Die cronycke van Hollandt, Zeelandt ende Vrieslant, met die cronike der biscoppen van Uutrecht (Divisiekroniek)

Hoe dat dye hertoghe van Zassen mit groot volck in Vrieslant quam ende ontsette sinen soen, ende hoe si een strijt tesamen hadden, ende hoe dat die stadt van Groeningen beleyt wert ende die hertoge van Zassen dair doot bleef.
Dat XX capitel.

Onlancxs na desen is die hertoghe nederghecomen mit groter macht van volck, treckende doir West-Phalen ende dat Sticht van Munster, ende quam in Oest-Vrieslant, om sinen zoen, hertoghe Henric, te ontsetten. Ende die heere van Yselsteyn ende meer ander sijn te water gecomen in Vrieslant, stichtende roef ende brant, ende deden grote scaden. Ende als die Vriesen saghen, die in so grote menichte bieen vergadert waren, dat dye hertoghe van Zassen dus machtich in den landen quam, sijn si vaneen gheweken, ende seer jammerlick vaneen ghesceyden, sonder enighe weer te bieden wairdich om scriven, dat seer wonderlick was; na den male dat si soe starck bieen vergadert waren, ende desen anslach so eendrachteliken mit groten voirsienicheit begonnen ende angheheven hadden om den hertoghe mit sinen volcke uuten lande te slaen ende te keren. Als dan dit grote heer van den Vriessen dus scoffierlicken vaneen stroyeden ende die hertoge dit sach, sloech hy vroemlicken tot hem in; ende dair wert mit allen seer gevochten, so datter int vervolgen in die hetten veel gheslaghen worden. Mer overmits dat si op die wikende been waren, soe sijn si meest wechghelopen in allen plecken ende hoecken, hier ende dair, soedat die bloetstortinghe so veel niet en gheviel als si wel gedaen mochte hebben, hadden si bieen ghebleven. Want dair worden in als verslaghen XV C Vriesen, ende mits deser victorien is dye hertoghe van Zassen dat lant weder machtich gheworden.

Nota:

Op dit pas als die Vriesen desen anslach in Vrieslant maecten, hebben si alle de geestlicke cloesteren van mannen, ende des gelijcs van vrouwen, dye dair veel in den landen sijn, dairtoe compelleert ende gebrocht, zommighe mit fortsen, ende zommighe mit smeken, als dat si hoer kelcken, costlycke ornamenten, cleynoden ende andere juwelen hemluden in horen handen leverden ende deden. Welcke kelcken ende ander costlicheden dye Vryesen ende oversten van den anslaghe in ostagije ende te pande gaven voir zommighe groote ende cleyne bussen ende andere instrumenten van orlogen die hem de van Groeningen geleent ende gelevert hadden, dair si mede voir Fraenken lagen.

[p. 422v]

Ende dese kelcken ende juwelen souden die van Groninghen te pande houden ter tijt dat men hem die bussen ende instrumenten wedergave ende leverde; dat welke die hertoghe van Sassen seer oevel ende qualicken nam. Ende uut vresen van dien sijn alle religiosen ende geestlycke luden van desen cloesteren uutgeweken ende lieten die cloesteren ledich staen. Ende zommige van den mannencloesteren hebben hem vervordert om dese knechten int ancomen te resisteren ende te keren uuten cloesteren; waerdoir die cloesteren grote scaden gheleden hebben⁴⁶⁸. Aldus dattet lant van Vrieslant alten groten swaren ende verderflicken scade geleden heeft van doden, gevangen, roven ende branden. Want si dair niet ghelaten en hebben van beesten noch van ghenen goeden die si in eniger manieren uuten landen wech crighen mochten, si en nament al ende vercoftent. Als dan die hetten van desen commocye over was, ende die hertoghe wat bestelt was, is hi mit al sijn macht voir Groeningen ghetoghen, ende heeft dye stat crachtelic al omme beleghen ende heeft mit allen seer op ende in de stadt ghescoten mit groten hoeftstuken ende mortieren, dattet vreeslicken om sien ende te horen was. Dye van Groeningen hadden veel fine knechten in, dye al by wijlen uuter stadt ghinghen, ende deden groote scade int heer, ende lach aldus voir die stat tot int lest van der Oestmaent. Ende het reghende dese maent meest alle dage, sodattet seer quaet int velt te legghen was. Ende anders en wert sonderlincxs binnen deser tijt dair nyet bedreven, van binnen noch van buten, dat scrievens waert is. Soe ist op een tijt geboirt, also die hertoghe een seer scarp ende naerstich oorloechsman was, ende sorchvoudich was om dye stadt te winnen, dat hy stont by een grote busse after een scerm; ende dair wert een busse uut die stede ghescoten nae den hertoghe, ende hoewel hy niet gheraect en worde, nochtans wert hy alsoe dairof ghequest binnen de live, dat hi seer cranck wert. Ende hiertusschen is die biscop van Uutrecht by den hertoghe voir Groeningen ghecomen, ende was gelogeert int cloester van Groot Aedwerden, ende reet daghelicxs tot Groeningen in ende uut om tusschen beyden te tracteren ende pays te maken. Ende terwijlen dat dit ghesciede, is die hertoge mit allen cranck gheworden ende brack op mit al zijn volck van den belegghe. Mer hoe oft in wat manieren en weet ick niet. Ende hy is ghetoghen binnen den Damme, ende is dair cortelic ghestorven. Ende sijn lichaem wert ghevoert in den lande van Zassen, ende wert dair mit groter eren begraven.

Nota. Vele onwise ende slechte luden hebben veel fantasien ende murmuracien ghehadt van desen hertoge van Zassen, van denwelken veel vreemde feyten van wapenen bescreven sijn, wye hy wair of wesen mochte. Ende omme te weten wat man hij geweest is, ende hy in desen onsen landen ghecomen is, so sal men weten: Als na den overliden ende den doot des aertshertoghe Seghemondt van Oestenrijc die landen bi besterfnissen als recht oer ende naeste van hem blivende an sinen neve den Roomschen coninc Maximiliaen bestorven waren, also dat mitsdien dye coninc boven in den landen trecken moste om tselve aertshertoechdom in sijnre hoeden ende bewairnissen te nemen; ende in sulker manieren is hertoge Philips van Bourgondien in allen dien landen ende steden ghehult ende ontfangen als een heer ende prince van allen den landen dye sijn voorvaders beheert ende beseten hadden, als hiervoir gescreven staet. Ende also dieselve aertshertoge Philips noch jonck was van jaren ende dattet binnen sinen landen ende in sommighen steden noch al bijster ende in groter onrusticheden stont, so heeft de Roemsce coninc om alle best willen ende om tlant in rusten ende vreden te houden desen hertoghe voorscreven binnen desen landen doen comen, ende heeft hem gemaect een generael stathouder ende gonvernuer van zijn zoen hertoge Philips. Ende hoewel men hem den hertoge van Zassen noemde, nochtans en was hi die rechte hertoge van Zassen niet, mer hy was een jongher broeder van hertoghe Aernst van Zassen, den corevorst, also dat men hem bi namen noemde Aelbrecht, hertoge in Zassen, hertoge van Mycen, etcetera. Ende hi was een bedaecht, clouc, subtijl ende doirsichtich man, als men voir wel gehoirt heft. Ende desen hertoge van Zassen resteerden veel penningen van seker administra-

468 habben AB.

[p. 423r]

cien ende dienstheden, die hi in den name van hertoghe Philips ende sinen landen gedaen hadde, also dat hem mitsdien ende bi gebreken derselver penningen sommige fortressen, castelen ende sloten in ostagie ende tot enen onderpande geset waren, om sijn penningen te bet versekert te wesen; diewelke sloten ende castelen hi lange tijt te bewaren had, ende die mit zijn capiteinen ende volc van wapenen beset hadde, als dat starcke slot te Vilvoerden by Brusel in Brabant, dat cleine casteel ter Sluys in Vlaenderen; mer dese II besat hi onlanxste. Voert hadde hi dat starcke slot tot Woirden ende tcasteel tot Loevenstein in Hollant ende tblochuys tot Haerlem ende dat slot tot Medemblick in Vrieslant. Ende tblochuys tot Zijrixzee in Zeelant. Mer het wert ijmmers mit wijsheden ende cloecheden van zommige zijn vrienden de hy betroude so verde gebrocht, als dat hy al dese sloten, castelen ende blochusen resigneerde ende overgaf in alsulker manieren ende bi middelen condicien, als dat hi in recompensacie van dien hebben, houden ende besitten soude gehele Oest-Vrieslant, totter Lauwers toe, om sine resten ende afterstallige pensien dairan te verhalen; ende in deser voegen ende manieren is hi an ende int lant van Vrieslant ghecomen, als voorscreven staet. Ende na den tijt dat hy dat lant weder inghecregen hadde, so dede hi een alten groten ende swaren blochuys slaen ende maken tot Herlingen opter zee, dair hi of ende an mochte, om dat lant mede te dwingen. Ende na den doot des hertogen heeft sijn soen mit zijn adherenten al die steden, sloten, blochusen ende fortressen mit vrome capiteynen ende knechten doen besetten voir den oplope ende aenslagen der Vriesen, want hoir ingeboren rebelheit, ontrouwicheit ende ongestadicheit van gelove te groot is ende niet te betrouwen zijn.