setaat ghalaik aghter aldie farḍs wat     hai maak met ǧamāʿat wat mustaḥab es     det es riwāyat fan     'abū bakrin an ʿumar an ʿutmān an ʿalī an ibn masʿūd an fan baiaang ander ghoeroeṭ ṣaḥābats maskie 'abā yüsuf ghasie die takbīra ttašrīq     es fer dagh 'īd sain ṣalāt ẓuhur toet die dagh sain ṣalāt ʿaṣr     det es riwāyat fan ibn ʿumar an zaid ibn ṯābit     aas foeu̯algh met man fer ṣalāt woeu̯arṭ wāǧib oeu̯ap foerau maar sai batjah die takbār ghahiem     an takbür ttašrüq woeu̯arṭ wāǧib oeu̯ap musāfir aas foelgh met     muqīm fer ṣalāt bai 'abū yūsuf an muḥammad     takbīra ttašriq     es wāǧib toet die laastie dagh fan 'ayyāmu ttašriq sain ṣalāt ʿaṣr oeu̯ap die miesie wat maak farḍ maskie boeu̯aitien ǧamāʿat     nau miesie beraik die fatwā     die takbīr sain ṣifat yaʿnī takbīr hoe es esṣoe     batjah ien kier     moenie laat belaif die takbïr nie an maskie ghalaat belaif sain 'imām

diesie bāb peraat fan ṣalāt ien die tait wat miesie baang es in     aas miesie baiaang baang es fan faiaandie oeu̯af fan welie ghadiertie     daan h̬alīfat oeu̯af sulṭan oeu̯af ghoewernier maak miesie tewie paart

[p. 123]

en (hy) het vyf lofprysings in die tweede buiging van (die) twee feeste se gebede'. En (hy) dra twee preke na die fees-gebed voor. En (hy) dra nege lofprysings voor die eerste preek voor en sewe lofprysings voor die tweede preek tydens die twee feeste voor. En (hy) dra veertien lofprysings terstond na die tweede preek voor; dan kom (hy) af van (die) preekstoel. (Hy) maak dat (die) mense weet in die twee preke die affêres van die verpligte aalmoes by die einde van die vas. (Die) fees-gebed kan nie ‘ingehaal’ word nie. As (dit) saam met die voorganger verloop (het), naamlik as ('n mens) nie die voorganger vir (die) fees-gebed kan vang nie, dan het (dit) verloop, (dit) kan nie ingehaal word nie. As 'n rede ('n) mens (die) feesgebed belet tydens die eerste dag, moet (hy) die fees-gebed tydens die tweede dag met (die) vergadering maak. (Hy) moet geen fees-gebed na die tweede dag maak nie. Die pelgrimstog se fees is netsoos die vaste-maand se fees in affêres, maar het verskil met hierdie affêres wat hy¹ sal praat. Dit is wenslik (om die) eet (na te) laat tydens (die) fees van (die) pelgrimstog se dag tot hy klaar is met (die) gebed. Dit is nie afkeurenswaardig (om te) eet voor (die) fees van (die) pelgrimstog se gebed, volgens (die) regte beslissing. En (dit) is goed (om) lofprysings hardop voor te dra op sy weg na (die) gebed se plek. ('n Mens) maak tydens (die) offerfees se preek dat (die) mense kan weet die lofprysings van die drie dae wat na (die) offerfees is en ‘die dae van die uitdroog’ genoem (word). ('n Mens) maak in die preek dat (die) mense (die) offer se affêres kan weet. (Dit) is geoorloof (om die) gebed van (die) offerfees laat te maak tot die tweede en tot die derde dag, vir 'n rede of sonder rede. (Die) mense buite Arafa kom op iedere plek bymekaar; dan dra hulle Godsname voor of hoor ('n) onderwysing² tydens (die) dag wat voor (die) offerfees is en Arafa genoem (word); netso die mense wat (op die) pelgrimstog gaan: hulle staan dan in Arafa oor³ die gebedsrigting na (die) middag-gebed tot (die) aand(-gebed) tydens die dag wat voor (die) offerfees is; dit is nie die apostel van Allah - mag Allah hom eer en groet - se werk nie. Verpligtend is die lofprysings wat met hierdie naam genoem (word) van die môre-gebed van (die) dag (van) Arafa tot die namiddag-gebed van (die) offerfees vir die mense wat in ('n) stad bly, terstond na al die plig(-gebede) wat hy met (die) vergadering maak, wat gewens is. Dit is ('n) oorlewering van Abu Bekr en Omar en Othman en Ali en Ibn Masʿūd en van baie ander groot metgeselle, ook al (het) Abū Yüsuf gesê: ‘Die lofprysing van die uitdroog is vir (die) feesdag se middag-gebed tot dié dag se namiddag-gebed’. Dit is ('n) oorlewering van Ibn Omar en Zaid ibn Thabit. (Die lofprysings) word verpligtend vir ('n) vrou as (sy) met mans vir (die) gebed volg, maar sy dra die lofprysing saggies voor. En die lofprysings van die uitdroog word verpligtend vir ('n) reisiger as (hy) met gevestigdes vir (die) gebed volg, volgens Abū Yūsuf en Muḥammad. Die lofprysings van die uitdroog is verpligtend tot die laaste dag van die dae van die uitdroog se namiddag-gebed vir die mense wat ('n) plig-gebed maak, ook al is dit buite (die) vergadering. Teenswoordig breek (die) mense die beslissing. Die lofprysing se beskrywing, naamlik hoe (die) lofprysing is, is so: dra een keer voor:...⁴. Hy moet nie die lofprysing nalaat nie ook al (het) sy voorganger (dit) nagelaat.

Hierdie hoofstuk praat van (die) gebed in die tyd waarin mense bang is. As mense baie bang is vir vyande of vir wilde gedierte, dan maak (die) kalif of sultan of goewerneur (die) mense (tot) twee dele.

1 Die skrywer.

2 Eintlik: ‘lesson’.

3 In die rigting van.

4 Die lofprysing se woorde word net in die Arabies gegee.

[p. 124]

     laat ien paart fan miesie ghaat foeu̯ar die faiaandie an die 'imām maak fan ṣalāt met die ander paart fan miesie ien rakʿat aas hai     musāfir es oeu̯af ien ṣalāt faǧr es     an die 'imām maak tewie rakʿat fan ṣalāt rubāʿī aas hai muqīm es oeu̯af ien ṣalāt maǵrib es     an     ghaat die paart wat ghamaak die ieriestie paart fan ṣalāt saam met     'imām foeu̯ar die faiaandie an qoeu̯am ṣalāt die ander paart wat die     ieriestie kier ghaghaan foeu̯ar die faiaandie an noegh niks fan die     ṣalāt ghamaak nie     an die 'imām ghief salām fan sain ṣalāt     alien     an hoeu̯aile wier ghaat aghter die 'imām sain salām foeu̯ar die faiaandie an qoeu̯am fer ṣalāt die ieriestie paart wat ghamaak     die ieriestie paart fan die ṣalāt saam met 'imām an hoeu̯aile maak foelkoem fan hoeu̯aile sain ṣalāt belaif boeu̯aitien batjah die fātiḥah     daan die ander paart oek wier qoeu̯am fer ṣalāt an hoeu̯aile maak foelkoem wat belaif fan hoeu̯aile sain ṣalāt met tebatjah     h̬ulaṣah ander ien fan die tewie paart fan miesie ghaat foeu̯ar     die faiaandie met roeu̯aile ien die miedel fan ṣalāt     aas die miesie doeroeu̯as wiegh ien die ṣalāt fan faiaandie oeu̯af hoeu̯aile rai oeu̯af     baakelai ien die ṣalāt die ṣalāt woeu̯arṭ bāṭil     aas die miesie mier baang fer faiaandie es an hoeu̯aile kanie maak ṣalāt met diesie manier nie hoeu̯aile moet maak ṣalāt alien     wat rai met rai     hoeu̯aile wais fer rukūʿ an suǧüd     hoeu̯aile sain qiblat es die kaant wat hoeu̯aile keragh het oeu̯amtekaik aas hoeu̯aile kanie kaik fer die kaʿbat nie     es niet ǧā'iz maak ṣalāt h̬auf foeu̯ar die faiaandie qoeu̯am     oewer muslims     'abū yūsuf ghasie es niet ǧā'iz maak ṣalāt h̬auf aghter rasūl llāh ṣallāllāhu ʿalaihi wasallam maar sain fatwā es     niet riegh bifoeu̯arbijal 'aṣḥāb rasūlu llāh ghamaak die ṣalāt h̬auf ien ṭebaristān aghter rasūlu llāh ien die tait ʿumar waas h̬alīfat

diesie bāb peraat fan fier ṣoeu̯art ǧanāzats sain ṣalāt

ǧanāzat ǧīm dijats es ien doeu̯aia man     ǧanā'iz es baiaang doeu̯aia, miesie     ǧināzet ǧīm bāwa es kaatiel     die miesie wat gharait es oeu̯mtedoeu̯at ghief sain foeroeu̯ant fer die qiblat an laat hem lie oeu̯ap sain rieghter sai     aas hai kanie lie oeu̯ap sain rieghter sai     aas hai kanie lie oeu̯ap sain rieghter sainie laathem lie oeu̯ap sain     roeu̯agh an siet sain foetie oewer die qiblat an siet an kiseng oeu̯ander sain koeu̯ap laat hai kaik fer die qiblat     moet niet laat hai     kaik fer die hiemels det es niet ghoet     an es wāǧib oeu̯ap sain faamiltjies an oeu̯ap sain ghoeia feriendie batjah naa bai hem die     tewie kalimah šahādat     moet niet oeu̯ader fer hem moet batjah     nie meskien hai woeu̯arṭ koeu̯aat     aas hai koeu̯aat woeu̯arṭ esnie ghoetnie foeu̯ar hai doeu̯at     batjah sūrat yā sān bai hem maar     aghter hai doeu̯at an foeu̯ar ǵusl es makrūh batjah qur'ān bai hem     wanier hai doeu̯at maak fas met ien doek sain kaakebienie     an maak toe sain tewie oeghie     die ghienaghie wat maak die affirie batjah bismi llāh waʿalā millati rasūli llāh ṣallā llāhu ʿalaihi wasallam toet die ent     es mustaḥab begheraawie hastagh fer hem

[p. 125]

(Hy) laat een deel van (die) mense voor die vyande gaan (staan) en die voorganger met die ander deel van (die) mense maak van (die) gebed een buiging as hy reisiger is of in (die) môre-gebed is. En die voorganger maak twee buigings van (die) viervoudige gebed as hy gevestig is of in (die) aandgebed is. En (dan) gaan die deel wat die eerste deel van (die) gebed saam met die voorganger gemaak (het) voor die vyande (staan) en kom (na die) gebed die ander deel wat die eerste keer voor die vyande gaan (staan het) en nog niks van die gebed gemaak (het) nie. En die voorganger gee ‘Vrede!’ van sy gebed alleen. En na die voorganger se ‘Vrede!’ gaan hulle weer voor die vyande (staan) en kom vir gebed die eerste deel wat die eerste deel van die gebed saam met (die) voorganger gemaak (het) en hulle maak volkome van hulle se gebed wat¹ bly, sonder (om) die eerste Koranhoofstuk voor (te) dra. Dan kom ook die ander deel weer vir gebed en hulle maak volkome van hulle se gebed wat bly, met (om daardie hoofstuk) voor te dra. Kortom, ieder² een van die twee dele van mense gaan voor die vyande (staan) met ruiling in die middel van (die) gebed. As die mense vir vyande wegdros tydens die gebed of hulle ry of baklei tydens die gebed, word die gebed ongeldig. As die mense meer bang vir vyande is en hulle geen gebed op hierdie manier kan maak nie, moet hulle afsonderlik (die) gebed maak: (die) wat ry onder (die) ry. Hulle wys vir buiging en neerwerping; hulle se gebedsrigting is die kant waarheen hulle krag het om te kyk, as hulle nie vir die Kaäba kan kyk nie. (Dit) is nie geoorloof (om die) gebed-van-vrees (te) maak voordat die vyande oor die Moslems kom nie. Abū Yūsuf (het) gesê: ‘Dit is nie geoorloof (om die) gebed-van-vrees (te) maak na (die dood van) die apostel van Allah - mag Allah hom eer en groet - (nie)’, maar sy beslissing is nie reg (nie), want die metgeselle van die apostel van Allah (het) die gebed-van-vrees gemaak in Tabaristan, na (die dood van) die apostel van Allah in die tyd (dat) Omar kalief was.

Hierdie hoofstuk praat van vier soorte begrafnis-gebed.

Begrafnis (met in die Arabies 'n) a by die eerste letter is een dooie man; in die meervoud is (dit) baie dooie mense; begrafnis (met in die Arabies 'n) i by die eerste letter is ('n) katel³. Die mens wat gereed is om te sterf gee sy voorkop vir die gebedsrigting en laat hom lê op sy regtersy. As hy nie op sy regtersy kan lê nie, laat hom lê op sy rug en sit sy voete teenoor die gebedsrigting en sit 'n kussing onder sy kop, (so-)dat hy in die gebedsrigting kyk. Moenie dat hy na die hemel kyk (nie); dit is nie goed (nie). En (dit) is verpligtend vir sy familie (-lede) en vir sy goeie vriende (om) naby hom die twee uitsprake van (die) geloofsbelydenis voor (te) dra. Moenie vir hom beveel⁴ (dat hy dit) moet voordra nie; miskien word hy kwaad. (Dit) is nie goed as hy kwaad word (terstond) voor hy sterf nie. Dra hoofstuk 36 (van die Koran) by hom voor, maar nadat hy dood (is) en voor (die) wassing is Koranvoordrag by hom afkeurenswaardig. Wanneer hy dood (is), maak met 'n doek sy kakebene vas en maak sy twee oë toe. Diegene wat dié affêre maak, dra voor: ‘In die naam van Allah en op grond van die leer van Allah se apostel - mag Allah hom eer en groet’ tot die einde. (Dit) is gewens om hom haastig (te) begrawe,

1 Voeg die woord ‘wat’ in.

2 Lees ‘ieder’ i.p.v. ‘ander’.

3 Die vierde ‘soort’ is die meervoud, ‘katels’.

4 Eintlik: ‘order’.

[p. 126]

bifoeu̯arbijal rasūlu llāh oeu̯ader ṣoe     wanier miesie welhie waasien die doeu̯aia siet fer hem oeu̯ap kaatiel     beraant mijaang roeu̯ant oeu̯amhem au̯anie ghaal ien oeu̯af derie oeu̯af faif kier mierder aas     die es niet ghoet     maak toe sain laif fan naageltjie toet kenie an waasien oeu̯ander die ding wat fer hem toeghamaak het an setiek sain haant ien saak fan lienie boeu̯aitien die sak fer istinǧā'     an teriek oeu̯ait fer hem far sain kelierie an siet fer hem oeu̯ap die kaatiel     oeu̯ap sain roeu̯agh an laat sain foetie oewer die qiblat     an ghief fer hem abdast boeu̯aitien sepoel sain moent an boeu̯aitien sepoel sain nis maar farai an maak soekoen sain ṭaandie an liepes an niesghat soetjies met netie doek     waasien fer hem met u̯aaṭer ghakoek     met sidr sain belarie saam oeu̯af ghakoek met ḥurḍ sain woetiel     aas kerai     aasnie kerainie waasien met pierie u̯aaṭer waariem oeu̯af koeu̯at maar waariem es mier bieter     an waasien sain koeu̯ap an sain baart met die gheraas wat ghanoemt h̬iṭmī aas kanie karainie waas met siep     an laat lie fer hem oeu̯ap sain lenker     sai     daan waas sain rieghter sai fan niek toet foet toet die u̯aaṭer raak oeu̯ander sain lenker sai     daan laat lie fer hem oeu̯ap sain rieghter sai an waas sain lenker sai fan niek toet foet toet die u̯aaṭar raak oeu̯ander sain rieghter sai nau ien kier es foelkoem     daan laat die doeu̯aia siet an lieneg an farai sain boeu̯aik soetjies     aas ien fijoel ghait qoeu̯am oeu̯ait fan hem daan waas die pelek moenie waas sain jilie laifnie an moenie wier ghief abdast fer hemnie     daan wier laat lie fer hem oeu̯ap sain lenker sai     daan waas sain     rieghter sai fan niek toet foet toet die u̯aaṭar raak oeu̯ander sain lenker sai     daan laat lie fer hem oeu̯ap sain rieghter sai     daan waas sain lenker sai fan niek toet foet toet die u̯aaṭar raak sain rieghter sai nau die tewiedie kier es foelkoem     moenie wier laat siet fer hem oeu̯am teferai sain boeiknie     daan wier laat lie fer hem     oeu̯ap sain lenker sai     daan waas sain rieghter sai fan niek toet foet toet die u̯aaṭar raak oeu̯ander sain lenker sai     daan laat lie fer hem oeu̯ap sain rieghter sai     daan waas sain lenker sai fan niek toet foet toet die u̯aaṭar raak oeu̯ander sain rieghter sai nau die     dierdie kier es foelkoem     an maak doeroegh die doeu̯aia met ien sekoenie kelierie     an setoeroeu̯ai die ḥanūṭ wat dijoer makaar es met tewie oeu̯af derie ṣoert lieker roeu̯aik ghoet oeu̯ap sain koeu̯ap an oeu̯ap sain baart     an setoeroeu̯ai die kāfir oeu̯ap sain laif     paarts wat maak suǧūd yaʿnī die foeu̯ar koeu̯ap an die pien fan die     nies an die tewie handie an die tewie kanie an die tewie foetie     an moenie kaamnie sain haarienie an sain baartnie     an moenie     afsenai sain naagelsnie an sain haarienie     an moenie     afsenai sain fielnie aas noeghnie sunnat ghawiesnie     daan deraai die kafan oeu̯am die doeu̯aia     doeu̯aia man sain kafan wat sunnat es derie setiekie     die ieriestie setiek es ǧubbā     die ǧubba     es laang fan sain sekoeu̯ars toet sain foetie maar boeu̯aitien seliep an

[p. 127]

want die apostel van Allah beveel¹ so. Wanneer 'n mens die dooie wil was, sit (hy) vir hom op 'n katel; brand vesels² rondom hom on-ewe³ een of drie of vyf keer; meer as dit is nie goed (nie). (Hy) maak sy lyf toe van (sy) naeltjie tot (sy) knie en was onder die ding wat vir hom toegemaak het en steek sy hand⁴ in ('n) sak van linne afsonderlik (van) die sak vir verligting⁵. En (hy) trek vir hom vir sy klere uit en sit vir hom op die katel sy rug en laat sy voete teenoor die gebedsrigting. En (hy) gee vir hom die rituele wassing behalwe (die) spoel van sy mond en behalwe (die) spoel (van) sy neus, maar vryf en maak skoon sy tande en lippe en neusgat, soetjies met ('n) nat doek. (Hy) was vir hom met water, gekook met (die) lotusboom se blare saam of gekook met die wortels van alkaliese plante, as ('n mens dit) kry. As (jy dit) nie kry nie, was met suiwer water, warm of koud, maar warm is meer beter. En was sy kop en sy baard met die gras wat malva genoem word; as (jy dit) nie kan kry nie, was met seep. En laat vir hom op sy linker sy lê. Was dan f tot die water onder sy linker sy raak. Laat hom dan op sy regter sy lê en was sy linker sy van nek tot voet tot die water onder sy regter sy raak; nou is een keer volkome. Laat die dooie dan sit en leun en vryf sy buik soetjies. As 'n vuiligheid van hom uitkom, was dan die plek; moenie sy hele lyf was nie en moenie weer (die) rituele wassing vir hom gee nie. Laat hom dan weer op sy linker sy lê. Was dan sy regter sy van nek tot voet tot die water onder sy linker sy raak. Laat hom dan op sy regter sy lê. Was dan sy linker sy van nek tot voet tot die water sy regter sy raak; nou is die tweede keer volkome. Moenie hom weer laat sit om sy buik te vryf nie. Laat hom dan weer op sy linker sy lê. Was dan sy regter sy van nek tot voet tot die water onder sy linker sy raak.

Laat hom dan op sy regter sy lê. Was dan sy linker sy van nek tot voet tot die water onder sy regter sy raak; nou is die derde keer volkome.

En maak die dooie droog met 'n skoon kleed.

En strooi die reukwerk wat deurmekaar is met twee of drie soorte (van) lekker reukgoed op sy kop en op sy baard. En strooi die kamfer op sy liggaamsdele wat (die) neerwerping maak, naamlik die voorkop en die punt van die neus en die twee hande en die twee knieë en die twee voete. En moenie sy hare en sy baard kam nie. En moenie sy naels en sy hare afsny nie. En moenie sy (voor-)huid afsny as (hy) nog nie besny was nie. Draai dan die doodskleed om die dooie. ('n) Dooie man se doodskleed wat gebruik is (bestaan uit) drie stukke. Die eerste stuk is (die) hemp. Die hemp is lank, van sy skouers tot sy voete, maar sonder sleep en

1 Eintlik: ‘order’.

2 Maleis ‘miang’.

3 Lees ‘oeu̯anie ghaal’, on-egalig, i.p.v. au̯anie ghaal.

4 Die hand van die wasser.

5 Die sak wat die openinge van sekresie bedek.

[p. 128]

boeu̯aitien ghier an boeu̯aitien mau     die tewiedie setiek es 'izār     die dierdie setiek es lifāfat     die 'izār an die lifāfat es laang fan die miedel fan sain koeu̯ap toet sain foet     soemaghie ʿālims dieng maak ṣoerbaant fer ʿālim miesie es ghoet     doeu̯aia man sain kafan wat es kāfi es ghanoegh mender aas die esnie rieghnie es tewie setiekie     die ieriestie setiek es 'izār     die tewiedie setiek es lifāfat     die tewie es laang fan miedel fan sain koeu̯ap toet sain foetie     foerau sain kafan wat es sunnat es faif setiekie     die ieriestie setiek es dirʿ     die dirʿ es laang fan haar soekoeu̯ars toet haar foetie boeu̯aitien ghier an boeu̯aitien mau maar het seliep     die tewiedie setiek es h̬imār maak toe met die ghemaak haar koeu̯ap an niek an haar soekoeu̯ars nitṣoe miqnah     die dierdie setiek es 'izār     die fierdie setiek es lifāfat     die 'izār an lifāfat fer foerau oek es laang fan     miedel fan haar koeu̯ap toet haar foetie     die faiftie setiek es lap maak waas oeu̯ap die kafans oeu̯am haar laif an oeu̯ap haar boeu̯arstie     foerau sain kafan wat es ghanoegh mender aas die esnie rieghnie aas kanie helb es derie setiekie     die ieriestie setiek es 'izār     die tewiedie setiek es h̬imār     die dierdie setiek es lifāfat     die derie setiekie hoe laang es oeu̯ans ghasiekeriewie     ien die tait het noeu̯art ien kafan es ghanoegh     ien kafan alien es niet riegh boeu̯aitien noeu̯art     wietie kafan es mustaḥab     moenie siet doeu̯aia mannie maar det siet doeu̯aia man ien die kelierie wat     es ḥalāl fer man teriek an ien sain liewendagh ḥāl     die kafan     wat fan ḥarīr es oeu̯af fan muzaʿfar es oeu̯af fan muʿaṣfar es fer     doeu̯aia man es niet ḥalāl maar fer doeu̯aia foerau es ḥalāl     an beraant mijaang an wat ṣoefoeu̯art es an hau die kafans oeu̯ap die roeu̯aik oeu̯anie ghaal dierie oeu̯af faif oeu̯af siewie kier mier der aas     die es niet ghoet     foeu̯ar siet die doeu̯aia ien die kafans maak oepie die lifāfat oeu̯ap soekoenie deng     daan maak oepie die 'izār oeu̯ap die lifāfat     daan teriek an die ǧubba fer die doeu̯aia an siet fer     hem oeu̯ap die 'izār     daan roeu̯al oeu̯ap die 'izār fan sain lenker     sai     daar roeu̯al oeu̯ap die 'izār fan sain rieghter sai     daan     roeu̯al oeu̯ap die lifāfat nitṣoe die 'izār     doeu̯aia foerau teriek     an fer haar die ǧubba     an maak haar koeu̯ap haarie tewie felieghsels     laat lie oeu̯ap haar boeu̯ars oeu̯ap die ǧubba     soemaghie ʿālims ghasie maak haar koeu̯ap haarie derie felieghsels laat lie oeu̯ap haar roeu̯agh oeu̯ap die ǧubba maar die ieriestie fatwā es seterak     daan teriek an fer haar die h̬imār oeu̯ap die     ǧubba oeu̯ander die lifāfat an oeu̯ander die 'izār     koenoep waas     doeu̯aia man an foerau sain kafans met ien band aas miesie es baang saal oepie ghaan

diesie faṣl peraat fan maak ṣalāt oeu̯ap doeu̯aia muslims

maak ṣalāt oeu̯ap die doeu̯aia es farḍ oeu̯ap aldie muslims met kifāyat yaʿnī aas soemaghie fan hoeu̯aile maak ṣalāt oeu̯ap die doeu̯aia es ghanoegh

[p. 129]

sonder sy-snit en sonder moue. Die tweede stuk is (die) groot sluier. Die derde stuk is (die) omslagdoek. Die groot sluier en die omslagdoek is lank, van die middel van sy kop tot sy voete. Sommige geleerdes dink (dat dit) goed is om vir geleerde mense ('n) tulband (te) maak. ('n) Dooie man se doodskleed wat voldoende is, genoeg is - minder as dit is nie reg nie - is twee stukke. Die eerste stuk is (die) lang sluier. Die tweede stuk is (die) omslagdoek. Die twee is lank van (die) middel van sy kop tot sy voete. (Die) vrou se doodskleed, wat gebruiklik is, is vyf stukke. Die eerste stuk is (die) vroue-hemp. Die vroue-hemp is lank van haar skouers tot haar voete, sonder sy-snit en

sonder moue, maar het ('n) sleep. Die tweede stuk is (die) kopdoek; maak met die kopdoek¹ haar kop en nek en haar skouers toe soos (met 'n) sluier². Die derdie stuk is (die) lang sluier. Die vierde stuk is (die) omslagdoek. Die lang sluier en (die) omslagdoek vir ('n) vrou is ook van (die) middel van haar kop tot haar voete lank. Die vyfde stuk is ('n) lap; maak (dit) vas op die doodklere om haar lyf en op haar borste. (Die) vrou se doodskleed wat genoeg is - minder as die is nie reg nie - as ('n mens dit) nie kan help (nie) is drie stukke. Die eerste stuk is (die) lang sluier. Die tweede stuk is (die) kopdoek. Die derde stuk is (die) omslagdoek. Die drie stukke, hoe lank (hulle) is, (het) ons geskrywe. In die tyd (dat iemand) nood het, is een doodskleed genoeg. Een doodskleed alleen is nie reg buite nood (nie). Wit doodsklere is gewens. Moenie ('n) dooie man sit nie, maar dit:³ Sit ('n) dooie man in die klere wat vir ('n) man geoorloof is (om) aan (te) trek tydens sy lewendige toestand. Die doodskleed wat van sy is, of van 'n met saffraan gekleurde materiaal is, of van 'n (met 'n ander kleurstof) geel gekleurde materiaal is, is vir ('n) dooie man nie geoorloof (nie), maar vir ('n) dooie vrou is (dit) geoorloof. En brand vesels en wat sovoort is en hou die doodsklere op die reuk ('n) on-ewe (getal kere), drie of vyf of sewe keer; meerder as dié is nie goed (nie). Voor ('n mens) die dooie in die doodsklere sit, maak (jy) die omslagdoek oop op ('n) skoon ding. Maak dan die lang sluier oop op die omslagdoek. Trek dan vir die dooie die hemp aan en sit hom op die lang sluier. Rol dan die lang sluier van sy linker sy (se kant). Rol dan die lang sluier op van sy regter sy (se kant). Rol dan die omslagdoek netsoos die lang sluier. (Wat die) dooie vrou (betref), trek vir haar die hemp aan. En maak (van) haar kophare twee vlegsels. Laat (dié) op haar bors op haar hemp lê. Sommige geleerdes (het) gesê: ‘Maak (van) haar kophare drie vlegsels (en) laat (hulle) op haar rug lê, op die hemp’, maar die eerste beslissing is sterk. Trek dan vir haar die kopdoek op die hemp aan, onder die omslagdoek en onder die lang sluier. Knoop (die) dooie man en vrou se doodsklere met 'n band vas as ('n) mens bang is (dit) sal oopgaan.

Hierdie afdeling praat van (die) gebed maak oor dooie Moslems.

(Om die) gebed (te) maak oor die dooie is plig vir al die Moslems, met ‘plaasvervanging’, naamlik as sommige van hulle (die) gebed oor die dooie maak, is (dit) genoeg

1 Lees h̬imār i.p.v. ‘ghemaak’.

2 Lees miqnā i.p.v. miqnah.

3 Die bedoeling is, blykens die Arabies: Moenie die dooie man in ander klere sit as die wat vir hom tydens sy lewe geoorloof is nie.

[p. 130]

fer alghar     ṣalāt oeu̯ap die doeu̯aia sain šarṭs es tewie     die ieriestie šarṭ es die doeu̯aia moet muslīm wies kanie maak ṣalāt oeu̯ap doeu̯aia kāfirsnie     die tewiedie šarṭ es die doeu̯aia moet soekoen wies     aas maak ṣalāt oeu̯ap die doeu̯aia foeu̯ar waasien fer hem die ṣalāt esnie ǧā'iz nie     mier bietar aas alghar ander miesie oeu̯am tesetaan 'imām ien ṣalāt ǧanāzat es sulṭān     aghter sulṭān mier bieter aas ander es qāḍi     aghter qāḍi mier bieter aas ander es     ǧamāʿat sain 'imām     aghter ǧamāʿat sain 'imām es familtjie     fan faader sain kaant wat mier naabai es fer die doeu̯aia     daan wat mier naabai es aas ander familtjie boeu̯aitien faader befoeu̯arbijal faarlek faader es muqaddam es foeu̯ar fer kent an maskie kent es     mier naabai fer die doeu̯aia aas sain faader     het fer walī ghief permessien fer die ander miesie oeu̯am temaak ṣalāt ǧanāzat oeu̯ap     sain doeu̯aia     aas die ander miesie wat boeu̯aitien sulṭān an qāḍi an 'imāmu lḥayyī an walī es maak ṣalāt ǧanāzat boeu̯aitien permessien fan walī daan die walī kan wier maak ṣalāt ǧanāzat oeu̯ap die doeu̯aia aas walī welhie     aas die walī maak ṣalāt ǧanāzat oeu̯ap sain     doeu̯aia die ander miesie kanie wier maak ṣalāt ǧanāzat oeu̯ap die     doeu̯aia nie     aas siet fer doeu̯aia ien die qabar aghter ghawaasien fer hem boeu̯aitien ṣalāt ǧanāzat oeu̯ap hem maak ṣalāt oeu̯ap sain     qabar maa ṣoefijal miesie nie denknie hai es ghabars     'imām setaan fer ṣalāt ǧanāzat oewer ghalaik boeu̯ars fer doeu̯aia man an fer doeu̯aia foerau an batjah ien takbīr oeu̯am tabeghent ṣalāt     batjah     subḥānaka llāhumma wabiḥamdika watabāraka smuka wataʿālā ǧadduka waǧalla ṯanā'uka walā 'ilāha ǵairuka aghter die ieriestie takbīr     daan batjah die tewiedie takbīr     batjah allāhumma ṣallī ʿalā muḥammadin waʿalā 'āli muḥammadin kamā ṣallaita ʿalā 'ibrahīma waʿalā 'āli 'ibrahīma 'innaka ḥamīdun maǧīdun allahumma bārik ʿalā muḥammadin waʿalā 'āli muḥammadin kamā bārakta ʿalā 'ibrahīma     waʿalā 'āli ibrahīma innaka ḥamīdun maǧīdun aghter die tewiedie takbīr     muṣallī moet batjah duʿā' fer hem self an fer die doeu̯aia an fer aldie muslims aghter die dierdie takbīr     daan batjah die fierdie takbīr an batjah tewie salāmes boeu̯aitien ghaloeu̯ait haart aghter die fierdie takbīr     aas imām batjah faif takbīrs muqtadī moenie foelgh ien die faiftie takbīr nie     moenie batjah 'āyat qur'ān ien ṣalāt ǧanāzat nie bifoeu̯arbijal aldie 'aṣḥābs boeu̯aitien ibn ʿabbās ghamaak riwāyat ṣoe     an moenie batjah taḥiyyāt nie     an moenie oeu̯ap tiel tewie handie bai die takbīrsnie maar det tiel oeu̯ap tewie handie bai die ieriestie takbīr     an moenie feraagh ferghefnes fer baabetjie nie     an batjah ien ṣalāt ǧanāzat oeu̯ap doeu̯aia

[p. 131]

vir algar. (Die) gebed oor die dooie se voorwaardes is twee. Die eerste voorwaarde is: die dooie moet ('n) Moslem wees; (jy) kan nie (die) gebed oor dooie heidene maak nie. Die tweede voorwaarde is: die dooie moet skoon wees. As (jy die) gebed oor die dooie maak voor hom (te) was, is die gebed nie geoorloof nie. Meer beter as algar ander mense om (as) voorganger by (die) begrafnisgebed te staan is ('n) sultan. Na (die) sultan is ('n) regter meer beter as ander (mense). Na (die) regter is (die) vergadering se voorganger meer beter as ander. Na (die) vergadering se voorganger is (beter) familie van (die) vader se kant wat meer naby is aan die dooie. Dan wat meer naby is as ander familie, afgesien (van die) vader, want waarlik (die) vader het die voorrang, is voor vir (die) kind, ook al is (die) kind wat meer naby vir die dooie as (wat) sy vader (is). Dit (is)¹ vir (die) naasbestaande (om) permissie (te) gee vir die ander mense om (die) begrafnisgebed oor sy dooie te maak. As die ander mense, wat behalwe ('n) sultan en regter en plaaslike voorganger en naasbestaande is, (die) begrafnisgebed sonder permissie van (die) naasbestaande maak, dan kan die naasbestaande weer (die) begrafnisgebed oor die dooie maak, as (die) naasbestaande (dit) wil hê. As die naasbestaande (die) begrafnisgebed oor sy dooie maak, kan die ander mense nie weer (die) begrafnisgebed oor die dooie maak nie. As ('n mens) vir ('n) dooie in die graf sit nadat (hy) vir hom gewas (het) sonder begrafnisgebed oor hom, maak (dan die) gebed op sy graf, maar (in) sover (as) mens nie dink hy het gebars nie. (Die) voorganger staan vir (die) begrafnisgebed regt teenoor (die) bors vir ('n) dooie man en vir ('n) dooie vrou en dra een lofprysing om (die) gebed te begin voor. Dra voor ‘Lof aan u, o Allah en in u roem en geseën is u naam en verhewe is u grootheid en magtig u lofspraak en daar is geen god behalwe u’ na die eerste lofprysing. Dra voor ‘o Allah gee eer aan Mohammed soos u eer gegee het aan Abraham en aan die familie van Abraham; waarlik u is geloof, verheerlik; o Allah seën Mohammed en die familie van Mohammed soos u Abraham en die familie van Abraham geseën het; waarlik is u geloof, verheerlik’ na die tweede lofprysing. (Die) bidder moet (die) smeekgebed vir homself en vir die dooie en vir al die Moslems na die derde lofprysing voordra. Dan dra (hy) die vierde lofprysing voor en dra twee ‘Vrede's’ voor sonder hard geluid na die vierde lofprysing. As (die) voorganger vyf lofprysings voordra, moet die volgeling nie met die vyfde lofprysing volg nie. Moenie ('n) Koranvers tydens (die) begrafnisgebed voordra nie, want al die metgeselle (van die profeet) behalwe Ibn Abbas het so oorgelwer. Moenie groete voordra nie. En moenie (die) twee hande by die lofprysings optel nie, maar dit:² tel (die) twee hande op by die eerste lofprysing. En moenie vergifnis vir ('n) babatjie vra nie. En dra voor tydens (die) begrafnisgebed oor ('n) dooie

1 Lees: ‘det’ in plaas van ‘het’.

2 Soveel as ‘behalwe dat 'n mens die twee hande optel by die eerste lofprysing’.

[p. 132]

baabetjie fan ḏukūr aghter allāhumma ǵfir liḥayyinā wamayyitinā wašāhidinā waǵā'ibinā waṣaǵīrinā wakabīrinā waḏakarinā wa'uṯnānā allāhumma man 'aḥyaitahu minnā fa'aḥyihu ʿalā l'islām waman tawaffaitahu minnā fatawaffahu ʿalā l'īmān die allāhumma ǧʿalhu lanā faraṭan allāhumma ǧʿalhu lanā 'aǧran waḏuhran waǧʿalbu lanā šāfiʿan mušaffaʿan daan batjah rabbī ǵfir lī waliwālidaya walilmu'minīna walmu'mināti waliǧamīʿi lmuslimīna walmuslimāti l'aḥyā'i minhum wal'amwāti biraḥmatika yā 'arḥama rrāḥimīna     batjah ien ṣalāt ǧanāzat oeu̯ap doeūaia baabetjie fan 'ināṯ aghter allāhumma ǵfir liḥayyitinā wamayyitinā wašāhidinā waǵā'ibinā waṣaǵīrinā wakabīrinā waḏakarinā wa'unṯānā allāhumma man 'aḥyaytahu minnā fa'aḥyihu ʿalā l'islāmi waman tawaffaitahu minnā fatawaffahu ʿalā l'īmān die allāhumma ǧʿalhā lanā faraṭan allāhumma ǧʿalhā lanā 'aǧran waḏuh̬ran waǧʿalhā lanā šāfiʿatan mušaffiʿatan     daan batjah rabbī ǵfir lī waliwālidaya walilmu'minīna walmu'mināti waliǧamīʿi lmuslimīna     walmuslimāti l'aḥyā'i minhum wal'amwāti biraḥmatika yā 'arḥama     rrāḥimīna     wie qoeu̯am an fang 'imām ien ṣalāt ǧanāzat aghter     'imām ghabatjah soemaghie takbīrs hai moenie batjah die takbīrsnie     belaif setel toet 'imām batjah die ander takbīr daan hai batjah takbīr     saam mat 'imām     wanier 'imām kelaar es met die ṣalāt ǧanāzat hai maak foelkoem fan die ṣalāt wat ferloep es     ṣalāt ǧanāzat     es niet ǧā'iz met rai oeu̯af met siet boeu̯aitien riedie nie bai die dalīl wat ghanoemt istiḥsān     es makrūh maak ṣalāt ǧanāzat ien ǧamāʿat     sain masǧid aas het die mayyit ien die masǧid yaʿnī wie maak ṣalāt     ǧanāzat oeu̯ap die doeu̯aia ien die masǧid kanie kerai beloeu̯aning     ien dagh 'āh̬irat nie     aas het die mayyit boeu̯aite kaant die masǧid 'imām an ǧamāʿat waas ien die masǧid ʿālims ghamaak ih̬tilāf     ṣalāt ǧanāzat es nie riegh nie oeu̯ap ien paart fan laifnie maar aas kerai mier aas haalf oeu̯af haalf die koeu̯ap saam moet waasien     an siet ien kafan an maak ṣalāt ǧanāzat oeu̯ap hem an siet ien qabar     an ṣalāt ǧanāzat es nie rieghnie oeu̯ap die doeu̯aia wat esnie naabainie     an wat baabetjie maak ghaloeu̯ait aghter boerie daan hai doeu̯at moet waasien fer hem an ghief naam fer hem an moet maak ṣalāt ǧanāzat oeu̯ap hem     aas hai boerie boeu̯aitien ghaloeu̯ait     yaʿnī doeu̯at ghaboerie moet waasien fer hem bai riegh fatwā an     siet fer hem ien setekie lienie daan siet ien die qabar     moenie ṣalāt ǧanāzat maak oeu̯ap hemnie bifoeu̯arbijal riwāyat ṣahābat ǧābirin     raḍiya llāhu ʿanhu es ṣoe     aas muslim miesie berieng oeu̯ait ien     kāfir kelainie kent saam met ien fan sain faader oeu̯af moeder daan die kent doeu̯at ien muslim laant moenie ṣalāt ǧanāzat maak oeu̯ap     hemnie     maar det maak ṣalāt ǧanāzat oeu̯ap ham aas woeu̯arṭ     muslim ien fan sain faader oeu̯af moeder daan die kent doeu̯at moet

[p. 133]

babatjie van manlik geslag na ‘o Allah vergeef die van ons wat dood is en wat lewend is, aanwesig of afwesig, groot of klein, manlik of vroulik; o Allah, wie u laat lewe van ons, laat hom lewe in die Islam, en wie u wegneem, neem hom weg in die geloof’ die (volgende bede:) ‘o Allah, maak hom vir ons tot een wat voorgegaan het; o Allah, maak hom vir ons 'n onderpand en voorraad, en maak hom vir ons 'n erkende voorspraak’ - dra dan voor ‘My Heer, vergeef my en my twee ouers en die gelowige manne en vroue, en die geheel van die manlike en vroulike Moslems, die van hulle wat lewe en die wat dood is, deur u barmhartigheid, o barmhartigste van die barmhartiges’. Dra voor by die begrafnisgebed oor ('n) babatjie van vroulik geslag na ‘o Allah vergeef die van ons wat dood is en wat lewend is, aanwesig of afwesig, groot of klein, manlik of vroulik; o Allah, wie u laat lewe van ons, laat hom lewe in die Islam, en wie u wegneem, neem hom weg in die geloof’ die (volgende bede:) ‘o Allah, maak haar vir ons tot 'n onderpand en voorraad, en maak haar vir ons 'n erkende voorspraak’. Dra dan voor ‘My Heer, vergeef my en my twee ouers en die gelowige manne en vroue, en die geheel van die manlike en vroulike Moslems, die van hulle wat lewe en die wat dood is, deur u barmhartigheid, o barmhartigste van die barmhartiges’. Wie kom en (die) voorganger vang tydens die begrafnisgebed nadat (die) voorganger sommige lofprysings voorgedra (het), hy moet die lofprysings nie voordra nie, (maar) stil bly tot (die) voorganger die ander lofprysing voordra; dan dra hy (die) lofprysing saam met (die) voorganger voor. Wanneer (die) voorganger klaar is met die begrafnisgebed, maak hy wat van die gebed verloop het volkome. (Die) begrafnisgebed is nie geoorloof met ry of sit sonder rede nie volgens die bewys wat ‘goedkeuring’ genoem (word). (Dit) is afkeurenswaardig (om die) begrafnisgebed in (die) vergadering se moskee (te) maak as ('n mens) die dooie in die moskee het, naamlik¹ ‘Wie (die) begrafnisgebed oor die dooie in die moskee maak, kan op (die) laaste dag geen beloning kry nie’. As (mens) die dooie buitekant die moskee het (en die) voorganger en (die) vergadering in die moskee was, (het die) geleerdes meningsverskil gemaak. (Die) begrafnisgebed is nie reg op 'n deel van (die) lyf nie, maar as (mens) meer as (die) helfte of (die) helfte kry, die kop saam, moet (jy dit) was en in doodklere sit en (die) begrafnisgebed oor hom maak en (hom) in ('n) graf sit. En (die) begrafnisgebed is nie reg oor die dooie wat nie naby is nie. En ('n) babatjie wat geluid maak nadat (hy) gebore (is en) dan sterf, (jy) moet vir hom was en vir hom ('n) naam gee en (die) begrafnisgebed oor hom maak. As hy gebore (is) sonder geluid, naamlik dood gebore (is), moet (jy) vir hom was volgens (die) regte beslissing en vir hom in ('n) stukkie linne sit (en hom) dan in die graf sit. Moenie (die) begrafnisgebed oor hom maak nie, want die oorlewering van die metgesel Ǧabir - mag Allah 'n welbehae aan hom hê - is so. As Moslem mense 'n heidense kleine kind saam met een van sy vader of moeder uitbring (en) die kind dan sterf in (die) Moslem land, moet (mens) geen begrafnisgebed oor hom maak nie. Maar dit: maak (die) begrafnisgebed oor hom as een van sy vader of moeder Moslem word (en) die kind dan sterf; (mens) moet (die) begrafnisgebed oor hom

1 Blykens die Arabiese teks word hier 'n oorlewering van Abū Huraira oor wat die profeet gesê het aangehaal.

[p. 134]

maak ṣalāt ǧanāzat oeu̯ap hem     oeu̯af woeu̯arṭ muslim die kent self ien die tait hai karai ʿaql yaʿnī hai waas niegie oeu̯af tien djaar oeu̯at daan hai doeu̯at moet maak ṣalāt ǧanāzat oeu̯ap hem     oeu̯af     nie berieng oeu̯ait gha'ien fan sain faader oeu̯af moeder saam met     die kentnie maar berieng oeu̯ait die kent fan kāfir laant alien yaʿnī     boeu̯aitien faader an moeder daan hai doeu̯at moet maak ṣalāt ǧanāzat oeu̯ap hem     aas muslim sain faameltjie wat kāfir es doeu̯at     die muslim waasien die kāfir nitṣoe waasien fejoel ghiet an siet fer hem ien setiekie lienie an ghoeu̯ai wiegh fer hem ien ghaṭ oeu̯af ghief die     doeu̯aia kāfir fer ander kāfir oeu̯am tebegheraawie     es sunnat die man wat daragh die ǧanāzat beghent daragh fan foeu̯ar kaant fan die ǧanāzat yaʿnī siet foeu̯ar kaant fan ǧanāzat oeu̯ap sain rieghter sekoeu̯ar     daan siet aghter kaant fan die ǧanāzat oeu̯ap sain rieghter     sekoeu̯ar     daan siet foeu̯ar kaant fan die ǧanāzat oeu̯ap sain lenker soekoeu̯ar     daan siet aghter kaant fan die ǧanāzat oeu̯ap sain lenker soekoeu̯ar     miesie loep hastagh met die mayyit toet naa die qubūr boeu̯aitien deraaf an boeu̯aitien seketal die mayyit     an loep aghter die ǧanāzat es mier bieter aas loep foeu̯ar die ǧanāzat     ibn masʿūd raḍiya llāhu ʿanhu ghasie nitṣoe farḍ salāt es mier bieter aas sunnat     ṣalāt     wanier miesie berieng toet die doeu̯aia sain qabr es makrūh miesie siet foeu̯ar miesie berieng au̯af die mayyit fan miesie sain niegie

     gheraawie qabr toet boeu̯ars aas ien man sain hoeghtie es mier     bieter     an hoeu̯al oeu̯ait fan oeu̯ander bai die qiblat kant     aas die ghoeroeu̯ant niet seteriek es bau mijaur fan banie roeu̯ant oeu̯am terent die doeu̯aia kan ghaat oeu̯ander     af berieng die doeu̯aia     ien die qabr naa die qiblat kaant     die man wat siet die doeu̯aia ien qabr batjah bismi llāhi waʿalā millati rasūli llāhi     an maak toe foerau sain qabr met ien laakin oeu̯af wat ṣoe foeu̯arṭ es ien die tait berieng af die doeu̯aia foerau ien die qabr     es niet noedagh     maak toe doeu̯aia man sain qabr     an ghief doeu̯aia man an foerau ghoeroeu̯aṭ an qalien sain ghasiegh fer die qiblat yaʿnī laat lie fer     hem oeu̯ap sain rieghter sai laat sain ghasiegh an sain foeroeu̯ant fer     die qiblat     an kinoeu̯ap loeu̯as die bant wat faas ghamaak met die kafans     moenie beriengnie sain hand oeu̯ander sain kaakbien sietnie     an maak toe aghter die doeu̯aia ien die laḥad met rau baksetien oeu̯af met ghoeroenie foer     es makrūh maak toe met     ghaarie baksetien an es makrūh maak toe met hoeu̯at     an ghoeu̯ai wiegh ien die qabr kelai toet woeu̯arṭ foel     an maak hoegh die     qabr oeu̯am tarent ien sepaan     moenie fierkaan tagh maaknie

     es makrūh bau die qabr aghter ghawoeu̯arṭ foel met kaalk an met ghaarie baksetein an met hoeu̯at befoeu̯ar bijal det es niet noedagh     maak oeu̯an koeu̯astie boeu̯aitien riedie     moenie siet tewie     doeu̯aia miesie ien wāḥid qabir maar det siet fer ien riedie     an     moenie oeu̯ait haal die doeu̯aia fan qabr nie maar det moet haal     die doeu̯aia oeu̯ait die qabr aas die ghoeroeu̯ant ander miesie sain     an hoeu̯aile nie ghief permesien nie     es makrūh teraap oeu̯ap     die qabir an siet oeūap die qabr an selaap oeu̯ap die qabr an maak     ṣalāt bai die qabr die alghr es makrūh

diesie bāb peraat fan šahīd an fan sain ǧanāzat

šahīd es die muslim wat doeu̯at maak fer hem die kāfirs wat bakelai     met muslims sain koenieng oeu̯af doeu̯at maak fer hem die ander     muslims wat nie loeu̯aister fer muslims sain koeniengnie oeu̯af doeu̯at

[p. 135]

maak. Of (as) die kind self Moslem word in die tyd (dat) hy verstand kry, naamlik (as) hy nege of tien jaar oud was (en) hy dan sterf, moet (mens die) begrafnisgebed oor hom maak. Of (as hulle) geeneen van sy vader of moeder saam met die kind uitbring nie, maar die kind alleen uitbring van ('n) heidense land, naamlik sonder vader en moeder (en) hy dan sterf, moet (mens die) begrafnisgebed oor hom maak. As ('n) Moslem se familie(lid) wat heiden is sterf, was die Moslem die heiden netsoos (jy) vuiligheid was en sit vir hom in ('n) stukkie linne en gooi vir hom weg in ('n) gat, of gee die dooie heiden vir ('n) ander heiden om te begrawe. (Dit) is gebruik (dat) die man wat die lykbaar dra aan (die) voorkant van die lykbaar begin (om te) dra, naamlik (hy) sit (die) voorkant van (die) lykbaar op sy regter skouer. Dan sit (hy die) agterkant van die lykbaar op sy regter skouer. Dan sit (hy die) voorkant van die lykbaar op sy linker skouer. Dan sit (hy die) agterkant van die lykbaar op sy linker skouer. Mense loop haastig met die dooie tot aan die graftes, sonder (om te) draf en sonder (om) die dooie (te) skud. En (om) agter die lykbaar (te) loop is meer beter as (om) voor die lykbaar (te) loop. Ibn Masʿūd - mag Allah 'n welbehae aan hom hê - (het) gesê: ‘Netsoos ('n) plig-gebed meer beter is as ('n) gebruiklike gebed’. Wanneer mense (die oorledene) tot die dooie se graf bring, is (dit) afkeurenswaardig (dat) mense sit voor mense die dooie van mense se nekke afbring. Grawe (die) graf tot (die) bors (-hoogte); as (dit) 'n man se hoogte (is), is (dit) meer beter. En hol uit van onder aan die gebedsrigting (se) kant. As die grond nie sterk is (nie), bou (dan 'n) muur van binne rond, omtrent (dat) die dooie (daar) onder kan gaan. Bring die dooie af in die graf na die gebedsrigting (se) kant. Die man wat die dooie in (die) graf sit dra voor: ‘In die naam van Allah en op die godsdiens van die apostel van Allah’. En maak ('n) vrou se graf toe met 'n laken of wat so voort is in die tyd (dat hulle) die dooie vrou afbring in die graf. (Dit) is nie nodig (om die) dooie man se graf toe (te) maak (nie). En gee (die) dooie man en vrou, groot en klein, se gesig vir die gebedsrigting, naamlik laat vir hom lê op sy regter sy dat sy gesig en sy front na die gebedsrigting (is). En knoop los die band wat met die doodsklere vasgemaak (is). ('n Mens) moet sy hand nie onder sy kakebeen bring nie¹. En maak agter die dooie in die syholte toe met rou stene of met groen voer. (Dit) is afkeurenswaardig (om dit) toe (te) maak met gebakte steen en (dit) is afkeurenswaardig (om dit) met hout toe (te) maak. En gooi weg in die graf klei tot (dit) vol word. En maak die graf omtrent een span hoog. Moenie (dit) vierkantig maak nie. (Dit) is afkeurenswaardig (om) die graf nadat (dit) vol geword (het) met kalk en met gebakte stene en met hout te bou, want dit is nie nodig om sonder rede onkoste (te) maak (nie). Moenie twee dooie mense in een enkele graf sit (nie), maar dit: sit (hulle daarin) vir 'n rede². En moenie die dooie uit (die) graf uithaal nie, maar dit: (jy) moet die dooie uit die graf haal as die grond ander mense s'n is en hulle geen permissie gee (om dit daar te laat) nie. (Dit) is afkeurenswaardig (om) op die graf (te) trap en (om) op die graf (te) sit en (om) op die graf (te) slaap en (om die) gebed by die graf (te) maak; dié algar³ is afkeurenswaardig.

Hierdie hoofstuk praat van (die) martelaar en van sy begrafnis. Martelaar is die Moslem vir wie die heidene wat met (die) Moslems se koning baklei, doodmaak of vir wie die ander Moslems wat nie vir (die) Moslems se koning luister nie dood maak,

1 Die ‘siet’ (sit) is 'n variant van ‘bring’.

2 Soveel as: ‘behalwe as dit noodsaaklik is’.

3 Lees: ‘alghar’.

[p. 136]

maak fer hem roebers oeu̯af miesie karai fer hem doeu̯at ien oeu̯arlegh pelek     yaʿnī muslims baklie met kāfirs saam daan kerai ien     muslim doeu̯at ien die pelek an het oeu̯ap sain laif saawel oeu̯af ander sain mierkie     die doeu̯aia muslim es riegh šahīd an het oeu̯ap     sain laif sijar mierkie     oeu̯af doeu̯at maak fer hem ander muslim met oeu̯an riegh an niet woeu̯arṭ wāǧib met doeu̯at maak fer hem     kiettjs     die faif ṣoert fermoertes es riegh šahīd     daan siet     die šahīd ien die kafan an maak ṣalāt ǧanāzat oeu̯ap hem     an moenie waas fer hemnie an siet fer hem ien die qabr met sain beloed     an met sain kelierie     maar det berieng oeu̯ait die ghoedrieng wat es niet fan kafan sain ṣoertnie nitṣoe fiel kelierie an nitṣoe die kelierie wat ghasetoeu̯ap es met kaboeu̯ak an nitṣoe h̬uf an nitṣoe oeu̯arliegh     sain ghoeroeu̯ai sekap     siet ander lienie oeu̯ap sain kelierie oeu̯am temaak kafan fer hem aas die kelierie es niet ghanoegh fer die kafan     an maak miender aas die kelierie tefijal es fer die kafan     pas oeu̯ap fer die kafan wat sunnat es     aas het die fermoeu̯art kelainie kent oeu̯af ghiek miesie oeu̯af het ǧanābat oeu̯af het ḥaiḍ oeu̯af het     nifās moet waasien fer hoeu̯aile     an waasien die man wat miesie maak doeu̯at fer hem ien setaat an es oeu̯an doeu̯aidlek waarlek die fermoeu̯art miesie ghamaak doeu̯at fer hem aasperies oeu̯an riegh     an oekṣoe moet waas die fermoeu̯art aas kerai bajaang sier ien 'ahl ḥarb sain oeu̯arliegh daan miesie berieng fer hem oeu̯ait daan hai iet oeu̯af hai dirieng oeu̯af ferberoeu̯aik mirsainie oeu̯af ferkoep ien     dieng oeu̯af koep ien dieng oeu̯af belaif liewendagh mier aas half dagh daan hai doeu̯at moet waas fer hem bai 'abā yūsuf     oeu̯af ghaloep oeu̯ap die sier kerai man ṣalāt sain tait die man het noegh ʿaql oeu̯af     bau oeu̯ap hem     wie miesie maak doeu̯at fer hem hainie     lijoeu̯aster fer sulṭānnie daan hai bakelai oeu̯af maak roeu̯aber wierk waasien fer hem an moenie maak ṣalāt ǧanāzat oeu̯ap hemnie     soemaghie ʿālims ghasie moenie waas fer hem nie nitṣoe nie     maak ṣalāt oeu̯ap hemnie     an maak ṣalāt ǧanāzat oeu̯ap die man wat maak fer hem salf doeu̯at

diesie bāb peraat fan maak ṣalāt binie ien die kaʿbat     farḍ an sunnat ṣalāts ien die kaʿbat es riegh     wie laat sain roegh ien die kaʿbat     fer ṣalāt fer 'imām sain roegh es riegh     aas laat sain roegh fer     'imām sain ghasiegh es niet riegh befoeu̯arbijal setaan fer ṣalāt foeu̯ar die 'imām     an es makrūh laat sain ghasiegh fer 'imām sain     ghasiegh befoeu̯arbijal hai setaan fer ṣalāt oeu̯awer ṣūrat     aas     miesie setaan fer ṣalāt ḥalqat roeu̯ant die kaʿbat nitṣoe rieng 'imām     waas ien die kaʿbat es riegh     aas het die 'imām boeu̯aite kaant die kaʿbat die man sain ṣalāt es riegh wat die man ien die pelek es mier naabai fer die kaʿbat aas die 'imām yaʿnī die ma'mūman wat es mier naabai fer die kaʿbat aas die 'imām sain ṣalāt es riegh aas die 'aqrab es nie ien 'imām sain kaantnie     ṣalāt es riegh oeu̯ap kaʿbat sain     pelaat maar es makrūh befoeu̯arbijal rasūlu llāh ṣalla llāhu taʿālā     alaihi wasallam biliet

[p. 137]

of wat rowers¹ doodmaak of wat mense dood vind in ('n) plek (van) oorlog. Naamlik: Moslems baklei saam met heidene (en) kry dan 'n Moslem dood op dié plek en (hy) het op sy lyf ('n) sabel of ander (wapen) se merke. Die dooie Moslem is ('n) regte martelaar en het op sy lyf seer merke. Of vir wie ander Moslems doodmaak met onreg, (waarby dit) nie verpligtend word om vir (die) doodmaak van hom bloedprys² te aanvaar nie - dié vyf soorte vermoordes is regte martelaars. Sit dan die martelaar in die doodsklere en maak (die) begrafnisgebed oor hom. En moenie vir hom was nie en sit vir hom in die graf met sy bloed en met sy klere. Maar dit: bring uit die goeters wat nie van doodsklere se soort is nie, soos klere van vel en soos die klere wat (op) gestop is met kapok en soos leersokkies en soos oorlog se gereedskap³. Sit ander linne op sy klere om doodsklere vir hom te maak, as die klere nie genoeg vir die doodsklere is (nie). En maak minder (klere) as die klere teveel is vir die doodsklere. Dra sorg vir die doodsklere wat gebruiklik is. As (jy) die vermoorde het (wat 'n) kleine kind (is) of ('n) gek mens of (wat) groot onreinheid het of menstruasie het of ‘bevalling’, moet (jy) vir hulle was. En was die man wat mense doodmaak in ('n) stad en (van wie dit) onduidelik is (of) ('n) mens die vermoorde ekspres, (in) onreg, doodgemaak (het). En ook so moet (jy) die vermoorde was as (hy) baie seer gekry het in die nie-Moslems se oorlog (en) mense dan vir hom uitbring (en) hy dan eet of drink of medisyne gebruik of 'n ding verkoop of 'n ding koop of lewend bly meer as ('n) halwe dag (en) dan sterf; (jy) moet vir hom was volgens Abū Yūsuf. Of (as) oor die man (wat) seer kry (die) gebed se tyd verloop (terwyl) die man nog bewussyn het, of oor hom bou⁴. (Hy) vir wie mense doodmaak (omdat) hy nie vir (die) sultan luister nie (en) dan baklei of rower-werk⁵ maak, was vir hom en moenie (die) begrafnisgebed oor hom maak nie. Sommige geleerdes (het) gesê: ‘Moenie vir hom was nie; netso nie oor hom (die) gebed maak nie’. En maak (die) begrafnisgebed oor die man wat vir homself doodmaak.

Hierdie hoofstuk praat van (die) maak (van die) gebed binne-in die Kaäba.

Plig(-gebed) en gebruiklike gebede in die Kaäba is reg. Wie sy rug in die Kaäba vir (die) gebed teenoor (die) voorganger se rug laat, is reg. As (hy) sy rug teenoor (die) voorganger se gesig laat, is (hy) nie reg (nie), want (hy) staan vir (die) gebed voor die voorganger. En dit is afkeurenswaardig (dat hy) sy gesig teenoor (die) voorganger se gesig laat, want hy staan vir (die) gebed (teen)oor (die) ry. As mense vir (die) gebed in 'n sirkel staan, rond die Kaäba, netsoos ('n) ring (en die) voorganger was in die Kaäba, is (dit) reg. As (hulle) die voorganger buitekant die Kaäba het, is die man se gebed reg wat (betref) die man op die plek (wat) meer naby vir die Kaäba is as die voorganger, naamlik: die gemeentelid wat meer naby vir die Kaäba is as die voorganger, sy gebed is reg as die meer nabye nie aan (die) voorganger se kant is nie. Gebed is reg op (die) Kaäba se plat (dak), maar is afkeurenswaardig, want die apostel van Allah - mag Allah, hy is verhewe, hom eer en groet - (het dit) belet.

1 Eintlik: ‘robbers’.

2 Vergelyk Engels ‘quits’.

3 Eintlik ‘gerei-skap’?

4 Blykens die Arabies is bedoel: ‘of as hulle hom in 'n tent of huis opneem’.

5 Eintlik: ‘robber-werk’.

[p. 138]

diesie kitāb peraat fan zakāt     sain maʿnā ien ʿarab ṭaal es temaak soekoen     ien agāma es die zakāt es ghief ien paart fan sain aighen doeu̯am die paart es doeu̯aidlek ien agāma fer die muslim wat aarem es wat es niet fan hāšimī sain ghawiesienie selaaf     ien die tait     die ariem muslim sain nafaqat ferloep fan ghiefer fan aldie kaantie     ghief die zakāt fer saik allāhu taʿālā alien     zakāt woeu̯arṭ wāǧib met faif šarṭs     die ieriestie es ʿaqal     die tewiedie es bulūǵ     die dierdie es 'islām     die fierdie es ḥurrīyat     die faiftie es hai     waas aigenaar fer niṣāb oeu̯amterent ien djaar die niṣāb waas ferai     fan sekoelt an die niṣāb waas ferai fan sain affirie wat noedagh es     fer hem an fer die miesie wat oeu̯ander sain beroeu̯asten es die niṣāb es fermierder an maskie die niṣāb noeghnie fermeirder nie maar kan woeu̯arṭ fermeirder die niṣāb waas aighendoeu̯am foelkoem     zakāt es niet wāǧib oeu̯ap ghiek miesie nie an oeu̯ap kilainie kentnie an     oeu̯ap kāfir miesie nie an oeu̯ap selaaf miesie nie an oeu̯ap niṣāb sain aigenaar nie aas ien djaar niet ferloep es oeu̯ap die niṣābnie     an zakāt es nie wāǧib oeu̯ap mukātab miesie nie     an zakāt es nie     wāǧib oeu̯ap sekoeu̯aldenaar nie aas miesie welhie die soekoelt ien oeu̯amterenta die soekoelt zakāt es nie wāǧib     en zakāt es niet     wāǧib fan mār ḍimāl     māl ḍimār es die ghoedrieng wat ferloeu̯ar es an es die ghoedrieng wat ghafal ien diesie en es die ghoedrieng     wat miesie anghaniem met dewieng die aigenaar het niet ghatoeu̯aigie     es die ghoedrieng wat hai ghabegherawie ien feroestie laant     daan hai ferghiet die pelek     an es die ghoedrieng wat sulṭān anghaniem met oeu̯anriegh     en es die soekoelt het ghawies soekoel dienaar oensterai an liener het niet ghatoeu̯agie oeu̯ap die soekoeltnie     zakāt es wāǧib ien die soekoelt die sekoeldienaar biekent waas raik oeu̯af waas ariem oeu̯af waas bankoeu̯aroeu̯at met qādi sain     noeu̯ates oeu̯af die soekoeldienaar oeu̯an seterai het oeu̯ap die soekoelt ghatoeu̯aigie oeu̯af qādi wiet die soekoelt     an zakāt es wāǧib ien     die ghoedrieng wathai ghabegharaawie ien sain hoeu̯ais daan hai     ferghiet die pelek ien die ghoedrieng wat hai ghabegharaawie ien sain tijoen oeu̯af ien sain fienigart ʿālims ghamaak ih̬tilāf     moet ghief zakāt fan soekoelt ien die tait hai kerai die soekoelt     an ghief zakāt fan handelrai oeu̯amterent niṣāb es ien die tait hai kerai fan die perais fiertagh dirhem ghief ien dirhem     an ghief zakāt fan die ghoedrieng sain perais wat esnie fan handelrainie ien die tait hai kerai oeu̯amterent niṣāb     an ghief zakāt fan die dieng wat es niet aighendoeu̯am     sain perais ien die tait hai kerai oeu̯amterent niṣāb an belaif oeu̯amterent ien djaar oeu̯ander sain hand     es šarṭ oeu̯amtaghief zakāt maak niyyat ghalaik ghief die zakāt oeu̯af maak niyyat ghalaik haal oeu̯ait     die zakāt fan sain ghoedrieng     aas ghief aldie zakāt wat woeu̯arṭ wāǧib oeu̯ap hem an hai niet ghamaak niyyat fer zakāt yaʿnī hai     ghaghief boeu̯aitien mienig fer zakāt die zakāt fal af     aas hai     ghief ien paart fan die zakāt die ander paart fan zakāt niet fal af fan

[p. 139]

Hierdie boek praat van godsdienstige belasting.

Sy betekenis in (die) Arabiese taal is (om) skoon te maak. In (die) godsdiens is die belasting (om te)¹ gee 'n deel van sy eiendom - die deel is duidelik in (die) godsdiens - vir die Moslem wat arm is, wat nie van (die) Hāšimiet se gewese slaaf is (nie); solank as die arm Moslem se onderhoud van (die) gewer van al die (familie-kante afkom², gee (daardie gewer) die belasting vir (die) saak (van) Allah - hy is verhewe - alleen. Belasting word verpligtend onder vyf voorwaardes. Die eerste is verstand. Die tweede is meerderjarigheid. Die derde is Islam. Die vierde is vryheid. Die vyfde is: hy was eienaar van belasbare besit omtrent een jaar (terwyl) die belasbare besit vry van skuld was en die belasbare besit vry was van sy affêre wat nodig is vir hom en vir die mense wat onder sy berusting is (en) die belasbare besit is vermeerder, ook al (het) die belasbare besit nog nie vermeerder nie, maar kan vermeerder word (en) die belasbare besit volkome eiendom was. Belasting is nie verpligtend vir ('n) gek mens nie en vir ('n) kleine kind nie en vir ('n) heidense mens nie en vir ('n) mens (wat) slaaf (is) nie en vir belasbare besit se eienaar as een jaar oor die besit nie verloop het nie. En belasting is nie verpligtend vir ('n) mens (wat) kontrak-slaaf (is) nie; en belasting is nie verpligtend vir ('n) skuldenaar as mense die skuld wil hê; in omtrent die (bedrag van die) skuld is belasting nie verpligtend (nie). En belasting is nie verpligtend van onsekere besit³ (nie). Onsekere besit is die goedere wat verloor is en is die goedere wat in die see geval (het) en is die goedere wat mense met dwang geneem (het), (sodat) die eiënaar geen getuies het nie. (Dit) is (ook) die goedere wat hy in verwoeste⁴ land begrawe (het en) hy dan die plek vergeet (het). En (dit) is die goedere wat (die) sultan met onreg geneem (het). En dit is die skuld (wat) gewees het, (maar die) skuldenaar ontstry (dit) en (die) lener het nie getuies van die skuld nie. Belasting is verpligtend oor die skuld (wat) die skuldenaar beken, (hy) was ryk of was arm of was bankrot met (die) regter se kennisname⁵, of die skuldenaar ontstry (dat hy) van die skuld getuies het, of (die) regter weet (van) die skuld. Belasting is verpligtend oor die goedere wat hy in sy huis begrawe (het en) hy dan die plek vergeet; oor die goedere wat hy in sy tuin of in sy wingerd⁶ begrawe (het), (het die) geleerdes meningsverskil gemaak. ('n Mens) moet belasting gee van skuld op die tydstip (dat) hy die skuld kry. En (hy) gee belasting van handelsware; die belasbare bedrag is omtrent wanneer⁷ hy van die prys veertig dirhem kry; (hy) gee een dir hem. En (hy) gee belasting van die goedere se prys wat nie van handelsware is nie, wanneer hy omtrent (die) belasbare bedrag kry. En (hy) gee belasting van die ding wat nie eiendom is (nie), wanneer sy prys (wat) hy kry omtrent (die) belasbare bedrag (is) en omtrent een jaar onder sy hand bly. Om belasting te gee is (dit) voorwaarde om (die) intensie (te) maak tegelyk (dat) hy die belasting gee of (om die) intensie (te) maak tegelyk (dat hy) die belasting van sy goedere uithaal. As (hy) al die belasting gee wat verpligtend vir hom word en hy nie (die) intensie gemaak (het) vir (die) belasting, naamlik hy (het dit) gegee sonder (die) bedoeling vir belasting, val die belasting af. As hy een deel van die belasting (sonder intensie) gee, val die ander deel van (die) belasting nie van

1 Die tweede ‘is’ is oorbodig.

2 Vermoedelik is bedoel: Wat iemand vir die (min of meer verpligte) onderhoud van arm bloedverwante uitgee, kan nie as ‘belasting’ beskou word nie.

3 Lees: ‘māl ḍimār’.

4 Lees: ‘ferwoestie’.

5 ‘Notice’.

6 ‘Vineyard’.

7 Eintlik: ‘in die tyd’.

[p. 140]

hem bai 'abū yūsuf     es makrūh maak ḥīlat oeu̯am tehaal afdie     zakāt fan hem     die ḥilat esṣoe hau fan ghoedrieng niṣób ien dagh mender aas ien djaar daan hai ghief fer sain foerau aghter die dagh     die foerau fier ghaghief fer hem die djaar sain zakāt fal af fan hem     maar die wierk es makrūh     aas koep selaaf oeu̯am temaak     foeu̯ardijal daan hai maak niyyat oeu̯am temaak siervent woeu̯arṭ bāṭil die foeu̯ardijal     wat ghoedrieng hai maak niyyat oeu̯am     teferboeroeu̯aik niet woeu̯arṭ foeu̯ardijal met mieneg foeu̯ardijal soefijal hainie ferkoepnie     an oek ṣoe niet woeu̯arṭ foeu̯ardijalnie wat     ghoedrieng hai kerai ierf poeu̯asien fan sain doeu̯aia faamildjie     aas hai maak niyyat oeu̯am temaak foeu̯ardijal ien die ghoedrieng wat hai ghakerai met persient oeu̯af met waṣiyat fan doeu̯aia miesie oeu̯af met toerau oeu̯af met ṭalāq oeu̯af met feriedie fan kiettjs die goedrieng woeu̯arṭ foeu̯ardijal     es bāṭil nāḏr maak doeu̯aidlek oeu̯am taghief diesie dagh diesie ghielt diesie ariem aas hai ghief ander ghielt ien ander dagh fer ander ariem det es riegh andie naḏr fal af fan sain niek

diesie bāb peraat fan die ghadierties sain zakāt wat wai

es ǧamʿ fer sā'imat es ien     sawā'im es mier aas tewie     sā'imat wat es saal doeu̯aidlek maak     die sā'imat es die ghadiertie wat belaif liewendagh met wai alien ien mier aas haalf djaar     an het niet zakāt fan mender aas faif kamieles     het ien sekaap zakāt     fan faif kamiels wat wai     het tewie sekaaps zakāt fan tien kamiels wat wai     het derie sekaaps zakāt fan faiftien kamiels wat wai     het fan toeu̯antagh kamiels wat wai fier sekaaps zakāt     het fan faif an toeu̯antagh toet faif an diertagh kamiels wat wai ien qelainie kamiel wat ghanoemt bintu maḥāḍ fer zakāt     die bintu maḥaḍ es die kamiel wat oeu̯awir es aas ien djaar     an het fan sies an diertagh toet faif an fiertagh kamiels ien kamiel ghanoemt bintu labūn     die bintu labūn es die kamiel wat ghaqoeūam     ien die dierdie djaar yaʿnī es aufer tewie djaar     an het fan sies an fiertagh toet siestagh ien kamiel wat ghanoemt ḥiqqat     die ḥiqqat es die kamiel wat ghaqoeu̯am ien die fierdie djaar yaʿnī es oeu̯awer derie djaar     an het fan ien an siestagh toet faif an siewanetagh ien kamiel wat ghanoemt ǧiḏʿat     die ǧiḏʿat es die     kamiel wat ghaqoeu̯am ien die fiftie djaar yaʿnī es oewer fier djaar     het fan sies an siewentagh toet niegentagh tewie bintu labūnin     an het fan ien an niegentagh toet hoeu̯anderṭ an toeu̯antagh     tewie ḥiqqat     aas die kamiels ien sekaap zakāt toet hoeu̯anderṭ faif an fiertagh daan moet ghief tewie ḥiqqat an ien bintu maḥāḍ fer zakāt toet hoeu̯anderṭ an faiftagh daan het derie ḥiqqat zakāt     aas kamiels woeu̯arṭ mier wier beghent fan ieder ien faif kamiels wat mier es aas hoeu̯anderṭ an faiftagh ien sekaap es farḍ fer zakāt saam derie ḥiqqat     toet hoeu̯anderṭ an sewintagh kamiels daan het derie     ḥiqqat an ien bintu maḥāḍin fer zakāt     toet hoeu̯anderṭ sies an

[p. 141]

hom af (nie), volgens Abū Yūsuf. (Dit) is afkeurenswaardig om ('n) kunsgreep (te) maak om die belasting van hom af te haal. Die kunsgreep is so: (Hy) hou van (die) belasbare bedrag van (sy) goedere een dag minder as een jaar; dan gee hy (dit) vir sy vrou; na die dag (het) die vrou (dit) weer¹ gegee vir hom; die jaar se belasting val af van hom; maar dié werk is afkeurenswaardig. As (hy 'n) slaaf koop om voordeel te maak (en) hy dan (die) intensie maak om (hom 'n) dienskneg te maak, word die voordeel ongeldig. Watter goedere hy intensie maak om te gebruik word geen voordeel met (die) bedoeling (van) voordeel so lank as wat hy (dit) nie verkoop nie. En so word ook nie voordeel nie goedere wat hy kry (as) erfporsie van sy dooie familie. As hy (die) intensie maak om voordeel te maak met die goedere wat hy gekry (het) deur present of deur legaat van dooie mense of deur trou of deur verstoting of met vrede se bloedprys², word dié goedere voordeel. (Dit) is ongeldig (om 'n) geloste duidelik te maak, (dws.) om hierdie dag hierdie geld (vir) hierdie arme te gee; as hy ander geld op ('n) ander dag vir ('n) ander arme gee, is dit reg en die geloste val van sy nek af.

Hierdie hoofstuk praat van die gedierte se belasting wat wei. (Dit) is (die) meervoud van ‘weidend’ (wat) een is. ‘Weidendes’ is meer as twee. Wat ‘weidend’ is, sal (ek) duidelik maak. Die ‘weidende’ is die gedierte wat alleen deur wei meer as ('n) halwe jaar lewend bly. En ('n mens) het geen belasting van minder as vyf kamele nie. (Hy) het een skaap (as) belasting van vyf kamele wat wei. (Hy) het twee skape (as) belasting van tien kamele wat wei. (Hy) het drie skape (as) belasting van vyftien kamele wat wei. (Hy) het van twintig kamele wat wei vier skape (as) belasting. (Hy) het van vyf en twintig tot vyf en dertig kamele wat wei een klein kameel wat ‘dogter van menstruasie’ genoem word as belasting. Die ‘dogter van menstruasie’ is die kameel wat ouer is as een jaar. En (hy) het van ses en dertig tot vyf en veertig kamele een kameel genoem ‘dogter van 'n melkliefhebber’. Die ‘dogter van die melk-liefhebber’ is die kameel wat in die derde jaar gekom (het), naamlik (dit) is oor twee jaar (oud). En (hy) het van ses en veertig tot sestig een kameel wat ‘geskik’ genoem (word as belasting). Die ‘geskikte’ is die kameel wat in die vierde jaar gekom (het), naamlik (dit) is oor drie jaar (oud). En (hy) het van een en sestig tot vyf en sewentig een kameel wat ‘jonk’ genoem (word as belasting). Die ‘jonge’ is die kameel wat in die vyfde jaar gekom (het), naamlik (dit) is oor vier jaar (oud). (Hy) het van ses en sewentig tot negentig twee ‘dogters van 'n melkliefhebber’ (as belasting). En (hy) het van een en negentig tot honderd en twintig twee ‘geskiktes’ (as belasting). As³ die kamele een skaap (as) belasting tot honderd vyf en veertig, dan moet (hy) twee ‘geskiktes’ en een ‘dogter van menstruasie’ as belasting gee; tot honderd en vyftig, dan het (hy) drie ‘geskiktes’ (as) belasting. As (die) kamele meer word, begin (hy) weer van ieder een vyf kamele wat meer is as honderd en vyftig; een skaap is plig vir belasting saam (met) drie ‘geskiktes’. Tot honderd en sewentig kamele, dan het (hy) drie ‘geskiktes’ en een ‘dogter van menstruasie’ as belasting. Tot honderd ses en

1 Lees ‘wier’ i.p.v. ‘fier’.

2 Vergelyk Engels ‘quits’.

3 'n Wanvertaling vir ‘Dan vir elke vyftal (kamele) een skaap’.

[p. 142]

taghentagh daan ghief derie ḥiqqat an ien bint labūn     toet hoeu̯anderṭ sies an niegentagh daan ghief fier ḥiqqat     toet tewie hoeu̯anderṭ oek ghief fier ḥiqqat     daan maak ien aldie faiftagh het ien ḥiqqat nitṣoe maak ien faiftagh die faiftagh aghter hoeu̯anderṭ     an faiftagh yaʿnī fan ieder ien faiftagh het ien ḥiqqat     ʿaǧam     sain kamiel es ghalaik ien zakāt

diesie faṣl peraat fan bies sain zakāt

het nie ien minder aas diertagh bieses zakātnie     wanier woeu̯arṭ die bieses diertagh met wai daan ghief ien boeltjie     die boeltjie es wat koeu̯am ien die tewiedie djaar yaʿnī es oewer ien djaar     oeu̯af ien fiersie     toet fiertagh daan ghief ien djoeu̯ang     boeltjie     die boeltjie es wat koeu̯am ien die dierdie djaar yaʿnī     es oewer tewie djaar     oeu̯af ien djoeu̯ang fiersie     het niet     zakāt ien die bieses woeu̯arṭ mier aas fiertagh toet woeu̯arṭ siestagh     bai 'imām 'aʿẓam het zakāt ien die bieses wat mier es aas fiertagh met sain riekan     het ien siestagh biess tewie sepien boeltjie     tabīʿ     an het ien siewentagh ien musinnat an ien tabīʿ     nitṣoe oeu̯ans ghasikeriwie rieken die bieses wanier tien woeu̯arṭ mier     daan het ien ieder ien fiertagh ien musinnat     djaamoess es nitṣoe bies fer zakāt bifoeu̯arbijal die djaamoes oek es bies maar es mier ghoeroeter

diesie faṣl peraat fan sekaap an boeu̯ak sain zakāt

het niet fan mender aas fiertagh sekaap oeu̯ap boeu̯ak zakātnie     wanier die ǵanam woeu̯arṭ fiertagh an belaif liwendagh met wie daan ghief ien ghiet met mieneg zakāt     aas sekaaps woeu̯arṭ     hoeu̯anderṭ ien an toeu̯antagh toet tewie hoeu̯anderṭ daan ghief tewie ghait     wanier woeu̯arṭ die sekaaps oeu̯af boeu̯akes tewie hoeu̯anderṭ ien toet derie hoeu̯anderṭ daan ghief derie šātun fer zakāt     het ien fier hoeu̯anderṭ sekaaps fier sekaap fer zakāt     daan aas sekaaps     oeu̯af boeu̯aks woeu̯arṭ mier aas fier hoeu̯anderṭ moet ghief fan ieder ien hoeu̯anderṭ ien ghait sekaap oeu̯af ien boeu̯ak     sekaap an boeu̯ak es ghalaik ien zakāt     die minderiestie wat riegh es fer zakāt     an miesie niem an fer zakāt es die ṣāt wat ghanoemt ṯanyu     die ṯanyu es die sekaap wat woeu̯arṭ foelkoem fan sain audiedoeu̯am ien     djaar fan sekaap oeu̯af fan boeu̯ak

diesie faṣl peraat fan pierie sain zakāt

wanier die pierie waas lewendagh met wai an miesie hau oeu̯am antie tijal paatai waas henges an paatai waas mieries daan ghief zakāt     fan die pierie     die man wat het pierie es feraiwielagh aas welhie moet ghief fan ieder ien piert ien dienaar ghoeu̯at     aas welhie     maak die piert sain perais doeu̯aidlek an ghief fan die piert sain perais ien kewart fan die tiendie fan die perais aas die perais woeu̯arṭ foelkoem

[p. 143]

tagtig, dan gee (hy) drie ‘geskiktes’ en een ‘dogter van 'n melkliefhebber’. Tot honderd ses en negentig, dan gee (hy) vier ‘geskiktes’. Tot twee honderd gee (hy) ook vier ‘geskiktes’. Dan maak (hy) een al die vyftig(-talle): hy het een ‘geskikte’ (as belasting); netso maak (hy) een vyftig(-tal) na (die) honderd en vyftig, naamlik van ieder een vyftig(-tal) het (hy) een ‘geskikte’ (as belasting). (Die) Perse se kameel is netso by (die) belasting.

Hierdie afdeling praat van die bees se belasting.

Van minder as dertig beeste het ('n mens) nie belasting nie. Wanneer die beeste met weiding dertig word, dan gee (hy) een bulletjie. Die bulletjie is (een) wat in die tweede jaar kom, naamlik oor een jaar is. Of een versie. Tot veertig, dan gee (hy) een jong bulletjie. Dié bulletjie is (een) wat in die derde jaar kom, naamlik oor die twee jaar is. Of een jong versie. (Hy) het nie belasting oor die beeste wat meer as veertig word (nie), tot (hulle) sestig word. Volgens die magtigste voorganger het (hy) belasting oor die beeste wat meer is as veertig, volgens sy rekening. Oor sestig beeste¹ het hy twee speen bulletjies, ‘nalopers’, (as belasting). En oor sewentig het (hy) een volwasse koei en een ‘naloper’ (as belasting). Netsoos ons geskrywe (het), reken (hy) die beeste wanneer (hulle) tien meer word. Dan het (hy) oor ieder veertig(-tal) een volwasse koei (as belasting). ('n) buffel² is netsoos ('n) bees vir belasting, want die buffel is ook ('n) bees maar is groter.

Hierdie afdeling praat van skaap en bok se belasting.

Van minder as veertig skape of³ bokke het (hy) nie belasting nie. Wanneer die kleinvee veertig word en deur weiding⁴ lewend bly, dan gee (hy) een geit⁵ met (die) bedoeling (van) belasting. As skape honderd een en twintig word tot twee honderd, dan gee (hy) twee geite. Wanneer die skape of bokke twee honderd een tot drie honderd word, dan gee (hy) drie stukke kleinvee as belasting. (Hy) het oor vier honderd skape vier skape as belasting. As skape of bokke meer as vier honderd word, moet (hy) van elke honderd(-tal) een geit-skaap of een bok gee. Skaap en bok is gelyk in beslissing. Die minste wat reg is vir belasting en mens aanneem vir belasting is die stuk kleinvee wat ‘in sy tweede jaar’ genoem word. Die (dier) ‘in sy tweede jaar’ is die skaap wat volkome van sy ouderdom een jaar word, van skaap of van bok.

Hierdie afdeling praat van perde se belasting.

Wanneer die perde met weiding lewendig was en ('n) mens hou (hulle) om aan te teel, party hingste was en party merries was, dan gee (hy) belasting van die perde. Die man wat perde het, is vry in sy keuse; as (hy dit so) wil hê moet hy van iedere perd een goue dinar gee; as (hy dit so) wil hê, maak (hy) die perd se prys duidelik en gee van die perd se prys een kwart van die tiende (deel), as die prys ('n) volkome belasbare bedrag word,

1 Lees: ‘bieses’.

2 Bedoel is die Indiese karbou; die laaste s is oorbodig.

3 Lees: ‘oeu̯af’.

4 Lees: ‘wai’.

5 Lees: ‘ghait’; bedoel is 'n vroulike skaap of bok.

[p. 144]

niṣāb befoeu̯arbijal ghaqoem riwāyat fan rasūlu llāh ṣallā llāhu taʿālā ʿalaihi wasallam ṣoe an ʿumar ibnu lh̬aṭṭāb an zaidi bni ṯābit raḍiya     llāhu ʿanhuma ghamaak ṣoe     het niet fan pierie henges zakātnie bai alghar ʿālims     het ien pierie mieries bai 'imām 'aʿẓam tewie     riwāyat ien riwāyat sie het zakāt ien riwāyat sie het niet zakāt     an het niet zakāt fan isls an fan setien islsnie aas esnie foeu̯ar dijalnie     an oeu̯akṣoe het niet zakāt fan kamiel sain faltjies an fan     lamtjies an fan kalfisnie maar det het zakāt fan die derie aas het saamet die derie ghoeroeṭs     daan moet riekan aldie ghoeroeṭs falintjies     daan ghief zakāt fan alghar nitṣoe fan pierie ghoeroeṭs     het niet zakāt fan die ghadiertie wat miesie hau oeu̯amteferboeroeu̯aik an fan die ghadiertie wat miesie hau oeu̯ap setaal     an oekṣoe het niet     zakāt fan die ghadiertie wat het tewie baas     maar det het zakāt aas ieder ien baas sain paart oeu̯amterent niṣāb es daan moet ghief zakāt     aas het niet die sepien beltjie wat woeu̯arṭ wāǧib oeu̯ap hem daan hai kan ghief qelainer aas die sepien beltjie peraais waas tewie     poeu̯ant die kalf wat hai het sain peraais es ien poeu̯ant daan hai     kan ghief sain die kalf saam met ien poeu̯ant     oeu̯af ghief mier ghoeroeṭ aas die sepien beltjie an niem an oeu̯amterent defrent fan     peraaises     aas hai ghief peraais fan zakāt es riegh     an aas hai ghief peraais fan ʿušur oeu̯af h̬arāǧ es ǧā'iz     an aas hai ghief     peraais fan aldie ṣoeu̯art kafārates oeu̯af fan naḏrs es ǧā'iz     an es ǧā'iz ghief peraais fan ramaḍān sain fiṭrat     die zakāt faal af fan     sain niek aas die aighendoeu̯am ferloeu̯ar aghter die djaar woeu̯arṭ foelkoem     aas ien paart fan die aighendoeu̯am ferloeu̯ar daan die paart sain zakāt faal af     moet rieken ieres die paart wat ferloeu̯ar es fan die ieriestie paart wat ferai es fan zakāt h̬ulāṣah aas hai het niegie kamiels daan ien sekaap woeu̯arṭ wāǧib fan faif kamiels fer zakāt     die ander fier es ferai fan zakāt     aas fier fan die niegie kamiels ferloeu̯ar daan moet riekan die fier wat ferloeu̯ar es fan fier kamiels     wat ferai es fan zakāt daan moet ghief die faif kamiels wat belaif     sain zakāt     aas die ferloeu̯ars mier es aas die ieriestie ferai daan     moet rieken die ferloeu̯ars fan die ieriestie ferai an fan die niṣāb wat aghter die es h̬ulāṣah aas faiftien kamiels ferloeu̯ar fan fiertagh daan     moet rieken fiertagh daan moet rieken fier ferloeu̯ars fan die ferai     daan moet rieken die alf ferloeu̯ars fan die niṣāb wat es toesen faif an toeu̯antagh an es toesen faif an diertagh daan moet rieken die     ferloeu̯ars fan die dierdie niṣāb an daan moet rieken die ferloeu̯ars fan die fierdie niṣāb als ṣoe toet die ant     die fatwā es bai 'imām     'aʿẓam     die zakāt es hang oeu̯ap niṣāb nie oeu̯ap die ferainie     daan aas ferloeu̯ar fiertagh sekaap fan tagheintaagh aghter     die djaar woeu̯arṭ foelkoem daan moet ghief ien jilie sekaap fer zakāt befoeu̯arbijal die fiertagh wat belaif es niṣāb an die zakāt es fan     niṣāb     aas ferloeu̯ar faiftien fan fiertagh kamiels ien bintu maḥāḍ es wāǧib fer zakāt     die koeliekter moet niem an fer zakāt die

[p. 145]

want ('n) oorlewering (het) so gekom van die apostel van Allah - mag Allah, hy is verhewe, hom eer en groet - en Omar ibn Khattab en Zaid ibn Thabit - mag Allah in hulle 'n welbehae hê - het so gemaak. ('n Mens) het volgens aldie geleerdes geen belasting van enkel¹ hingste nie. Volgens die magtigste voorganger het (hy) oor enkel merries twee oorleweringe; een oorlewering sê: ‘(Hy) het belasting’, een oorlewering sê: ‘(Hy) het nie belasting (nie)’. En (hy) het nie belasting van esels en van muile nie, as (hulle nie tot) voordeel is nie. En ook so het (hy) nie belasting van (die) kameel se vulletjies en van lammetjies en van kalfies nie, maar dit: (hy) het belasting van daardie drie as (hy) hulle saam met die drie grotes het. Dan moet (hy) al die groot vulletjies bereken (en) dan gee (hy) belasting van algar netsoos van enkel grote. (Hy) het nie belasting van die gedierte wat ('n) mens hou om te gebruik en van die gedierte wat ('n) mens op stal hou (nie). En ook so het (hy) geen belasting van die gedierte wat twee base het (nie), maar dit: (hy) het belasting as elke baas se deel omtrent (die) belasbare aantal is; dan moet (hy) belasting gee. As (hy) nie die speen-bulletjie, wat verpligtend vir hom word, het nie, kan hy ('n) kleiner (dier) gee; as die speen-bulletjie (se) prys was twee pond (en) die kalf wat hy het se prys is een pond, dan kan hy daardie kalf van hom saam met een pond gee. Of (hy) gee ('n) groter (dier) as die speen-bulletjie en neem omtrent (die) verskil van (die) pryse aan. As hy (die) prys van (die) belasting gee, is (dit) reg. En as hy (die) prys van (die) tiende of (die) grondbelasting gee, is (dit) geoorloof. En as hy (die) prys van al die soorte vergoedingsprestasies of van geloftes gee, is (dit) geoorloof. En (dit) is geoorloof (om die) prys van (die) vasmaand se aalmoes te gee. Die belasting val af van sy nek as die eiendom nadat die jaar volkome word verlore is. As 'n deel van die eiendom verlore (is) dan val dié deel se belasting af. (Hy) moet eers die deel wat verlore is reken² van die eerste deel wat vry van belasting is; kortom, as hy nege kamele het, dan word een skaap verpligtend as belasting op vyf kamele; die ander vier is vry van belasting. As vier van die nege kamele verlore (is), dan moet (hy) die vier wat verlore is reken van (die) vier kamele wat vry van belasting is; dan moet (hy) die vyf kamele wat bly se belasting gee. As die verlores meer is as die eerste vryes, dan moet (hy) die verlores van die eerste vryes reken en van die belasbare aantal wat na dié is; kortom, as vyftien kamele van veertig verlore (is), dan moet (hy) veertig reken; dan moet hy vier verlores reken van die vryes; dan moet (hy) die elf verlores reken van die belasbare aantal wat tussen vyf en twintig en tussen vyf en dertig is; dan moet (hy) die verlores reken van die derde belasbare aantal en dan moet (hy) die verlores van die vierde belasting reken. Alles so tot die end. Die beslissing is volgens (die) magtigste voorganger. Die belasting is afhangend van (die) belasbare aantal, nie van die vrye nie. As (hy) dan veertig skape van tagtig verloor nadat die jaar volkome word, dan moet (hy) een hele skaap vir belasting gee, want die veertig wat bly is (die) belasbare aantal en die belasting is van (die) belasbare aantal. As (hy) vyftien van veertig kamele verloor, is een ‘dogter van menstruasie’ verpligtend as belasting. Die insamelaar³ moet vir belasting die

1 Eintlik: ‘pure hingste’.

2 ‘reken’ het hier dikwels die betekenis van ‘aftrek’.

3 ‘collector’.

[p. 146]

miedelstie ghadiertie moenie niem an wat bieter es aas alghar an moenie niem an wat mier sliegh es aas algharnie     aas die miesie wat niet loeu̯aister fer muslim sain koenieng daan anghaniem ghadiertie sain zakāt oeu̯af anghaniem ʿušr oeu̯af anghaniem h̬arāg fan miesie ʿālims ghief fatwā fer die miesie wat ghief zakāt oeu̯af ʿušr fer die buǵāt moet fier ghief zakāt an ʿušr ghahiem die buǵāt niet ferboeroeu̯aik die zakāt an ʿušr nie fer die miesie wat riegh es fer zakāt an fer ʿušr     maar h̬arāǧ moenie wier ghiefnie

diesie bāb peraat fan ghauoet an fan selwer an fan ghoedrieng sain zakāt ghoet sain niṣāb es oeu̯amterent toeu̯antagh miṯqāl     ghaut ien miṯqāl es toeu̯antagh qirāṭ     ien qirāṭ es faif koeu̯arltjies ghars die doeu̯ap noegh belaif daaroeu̯am an fan wiersekaandie ṭoeps af ghasienai     selwer sain niṣāb es oeu̯amterent tewie hoeu̯anderṭ dirham selwer     het ien ghaut an selwer an ʿuruḍ ien kewart fan die tiendie yaʿnī fan fiertagh ien fer zakāt     aghter die niṣāb fan ghauoet     an selwer het zakāt fan ieder ien fier miṯqāl ghauoet an het zakāt     fan ieder ien fiertagh dirham selwer     met sain rieken yaʿnī fan fiertagh ien wat riegh es ien ghauoet an selwer es wiegh met seqaal oeu̯am tewiet die zakāt woeu̯arṭ wāǧib an oeu̯am tegief zakāt     es noedagh oemtewiet die zakāt woeu̯arṭ wāǧib fan dirhams ieder ien tien dirham waas oeu̯amterent siewie miṯqāl met wiegh     die ghoedrieng wat es wat ǵiš an ghaut oeu̯af es fan ǵiš an selwer dijoer makaar die ǵiš es qoepoer an aister an wat soewoeu̯arṭ es sain ghauoet es mier aas sain ǵiš oeu̯af sain selwer es mier aas sain ǵiš daan die ghoedrieng wat es fan ghauoet an ǵiš sain afferie es nitṣoe pierie ghauoet an die ghoedrieng wat es fan ǵiš an selwer sain afferie es nitṣoe pierie selwer     die ghoedrieng wat sain ǵiš es mier aas sain ghauoet oeu̯af selwer moet rieken sain perais aas die ghoedrieng foeu̯ardijal es moenie wiegh afnie     niyyat oeu̯am temaak foeu̯ardijal es šarṭ fer zakāt ien die ghoedrieng wat sain ǵiš mier es nitṣoe kelier raasie     an zakāt es wāǧib fan ghauoet an selwer sain setiekie     an zakāt es wāǧib fan ghauoet an selwer sain ḥulī nitṣoe rieng an keraawietjie an bilt an wat ṣoefoerṭ es     an zakāt es wāǧib ien die ghoedrieng wat fan ghaut oeu̯af selwer es an zakāt es wāǧib ien die foeu̯ardijal ghoedrieng     aas woeu̯art sain perais oeu̯amterent niṣāb fan ghauoet oeu̯af selwer maak die foeu̯ardijal sain perais doeu̯aidlek met ghielt die ghielt es mier bieter fer ariem miesie     an siet die foeu̯ardijal sain perais saam met die ghauoet oeu̯af wat het oeu̯ander sain hand oeu̯am tewoeu̯arṭ foelkoem die niṣāb     an siet ien fan die tewie saam met ander met perais     maut siet die ghadiertie oeu̯af die ghielt wat hai ghakerai aghter niṣāb wat es fan niṣāb sain ṣoert oeu̯ap die niṣāb ien sain djaar an ien sain zakāt     aas die niṣāb woeu̯arṭ mender ien die djaar die zakāt niet fal af aas die niṣāb woeu̯arṭ foelkoem ien die djaar sain tewie ientie     aas ghief foeu̯ar

[p. 147]

gemiddelde gedierte aanneem; (hy) moet nie wat beter as almal aanneem (nie) en moet nie wat meer sleg as almal is aanneem nie. As die mense wat nie na (die) Moslems se koning luister (nie) dan (die) gedierte se belasting aangeneem (het) of tiendes aangeneem (het) of grondbelasting aangeneem (het) van mense, gee (die) geleerdes (die) beslissing vir die mense wat belasting of tiendes aan die onderdrukkers gee, (dat hulle) heimelik (die) belasting aan tiendes weer¹ moet gee, as die onderdrukkers die belasting en tiendes nie gebruik vir die mense wat reg is vir belasting en tiendes. Maar grondbelasting moet (hulle) nie weer gee nie.

Hierdie hoofstuk praat van goud en silwer en van goedere se belasting. Goud se belasbare bedrag is omtrent twintig ‘gewiggies’². Een ‘gewiggie’ goud is twintig karaat. Een karaat is vyf korreltjies gars - die dop bly nog daarom en van weerskante (is) die toppe afgesny. Silwer se belasbare bedrag is omtrent twee honderd dirham³ silwer. ('n Mens) het in goud en silwer en aan goedere een kwart van die tiende, naamlik van veertig een, as belasting. Na die belasbare bedrag van goud en silwer het (hy) belasting van iedere vier ‘gewiggies’ goud en (hy) het belasting van elke veertig dirhams silwer.

By sy berekening, naamlik van veertig een, wat reg is by goud en silwer is (om dit te) weeg met ('n) skaal om te weet (of) die belasting verpligtend word en om (die) belasting te gee. (Dit) is nodig om te weet (of) die belasting van dirhams verpligtend word: elke tien dirhams was omtrent sewe ‘gewiggies’ by (die) weeg. Die goedere wat van⁴ bymengsel en goud is, of van bymengsel en silwer deurmekaar is - die bymengsel is koper en yster en wat so voort is - as⁵ sy goud meer is as sy bymengsel of sy silwer meer is as sy bymengsel, dan is die goedere wat van goud en bymengsel is se affêre netsoos pure goud en die goedere wat van bymengsel en silwer is se affêre is netsoos pure silwer. Die goedere waarvan die bymengsel meer is as sy goud of silwer moet ('n mens) sy prys bereken; as die goedere voordeel is moet (hy dit) nie afweeg nie. Intensie om voordeel te maak is voorwaarde vir belasting oor die goedere waarvan die bymengsel meer is, soos klerasie. En belasting is verpligtend van goud en silwer se sierade soos ('n) ring en krabbertjie en belt en wat so voort is. En belasting is verpligtend oor die goedere wat van goud of silwer is. En belasting is verpligtend oor die voordeelgoedere. As sy prys omtrent (die) belasbare bedrag van goud of silwer word, maak (hy) die voordeel se prys duidelik in geld; die geld is meer beter vir arm mense. En (hy) sit die voordeel se prys saam met die goud of wat (hy) onder sy hand het sodat die belasbare bedrag volkome word. En (hy) sit een van die twee saam met (die) ander volgens prys. (Hy) moet⁶ die gedierte of die geld wat hy gekry (het) na (die) belasbare bedrag (en) van (die) belasbare bedrag se soort is, by die belasbare bedrag tydens sy jaar en in sy belasting sit. As die belasbare bedrag tydens die jaar minder word, val die belasting nie af (nie), as die belasbare bedrag tydens die jaar se twee uiteindes volkome word. As die man

1 Lees: ‘wier’.

2 Twintig ‘gewiggies’ is 84 gram.

3 'n Dirham (dragme) is amper drie gram.

4 Lees ‘fan’ i.p.v. ‘wat’.

5 Lees ‘aas’ i.p.v. ‘es’.

6 Lees ‘moet’ i.p.v. ‘maut’.

[p. 148]

die tait die man wat het ien niṣāb fan ghielt oeu̯af ghadiertie derie oeu̯af fier djaar sain zakāt h̬ulāsah die man wat het ien niṣāb aas ghief derie oeu̯af fier djaar sain zakāt foeu̯ar die tait es riegh     oeu̯af die man wat het ien niṣāb ghief foeu̯ar die tait baiaang niṣābs sain zakāts die albai es riegh     het niet zakāt ien qelien kent sain aighendoeu̯am wat es fan die naṣāra sain naam belaif ien ʿarab laant     het zakāt oeu̯ap die foerauns wat es fan hoeu̯aile nitṣoe zakāt het oeu̯ap hoeu̯aile sain mans

diesie bāb peraat fan ʿāšir sain afferie

die ʿāšir es die man wat sulṭānghasiet fer hem laanges die paat     oeu̯am taniem an handelaars sain ṣadaqats     die ʿāšir niem an     fan muslim ien kewart fan die tiendie yaʿnī fan fiertagh ien     an hai niem an fan die kāfirs wat oeu̯ander muslim es half fan die tiendie yaʿnī fan toeu̯antagh ien     an hai niem an fan die kāfirs wat     es niet oeu̯ander muslim die tiendie foelkoem aas woeu̯art die ḥarbī kāfir sain handelaars sain ghoedrieng oeu̯amterent niṣāb an aas es niet dijoedlek fer oeu̯ans die kāfirs oeu̯amterent wat an ghaniem fan oeu̯ans sain handelaars     aas es doejoedlek oeu̯ansein ʿāšir moet niem an oeu̯amterent wat hoeu̯aile ghaniem an     maar det aas die kāfirs niem an alghar oeu̯ansein ʿāšir moenie niem algharnie maar det laat belaif fer die kāfir berieng fer hem sain ghaloek pelek     aas die kāfir waas niet ghaniem an fan oeu̯an sain handelaars gha'ien dengnie oeu̯ansain ʿāšir moenie niem an fan hoeu̯ailanie gha'ien dengnie     an moenie niem an nie fan mender aas niṣābnie an maskie hai bekent het ien sain hoeu̯ais oeu̯amterent kan maak niṣāb foelkoem     die ʿāšir moet ghoeloef die handelaar sain woeu̯ardie aas hai sie die djaar noegh niet foelkoem oeu̯af hai sie sain ghoedrieng es noegh niet oeu̯ait oeu̯ander soekoeltnie oeu̯af sie hai het ghaghief fer ariem miesie hai self ien setaat boeu̯aitien ghadiertie oeu̯af sie hai het ghaghief fer ander ʿāšir aas het ander ʿāšir met sain soeu̯eir     es niet noedagh die handelaar bering oeu̯ait die ander ʿāšir sain die bewais     die ʿāšir moenie ghoeloef die handelaar sain woeu̯ardie nie aas sie hai het ghaghief hai self boeu̯ait kaant die setaat     an die ʿāšir moenie ghoeloef miesie sain woeu̯ardienie aas sie hai het ghaghief fan ghadiertie an maskie hai het ghaghief ien setaat     wat woeu̯ardie die ʿāšir ghoeloef fan muslim miesie oekṣoe die ʿāšir moet ghoeloef fan die kāfirs wat oeu̯ander muslim sain hant es     moenie ghoeloef fan die kāfirs watnie oeu̯ander muslim sain hant esnie maar det die ʿāšir ghoeloef die kāfir ḥarbī sain woeu̯art aas sie fer sain selaaf die selaaf es mien kent sain moeder     aas die kāfir ḥarbī ghaloep fer die tewiedie kier ien ʿāšir sain paat foeu̯ar     die djaar ghadaan daan aas die kāfir ḥarbī ghaloep ien ʿāʿir sain paat aghter hai ghaat teroegh naa sain laant die ʿāšir moet niem an die tiendie fan die kāfir ḥarbī fer die tewiedie kier     aas hai nie ghaloep

[p. 149]

wat 'n belasbare bedrag van geld of gedierte het voor die tyd drie of vier jaar se belasting gee, kortom as die man wat 'n belasbare bedrag het drie of vier jaar se belasting voor die tyd gee, is (dit) reg. Of (as) die man wat 'n belasbare bedrag het, voor die tyd baie belasbare bedrae se belasting gee, is dié albei reg. ('n Mens) het geen belasting oor die eiendom van ('n) kleine kind wat is van die Christene se naam (en) in (die) Arabiese land bly. (Hy) het belasting oor die vroue wat van hulle is, netsoos (hy) belasting het oor hulle se mans.

Hierdie hoofstuk praat van die ontvanger van tiendes se affêre. Die ontvanger van tiendes is die man vir wie (die) sultan langs die pad gesit (het) om handelaars se bydraes aan te neem. Die ontvanger van tiendes neem van Moslems een kwart van die tiende aan, naamlik van veertig een. En hy neem van die heidene wat onder Moslems is (die) helfte van die tiende aan, naamlik van twintig een. En hy neem van die heidene wat nie onder Moslems is die tiende volkome, as die uitlandse heidene se handelaars se goedere omtrent (die) belasbare bedrag word en as vir ons nie duidelik is omtrent wat die heidene van ons se handelaars aangeneem (het nie). As (dit) duidelik is, moet ons ontvanger van tiendes omtrent wat hulle aangeneem (het) aanneem. Maar dit: as die heidene alles aanneem, moet ons ontvanger van tiendes nie alles neem nie, maar dit: (hy) laat vir die heiden bly (wat) vir hom na sy gelukplek bring. As die heidene van ons handelaars geen ding sou aangeneem (het) nie, moet ons ontvanger van tiendes van hulle geen ding aanneem nie. En (hy) moet nie van minder as (die) belasbare bedrag aanneem nie, ook al beken hy (dat hy) in sy huis omtrent (wat die) belasbare bedrag volkome kan maak het. Die ontvanger van tiendes moet die handelaar se woorde glo as hy sê (dat) die jaar nog nie volkome (is nie) of hy sê sy goedere is nog nie uit onder skuld nie of (hy) sê hy het vir arm mense in (die) stad gegee, hy self - behalwe gedierte - of (hy) sê hy het vir ('n) ander ontvanger van tiendes gegee, as (daar 'n) ander ontvanger is - (dit alles) onder eed. (Dit) is nie nodig (dat) die handelaar die ander ontvanger se bewys uitbring (nie). Die ontvanger van tiendes moet nie die handelaar se woorde glo nie as (hy) sê (dat) hy gegee het, hy self, buitekant die stad. En die ontvanger van tiendes moet ('n) mens se woorde nie glo nie as (hy) sê hy het van gedierte gegee, ook al het hy (daarvan) in (die) stad gegee. Watter woorde die ontvanger van tiendes van Moslem mense glo, moet die ontvanger van tiendes ook glo van die heidene wat onder (die) Moslems se hand is. (Hy) moet (dit) nie glo van die heidene wat nie onder Moslems se hand is (nie), maar dit: die ontvanger van tiendes glo die uitlandse heiden se woord as (hy) van sy slaaf sê: ‘Dié slaaf is my kind se moeder’. As die uitlandse heiden vir die tweede keer in (die) ontvanger van tiendes se pad loop voor die jaar gedaan (is), dan, as die uitlandse heiden in (die) ontvanger van tiendes se pad geloop (het) nadat hy terug na sy land gegaan (het), moet die ontvanger van tiendes van die uitlandse heiden vir die tweede keer aanneem. As hy nie