Beknopte beschryving nevens eene naauwkeurige afgezette kaart der Zeven Vereenigde Nederlanden

§. XV.

Op Gelderland volgt de Provincie

Overyssel.

Welke deezen naam van den Ysselstroom ontvangen heeft, zynde Overyssel zo veel gezegd als 't Land, dat over den Yssel ligt. De gevoeglykheid dezer benaaming zal nader blyken, als men aanmerkt, dat dit Landschap voorheen behoord heeft aan den Bisschop van Utrecht, in der tyd, en toen het Overstigt genoemd werd; doch de te vooren gemelde Bisschop Hendrik van Beyeren heeft in 1528 de waereldlyke regeering daar van, zo wel als van Utrecht zelve, aan Keizer Karel V afgestaan; van wien het sedert dien tyd, gelyk ook van zynen zoon Philips II, onder den

[p. 38]

tytel van eene Heerlykheid bezeten is, tot op het in 1579, gesloten vereenigings verbond.

De grond is aan de meeste plaatsen laag, uitgezonderd omtrent in 't midden, daar een gebergte, dat egter niet hoog is, zich van 't Zuiden naar 't Noorden uitstrekt. Ook ziet men aan eenige oorden Moerassen en Veenen, waar uit turf gehaald wordt. Om deze reden is het Land hier niet zo vrugtbaar dan wel elders.

Behalven den Yssel die zich by Kampen in de Zuider-Zee ontlast, welke de voornaamste rivier is; heeft men daar 't Zwarte-water, de Vecht (van de Hollandsche te onderscheiden) die in 't Graafschap Bentheim ontspringende, door deze Provincie stroomt, en tusschen Zwolle en Hasselt zich in 't Zwarte water uitstort; wyders de Regge die in de Vecht valt beneden Ommen, en de Schipbeek die zich te Deventer met den Yssel vereenigt, alleen in 't najaar en des winters voor kleine schuiten vaarbaar.

De geheele Provincie wordt verdeeld in Salland, Twente en Vollenhove.

I. Salland zo veel als Saalland, 't Land der oude Saliers; waar langs de Yssel stroomt, toen Sala naderhand Isala (dat is het water Sala) geheeten: heeft drie groote steden, de eenigste der Provincie die daar gewoonlyk stem in Staat hebben, te weeten Deventer, Zwolle, en Kampen. Gelyk ook de Vergadering van Ridderschap en steden, de Staaten dezer Provincie, die uit Edellieden en uit de gedeputeerden dezer drie steden bestaat, beurtelings dan in de eene dan in de andere gehouden wordt.

Deventer aan den regter oever van den Yssel, over welke daar een Schipbrug ligt, is eene oude en wel gesterkte stad, voorzien van een doorluchtige school, en bloeijende door den Koophandel.

Zwolle eene schoone stad aan de Aa, daar 't zwarte water begint, ligt omtrent een half uur gaans van den Yssel, en wat verder van de Vecht, doch is met deze laatste rivier vereenigd door een grift, de nieuwe Vecht genoemd; en met de Zuider-Zee door 't Swarte water. Zy is gesterkt en had eertyds allen naar den Ysselkant, drie Schansten met liniës aan elkanderen getrokken, en aangelegt, om in tyd van beleg, onverhinderd eenige versterking uit het Geldersche te ontvangen. Da liniës en eene van die Schansen zyn geslegt. De twee andere zyn nog in wezen, doch onbruikbaar.

Kampen aan den slinker oever van den Yssel, is zo groot niet als de twee gemelde steden, doch eenigzins

[p. 39]

versterkt. Deeze stad was eertyds met een brughoofd voorzien aan de overzyde des Yssels, om de brugge daar overgeslagen te dekken.

Wat het platte Land betreft.

1. Het Drostambt van Salland, is 't eerste in rang, en de Drost altoos President in de Vergadering van de Staaten der Provincie. Dit Drostambt strekt zich uit over zeer veele onderhoorige vlekken en dorpen, en daar onder behooren ook de steedjes Ommen en Hardenberg.

By Ommen ligt de Ommer-schans, met het zogenoemde Nieuwe Retranchement, en beneden Ommen, over de Vecht, niet ver van Dalfsen, 't Stamhuis van de Graven van Rechteren, in de aêloude geschiedenissen zeer bekend.

2. Het Drostambt van Ysselmuiden, een dorp by Kampen, is ver nog na zo uitgestrekt.

3. Het Hoofdschoutambt van Hasselt, een stad aan 't Zwarte water gelegen, en Hasseler-ambt is van belang.

Het Ambt Kolmschate by Deventer, is aan die stad verpand, en zy heeft daar de aanstelling van een Schout.

II. In Twente Tubantia in 't Latyn, eertyds de zetel der oude Tubanters) liggen eenige steedjes, meest onbemuurd, en, weinige uitgezonderd, zeer vervallen, Oldensaal, zo veel als de oude Stad der Saliers, naderhand de hoofdstad van Twente; Ootmarsum, dat nog den naam bewaart der oude Marsen. Almelo een bloeiend en neeringryk steedjen, met het dorp Vriezenveen aan den Grave van Rechteren toe behoorende; Enschede, zo veel als Endscheide, om dat het op de scheiding van ons land, en 't Westphaalsche ligt, tamelyk neeringryk; wyders Delden, Goor, en Ryssen.

1. Deze alle met de dorpen, en buurschappen; behooren het Drostambt van Twente.

2. Doch Diepenheim en Haaksbergen, waar van 't eerste een gering steedjen is, maaken hier een byzonder Drostambt uit.

III. Het Drostambt Vollenhove, vervat de stad Vollenhove, aan eenen inham der Zuider Zee, ook Blokzyl en de Kuinder, twee kleine sterkten aan de zelfde Zee.

Steenwyk een stad wier vestingwerken in de Spaansche tyden gesterkt, doch nu vervallen zyn, aan de steenwyker Aa gelegen.

En eindlyk Zwarte Sluis, aan 't Zwarte water van waar dit steedjen, daar veel kalk gebrand wordt, zynen naam ontleent.