De idealisten

[p. 7]

De schat der Inca's.

Das Wunder ist des Glaubens liebstes Kind.
    Faust.         Goethe.

SUSKE Pasvier had kind noch kraai, enkel zijn hond Kees. Misschien juist daarom had hij zijn schuit ‘De Twee Gebroeders’ gedoopt. In de lange uren die hij op het water sleet kon de schipper gezellig praten met den tweeden broeder!... Deze denkbeeldige broeder was als zijn schaduw, zijn dubbelganger, zijn vennoot, die ook wat te zeggen had, natuurlijk kibbelde, anders oordeelde en trouwens een knorrepot mocht heeten. Suske zelf was opgewekt en gezellig in zijn omgang en als geboren Rupelmondenaar bezat hij veel zin voor grappigheid en humor. Aan wal dronk hij zijn pintjes en maakte het wel eens bont, op de vaart had zijn schippersknecht niet over hem te klagen.

Suske Pasvier was een magere, beenige slungel, meer dan zes voet lang. Zijn bruine oogen stonden als twee vlammekens boven zijn roode, uitstekende jukbeenderen, weerszijden van zijn scherpen neus. De baardelooze kin stak vooruit en zijn haar was muisgrauw en fijn. De blauwe trui hing hem over den buik laag op de fluweelen broek met afgesleten kniestukken. Zijn klak stond immer scheef op zijn linkeroor.

De schipper werkte zonder verpoozing zoolang er te werken viel, maar zoohaast het avondeten door de keel was, stopte hij zijn pijp en werd hij een lustig mensch. Dan had hij zijn broeder niet noodig tot afleiding of tegenspraak. Wanneer het seizoen het toeliet zat hij aan dek en speelde vroolijke wijskens op zijn harmonica. Kees, die heel den dag rusteloos heen en weer had geloopen blaffend naar al wat zijn oogen zagen, lag dan stil voor de voeten van zijn baas ineengerold tot een zwarten klomp. Pol, de knecht, zat te rooken, spuwde pletsend in het water en floot de voois-

[p. 8]

kens mee. Regende het of was het koud, dan zaten zij in de kabien te musiceeren. Maar in de kabien kon Suske niet rechtstaan, en liefst zat hij op de achterplecht bij het roer. De avonden geleken elkaar wanneer zij geankerd lagen op de rivier, gemeerd aan de kaai of in een dok. Slechts als de maan opkwam of iemand de schuit naderde liet Kees zich hooren.

Had Suske nooit anders dan zoetwater bevaren, toch haalde hij liefst zijn herinneringen op van uit den tijd toen hij als matroos de wereld rond zwierf. Begon hij over zijn avonturen, die zijn leven doorweven hadden met een gulden net van onwaarschijnlijkheid, dan sloeg hij door, vertelde zeer ernstig en met effen gelaat. Telkens opnieuw en zonder hapering of afwijking verhaalde hij zijn avonturen alsof hij ze werkelijk beleefd had. Niet dagelijks echter kon men hem aan gang krijgen, hij moest in stemming zijn, tijd hebben en goed gezeten zijn. Dan sloot hij zijn harmonica in de muziekdoos, stopte een versche pijp en paffend begon hij tot den schipper-op-bezoek. De knecht die de histories voor de zooveelste maal te hooren kreeg schoof bij, want hij was nooit moede te luisteren.

- Ja, dubde Suske Pasvier, een mensch komt wat tegen in de wereld!... Ik bijvoorbeeld, heb wonderlijke avonturen beleefd toen ik nog als matroos op zee was... Mijn broer vaarde toen nog alleen op ‘De Twee gebroeders’, ik was toen nog zoo jong en wij hadden dikwijls ruzie gehad. Daarom had ik mij laten monsteren en was naar Amerika getrokken met een Engelschen driemaster... Een aardig land. Alles is daar groot, veel grooter dan hier, de huizen hebben er wel veertig verdiepingen.

Na maanden slecht weer kwamen wij er aan op 'n Zaterdag. Ik zal het nooit vergeten hoe blij we waren weer tusschen de menschen te komen. Het schip zag er uit en we hadden twee mannen verloren, de kok die zich overeten had en een matroos die uit den mast geslagen was. Ik vroeg direct verlof om 's Zondags naar de mis te gaan. Toen ik aan de kerkdeur kwam

[p. 9]

bemerkte ik dat de kerk zoo diep was dat ik het altaar niet zag staan. Een vrouw, die gewaar werd dat ik een vreemdeling was, nam mij mee naar een locomotief die gereed stond. Wij kropen er op en op een vloek reden wij tot vooraan in de kerk. Om zich verstaanbaar te maken preekte de pastoor door een engelentrompet die zeer op den misthoren geleek. Terwijl ik zoo zat te luisteren naar den pastoor, dacht ik dat het toch geen rechte Yankeetaal was die hij sprak. Daarbij scheen het gezicht mij zoo bekend.

Het fijne van de zaak wou ik weten en toen de mis uit was volgde ik den pastoor in de sacristij.

- Mijnheer Pastoor, zei ik, neem mij niet kwalijk, maar gij zijt geen Yankee...

- Neen, bekende hij verrast.

- Ik hoor het aan uw Amerikaansch!

- Niet waar zeker?

- Gij zijt de zoon van Piet de Paep die met de beurtschuit van Aalst op Antwerpen vaart.

- Dan zijt gij Suske Pasvier, riep hij vol blijdschap, en hoe stelt het de familie?

Ik moest direct mee gaan dineeren in de pastorij over de deur. Hij vertelde mij van Rome en van een diner bij den Paus. Een van de zestig bisschoppen waarmee hij aan tafel zat had liedjes gezongen, en die kon zingen want die had op het theater gezongen voor hij geestelijke werd. Het diner bestond uit twintig gerechten en de wijn was zoo oud dat hij bevrozen zat in de flesschen. De voituur die hem aan boord had gebracht was het gewoon rijtuig van den Paus, in klare, witte zijde. Wie had dat ooit kunnen droomen dat de zoon van Piet de Paep het zoover zou brengen! Maar hij was toch niks hoovaardig geworden. Hij ging mee aan boord om mij en den kapitein te inviteeren op een berenjacht in de bergen.

De kapitein stond juist boven de kajuit zijn sigaar te rooken.

- Maar gij kunt niet schieten, Suske, blijf gij liever aan boord, zei hij.

[p. 10]

- Geef me een geweer, verzocht ik zonder te laten blijken dat ik niet op mijn gemak was, want ik had nog nooit een schot gelost.

Men bracht een geweer, ik lei aan en mikte naar een zwaluw op vijfhonderd meters afstand in de lucht. Pang! En de vogel viel zoo dood als 'n pier in 't water. Daarmee was het beslist en ik kreeg verlof voor veertig dagen. Maar de kapitein kon zoo lang niet afwezig blijven en ging na tien dagen reeds terug. Voor mij ook was de aardigheid er af en ik ging mee na afscheid genomen te hebben van den pastoor. Doch kunt ge nu raden hoeveel beren de kapitein en ik geschoten hebben?

- Neen...

- Raad eens!

- Tweehonderd!

- Neen, maar toch drie-en-zeventig! Wij hebben ze mee aan boord genomen, maar de pelsen hebben wij aan den pastoor gegeven voor een tapijt op zijn altaar. Dat is goed tegen koude voeten in den winter. Van het vleesch hebben wij maanden gegeten, het was heel lekker. Wij hadden berenvleesch gerookt en in pekel gelegd, aten het gestoofd, gebakken en gezoden tot wij het beu werden. Niet ver van Batavia hebben wij nog een deel over boord geworpen.

Voor een niemendal kreeg ik woorden met den kapitein, pakte mijn boeltje en trok aan wal. Ja, een zeeman aan wal kan geen centen bewaren en ik was weer rap gemonsterd als bootsman aan boord van het vreemdste schip dat ge verdenken kunt. De bark was uit één boom gekapt en de masten waren rechte spillen, echte boomen... De kapitein was een halve zwarte, wat men ook niet veel ziet. De lading bestond uit vijf-en-dertig kisten saffraan en voor de rest uit kostelijke Chineesche zijde. Er waren veel passagiers aan boord - allemaal geestelijken die als missionnarissen naar China gingen. Alle soorten witheeren, bruine paters, grijze en zwarte nonnen, arme onder-pastoorkens en rijke kardinalen tot pausen toe hadden wij aan boord.

's Morgens schuurden wij het dek zoo wit als een

[p. 11]

tafel en de geestelijken vonden het zoo'n verzettelijk werk dat zij ons, tot eigen genoegen, - kwamen helpen schrobben. Wij konden eerst onze oogen niet gelooven dat de geestelijken zoo verzot waren op werken... Alles gebeurt in de wereld.

Ik kreeg het gauw in de gaten dat een nonneken met vurige, zwarte oogen neiging voor mij scheen te hebben. Aanleiding gaf ik niet, want ik was bang het meisje een slechten dienst te bewijzen. Zekeren morgen waren wij weer bezig met water te putten en het dek te spoelen, toen een trijspalul van een Italiaan haast de beenen brak over een tros. Gelukkig kon ik hem nog vastgrabbelen en ik vergat mijn Engelsch van schrik en vloekte in mijn moedertaal. De zuster, die naast mij stond, hoorde het en sprak verheugd:

- Gij zijt 'n Vlaming, bootsman!

- Natuurlijk, en nog wel een van Rupelmonde, zei ik.

- Kozijn, kozijn, ik dacht wel dat gij het waart, jubelde zij en vloog mij rond den hals.

Het nonneken en ik waren broeders kinderen, zij was in het klooster te Lier gegaan en trok nu naar een Chineesch gasthuis. Zij had mij wel meenen te herkennen en daarom hadden haar koolzwarte oogen mij zoo vies aangekeken. Op dat vreemd schip moesten wij elkaar ontmoeten!... De wereld is maar klein, de menschen ontmoeten elkaar overal.

Voor wij op bestemming kwamen kreeg het schip een lek en hadden wij hard te pompen om boven te blijven. De geestelijken deden missen met zes te gelijk, maar dat hielp niet. Zij moesten helpen pompen want de kapitein zei: Pompen of verzuipen!...

Aan wal vond ik een brief van mijn broer die zijn ongelijk bekende, dat doen broers niet gemakkelijk, en die mij verzocht om terug te komen. Ik wou toonen dat ik vergeven en vergeten kon en trok naar huis om hem te helpen. Ik had genoeg van de wereld gezien.

Men moet daarbij niet zoover van huis gaan om aardige avonturen te beleven.

[p. 12]

Aan boord van ‘De Twee Gebroeders’ heb ik zoo gelegenheid gehad om fortuin te maken.

Ja, 't is al lang geleden. Mijn broer was ziek en deed de reis niet mee. Ik had een vracht guano aan boord, guano uit Peru.

Op een avond, wij lagen niet ver van Burght voor anker op de Schelde, zat ik mijn pijp te smooren op het achteronder. De maan scheen en de hemel blonk vol sterren. In de verte lag de stad met hare lichtjes. Ik zal nooit vergeten hoe schoon het was. Geen looverken wind en op Onze-Lieve-Vrouwentoren sloeg het negen uur, juist had ik de lantaarns ontstoken. Een luik lag open. De overzetboot deed het water schuimen, en de moeder van Kees lag te slapen voor mijn voeten. Ik peinsde dat een schipper toch een gelukkig mensch is, hij is koning op zijn schuit!

Daar zag ik iets schitteren op de guano... Ik loerde, loerde. Een tweede, een derde, een vierde levend schitterend ding bewoog. Ik telde er acht, sloop nader en zag de beestjes spelen in het maanlicht. Hun kopjes, hun lijfjes, hun staartjes waren puur bezaaid met flikkerende diamanten. Het waren muizen. Lang hield ik hen in het oog tot de tooverachtige glinsteringen verdwenen.

's Nachts droomde ik van de wondere beestjes. In den dag zag ik niets, maar den volgenden avond herbegon het spel.

Voor ik te Dendermonde kwam waren zij reeds aan mij gewend en toen ik te Gent tegen de kaai lag, waren zij zoo tam, dat zij uit mijn hand kwamen eten. Ik kon ze fijn onderzoeken. Tusschen hun haar zaten de steentjes, die blauw en melkwit met wondere glansen straalden in het maanlicht. Op hun neusje en aan den punt van hun staartje zaten groote steenen die als lampjes licht spoten.

Ik wist niet wat aanvangen. Wanneer de lading gelost werd was ik mijn muizen kwijt. Dan nam ik mij voor met den eigenaar van de guano te spreken.

- Ik geef u tienduizend frank voor de beestjes, zei de man, tienduizend frank voor zes.

[p. 13]

Twee kon ik er dan behouden... Ik had zoo'n plezier gekregen in mijn diamanten muizen dat ik er in den dag naar trachtte om hen 's avonds in den maneschijn te zien spelen.

- Ik moet mij bedenken, antwoordde ik.

's Namiddags kwam hij met den bestuurder van de Zoologie om over de muizen te spreken. De bestuurder was een oud heerken met slimme rattenoogjes.

- Ik geef u twintig duizend frank, stelde hij mij voor, nadat hij mij uitgehoord had over de muizen.

- Dat zijn ze mij ook waard, sprak ik stout, want ik voelde dat zij mij de muizen probeerden af te truggelen.

- Gij zult er later nog spijt over hebben, - voorspelde de bestuurder; ik wou ze hebben voor de collectie van de Zoologie.

Hadden ze mij toen het dubbel geboden dan had ik nog mijn muizen niet verkocht. 'n Mensch kan maar in iets plezier hebben en zijn liefhebberij verkoopt hij voor geen geld, niet waar?

- Laat ons dan maar samen gaan dineeren, dan kunnen wij nog wat praten over uw zeldzame ontdekking, verzocht de eigenaar.

- Ik heb ze nog maar eenmaal gezien, beweerde de bestuurder; in ons land zijn er geen bekend... In Peru hooren zij thuis; zij behoorden aan de oude koningen en zijn voor de Spanjaarden gevlucht... De Spanjaarden hebben er alles wat waarde had aangeslagen, behalve de muizen, die zich in de guano schuil hielden.

In een rijtuig met twee paarden bespannen zijn wij naar het hotel gereden en zattekens hebben ze mij rond twee uur 's morgens aan boord laten brengen... Wij hadden veel over muizen gebabbeld.

Ik riep op den knecht, maar de man was ook aan wal en ik vond hem 's anderdaags nog zat op een luik liggen snorken. Nooit vernam ik wanneer hij was thuis gekomen, wel dat twee mannen hem van boord gelokt hadden. Wanneer ik dat hoorde was ik ongerust en

[p. 14]

ongeduldig trachtte ik naar den avond en naar den maneschijn om mijn muisjes weer te zien.

Maar mijn muizen waren verdwenen, ik was mijn muizen kwijt... Zoo speelt een mensch met zijn geluk.

- En hebt ge de zaak niet aangegeven bij de politie?

- Och politie, zij vindt nog geen zakhorlogie terug die geschaveeld wordt, laat staan diamanten muizen!...