|
| |
| |
| |
[XV]
Toen de eerste trage week voorbij was, 'n week zonder shag en met spaarzaam geschonken frisse lucht, had Steef zich bij de sleur van de gevangenis aangepast. Hoewel hij hier een nieuweling was, niet te vergelijken bij de ouwe rotten, die al jarenlang hun geregelde straftijd uitzaten, zagen de stropers in hem een leider. Dat ging zo vanzelf. Steef Paauwels was nou eenmaal een man, die met kop en schouders boven de anderen uitstak. Als de bewakers iets te bedisselen hadden, wendden zij zich onwillekeurig tot Steef en ze hadden dan weinig last met hun klanten. ‘Die lange met die grijze ogen’ moest je mee hebben, dan liep de zaak wel, vertrouwden ze elkaar op de gang toe.
In de derde week kwam er een nieuwe, Gait van de Kaap, die maar veertien dagen had uit te zitten. Zodra hij binnen was, klampte hij Steef aan.
‘'t Wordt nou een mooie boel in Zandwaik!’ hakkelde hij zenuwachtig. ‘'k Ben blai da' 'k je zie, Steef! Die sloeber van een koddebaier is nou bezig met de honde te vergiftige....!’
Steef keek hem zwijgend aan en Gait ging verder:
‘Jai heb toch main Kassie gekend hé? Was dat een hond of niet! Die kon tege jouw Pantertje op! Eén en
| |
| |
al ras wat er an was.... Een felle jaeger, maer een zachte bek. Alle knaintjes netjes en ongeschonden bai de baes brenge....’
‘Schiet nou maer op, wat is er!’ drong Steef aan.
‘Wat is er....?! Net drie daege voor ik opgeroepe werd, kom ik met Kassie thois en daer begint me die hond te giere van de pain en over de grond te tolle, dat ik dacht, dat ie dol was geworre. En toen kotse van heb ik jou daer en een uur later kraigt ie een stoip en is ie dood. Vergeve door Raier! Een hond, zoas ik er in jaere niet terug kraig!
En de hond van Schorretje lag die zelfde dag staif in het schuurtje. Schorretje most het wete! En Wammes z'n hond heb het net van de dood opgehaeld. Die vroeg dokter Haegens meteen, wat ie te doen had en de dokter heb 'm een papier vol met zwart poeier in z'n bek gewerkt en daer is ie van bai gekomme. Maer 't scheelde 'n haer, want z'n oge zatte al vol bloed en het schoim sting 'm op z'n bek. Je kan d'r donder op zegge, dat die lelijke vent ook op Pantertje van jou peest! De laffe schooier! Tegen een man kan ie niet op en nou motte die stomme diere d'r an gelove.
Maer één ding verzeker ik je! Daer komt een moord van! Vandaag of morge wordt ie midden in de nacht neergelegd en geen haen die er naer kraeit!’
Steef knikte ernstig. Het ging door hem heen, wat hij zou doen, als zijn Pantertje met strychnine vergiftigd zou worden en hij voelde aan het onwillekeurige trillen van zijn kaken, dat ook hij dan tot moord in staat zou zijn. De honden moesten buiten schot blijven. Die konden het niet helpen, dat hun baas een stroper was. Honden kregen slaag, als ze niet deden, wat de stroper zei en ze hadden niets te maken met de malle bedenksels der mensen.
| |
| |
Die Reier van 't Hof moest toch wel dieper gezonken zijn, dan Steef gedacht had. Dat had je er nou van, als je aan de verkeerde kant van de streep ging staan. Hondenslachter was hij geworden! Natuurlijk op last van den baron. Was zo'n man nog wel iets meer dan een hond van zijn meester? Moest hij niet opzitten en pootjes geven? En dat was nou die Reier, die toch vroeger helemaal niet zo'n kwaje kerel was geweest, al had ie dan geen ruggegraat.
't Was waar, die Schorretje en de anderen hadden hem lelijk geknauwd. 't Was het ergste geweest, wat ze hem konden doen. Vangen in een net en dan voor heel het dorp tentoonstellen. Het moest je poddome niet gebeuren! Maar wat kon die Kassie daar aan doen? Kassie en die hond van Schorretje hadden alleen hun plicht gedaan en konijnen gevangen, de stropers voor onraad gewaarschuwd en geholpen bij het delven. Moesten ze daarom vergif in hun bast krijgen?
Een hond was een stuk van den stroper z'n leven! Wie aan de hond kwam, raakte den man! Hoe vaak had Steef al niet gemerkt, als hij en Pantertje naast elkaar door het duin zwierven, dat er iets geheimzinnigs tussen hen bestond, iets dat je nooit onder woorden zou kunnen brengen? Met een mens had Steef dat nooit gehad. Ja toch - met Ome Hannes in de reddingboot. Daar kon het ook gebeuren, dat ze elkaar plotseling aankeken en dat Steef al deed, wat Hannes net wilde bevelen. Twee mensen, één ziel!
Net zo ging het soms tussen hem en Pantertje, die onnozele hond. Je zag een konijnenhol op een hele afstand en meteen nam Pantertje de rennerd en zat er al bij te scharrelen. En dan kwam er ook zeker bout uit! Of je stond bij het jutten samen stil en dan dreef er iets in de branding. Er hoefde vaak geen woord gesproken
| |
| |
te worden. Hoe kwam het, dat je een greep deed in een nest jonge honden en juist de goeie eruit nam? Op die manier had hij Pantertje toch ook gekregen? De andere vier stonden hem niet aan. Maar de kleinste en onaanzienlijkste wás het!
En stel je nou es voor, dat zo'n Reier van 't Hof de hand aan Pantertje sloeg! Dat kon toch alleen maar met bloed ongedaan worden gemaakt? Die Gait had toch groot gelijk? Al moest je er zes jaar voor brommen - je hond beschermen, dat was zelfverdediging, al zou ook geen rechter ter wereld daar een woord van begrijpen. Eén ding was gelukkig: Bij Pantertje zou niemand kans hebben! Die was zó gedresseerd, dat hij alleen uit de hand van den baas vrat en nu ook van Ome Hannes wat mocht aannemen. Maar dat was dan ook de enige!
‘Wat gae jai nou doen?’ vroeg Gait, toen Steef maar steeds niet zei.
‘Mutse plakke....’ antwoordde Steef. ‘En als ik vrai ben, dan gaen ik naer den baron.’
Vijf mannen keken hem met stomme verwondering aan. Naar den baron....? Naar Crijnssen....? Wat was dat voor een inval! Van ieder ander zouden ze hebben gedacht, dat hij er niets van meende, maar als Steef zo iets zei, dan was het geen lolletje. Die bink dee, wat ie zei. Maar 't was je anders wat! Steef had net zo goed kunnen zeggen, dat hij naar een admiraal van de marine zou gaan. En dat kwam er zo effen uit, of hij elke week z'n sigaartje bij Crijnssen rookte!
‘Wat wil je bai de baron doen?’ vroeg Gait.
‘Ik wil 'm zegge, dat het oit mot zain met die vergiftiging, omdat ie anders z'n hele kennel met rashonde voor z'n oge zal zien sterve en as dat niet helpt, dat z'n hois in vlamme gaet en dat ik er niet tegenop zie
| |
| |
om 'm zelf een stuk stael tussen z'n ribbe te jaege.’
‘Hai zal je zegge, dat je bai z'n koddebaier mot weze!’ piekerde de ouwe stroper, die vol ontzag naar Steef opzag.
‘Een koddebaier is een instrument’, zei Steef en hij rekte zich lang uit. ‘Die mot doen, wat de baes zait en daerom gaen ik naer de baes zelf, vat je? En God zal 'm genaedig zain, as ie niet naer me wil loistere. Dan gebeure d'r ongelukke. As het dan oorlog mot zain, dan ook maer hard tege hard!’
Stil zaten ze aan hun mutsen te plakken. De mannen begrepen, dat het Steef bloedige ernst was.
Toen ze een tijdje gewerkt hadden en een bewaker verwonderd was wezen kijken, omdat het zo stil was in de cel, zei de ouwe stroper eensklaps:
‘Eén ding wou ik je toch effe vertelle, Steef. Jai mot dat zaekie niet allenig opknappe voor ons allemael. Ik stae naest je. 'k Ben maer een ouwe man en het leve kan me nog maer een klain schimmetje verdomme. As je ooit an me sterfbed mocht komme te staen, heb dan geen meelai met me, want dan leg ik te denke.: “En nou kanne jullie me allemael de maers likke.” 'k Begin al aerdig staif van de rimmetiek te worre en hoe eerder ik floitjepoep gae, des te liever is het me. En het is main wel wat waerd om eerst es met die sloeber van 'n baron af te rekene. De rest kan me dan niet zoveel meer schele.’
Hij zat rustig zijn mutsen te maken en keek niet van de arbeid op.
Steef glimlachte en zei hartelijk:
‘Je bent een goeie ouwe vent, maer ik sleep nooit een ander mee in iets, dat ik zelf onderneem. Het steekt me, dat Schorretje hier een paer meters van ons af zit, omdat ie z'n aige wilde bemoeie met een zaek, die de maine
| |
| |
was. En met die baron breng ik het in het klaere. Ik alleen!’
‘Saeme ben je méér waerd!’ bromde de stroper teleurgesteld.
‘Dat heb ik vroeger ook wel es gedacht’, zei Steef. ‘Maer er zain omstandighede, dat een man alléén meer beraikt dan een heel koppeltje bai mekaer. Maer ik beloof je, dat ik hulp zal vraege, as ik het nodig heb en laete we 't daer nou maer op houwe.’
Het werd een ernstige middag in 't gevang. De mannen spraken met elkaar over de moeilijkheden van hun bestaan. Ze waren eigenlijk geen van alle stroper uit eigen aandrift. Vroeger, ja toen hadden ze 't zo nu en dan voor hun pleizier gedaan, als sport en spannend tijdverdrijf. Jagen en gejaagd wórden. Maar het was de armoe, die er hen toe gebracht had om regelmatig en om den brode op stroop te gaan. In de steun verzuurde je. Je voelde je een lamlendig bedelaar en als je nog wat fut in je botten had, dan trok je er opuit om ten minste met je eigen handen nog wat te verdienen. Als op de winterdag de werkverschaffing stil stond, waar moest je dan heen? Bij de visserij geen kans, geen werk bij de zeewering, geen boer, die je een daalder kon laten verdienen. Wat bleef er dan anders over dan stropen en jutten? Ze waren niet te beroerd om te werken. Al vroren op een winterdag hun handen af, dan zou je ze niet horen klagen. Was het niet treurig, dat heel die grote, wijde zee geen brood kon opleveren voor een handjevol mannen. Vol vis zat het water, van Spitsbergen tot Calais toe en zij stonden aan de kant, liepen achter wat scharminkelige konijntjes aan en zaten nu in de cel, terwijl ze bij God niet wisten, hoe ze thuis aan de kost moesten komen. Steeds hoopte je op een wonder. De zee was zo grillig. Hij kon je in de diepste ellende bren- | |
| |
gen en dan plotseling een fortuintje bezorgen, waar je een jaar van kon leven. Maar hoe vaak gebeurde dat? Steef deed een verhaal van wat hij als jongen had meegemaakt. Hij was er met een ander jog op uitgetrokken om wat konijnen te gaan strikken en plotseling waren zij midden in een groot jachtgezelschap terecht gekomen.
‘'t Waere allemael hoge mieters’, vertelde Steef langzaam voor zich heen en hij glimlachte nog bij de herinnering. ‘Prachtig gekleed in prima faine spulle en juwele van gewere hadden ze en wai liepe daer te hoivere in ons enkele bloesie en ons korte broekie met blote knieë. Thois was het armoe en de knaine brachte een raiksdaelder op. As je zo'n dag twee gevange had, gaf je moeder je een zoen en noemde ze je hair beste jongen. Tien jaer was ik goddome, toen ik al op stroop ging. We hebbe het vak wel jong geleerd.
Een van die raike binke kwam op me toe en toen ik de koierlatte wou neme, werd ik net door een ander opgevangen.’
‘Wat doen jullie in het doin?’ vroeg die ene en hij had me beet bai m'n kraegie da 'k zowat stikte.
‘Zo klain as ik was voelde ik het onrecht, dat die raike mense alleen voor d'r lol op de knaine schote, die ze zelf misschien niet eens lustte.’
‘Wat we hier doen?!’ schreeuwde ik kwaed. ‘Wij doen 't zelfde as jullie! We zain an het jaege.’
Ze keke me an of ik het grootste meraekel had gezegd en een van de jaegers, met een mooi ploimpie op zijn hoed en een paar glimmende broine beenkappe, trok me an m'n oor.
‘Jai mot je grote mond es houe!’ zei die tege me. ‘Je weet heel goed, dat strope verbode is. Waerom doen jullie dat dan?’
| |
| |
Nou zat er ook zo'n dikke bai met een blozend gezicht. Hai was net bezig een boterham met carbonaede los oit de hand op te ete en keek me met z'n blauwe oge een beetje lachend an. Ik weet nog heel goed, dat ik die morge niks te ete had gehad en toen ik die carbonaede met het vette randje zag en dat knapperige brood met boter, toen raekte ik door 't dolle heen.
Ik keek die dikke vlak in z'n gezicht.
‘Waerom we strope?’ gilde ik en ik rukte me meteen los. Me voist balde ik tege die dikke. ‘Omdat ze thois niet te vrete hebbe en omdat me moeder een raiksdaelder meer as gebroike kan. Daerom strope we. Dach je soms, da 'k niet liever bai de warme kachel zat!
Dat had ik toevallig allemael tege die dikke gezaid en die zai niks terug. Ik werd er nog valser van. ‘Carbonaedjes vrete en ons de knaintjes af neme en nog een bekeuring geve ook, dat kanne jullie, sloebers dat jullie zain!’ hoilde ik met grote traene over me wange.
‘Hou jai es gauw je brutale mond’, zai een van de jaegers. ‘Weet je wel tegen wie je 't hebt?’
‘Dâ kan me niks schele’, jankte ik verder. ‘Ik zeg toch de waerheid!’
En toen floisterde die jaeger me in me oor:
‘Die meneer is Prins Hendrik....!’
‘En nou zal ik toch niet gezond oit de cel komme, as ik er een woord an lieg. Ik was me natuurlijk dood geschrokke en ik dacht niks anders, asdat ze me in de gevangenis zoue stoppe. Maer dat liep heel anders af. We mochte de knaintjes houe, we krege er nog drie van de grote hoop, die de jaegers hadde geschote en nog een daeldertje toe van “die dikke”. Op een holletje zain we naer Zandwaik gerend zonder om te kaike of te bedanke. Dat was nou main eerste jachtavontuur....!’ Een bewaker kwam binnen. Hij keek tevreden naar de
| |
| |
rustig doorwerkende mannen.
‘Ik heb een nieuwtje voor jullie’, zei hij gemoedelijk, ‘maar jullie weten niks van mij. Die Schorretje, zoals jullie hem noemen, is vanmorgen voor geweest. Een half jaar is tegen hem geëist, maar ze zegge allemaal, dat hij er wel met vier maanden met aftrek zal afkomen. Hij heeft geweigerd om zijn medeplichtigen te noemen, maar de veldwachter vertelde me net, dat de publieke tribune er vol mee zat.’
Ze waren het er allemaal over eens, dat Schorretje er met vier maanden reusachtig zou afkomen. Hij had ook een jaar kunnen krijgen.
‘Als jullie nou verstandig zijn, bemoei je dan niet verder met die jachtopziener’, raadde de bewaker hun aan. ‘Die man doet tenslotte z'n plicht en stropen is nou eenmaal bij de wet verboden.’
‘Is 't tóch waer?’ vroeg de oude stroper. ‘Daer zou 'k nou oit m'n aige nooit op gekomme zain. Ik dacht al, waer zit ik toch voor in de gevangenis!’
‘Je weet heel goed, hoe ik er persoonlijk over denk’, ging de bewaker een beetje beledigd verder. ‘Ik wil er alleen maar mee zeggen, dat jullie niet tot handtastelijkheden moet overgaan, want dan trek je altijd aan 't kortste end.’
‘En as die koddebaier onze honde dan vergeeft!’ riep Gait kwaad uit. ‘Hebbe wai soms niet 't recht onze honde tege zo'n moordenaer te bescherme?’
De bewaker haalde de schouders op.
‘Er zijn honde genoeg’, gromde hij. ‘Voor twee kwartjes heb je een nieuwe en wie begaat er nou een moord voor een halve gulden. Dan moet je gek zijn.’ En hij verliet waardig de cel alsof hij de diepste wijsheid had verkondigd.
|
|
Auteursrecht onbekend