Die cronycke van Hollandt, Zeelandt ende Vrieslant, met die cronike der biscoppen van Uutrecht (Divisiekroniek)

Hoe den pays ghemaect³⁸³ wert tusschen den Roomschen Coninck ende den Vlamingen, ende van der ofsettinge van der munten.
Dat LXIX capitel.

Also dat oorloge vast³⁸⁴ hangende bleef tusschen den Roomschen Coninck ende tlant van Vlaenderen, tot groten scade, hinder ende verderfnissen des lants, soe hebben hem int eynde dese twe partyen submitteert ende hem overgegeven in seggen ende uutsprake des conincs van Francrijcs ende synen rade, als toecomende brudegom des Rooms Conincs dochter Margriete. Ende die coninc heeft mit riper deliberacien van rade sijn uutsprake ende seggen dairof gedaen binnen der stat van Tours, seer favorabel voir den Roomschen Coninck ende tot groten laste ende beswairnissen des lants van Vlaenderen. Ende heer Philips van Cleve en was in desen pays niet begrepen, blivende op tcasteel ter Sluys; mer namaels wertet gedadinct, als ghy na horen sult. Ende desen pays wert gecondycht in allen landen, steden ende plecken, dair grote blijscap om in den landen was. Ende want op dese tijt dye munte by den voirseyden quaden jaren van oerlogen allenskens so hoge geclommen³⁸⁵ was, dat een Gouden Gulden³⁸⁶ dede LXIII stuvers; een Leuwe V Rijnsgulden; een Henricus nobel IX Rijnse gulden; een Saluijt IIII Rijnsgulden ende een halve; een Rider een stuver meer; een Davidsgulden LVII stuvers; een Hoirnges gulden XXXIII stuvers; een Arnoldus Gulden XXX stuvers; een Phillips Scilde LIIII stuvers; ende alle gout voert na advenant. Een silveren reael XIIII stuvers; een Griffoen VI stuvers ende een halve; een Vierijser V stuevers; een Mechlijn V stuvers ende een oertken; een Bommelaer III stuvers; een Philips stuver III stuvers ende

383 aldus A; ghemact B.

384 aldus A; wast B.

385 aldus B; geclonnen A.

386 aldus B; gulgen A.

[p. 403v]

een oertken; een Carolus Stuver III stuvers; een Henricus Stoter VI stuvers ende een halve; een Blaeuley III stuvers; een Johannes³⁸⁷ braspenning³⁸⁸ III stuvers ende een halve; een Franche Blanc II stuvers; een Uutrechtse³⁸⁹ Jager III stuvers ende een halve; een Groeninger Penning II stuvers; een Woechey II stuvers; ende voirt alle ander silver gelt na advenandt. Overmits welke hoge risinge alle dingen seer costelic waren, dat se niemant ghenaken en moecht; want men coft een vat butters om XXVIII Rijns Gulden, ende dairna alle dinghen van vitaelge, coern, vleys, visch ende zuvel, ende voirt alle dat dye menschen behoeven ende van node is te hebben, also dat de rentenijers geestlic ende waerlic bijster werden; ende die ambochtsman en creech niet van zijn arbeytsloen, want men alle dingen na advenant van den gelde gaf ende copen most; te weten den twedeel meer dan tvan outs³⁹⁰ te gelden plach ende dairboven. Also dat grote benautheit in den landen was, ende tvolc van malcanderen niet geraken en konden, dwelc hoe langer hoe quader began te worden. Soe wert by den heren van den hove ende raden van den prince dairop raet gehouden om of te setten. Ende al wast so dattet vele goede, wyse luden goet docht, dat men die munte ten twe malen ofsetten soude, om tvolc niet te sere te quetsen ende scadelic wesen, so en wouden enige geestlicke prelaten dat nyet gehengen, sonderlinge die abt van Sinte Bertijns, dye groten audiency int hof van den prince hadde. Mer twert tot enen male ofgheset int alre nederste, te weten: den Henricus Nobel L stuvers; den Vlaemse Nobel XLVIII stuvers; den Rider XXVI stuvers; den Leuwe XXX stuvers; die Scuytges XXIIII stuvers; de Cronen mitter Zonnen XXXIII stuvers; dander een halve stuver min; den Saluijt XXV stuvers; den Ducaet XXV stuvers; den Nobel mitter Rosen LVI stuvers; den Engel na advenant; den Hongersen Gulden XXVI stuvers; den gouden Coervorsten Gulden XVII stuvers; den Andries gulden XVIII stuvers. Ende intsgelicxs tsilverghelt dairna, te weten: den Silveren Reael IIII stuvers ende een halve; den Griffoen II stuvers; drie Vierijseren vijf stuvers; een Mechlyn II Philippus; een Dubbelde Bommeler II stuvers; den Philippus ende Carolus Stuver VII deuts; die Marien ende tsConincs ende Philippus' grootkens, die III voer een. Oertkens, Deutkens ende Penningen dye III voir een. Desen ofsettinghe van den ghelde so seer neder, dede den landen groter scaden dan die orloghen dier gheweest hadden, als vele wise luden wouden seggen; ende dairom en duirde dat niet langhe, wanttet II mael of ghing, dattet niet ghehouden en wert, ende ghesciede in den jaer M CCCC LXXXIX voir die hoechtijt van Kersmisse. Ende die abt van Sinte Bertijns starf haetselic tot Mechelen na desen ofsetten. Het is dicwils bevonden, dat den raet van geestlicken luden ende prelaten ende sonderlinge die religieuse³⁹¹ monicken sijn in materien ende dinghen die hair state nyet en betamen quaden spoet ende voertganc heeft; want God en heeft se tot sulken niet gheroepen.

Ende want dat inhouden van den mandamente begrepen hadde dat men alle lijfcosten ende andere dinghen nae den settinghe van den ghelde die twe deel ofsetten ende geven soude, dat also nyet ghedaen en wert; mer gaven meest veel dinghen hogher ende dijerder dan si te voren bi lichten gelde gedaen hadden, sodat hem tvolc na der nyewer settinge nyet wel regulieren en konden. Ende oec overmits der nyewer munten die gheordineert was die welke penningen, sodat een grote benautheden in den steden ende opten landen was, ende meest alle die goede munten ende penninghen uuten landen ghevoert ende ghebrocht worden. Want dat ghelt boven die comenscappe was, wairomme alle comanscappe stille stonden ende luttel te winnen was. Ende oec overmits dat dat lant van Vlaenderen dese settinge niet aftervolghen noch houden en wouden om der groter afterstallicheit van oncosten ende andere sculden die si noch te betalen hadden, wairom dat een grote commocie ende beroerte opghestaen is binnen der stat van Brugghe onder den ghemeenten. Soe was die grave van Nassouwen committeert om dat te beslechten, ende hi dede dair scarpe justicie, ende die van Brugghe worden van hem al te swairlicken ghescat, ende te meer omdat sy den Roomschen Coninck gevanghen hadden gehouden, sodat die stat seer verarmt wert.

387 aldus A; Joannes B.

388 aldus B; brapenning A.

389 aldus B; Uuterchtse A.

390 aldus B; dant outs A.

391 aldus B; religioesen A.