Die cronycke van Hollandt, Zeelandt ende Vrieslant, met die cronike der biscoppen van Uutrecht (Divisiekroniek)

Hoe dat de stat van Uutrecht belegen wert ende hoe die biscop verlost wert.
Dat LIIII capitel.

Als die biscop aldus tot Amersfoert gevangen lach, terstont besetten die steden van Hollant die sloten ende castelen van Abcoude ende Vredelant ende Cronenburch met veel soudenieren ende knechten; ende here Dirck van Swieten hadde sijn huys te Loenersloet oec mit knechten beset. Die steden van Hollant senden oec terstont notabele gedeputeerden totten hertoge Maximiliaen, begerende dat hi in Hollant comen wilde, ende verlossen den here David, biscop van Uutrecht, uuter vanghenissen, ende bedwinghen den Stichtsen van horen rebelheden; dwelck hi beloofde also te doen. Ende sant groot volc van wapenen voer henen, ende sette in sinen stede here Phillips van Ravenstein, ordinerende hem te wesen stathouder van Brabant. Ende hi quam op Sinte Bonifaesdach in dye stede van Gorichom. Ende vandaen toech hi mit alle sijn heer op tslot van Beverwaert, tusschen Uutrecht ende Wijck; ende opten XVIII dach van junio quam hi mit XVI M man tot Outwijck int cloester, buyten der stadt, op die Bilt, ende beleyde mit groter moghentheit die stat van Uutrecht. Ende van desen here waren die overste capiteinen naest de hertoghe grave Martijn van Polem; Aelbrecht ende Aelbrecht, graven van Shoerle; here Joest van Lalleing, stathouder van Hollant; here Jan van Egmont; heere Frederick van Yselstein, sijn broeder; Lantsloet van Barremont; Petijt Zalizaert, die here van Merwen; heere Balthasar van Wolkenstein; heere Floris van Cortgeen, ridderen. Als alle dit volc in haer legers te passe gheordineert ende gestelt waren, dede die prince oprechten grote vreeslicke bussen, cartouwen, mortieren ende slangen ende andere instrumenten ten oerloge dienende, daer hi die muren, poorten ende toornen van der stadt sere mede queste ende ter neder scoot ende mineerde. Dairna, opten octave van der apostelen Sinte Pieter ende Pouwels dach, so quamen uuter stadt, op goeder geloven ende vasticheyt, joncheer Engelbrecht van Cleve, voecht des Stichts, die joncheer van Swartsenburch ende van der Lippe, here Jan van Montfoerde, mit meer andere van den notabelsten ende oversten van der stat, ende quamen totten hertoge Maximiliaen, ende hadden vele scarpe woerden tegen malcanderen. Ende also die nacht genakende was, reden si weder ter stadt wert in. Dese weeck passeert wesende, quamen si weder op vasten geleyde: joncheer Engelbrecht ende here Jan van Montfoerde, Gherrit Zoudenbalch, burghemeester, mit meer andere van den notabelsten burgeren. Ende als men vast tracterende was tusschen hem beiden ende die heren van Uutrecht een notabel artikel in den tractate begrepen, admitteert ende toegelaten hadden, so hadde die here van Montfoerde al heimelic verstant genomen van enen edelen man, dat men se int wederkeren allegader vangen ende opnemen souden; waerom dat die here van Montfoert, beducht wesende, hem wijslic ende cloeckelic beriet, ende sprac totten hertoge: 'Genadige here, dat punt en hebben wi in onser commissien niet; mer niettemin, belieftet mijn here, ic sal in der stat riden ende impetreren ende verwerven datselve van den burgeren.' Doen sprac die hertoge: 'Ge-

[p. 394v]

loeft mi an mijn hant, dat ghi van stonden an weder comen sult; ende dese ander sullen daerentusschen bi mi bliven'; dwelck hi dede. Als dit dye Hollanders vernamen, sonden si een deel reysigers na hem, om hem te vanghen of te slaen. Ende als hij dat ghewaer werdt, stack hi sijn paert mit sporen ende rennede al dat hi mocht na der stadt toe; ende die ander hem na, also snelliken als si mochten. Ten lesten spranck hi van tpaert, ende liep over de graven doir die boemgaerden ende andere heimelicke wegen, ende quam also salveert in der stat. Sijn vianden siende dat hi aldus ontgaen was, bestonden des sonnendages daeran die stat te bestormen als si te voren geordineert ende ingeset hadden. Die here van Montfoerde dit horende ende vernemende, dat men dye stat bestormde, haeste hem ende quam mede ter plaetsen daer men stormde, ende ordineerde daer drie ridders, als Jan van Nyevelt, Henrics broeder, die daer doot geslagen was, ende twe edele mannen uut Hoech-Duytslant. Ende also dit bestormen gedaen wert buten consent van den hertoge, so liet hi sommige van den capiteinen, diet gedaen hadden, an bomen hangen. Dye burgeren van Uutrecht mitten knechten weerden hem vromelicken van binnen ende keerden die vianden van horen muren ende toornen, ende riepen mit scemplicken woorden: 'Ghi Hollantsse verraders, ghi most al naerder die stat comen, sout ghij se winnen.' In desen bestormen wert die grave van Shoerle, des princen neve, so sere gewont, dat hi corst daerna starf, dair die prince sere rouwich om was; ende sijn lichaem wert in Brabant gevoert. Daerna wert joncheer Engbert van Cleve boven gheleyde ende sekerheit gevangen gesonnen op tslot ter Goude, ende Gerrit Zoudenbalch burgemeester op tslot tot Scoenhoven, daer hi corts starf. Nu hadden dye van Uutrecht die voerstadt, ghenoemt Dye Waert, mit enen hogen dicke walle ende met graven, mit vele instrumenten ende artelryen, bebolwerct ende bescermt. So hebben si ten lesten geconcludeert ende gesloten dat si die Waert mit ghemeenre machte assaulleren ende bestormen wilden, als si deden; mer si en bedreven nyet, omdat dye burgeren hem so cloekelicken ende vromeliken wederstonden ende ofkeerden. Ende als si dus mit groter macht die vianden ofghekeert ende resisteert hadden, ende die ander nu derden mael weder begonnen te stormen, so staken die van Uutrecht een deel huysen an brande, in meninge mit desen brande ende den roke die vianden van hem te keren, want die wint opten vianden stont. Mer so geringe als die brant ende roke opghingen, keerde die wint ter stat wert, ende was den burgeren seer scadelic ende hinderlic. Dit siende die Hollanders bestonden tot allen plaetsen die Waert an te stormen, ende stonden den knechten vromelic bi, ende hadden hem also, dat se de Waert machtich worden ende wonnen opten XXIX dach van julio. Daer bleef doot int bestormen die schout van die Waert, met vele cloecke burgeren ende knechten, dair men gheen getal of en weet; ende dander liepen in der stat ende over die sloten ende graven ende onwegen, dat si haer lijf also salveerden. Ende den brant worde altijt meerder ende groter, die die Hollanders gaern ghelesset hadden, mer si en mochten niet, so dat volna die gehele Waert verbrande, dwelke II dagen lang duerde. Ten lesten ordineerden ende³⁴⁶ opstelden si haer instrumenten ende artelryen in die Waert, om op dien eynde dye stat te bestormen. Die stathouder here Joest was een man van oerloge ende seer naerstich ende voertvarende, ende liep altemet om alle dingen te ordineren; ende tgeboerde opten IIII dach van Oest dat hi een grote busse ordineren ende stellen soude op enen molenwerf; ende also hi hem buten der scerme hilt, wert hij van II scutters gelijc scietende mit knipbussen ende geraecten alsoe, dat hi des anderen dages van der quessuren starf; ende sijn lichaem wert in Vlaenderen gevoert ende begraven. Dit belegge voer die stat aldus gedurende en waren alle dingen binnen der stat van Uutrecht so overvloedich nyet, want men in sulke grote stede vol volcs veel behoeven moet; sodat int leste groot ghebrec van vytaelge ende van andere dingen in der stat was, ende dat sijt niet wel langer houden en moch-

346 ende ende AB.

[p. 395r]

ten, want si selden of nimmermeer rust en hadden, ende waren stadelic int harnas wakende ende hem an die muren ende opten poorten ende toornen houdende. Ten lesten sijn by den prince gecomen om te tracteren ende van payse te spreken die aertsbiscop van Salsburch, here Willem van Arenburch ende here Vincent van Swanenburch mit meer andere, ende arbeyden also na vele altricacien ende twistighe woorden die si in den tractate hadden, datter een manier ghevonden wert waerom dat een soen ende pays begrepen wert; mer dit bleef heimelick onder tsecreet van den heren, datter die gemene man niet of en wist. Ende wert gepubliceert ende gecondicht opten lesten dach van Oestmaent. Ende si mosten een groot stuc van den mueren nederleggen ende die graften overbruggen, daer die prince mit sijn volc over riden ende gaen souden in die stat; ende alle die vreemde knechten ende zoudenieren mosten uuter stat gaen. Ende aldus quam die prince mit groter eeren ende triumphen in der stat op VI dach van september, ende nam die burgheren behouden haer lijf ende goet in ghenaden. Ende desghelijken den here van Montfoerde, die op die tijt sere gequelt was van der zage, ende deden mit vele knechten ende luden van wapenen geleyden tot in sijn stede van Montfoerde. Die van Amersfoert dit verhorende senden oec hoer notabele ghedeputeerde an den prince, ende maecten pays ende vrede mitten prince ende den biscop David, dien si mit groter macht van gewapenden senden ende geleyden tot in der stat van Uutrecht, daer die prince seer blide om was, ende die biscop, dat hi so ontgaen was. Doen ordineerde ende sette die prince omme die stat te bewaren als overste capitein den here van Yselsteyn mit M knechten; ende dit ten coste ende laste des lants van Hollandt, want si in meninge waren die stadt voertan onder hem te houden; ende dat si tegen den biscop ende den Hollanderen nyet meer rebelleren noch scade doen en souden, so hebben si Sinte Katrinen poorte, dye seer starc is ende an die Hollantse syde gelegen is, doen omgraven, bebolwercken van binnen der stat, dat mer niet wel lichtelic an comen en mochte, ende besetten die mit luden van wapenen. Daernae, omtrent Sinte Vechters dach, reysde die prince weder na Brabant, want dye biscop van Camericken mitten prince van Orengen ende den here van Croy waren tUtrecht bi hem gecomen, denuncierende ende verbootscappende dat die coninc Lodewijc van Francrijc oflivich geworden was; waerom dat hi snelliken weder na Brabant reysde, om sonderlinge saken willen. Ende joncheer Engbert van Cleve wert van sine vangenisse ontslagen ende reysde thuyswert bi sinen broeder den hertoge; ende die biscop reysde na Wijc te Duersteden. Als nu die burgeren ende ingeseten des stats van Uutrecht meenden in rusten ende vreden te leven, ende dat si vry ende sonder eenige perikel waren; VIII dagen daerna werden boven de XXX burgeren, edele ende onedele, van den besten ende rijcsten van der stat gevangen ende tot Wijc te Duersteden gesonnen, daer here Steven van Nyevelt ende Gerrit van Nyevelt mede onder waren, ende en worden oec niet ontslagen noch quijt gelaten dan bi grote scattingen ende exactien van grote sommen van penningen, ende destrueerden ende verwoesten dairenboven vele scone husen ende woningen binnen der stat desen gevangen ende anderen, horen vrienden ende fautoren, toebehorende. Dit oerloge coste dat lant van Hollant also groten swaren ghelt ende vele C dusenden, dattet opten dach van huyden noch te beclagen is, menende oec ewich heren van der stat te bliven ende onder haer subjectie te houden. Mer eylacen! si en waren daer niet lange heren of, als na gheseyt sal worden.