Studiën en schetsen over vaderlandsche geschiedenis en letteren. Deel 4

[p. 302]

De mémoires van J. Rou.

Op het oogenblik dat de mémoires van het keizerrijk aan de orde van den dag zijn, heeft de Société de l'histoire du protestantisme Français het gewaagd oudere Mémoires in het licht te zenden, die bij gelijke omslagtigheid echter niet minder belangrijk mogen geacht worden. Het zijn de Mémoires inédits et opuscules de Jean Rou uit een handschrift, dat te 's Gravenhage op het rijks-archief berust, in het licht gegeven. Uitgever is de heer Fr. Waddington, die vooral op dezen grond zijne uitgave verdedigt, dat de geschiedenis van het fransch protestantisme, sedert Castelnau en De la Force, bepaaldelijk voor den tijd, welke de herroeping van het edict van Nantes voorafging en kort daarop volgde, geene gedenkschriften bezit uit de pen van een onafhaukelijken toeschouwer ontstaan, maar wel levensberichten en klagten der vervolgden, waarvan de Larmes de Chambrun de levendigste uitdrukking zijn. Rou verliet weinig tijd vóór de herroeping van het edict van Nantes zijn vaderland; hij had er echter lang genoeg geleefd om de verdrukking en regtsverwaarloozing, waaraan zijne geloofsgenooten waren blootgesteld, te ondervinden. Zijn vader, raadslid van het parlement van Parijs, was er vermoord geworden, en men had bijna dien moord door de vingers gezien: hij zelf, de eerste bewerker van hetgeen men later een historischen atlas heeft genoemd, was, omdat die atlas eene te Hugenootsche kleur had, in de Bastille geworpen, een feit waarbij de groote Bossuet een leelijke rol speelt. Na zijn ontslag zwierf hij eenigen tijd in Engeland en sedert vestigde hij zich in de Nederlanden, waar hij de bescherming van den raadpensionaris Fagel en koning Willem III mogt ondervinden. Eerst gouverneur der kinderen van de voortreffelijke markiezin de Montbrun, die met den bekenden Aerssen van Sommelsdijk, den stichter der kolonie Suriname, te kwader

[p. 303]

ure gepaard was, werd hij later vertaler der depeches van de Staten-generaal, een post van vertrouwen vroeger door den bekenden Wicquefort bekleed. De meeste aanspraken en brieven in het tijdvak van Willem III door de Staten-generaal in de fransche taal uitgevaardigd, waren van de hand van Rou. Ten gevolge van die betrekkingen zijn deze Mémoires ook voor de Nederlandsche geschiedenis niet zonder waarde. Treffend is zijne teekening van den heer van Sommelsdijk, wat betreft diens onbeperkte eerzucht, ligtzinnigheid van beginselen, grillige stoutmoedigheid en hardnekkige eigenzinnigheid, welke ons ten volle het later leven en lot van den bekenden gouverneur van Suriname verklaren. Even zoo vindt men onderscheidene bijzonderheden over de hoofden der latere refugiés, waarmede Rou in betrekking had gestaan, Jurieu, Bayle en den bekenden Rotterdamschen patricier Paats. Over het geheel komen ons de Mémoires van Rou belangrijker voor dan zijne Opuscules. In de eerste vindt men toch het vroeger leven des schrijvers, bijzonderheden omtrent beroemde personen, zooals den hertog de Montausier, Amyrant, Claude, den markies de Langey en de deelgenooten der zamenzwering van den Chevalier de Rohan, die te gelijker tijd met hem in de Bastille op hun vonnis wachtten. De Opuscules zijn op zich zelve onbeduidend, maar geven eenige opheldering voor de letterkundige geschiedenis van Frankrijk in het laatst der zeventiende en het begin der achttiende eeuw, omdat wij daaruit de betrekkingen van Rou tot Conrart, Ménage, Chapelain, Rapin-Thoyras enz. leeren kennen. Als eene bijzonderheid is ons voorgekomen. dat achter dit werk, dat overigens ter stichting der fransche protestanten door de Société du protestantisme bestemd is, zich in ons exemplaar eene feuille supplémentaire bevindt, waarin al de ruwheden over het bijzonder leven van Sommelsdijk en Langey, die de uitgever in den tekst had weggelaten, als pour acquit de conscience worden medegedeeld. Het herinuerde ons de regels van Byron omtrent de uitgevers van

[p. 304]

klassieke dichters, ten behoeve der jeugd gezuiverd van hunne aanstootelijkheden:

- pitying sore his mutilated ense

They only add them all in an appendix
Which saves in fact, the trouble of an index.

(Konst- en Letterbode, 1857, N^o. 20).