Kind van de toekomst

De wondere wereld van Otto van Eck (1780-1798)

[p. 609]

Dankwoord

Dit boek verschijnt binnen het kader van het Vernieuwingsimpulsproject van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek dat wordt uitgevoerd aan de Faculteit der Historische en Kunstwetenschappen van de Erasmus Universiteit Rotterdam onder de titel ‘Controlling time and shaping the Self. Education, introspection and practices of writing in the Netherlands 1750-1914’, waarvan de eerste auteur projectleider is. Het boek is het product van gezamenlijk onderzoek en wij zijn beiden verantwoordelijk voor de tekst, met uitzondering van de hoofdstukken over dagboekschrijven en lezen, die van de hand van de eerste auteur zijn en waarvan door haar eerdere versies zijn gepubliceerd in het Jaarboek voor Nederlandse boekgeschiedenis (1994), Eighteenth Century Studies (1997) en Tijdschrift voor Sociale en Economische Geschiedenis (2004).

Wij danken de medewerkers van de door onze bezochte bibliotheken en archieven, waarvan we met name willen noemen het Rijksarchief in Gelderland, waar het familiearchief Van Eck berust, de gemeentearchieven van Delft en Den Haag, De Koninklijke Bibliotheek en het Iconografisch Bureau in Den Haag, de Universiteitsbibliotheken van Amsterdam en Rotterdam, de Bibliothek für Bildungsgeschichtliche Forschung in Berlijn en het Cultureel Maçonniek Centrum ‘Prins Hendrik’ van de Orde van Vrijmetselaren onder het Grootoosten der Nederlanden in Den Haag.

Verder kregen we veel medewerking van de nazaten van de familie Van Eck en verwante families, met name mevrouw J. Teding van Berkhout-Fabius, mevrouw G.W. van Lennep-Morsink en jhr.mr. C.C. van Lidth de Jeude die bereid waren ons meer dan eens te woord te staan en aanvullende bronnen ter inzage te geven. Drs. M.J. van Lennep gaf ons toestemming gebruik te maken van zijn transcriptie van het reisverslag van Lambert van Eck uit 1788.

Veel collega's hebben ons laten delen in hun kennis, met name Edward Arnold, Jeroen Blaak, Jelle Bosma, Syea Dalderup, Xavier Duquenne, Leendert Groenendijk, Wim Huijsmans (Historisch Centrum Overijssel, Zwolle), Florence Koorn, Fred van Lieburg, Willeke Los, Willemijn Ruberg, Anders Schinkel, Gerard Schulte Nordholt, Judith Vega, Sven Veld-

[p. 610]

huijzen, Thera Weissenbeek, Pieter van Wissing en Jori Zijlmans. Leon van der Hoeven deed het genealogisch onderzoek naar de familie Van Eck en verwante families. Paul Koopman danken we omdat hij als coördinator van het Huizinga Instituut al jarenlang zorgt voor de bijeenkomsten van de werkgroep (auto)biografie, die altijd een goed forum waren om ons onderzoek en dat van anderen te bespreken.

Veel dank ook voor degenen die delen van het manuscript van commentaar voorzagen, Marco Berg, Joris van Eynatten, Ellen Grabowsky, André Hanou, Gert-Jan Johannes, Ton Jongenelen, Eveline Koolhaas, Lotte van de Pol, Joost Rosendaal en Wyger Velema. Bijzondere dank gaat uit naar Anna de Haas die met haar zo kenmerkende voortvarendheid en concentratievermogen het hele manuscript heeft doorgewerkt waarbij ze haar rode pennetje gelukkig niet heeft kunnen stilhouden. Arend Huussen las ons boek in wording eveneens kritisch van a tot z en heeft ons laten delen in zijn brede kennis van de politiek in de achttiende eeuw. Han van de Zande, specialist op het terrein van de wetenschapsfilosofische geschiedenis, was een al even zorgvuldige lezer en zette ons ertoe aan een aantal kwesties opnieuw tegen het licht te houden. Ook René Bosch, kenner onder andere van Rousseau, en Hanco Jürgens, onder meer gespecialiseerd in de Duitse Verlichting, dachten actief en creatief met ons mee, waarvoor we hen niet erkentelijk genoeg kunnen zijn.

Verder danken we Anna Johannes en Dan Brinkman die als fotografen een bijdrage leverden en Ab van der Steur die zo gul was om een deel van zijn fenomenale prentencollectie aan ons te lenen die we mochten gebruiken als illustraties van ons boek. Eva Moraal zijn we dankbaar voor haar hulp bij het maken van het register, en Theresa Oostvogels voor haar administratieve ondersteuning. Ook zijn wij onze uitgever Joos Kat erkentelijk voor zijn enthousiasme en vertrouwen in dit boek waarop hij lang heeft moeten maar ook heeft willen wachten.

Bij het schrijven van dit boek baseerden we ons op onze tekstuitgave van het dagboek die in 1998 verscheen bij Uitgeverij Verloren. Hier en daar konden we teruggrijpen op eerdere publicaties, waarvan als eerste verscheen ‘Lezen tot de laatste snik. Otto van Eck en zijn dagelijkse literatuur (1780-1798)’, door Arianne Baggerman gepubliceerd in het eerste Jaarboek voor Nederlandse boekgeschiedenis (1994), waarvan een verkorte versie verscheen in Eighteenth Century Studies (1997). Andere artikelen verschenen in Tijdschrift voor Sociale Geschiedenis, Tijdschrift voor Sociale en Economische Geschiedenis, Mededelingen van de Stichting Jacob Campo Weyerman, Nieuw Letterkundig Magazijn. Mededelingenblad uit-

[p. 611]

gegeven door de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde gevestigd te Leiden, Annales historiques de la Révolution française, Roest. Tijdschrift voor Geschiedenis en Cultuur, Literatuur zonder leeftijd, en in de bundels Tot volle waschdom. Nieuwe hoofdstukken voor de geschiedenis van de kinder- en jeugdliteratuur, B. Dongelmans, N. van Rotterdam, J. Salman et al. ed. (2000) en Von der dargestellten Person zum erinnerten Ich. Europäische Selbstzeugnisse als historische Quellen (1500-1800), Kaspar von Greyerz, Hans Medick, Patrice Veit ed. (2001) en zullen nog verschijnen in de bundel Andrea Immel en Michael Witmore, ed., Seen and heard. The place of the child in early modern Europe, 1550-1800 (Routledge).

Over Otto en zijn dagboek werd door ons op enkele congressen en workshops gesproken, onder meer de conferentie ‘The History of Emotions,’ The Institute for Advanced Studies of the Hebrew University of Jerusalem (Jerusalem, 2-4 juni 1998), waar de tweede auteur verbleef als lid van de gelijknamige werkgroep van Josef Kaplan en Michael Heyd, ‘The Tenth International Congress on the Enlightenment’ (Dublin, 25-31 juli 1999), het congres ‘Seen and heard. The place of the child in early modern Europe, 1550-1800’ in de Cotsen Children's Library van de Princeton University (Princeton, 18-20 april 2002), het congres ‘The Book of Nature. Continuity and Change in European and American Attitudes towards the Natural World’, Rijksuniversiteit van Groningen (Groningen, 22-25 mei 2002), de conferentie ‘Paedagogische Anthropologie. Concept, background and interdisciplinary context’, University of the Russian Academy of Education / Institute of the Theory of Education and Pedagogics (Moskou, 30 september - 2 oktober 2002), de conferentie ‘Knowledge and Its Making in Northern Europe’, Pomona College en European Union Centre of California (Claremont/Los Angeles, 11-12 April 2003) en de workshop ‘Illness Narratives’, Institut für Geschichte der Medizin der Robert Bosch Stiftung (Stuttgart, 8-10 juli 2004). We danken de deelnemers voor de nuttige discussies die hier plaatsvonden.

Een financiële bijdrage aan de productie van dit boek werd geleverd door de Vereniging Trustfonds Erasmus Universiteit Rotterdam, de Dr. C. Louise Thijssen-Schoute Stichting, de M.A.O.C. Gravin van Bylandt Stichting, Dr. Hendrik Muller's Vaderlandsch Fonds, de J.E. Jurriaanse Stichting, de Stichting Fonds voor de Geld- en Effectenhandel en de Faculteit der Historische en Kunstwetenschappen van de Erasmus Universiteit Rotterdam. We danken deze instellingen voor hun steun.

Een boek als dit waarin de grote geschiedenis wordt verteld vanuit het persoonlijke perspectief van een kind en zijn ouders mag, vinden wij,

[p. 612]

persoonlijk (maar ook breed tegelijkertijd) eindigen. Het is opdragen aan onze beider ouders én kinderen: Cor Dekker, Bep Dekker-de Vries, Bas Baggerman, Trijnie Baggerman-Kuiper, Tessel Dekker, Olwen Dekker en Boris Berg.