Beknopte beschryving nevens eene naauwkeurige afgezette kaart der Zeven Vereenigde Nederlanden

§ XI.

Deeze dingen in 't gemeen van onze Nederlanden aangemerkt hebbende, zo gaan wy over tot elke Provincie in 't byzonder, beginnende met

Zeeland.

't Welk van ouds geweest is een Graafschap, gelyk 't ook nog ter gedachtenis daar van dus getituleert wordt. Deeze Provincie bestaat alleen uit Eilanden, 't eene grooter dan 't andere, welke gedeeltelyk door de Maas, doch meest door de Schelde, by haare uitwaateringen in de

[p. 15]

Noord-Zee gevormd, en dus door derzelver boezems, die ruim en breed zyn, van elkanderen afgezonderd worden, waar van deeze Provincie ook den naam Zeeland, als een land dat aan en in de zee ligt, ontvangen heeft.

Deeze Eilanden zyn VIII in getal, naamelyk Walcheren, Zuid-Beveland, Wolfers-Dyk, Noord-Beveland, Schouwen, Duive-Land, Ter-Tholen en Philipppeland.

Alle welke Eilanden (zo men alleen Walcheren en Schouwen uitzondert, die aan den Zeekant eenige duinen hebben) van rondsom met hooge en zwaare dyken, tot groote kosten tegen de overstroominge beveiligd moeten worden.

De gansche Provincie wordt door den regterarm der Schelde in twee zogenoemde Quartieren verdeeld, waar van 't eene Beooster- en 't andere Bewester-Schelde genoemd wordt.

I. Tot Bewester Schelde behoord

1. Walcheren, waarop ligt de Hoofdstad der geheele Provincie, Middelburg, een groote Stad en wel vervuld van inwooners, zynde ook voorzien van een Doorluchtige School; zy dryft eenen sterken Koophandel, waartoe deszelfs gelegenheid haar zeer bevorderlyk is, dewyl zy, schoon midden in 't land liggende, egter gemeenschap heeft met de Hond of Wester-Schelde, en daar door met de Zee, door een diep en wyd Kanaal, 't welk by hoog water van de zwaarst geladen Schepen kan bevaaren worden.

Vlissingen en Veer of Kamp-Veer zyn de twee andere stem hebbende steden van dit eiland; liggende beide even verre, te weeten niet meer dan één uur gaans van Middelburg: deze maaken samen uit een Marquisaat of Mark Graafschap, behorende aan 't Huis van Oranjen al zedert den tyd van Prins Willem I, en geevende te gelyk de waardigheid van eerste Edele der Provincie. Vlissingen is ongelyk groter dan Veer, en ook voorzien van een ruim dok of bekwaame plaats om 'er 's Lands oorlogschepen te leggen, 't welk in 1750 hersteld en verbeterd is.

Arnemuiden, by verkorting doorgaans Armuien genoemd, is een klein steedjen, 't welk voorheen in eenen veel bloeijender toestand geweest is dan tegenwoordig.

Rammekens of Rammetjes, is eene kleine schans, door Keizer Karel V gesticht, en dienende om den mond van de haven van Middelburg te beschermen: zy draagt ook den naam van Zeeburg.

[p. 16]

Voorts heeft men op dit eiland nog veele aanzienlyke vlekken en dorpen, onder welke de voornaamste zyn Domburg, Zeerooskerke, Oost- en West-Kappel en anderen.

Voorts ziet men een weinig westwaards van Middelburg, 't Lusthuis der Hooge, behoorende aan 't Hoog Adelyk huis van Borselen, naar 't welk de tegenwoordige Heer, eerste Edele van Zeeland, den titel van Borselen van der Hooge voerd.

2. 'T Eiland Zuidbeveland was voorheen ook voorzien van drie voortreffelyke steden Borselen, Rommerswaal en Goes of Ter Goes; doch de twee eerst gemelden zyn in 1532 door eene overstrooming weggespoeld, benevens haare ommelanden, en de daar in leggende Dorpen.

Van Rommerswaal zyn nog eenige weinige overblyfsels te zien aan den oever van de Ooster-schelde, doch al 't Land, dat daar aan Zuidwaards lag tusschen de Ooster- en Wester-schelde ingesloten, is t'eenemaal onbewoonbaar, door dien het daaglyks by elke ty of vloed onder water staat, daarom wordt dit het verdronke Zuid-Beveland genoemd.

Goes ligt in 't Noorder gedeelte van dit Eiland niet verre van den arm der Ooster-schelde, de Schenge genoemd: is van binnen sierlyk bebouwd en van buiten tamelyk versterkt.

Naar deze Stadt wordt gemeenlyk 't gansche Eiland, 't Land van Ter Goes genoemd.

Onder de vlekken en dorpen van dit Eiland zyn byzonder aantemerken; Borselen, een Barony, liggende in 't westen van 't Eiland, en niet verre van de plaats, daar eertyds de Stad Borselen gelegen heeft; ook Bizelingen, Schora en Vlake; welke laatste twee plaatsen eenen naam gekregen hebben door Goosuyn van Buitendyk, die hier Predikant zynde, wegens zyn aankleven van de schandelyke gevoelens der Hattemisten, in 1711, van zyne bediening werd afgezet.

Voorts Kloetingen, Kruiningen en anderen die in de Kaart konnen nagezien worden.

3. Wolfersdyk is 't kleinste van alle de Eilanden, en heeft niets aanmerklyks dan een dorp, Nieuwland genoemd.

4. Noord-Beveland was voorheen 't vrugtbaarste en aangenaamste van alle de Zeeuwsche Eilanden, men vond 'er op, behalven de Stadt Kortgene, ook eenige zeer bloejende dorpen: doch door den zelfden vloed van

[p. 17]

1532 is alles ondergeloopen, zo dat van 't geheele Eiland, niets dan eenige toorens, boven 't water uitsteekende, is te zien geweest: omtrent 100 jaaren laater de grond allengs verhoogd geworden zynde, heeft men dit Eiland weêr bedykt, en van nieuw bevolkt, zo dat 'er nu, behalven een groot vlek, niet verre van de gemelde Stad, en mede Kortgene, of door de wandeling Kortjyn genoemd, nog drie dorpen zyn aangelegt.

't Water, 't welk de beide Eilanden Noord-Beveland en Wolfersdyk van elkander scheidt, wordt de Zuid-vliet genoemd.

II. Tot het andere Quartier Beooster Schelde, worden gerekend.

1. De Eilanden Schouwen en Duiveland, die niet dan door een kleinen waterloop, het Dykwater genoemd, van elkanderen afgezonderd zyn.

Op Schouwen is de eenigste stad die stem in staat heeft Zirkzee, de oudste stad van gansch Zeeland, zo gezegt wordt reeds gesticht in den jaare 849; een goede Koopstad, die door eene lange Haven gemeenschap met de Ooster-Schelde heeft.

Brouwershaven is van veel minder aangelegenheid, echter daar door aanmerkelyk, dat zy de geboorteplaats van den beroemden Pensionaris Jacob Cats geweest is.

Bommene plagt een stad te zyn, behoorende aan Holland, doch is mede door 't water bedorven.

Duiveland, dat dus genoemd zou zyn, van de menigte der duiven, die zich daar onthouden, behoort in eigendom aan de stad Zirkzee, die 't zelve door koop magtig is geworden.

Hier zyn geen steden, maar alleen sommige Dorpen, als Kapelle, Bruinisse, Ouwer-en Nieuwerkerk, Vianen, enz.

2. 't Eiland van Ter Tholen, liggende van Duiveland Zuid-Oostwaards, met 't water de Keten, tusschen beide, heeft dezen naam ontvangen van de stad Ter Tholen of Tholen de eenigste van dit Eiland, liggende aan de rivier de Eendracht, en zynde eenigermate gesterkt.

Op dit Eiland ligt ook 't schoone vlek St. Maartensdyk eene heerlykheid, behoorende aan 't Vorstelyk huis van Orange.

En de Dorpen St. Anneland, Stavenisse, Scherpenisse, Poortvliet, en Oud-Vosmar.

Nog wordt tot het Eiland van Ter Tholen gerekend ee-

[p. 18]

ne smalle streek lands, over de rivier de Eendracht, en grenzende aan Brabant, doch waar in men niets vindt dan 't dorp Nieuw-Vosmar.

Noordwaards van Ter Tholen ziet men nog een klein Eilandjen St. Philipsland genoemd, met een dorp van den zelfden naam; 't welk daar van eenigzins aanmerklyk is, dat de berugte Pontiaan van Hattem, stichter van die zielverderflyke secte der Hattemisten, daar 't Leeraar-ambt bekleedt heeft, doch reeds 1683 door eene zogenoemde coetus, is afgezet.