Die cronycke van Hollandt, Zeelandt ende Vrieslant, met die cronike der biscoppen van Uutrecht (Divisiekroniek)

Hoe dat die stat van Uutrecht twe mael gewonnen wert ende hoe biscop David van Uutrecht ghevangen wert.
Dat LIII capitel.

Nu wil ic wederkeren op dat oerloge datter hangende was tusschen den lande van Hollant ende dat Sticht van Uutrecht daer omtrent dese tijt voer ende na Paesschen in den jare M CCCC LXXXIII vele dachvaarden omme gehouden worden totten Regulieren buten Amstelredamme, of men bi enige manieren ende middele dat oerloge ter neder hadde leggen mogen, daer op die tijt vele om gedaen wert ende sere in gearbeyt an beiden siden. So is dan int leste een manier ghevonden om tot enen payse te comen; ende staende op aldus daniger goeder maten, is die here van Montfoert op goeder vaster geloven ende geleyde getogen tot Wijc te Duersteden bi den here David, biscop van Uutrecht, mit sommige

[p. 393r]

deputeerde van der stat van Uutrecht; ende de biscop ontfing se allegader mit groter eren ende vrientscappen. Ende die heere van Montfoerde viel den biscop te voete, ende hi vergaf hem alle misdaden. Soe begeerde dan die biscop dat men alle die gebannen ende verdreven burgeren weder in der stat soude laten comen, om diewelke sake die heere van Montfoerde wederom tot Uutrecht reysde, ende dede vergaderen alle den Raet ende oudermans van der stat om avijs hierop te nemen, wat si hierin souden willen doen; ende dit was den XXI dach in aprille. So vergaerden enige van den burgeren, die goet bisscops waren, daer doverste of was Jan van Butendijck, voir der raetcameren opter stathuys, ende besloten dieselfde die dairinne vergadert waren daerbinnen, dat si niet uut en mochten. Ende liepen terstont enige doer dye stat, roepende: 'So wie pays ende vrede hebben wil mitten here David, biscop van Uutrecht, die come terstont op die Plaets.' Ende siet, terstont compareerden ende quam daer volna die gehele stat, want nyemant en dorste hem absenteren. Ende die here van Montfoert, met die van den Rade, worden uutgelaten ende quamen oec beneden staen op dye Plaets. Ende op dese tijt was joncheer Engelbrecht momber des Stichts binnen der stede van Amersfoert. Als nu dese burgeren alle vergadert waren, namen dye vrienden ende fautoren des biscops dat regiment van der stat an, ende senden van stonden an enige notabele ghedeputeerde totten biscop, dat hi comen soude ende accepteren sine stat van Uutrecht, daer hij lange tijt uut verdreven hadde geweest. Ende alle desen anslach ende dit opset was te voren opgestelt ende gemaect geweest heimelic tusschen des biscops vrienden ende hem, op condicien dat men den Hollanders in der stat niet en soude laten comen, ende dat men oec niemant doden en soude, dwelke die biscop bi sine priesterscap geloeft ende gesworen hadde te onderhouden. Die biscop dit vernemende, sat haestelic op ende reet van dier nacht binnen der stat van Uutrecht, ende gaf hem allen vrede die vrede hebben wouden. Ende als hi binnen gecomen was, nam hi terstont gevangen here Jan van Montfoerde voornoemt; here Dirc van Zulen, ridder, mit sinen outsten soen, dye doe scepen was; Gherrit van Zoudenbalch, burgemeester; Adriaen van Rijn, burghemeester; Jan van Nyevelt; Jan Woudman, mit Willem, sijn soen; Henric van Laghe; Adriaen Sloyer ende Baernt van Groenevelt. Als die van Renen verhoerden dat die biscop binnen der stat van Uutrecht gecomen was ende die stat weder machtich was, hebben si een composicie mit hem gemaect, gevende hem een somme van penningen, dat hi sine soudenieren uuter stede soude doen vertrecken; dwelke also geschiede, want si voertan neutrael staen wouden tusschen beyden, totdat die twist ter neder geleyt ware. Soe heeft dan die biscop uuten name van den here van Montfoerde ghesonnen here Jan van Renesse, ridder, ende Gherrit van Rijn binnen der stede van Montfoerde, om die te bewaren tegen allen denghenen die se soude willen becrachtigen, dwelc si oec trouwelick deden. Die Hollanders vernemende dat dye biscop sine vianden dus gracelicken ende goedertierlicken in genaden genomen hadde, waren si des sere opten biscop gestoert, ende deden van stonden an vergaderen alle die knechten die tot allen plecken ende steden die winter in den lande van Hollant gelegen hadden, ende quamen mit groter macht om te beleggen die stede van Montfoerde, ende die te destrueren ende te verwoesten. Die bisscop van Uutrecht dit vernemende, quam selver in persone totten oversten ende machtichsten van Hollant binnen dye stede van Yselsteyn, ende onderwees hemluyden mit sachten ende minlicken woorden dat si tevreden woude wesen ende hem nyet te seer importuyn noch lastich en waren in sine saken; ende seyde onder andere woorden dat hi nye die stat van Uutrecht so machtich gheweest was tot dyer tijt toe, als hi nu was. Ende is mit desen weder binnen Uutrecht ghereyst mit een deel van den Hollanderen, mer niet in so groten ghetale, opdat dye burghers daerinne niet turbeert noch ghestoert en souden worden; ende dat hij nyet meynedich worden en soude; mer sijn

[p. 393v]

nochtans altemet ende allenken binnen der stat gecomen, dat si wel V C starck waren; ende hadden Sinte Katrinen poorte begrepen ende die starck gemaect. Als die van Uutrecht dit sagen, waren si niet wel te vreden, ende oec mede so ghinc een ghemene fame doer de stat, dat men alle die gevangen leveren souden in der Hollanderen handen, ende dat men die stede ende tslot van Montfoerde destrueren ende ter aerden toe slechten soude; ende hadden om deser ende dyergheliken saken grote indignacien opten Hollanderen. Waeromme dat si haesteliken snelle boden ghesonnen hebben tot Amersfoert an Henric van Nyevelt ende Ghijsbrecht Baes, dat si van stonden an mit een deel ghewapende comen souden in der nacht, men soud se waernemen ende op hen wachten. Joncheer Engelbrecht ende Henric van Nyevelt dit vernemende, vergaerden terstont alle hoer vrienden ende fautoren, ende quamen mit alle hoer macht voir die stat. Dese Henric van Nyevelt was een cloec, stout, vroem man ende was Jacobs soen van Nyevelt; ende sijn moeder was des burchgraven dochter van Montfoerde, oudevader van desen here Jan van Montfoerde, die nu in des biscops vanghenissen was; ende hadde noch III cloecke broeders, als here Steven van Nyevelt, ridder, ende Gherrit van Nyevelt, die ghevangen sat tot Wijck te Duersteden, ende Jan van Nievelt, die binnen Uutrecht ghevanghen was. Welcke Henrick van Nyevelt seer begeerlic was ende dorste nae des biscops doot. Als nu Henric van Nyevelt ende Ghijsbert Baes haer volck byeen hadden vergadert, quamen si omtrent die stat. Daer comende beval Henrick van Nyevelt hem allen, dat niemant hant an den bisscop slaen soude als si binnen der stat quamen: want hi selver sinen bosen wille daermede doen wilde. Ende comende an die mueren bi die Waert, swommen si over die graften ende clommen voert die muren, ende quamen in die stat, ende ghingen van stonden an, ende spraken haer vrienden ende fautoren toe om enen strijt tegen den biscop ende sinen vrienden te vechten; ende dit was op ons Heren Hemelvaerts dach, des smargens vroe in der dagheraet. Des biscops cappeteinen, als Jacob van Cats ende Adriaen sijn broeder, mit horen knechten ende vrienden dit vernemende, ghingen terstont hoer vianden teghemoet, ende scoten mit allen seer mit cluevers, haecbussen ende armborsten, dat sij se een groot stuc afterwerts deden wijcken. Henric van Nyevelt dit vernemende, ghinc mitten sinen een ander strate op ende quam den anderen van besiden an; daert doe seer op een slaen ende schieten ghinc, sodat Henric van Nyevelt mit eenre haeckbusssen doir tlijf ghescoten wert; ende dus seer gewont wesende, animeerde ende sprac sinen vrienden goeden moet toe, dat si vry antreden souden, die stadt ware hen; ende mit desen starf hi. Ende die ander traden vromelicken an, ende hadden victorie van hore vianden, daer veel volcs verslagen ende gevangen wert. Onder al bleef daer verslagen Adriaen van Cats mits veel van den knechten. Johan van Amerongen, scout van Uutrecht, dit siende, liep mit vele van sine vrienden ende slogen die Tollesteechpoort op mit groter macht, ende quamen also uuter stat. Terwilen dat dese scermutsinge in der stat was ende die biscop hesiterende ende twifelende was, wie dye victorie hebben soude ende die fortune toevallen, dede hi bi hem comen den ghevangen here van Montfoerde, ende maecten mit malcanderen een compact ende aliancie, so wiens partye te boven ghinc ende victorie hadde, soude die een des anderen lijf bescermen. Dyeghene die nu ingecomen waren, mit die van Amersfoert, liepen als verwoede luyden ende wouden den biscop dootslaen. Mer die here van Montfoerde defendeerden ende bescermden, als hi best mochte, dat hem niet en missciede. Ende wert gevangen als hi XVII dagen die stat beseten ende ingehadt hadde; ende met hem wert oec gevangen Jacob van Cats, scout van der Goude; here Jan van Cats, ridder ende Adriaen van Cats voornoemt broeder. Noch vinghen si Herpert van Foreest, scout van Alcmer; Claes Kerre, cappetein van Scoenhoven; Gijsbert Pieters soen, baelju ende burgemeester der stede van Schoenhoven; meester Hughe, scepen van Scoenhoven; meester Dirc uuter Weer, des bisscops vicarius, mit allen des

[p. 394r]

biscops consistorie. Soe worden dan allene van den Hollanders gevangen, behalven die uut Sticht, waren C XXV mannen; ende die tevoren bi den biscop gevangen saten, worden nu vry ende los laten gaen. Die Hollanders leggende omtrent die stede van Montfoerde dit vernemende, braken terstont op, ende elc reysde thuyswert. Joncheer Engbert van Cleve dese victorie vercregen hebbende, quam mit alle sine vrienden van Amersfoert tot Uutrecht, ende van stonden an dede men wagenen ende paerden rede maken, tot CCC toe, ende setten den biscop daerop, ende voirden binnen Amersfoert, daer hij lange tijt onder here Reyer van Broechusen gevangen sat. Die van Uutrecht toghen tot voer die stede van Wijc te Duersteden, ende begeerden uuten name ende auctoriteit des biscops die stede gheopent te hebben. Mer want here Frederic van Yselstein in des biscops name daerinne gecomen was ende die bewaerde, so mosten si sonder yet bedreven te hebben wederomme keren.