De idealisten

(1919)–Lode Baekelmans– rechtenstatus



[pagina 87]
Kerstnacht. Maene, sterre, nachtplaneten, Noyt en was u glans so claer... TOEN het drie uur sloeg zong juffrouw Amelia een afscheidsliedje mee: Adieu, adieu kind friends adieu, adieu, adieu, I can no longer stay with you, stay with you... Zij had reeds haar mantille aan, versierd met gitten en parels en droeg een witten sjaal op het hoofd. Twee lichtbruine krullen hingen weerszijden uit haar kapsel, haar blauwe wateroogen stonden troebel, rozig blonk haar gelaat door het blanketsel heen. Het was een jolig kerstfeest geweest in de taveerne ‘Norske Mama’. Juffrouw Amelia had opgewekt piano gespeeld, en was warm van vervoering en heete punch. Mama pakte een stuk kerstkoek in, en zag met verteedering de meisjes met hun vrijers heengaan. Juffrouw Amelia treuzelde, loerde naar de Christmascake en plukte onderwijl een paar hardgroene hulsttakjes met roode bessen. - Daar, Amelia, dat is voor u, zei Mama. - O! la jeunesse, zuchte Amelia, dank Mama voor de Christmascake, a nice Christmasnight!... - Slaap wel, Amelia. - Bonsoir, Mama. De waardin sloot de deur achter haar dicht, schoof de grendels voor. De dooi was ingetreden en luw was plots het weer als in het voorjaar. De oude pianiste zag eens naar den dooden hemel, ging dan met voorzichtige pasjes naar huis. Glibberige, gebarsten ijskorsten zaten op de voetpaden. Soms gleed zij uit, maar 't hinderde niet. In de verte zongen lustige matrozen:
[pagina 88]
All the nice girls love a sailor, All the nice girls love a tar; For there's something about a sailor Well, you know what sailors are! Juffrouw Amelia sloot haar stuk koek dichter tegen de borst en neuriede mee: Bright and breezy, free and easy, He's the ladies' pride and joy; Falls in love with Kate en Jane, Then he's off to sea again, Ship ahoy! ship ahoy! Op den hoek der Schippersstraat stonden twee policieagenten, dan werd de weg eenzaam langs de gesloten herbergen en magazijnen der Oude Leeuwenrui. De kale boompjes rezen uit den wakken grond en het lantaarnlicht glinsterde op het smeltend ijs. Boven de ‘Sailor's Rest’ bengelde de groene lantaarn aan den vlaggenstok. Aarzelend zongen de beiaardklanken in de weeke lucht. Zij zocht haar huissleutel. Boven de vitrien der beenhouwerij stak een vergulden ossenkop uit... Voor zij binnen ging keek zij nog eens naar de verlaten Ankerrui en naar den ossenkop. - Het goud schilfert af, peinsde zij. Stillekens sloop zij naar boven. Op de tweede verdieping streek zij een lucifer af. Het vlammetje blauwde, lichtte even en terwijl zij den sleutel onder de voetmat nam brandde het stekje op. Het was killig in de kamer. Het gaslicht danste op en neer én schemerde over de meubels en het bed. Een paar versleten lauwerkransen hingen er boven den ouden, zwarten kanapee waaruit het paardenhaar piepte. Op de schouw tiktakte een wekker en stond een koperen bordje, herinnering aan vroeger dagen: Mlle AM. PIERARD Prof. de danse et de maintien.
[pagina 89]
Op de kast stonden verbleekte portretten in een pelemêle waarvan het glas gescheurd was. Juffrouw Amelia hing haar sjaal en haar mantille aan den kapstok achter het voeteneinde van het bed, dan nam zij het pakje weer op, opende het papier, en proefde nog eens van den Christmascake. Haar schoentjes schoof zij profijtelijk nabij de stoof, voorzichtig nam zij haar pruik af en plaatste ze op een krukje dat op de ronde tafel stond. Nu leek zij een ongeverfd besje met korte, verwarde, grijze haren. - Het spiegeltje boven den schoorsteen toonde haar verschrompeld en schraal. De heete punch werkte na, en terwijl zij zich ontkleedde, murmelde zij opnieuw: All the nice girls love a sailor, All the nice girls love a tar... Zij snoepte nog een stukje koek, trok het licht uit en kroop in haar bed. Oververmoeid kon zij niet inslapen, kuchte en kreunde, probeerde het liedje, dat tergend in haar nazong, te vergeten. Juffrouw Amelia bedacht toen dat zij oud werd en niet meer bestand was tegen nachtfeestjes. Gewoonlijk was zij rond middernacht thuis, maar nu... Het was maar eens ‘Nuit de Noël’ in 't jaar. En zij kon immers morgen uitslapen... Een nieuw jaar was in aantocht. Hoe lang woonde zij nu hier aan de haven? Zeventien jaar! Nadat de zaak in Duinkerken zoo deerlijk was uitgebrand en zij slechts het koperen bordje en wat kleinigheden had kunnen redden! Die valsche ‘protecteur’ had haar ook gemeen in den steek gelaten. Een man is een man, en de ‘girls’ moeten ze maar pluimen wanneer ze de kans klaar hebben. Vroeger, als zangeres te Bordeaux en te Parijs, had zij succes gehad. Zij was een vrouw die de mannen aantrok. Zij speelde met hen, en vond plezier in hun dwaze grimassen. Maar de mannen kwamen eens tot bezinning als hun geld op was of een andere vrouw
[pagina 90]
hen lokte... Dan bleef eens het engagement uit en er waren onbetaalde rekeningen... On vend tout... Toen was zij jong en vond ‘protecteurs’. Maar na Duinkerken was het uit. Hier in 't Schipperskwartier was het haar hard gevallen. Zij had noch kind noch kraai in de wereld en wie zij gekend had was haar vreemder dan de onbekenden in de vreemde stad. Drie dagen at zij in een Gaarkeuken en ontbeet in een kelderken waar men koffie schonk en boterhammen sneed. Haar koffer stond in het depot in het Station, en 's nachts doolde zij, het was in het najaar, langs de leien en aan de dokken, sliep op een bank of tusschen houtstapels... Na den derden dag bezat ze geen rooden duit meer. Heel den dag dwaalde zij voorbij de kelderkens waaruit een walm van gebakken visch steeg. 's Avonds ontmoette zij den stuurman... Hij was een fleurige vent met rood, frisch geschoren gelaat. Hij rook naar Floridawater, scheen er van doordrenkt. Amelia fluisterde iets wat hij niet verstond, want hij was een Duitscher. Maar hij nam haar mee aan boord van zijn zeilschip dat in het dok lag, en zij deed teeken dat zij honger had. De stuurman lachte toen vriendelijk en geruststellend, haalde brood en kaas, schonk thee in en zat haar te begluren met fonkelende oogen terwijl hij zijn lange porceleinen pijp rookte en onverstaanbare dingen zei tegen een grasgroene papegaai, die in een kooi hokte. Ten laatste speelde hij een wijsje op zijn harmonica. Verzadigd zei ze lieve woordjes, vleide zich op zijn knieën, en zij hadden maar gebabbeld elk in eigen taal. 's Anderdaags zocht de stuurman een gemeubileerde kamer voor haar, haalde haar koffer in een open rijtuig van het station en samen hadden zij zijn ponden, zijn gouden ponden, opgemaakt. Bij zijn vertrek kreeg zij nog een voorschot dat hij van den kapitein verzocht had en zijn grasgroene papegaai,
[pagina 91]
Van hem had zij een mondvol Duitsch geleerd. Zij zei ‘Lieber Schatz’ tegen de heeren en zong: Das Schiff streicht durch die Wellen, Fidolin! Vom Ost die Segel schwellen, Fidolin! Verschwunden ist der Strand in der Ferne, O wie geme war' ich noch im Heimatland! Rosabella, Fidolin! Waarom dacht zij nu terug aan wat voorbij was? Het was immers zoolang geleden. Was het het liedje dát haar herdenken deed? With his pockets full of money And a parrot in a cage... Zij had zooveel mannen gekend, van kroeg tot kroeg gezworven om den kost te verdienen. In den loop der jaren had zij alle talen leeren radbraken, en 't was maar wanneer zij een toevallige gelegenheid trof dat de Française praten kon, al doorspekte zij dan nog haar zinnen met vreemde woorden. De oude behaagzucht had haar nooit verlaten; de jaren verfomfaaiden haar en zij nam haar toevlucht tot meer blanketsel en een pruik... Haar Fransche hoffelijkheid en haar manierkens gaven aan Juffrouw Amelia het ontzag. Zij kende de wellevendheid der hooge wereld en werd geraadpleegd wanneer het pas gaf!... Op de 14 Juillet droeg zij een Fransch lintje op de borst en liet zij nooit na de ‘Marseillaise’ te spelen. Doch nu lag de oude vrouw slapeloos in den Kerstnacht. Het was toch een ijdel spel tegenover de menschen: buigen en knikken, lief doen en niet zeggen wat men dacht. Belangstelling veinzen voor wat iemand niet aangaat, geduldig aanhooren en inschikkelijk toegeven, ziedaar wat het leven leert. C'est la vie, prevelde zij... Zoo raakt het hart dood en de ziel leeg... Het lichaam verslijt onder menschelijke kwalen. Bij ‘Norske Mama’ was het goed, maar ook daar
[pagina 92]
moest men niet weten dat zij oud was, ook daar moest zij maar trachten te schipperen tusschen Mama en de diensterkens, die eeuwige conflicten hadden. Die punch was lekker... en de Christmascake... en het leven was nog zoo slecht niet!... Nu eens rechts liggen, de slaap kwam zoetjes... Hoe laat mocht het nu zijn? Ja, de jeugd... Dan is men overmoedig, dan is men eerlijk... Men stort zijn hart uit voor den eersten den besten, de woorden weerspiegelen de meening... Doch later leert men omwegen maken, men wordt sluw en loos, en met doortrapte listigheid dient men eigenbaat... Men vergeet wat eens ons hart stal... Juffrouw Amelia zuchtte. Wat vervolgde haar toch?... Na zoo'n gezelligen Kerstavond lag zij te dubben en naargeestige herinnering op te roepen. Waarom heeft een mensch herinnering? Vernedering en leugen! De oogen dichtknijpen en slapen! Rusten is zoo noodzakelijk om morgen weer lief te kunnen zijn voor de menschen die men noodig heeft... En nochtans! De jeugd was iets heerlijks! Onvergetelijk was de eenige Kerstnacht harer jeugd. Zij was toen 18 jaar en leerde zingen bij een oude dame uit het provinciestadje in het Noorden. Arme, goede vrouw, hoe hadden zij haar geplaagd, precies alsof het niet voldoende was dat het haar in het leven niet voor den wind ging... Amelia was haar trots, haar troost voor de nufjeshooghartigheid der bleeke, ongeschikte burgeresjes. Amelia was bevallig en onschuldig en haar oogen waren toen helder als den hemel. Zij droeg toen echte krullen... Met haar moederlijke vriendin ging zij de Kerstmisvacantie doorbrengen bij een nicht der oude dame op een buitengoedje in den omtrek van Arras. Haar ouders waren dood en een aangetrouwde tante betaalde haar opvoeding. Daar ontmoette zij een jongen, den zoon des huizes. De onbeholpen achttienjarige volgde haar bewegingen
[pagina 93]
met schitterende oogen werd als bedwelmd door haar stem en haar sierlijk figuurtje. Amelia die nog niet geleerd had iets te verbergen liet welgevallig haar oogen weerspiegelen in zijn bruine kijkers. Zij stoeiden als twee kinderen en de familie was verteederd over het keurig koppeltje lieve kinderen... Met Kerstnacht gingen de huisgenooten naar het kerkje om de nachtmis bij te wonen. De sneeuw dekte eindeloos wit de wegen en de velden. In de wondere glinstering stonden de boomen met kanten schitteringen gepareerd. Fonkelend in den open hemel hingen de sterren. Voorop liep de familie en achteraan kwamen zij, hand aan hand. Zij spraken niet maar vonden het heerlijk zoo als verdoold te loopen door den sneeuw in den klaren, stillen nacht. God wat was het heerlijk! Hij fluisterde haar naam met aanbidding en zij, in verwarring, knikte hem toe als om hem aan te moedigen. Plots stonden zij stil. Zijn arm omsloot haar leest onder den mantel, zijn gelaat boog voorover, hij rook haar meisjesgeur... Voor de eerste maal zei iemand dat hij haar lief had, en zij murmelde een mannennaam. Terwijl hij haar in zijn armen nam zag zij een ster rijzen aan den hemel... De vereering zijner oogen en de warmte van zijn kus benevelden haar en zij zoende hem op den mond. In een droom wandelden zij voort naar het dorp. In de verte lag het kerkje met zijn verlichte ramen. Aan het portaal wachtte de familie. Het orgel ronkte. Zij peinsde dat het een wondere bruiloft was... Zij zag geen menschen, voelde zich opgeheven uit dit leven. De kaarsen flikkerden, muziek en wierook dreef onder de beuken. - Voor haar hing een schilderij die zij nooit vergeten zou: Sint Franciscus in bruine pij met oogen vol extaze die de stigmata aan zijn broeders toont... Kort scheen de terugweg... Ook dien nacht had
[pagina 94]
zij slapeloos liggen woelen... Maar toen was zij jong en rein... Twee dagen later zaten zij opnieuw in de stad. De jongen had zij nooit weergezien. Het leven gaat onverstoorbaar zijn gang, is vol toevalligheden... maar sneeuw op Kerstavond stemt juffrouw Amelia nog steeds weemoedig. Thans zelfs, nu er geen sneeuw viel en het dooiweer intrad, moest zij aan haar jeugd terugdenken. Elk mensch heeft zoo iets schoons te bewaren... Juffrouw Amelia verwenschte haar geheugen... Het morgenlicht klaarde door de rolgordijnen en buiten snorden de trams. Zij stond op, deed het vuur branden en zette de koffieketel op. Dan waschte zij zich, schonk koffie op, en trok andere kleederen aan. Het overschot van den Christmascake liet zij zich smaken en slurpte behagelijk een paar kopjes koffie. Voor den spiegel poederde en kleurde zij haar vervallen gezicht, plaatste voorzichtig haar pruik op de grijze haren. Juffrouw Amelia stak het hulsttakje tegen den spiegel, nam haar korfje en trippelde met kleine pasjes weg om inkoopen te doen voor haar middagmaal. Zij was weer de jeugdige, beleefde pianojuffer, de aardige Française die achter een glimlach en wat blanketsel haar echte ziel en haar leven verborgen hield, met buiginkjes en lieve woordjes zich verweerde om aan den kost te komen. Beneden in het portaal ontmoette zij den vleeschhouwer en zij groette hem met een kinderlijk stemmeken: - Happy Christmas, Monsieur le boucher!...

Vorige Volgende

Kerstnacht.