Het mysterie van de doodshoofden

[p. 54]

Recht

Ik lig met het begrip ‘Recht’ overhoop.

Ik schaam mij, om het als rechercheur van politie te bekennen, maar het is nu eenmaal zo. Ik weet namelijk niet precies wat ‘Recht’ is. En het ergste is, dat ik niet de enige ben.

Om mij over het begrip ‘Recht’ wat meer klaarheid te verschaffen, had ik de toch wel betrouwbare Winkler Prins' encyclopedie eens ter hand genomen. Enigszins tot mijn opluchting, las ik daar, achter het trefwoord ‘Recht’, de woorden: ‘Kan niet gedefinieerd worden.’ Ik was blij dit te lezen. Ik behoefde mij dus niet te schamen, wanneer ik niet precies wist, wat het begrip ‘Recht’ inhield, want - het stond er duidelijk - recht kan niet gedefinieerd worden.

Toen ik daar eens over nadacht, begreep ik, dat ik nu eigenlijk van de regen in de drup was gekomen. Want wat was mijn taak als rechercheur? Tijdens mijn opleiding was mij duidelijk te verstaan gegeven, dat het tot mijn voornaamste taak behoorde, het Recht te handhaven.

Goed, ik was daartoe bereid. Ik vond ‘Recht’ wel een aardig woord. Het had zo'n positieve klank. Bovendien komt ‘Recht’ voor in woordverbindingen die vrij frequent over de lippen van grote mannen rollen, zoals ‘gerechtigheid’, ‘rechtvaardigheid’, ‘rechtszekerheid’ enzovoorts.

[p. 55]

Maar wanneer Recht niet gedefinieerd kan worden, wat handhaaf ik dan? Waarover spreken dan die grote mannen? Ik ben al jaren bij de politie; wat heb ik dan al die tijd gedaan? Ik heb iets gehandhaafd, dat niet gedefinieerd kan worden.

Toen ik tot deze verbijsterende ontdekking was gekomen, stapte ik naar mijn goede commissaris. De ‘Ouwe’ handhaafde al zo'n goede veertig jaar het Recht. Hij zou beslist in staat zijn mij te vertellen, wat hij al die jaren eigenlijk had uitgevoerd.

‘Ik heb een probleem,’ zei ik.

‘Beste jongen,’ zei de oude commissaris, - hij sprak altijd op vaderlijke toon - ‘zanik mij niet aan mijn hoofd. Rechercheurs hebben altijd problemen, dat hoort bij hun beroep.’

‘Ja, maar het is een persoonlijk probleem,’ zei ik.

‘Persoonlijke problemen moet je met je vrouw bespreken, daar is in de dienst geen plaats voor.’

‘Maar het raakt juist de kern van de dienst,’ hield ik vol.

De commissaris leende mij het oor.

Toen ik mijn probleem over het Recht had uiteengezet, zei hij: ‘Beste jongen, je hebt je Wetboek van Strafrecht en nog een heel rijtje andere wetten. Daar staat precies in, wat de mensen moeten doen en laten. Zorg jij nou maar, dat zij zich daaraan houden.’

‘Maar is dat Recht,’ riep ik.

‘Larie,’ zei de commissaris, ‘ga terug naar je werk.’

Enigszins schoorvoetend verliet ik hem.

Nog geen half uurtje later belde hij mij op.

‘Kom eens bij mij,’ zei hij.

Ik ging.

Toen ik weer bij hem op de kamer was, zei hij: ‘Dat gebazel van jou, daarnet, dat was niet gek. Ik heb er nog eens over nagedacht. Je hebt gelijk, het is een vreemde geschiedenis met dat Recht. Ik weet eigenlijk ook niet precies wat ‘Recht’ is. Het is verschrikkelijk. En dan te bedenken, dat ik nu al bijna veertig jaar ‘iets’ heb

[p. 56]

gediend, dat niet te definiëren valt.’ De commissaris zag er bezorgd uit. ‘Het stond toch in die encyclopedie van je?’

‘Ja zeker, ik wil hem morgen wel voor u meebrengen.’

‘Niet nodig jongen, ik vertrouw je wel.’

Hij wreef met zijn hand over zijn brede kin en peinsde.

‘Weet je wat wij doen,’ zei hij, ‘wij gaan naar de officier van Justitie. Hij is tenslotte de handhaver van het Recht bij uitnemendheid. Hij zal het wel weten.’

Ik vond het een wijs besluit.

Er werd een wagen besteld en even later reden wij met gillende sirene naar het Paleis van Justitie.

De officier van Justitie ontving ons hartelijk.

‘Wij hebben een probleem,’ begon de commissaris.

‘Geeft u mij dan eerst maar even de betreffende processen-verbaal,’ antwoordde de officier. Hij ging er eens goed voor zitten.

‘Neen,’ zei de commissaris, ‘het heeft niets met processen-verbaal te maken. Of misschien toch ook weer wel. Ziet u, wij zijn bij u gekomen, omdat wij niet precies weten wat Recht is.’

‘Wat,’ riep de officier. ‘Een commissaris van politie met bijna veertig jaren trouwe dienst weet niet wat Recht is?’

‘Het is beschamend,’ zei de commissaris, ‘maar het is zo. Hier, de rechercheur weet het ook niet.’

Hij wees op mij.

‘Wij zijn juist naar u gekomen om opheldering. Kunt u ons zeggen wat Recht is?’

‘Dat is nogal simpel, zou ik zeggen. Recht is...’

‘Ja?’ riepen de commissaris en ik in koor.

De officier van Justitie stokte.

‘Zeg, hee, dat is merkwaardig. Ik weet het niet. Ik heb daar nooit zo over nagedacht. Nu jullie mij de vraag zo voor de voeten gooien, moet ik eerlijk bekennen, dat ik het niet weet. Waarlijk, mijne heren, ik weet niet wat Recht is.’

[p. 57]

Hij begon met grote stappen door zijn kamer te ijsberen.

‘Het is verschrikkelijk,’ mompelde hij bij herhaling.

Plotseling bleef hij staan.

‘Ik heb een idee,’ zei hij. ‘Wij gaan naar de president van de rechtbank en leggen hem het probleem voor.’

De commissaris en ik knikten.

‘Een schitterend idee,’ vonden wij.

‘Weet u,’ sprak de officier, ‘hij moet het weten. Hij spreekt het dagelijks.’

‘Wat bedoelt u,’ vroeg de commissaris.

‘Ik bedoel,’ de president spreekt dagelijks Recht.’

‘O ja, en goed ook,’ meende de commissaris. ‘Hij heeft praktisch zijn hele leven lang Recht gesproken. Hij zal zeker weten, waarover hij het al die tijd heeft gehad.’

Met ons drieën gingen wij op weg naar de president. De commissaris liep in het midden: in uniform met een balk en drie sterren. De officier en ik gewoon in ons colbertje.

Wij troffen de president van de rechtbank in zijn werkkamer. Hij was nog in toga, want hij had zojuist ‘Recht gesproken.’

‘Waarmee kan ik de heren van dienst zijn?’ vroeg hij.

De officier van Justitie opende de zitting.

‘Wij hebben een probleem,’ sprak hij.

‘Goed,’ zei de president. ‘Waar zijn de stukken?’

‘Wij hebben geen stukken en het gaat niet over stukken.’

‘Waar gaat het dan over?’

De officier slikte iets weg, voordat hij sprak.

‘Meneer de president,’ begon hij aarzelend, ‘de commissaris, de rechercheur en ik weten niet wat Recht is en omdat u een wijs man bent en al jaren zo voortreffelijk Recht hebt gesproken, zijn wij naar u gekomen, om van u te vernemen, wat het begrip ‘Recht’ nu precies inhoudt.’

‘Maar mijne heren,’ riep de president, ‘dat is toch wel het toppunt!’

[p. 58]

Hij schudde zijn hoofd van pure verontwaardiging.

‘Hier staat in feite het hele Openbare Ministerie en zijn aanhang bij elkaar en de heren komen aan mij vragen wat Recht is. Ik moet wel zeggen, dat het tegenwoordig treurig met ons land is gesteld.’

De officier, de commissaris en ik bogen het hoofd en zwegen. De president keek ons als een vertoornde vader aan.

‘Maar meneer de president,’ zei ik na een poosje. ‘De officier, de commissaris en ik zijn zeker welwillend. Wij willen best het Recht handhaven. Hier is beslist geen sprake van onwil. Wij weten alleen niet wat Recht is. Wanneer u het ons wilt vertellen, dan kunnen wij gewoon weer aan het werk gaan.’

Het gezicht van de president klaarde op.

‘Nu, als dat alles is,’ zei hij.

‘Dat is alles,’ zei de officier.

‘Wel, mijne heren,’ begon de president, ‘Recht is...’

Maar verder kwam hij niet. ‘Het is ontzettend,’ zei hij.

‘Wat?’ vroeg de officier.

‘Ik weet het niet.’

‘Wat weet u niet?’ vroeg de commissaris.

‘Ik weet niet wat “Recht” is.’

‘Maar meneer de president!’ riep de officier verontwaardigd.

‘Ja, stil maar. Ik weet wat u zeggen wilt. Ik heb jaren Recht gesproken, zonder te weten wat ‘Recht’ is. Ik heb dus jaren met overtuiging iets uitgesproken, waarvan ik zelf niet wist, wat het was. Ik moet zeggen: het is een verbijsterende ontdekking.’

Wij stonden er alle vier verslagen bij.

Plotseling veerde de president op.

‘Dat mag zo niet doorgaan,’ sprak hij. ‘Wij moeten daar een eind aan maken. Ik bedoel, wij moeten onmiddellijk de hele zaak stoppen. Alle terechtzittingen moeten voorlopig worden geschorst. Eerst zullen wij onder elkaar moeten uitmaken, wat Recht is. Eerder kunnen wij niet verder.’

[p. 59]

En zo komt het, dat u morgen alle politiebureaus en paleizen van justitie gesloten zult vinden. De deuren zijn dicht en als ze eerst opengaan, wanneer het mensdom weet wat Recht is, dan vrees ik, dat ze wel eeuwig gesloten zullen blijven.