Die cronycke van Hollandt, Zeelandt ende Vrieslant, met die cronike der biscoppen van Uutrecht (Divisiekroniek)

Hoe dat dye stede van Hoorne³²⁶ twee male ghewonnen wert ende hoe deerliken dat si destrueert ende pilgeert wert.
Dat XLIIII capitel.

Also hier voir ghescreven is dat heer Joest van Laleyng, stadthouder van Hollant die verdreven ballinghen van der Cabbeljaus partye weder in dye stede van Hoorn admitteert ende toeghelaten hadde te comen op condicien ende dat confirmerende ende starckende mit horen eede, dat si tot genen daghen staen noch doen staen en souden om te hebben ende ghebruken dat regiment van der stede. Soe heeftet nochtans den voorscreven stadthouder belieft doer informacye van den sommighen, ende heeft alle sine naersticheyt dairtoe ghedaen, die hy mochte, absolverende ende verdragende den voorscreven ballinghen ende verdreven horen eedt, ende heeft se weder in die stede ghebrocht ende doen hebben dat regiment; want hy te voren onder gedaente van vrientscappe dye overste van der stede die tregiment hadden ende by des princen brieven ende commissien daerin gheset ende ordineert waren, by hem heeft doen comen so twe, so drie in Den Haghe, ende heeft se dair gevanghen ghehouden ende sette ende ordineerde weder Martijn Velaer in sine voorscreven officie van den scoutambochten, ende verhief aldus die Cabbeljaus in hoerre ouder majesteyt, verdrivende dairuut die van der Hoecxs partie waren. Ende als si dus weder in hair ouder officie ende digniteyte waren gestelt, hebben si vele van den poorteren³²⁷ uuter stede verdreven die si onwillich ende rebel gevonden hebben te gheven excysen, exactien ende scattingen totten oerlogen van den gemenen landen.

326 Hoore AB.

327 aldus C; poorteren ende AB.

[p. 388r]

³²⁸ So worden dan vele van den poorteren van Hoern uuter stede ghebannen ende verdreven, omdat si onwillich ende rebel waren dese grote exactien ende scattinghen te geven. Dese ballinghen vergaderden te samen in Oest-Vrieslant ende hadden vele communicatien ende raet te samen, hoe si best weder in die³²⁹ stede op hoir possessien ende besittinge comen mochten, dair si dus onsculdeliken ende sonder redenen uut verdreven waren, ende concludeerden eendrachtelycken te senden tot Uutrecht om sommighe capeteinen ende hoeftmannen ende enige knechten, dwelcke also ghesciede. Ende sijn by malcanderen vergaert in Oest-Vrieslant: Adriaen van Naeldwijck, heer Henricxs broeder van Naeldwijc, ridder; Jan van Middachten ende twe Vriesen, Scernewibe ende Homme Lewenszoen mit omtrent XL man, ende sijn ghecomen mit scepen in die stede van Hoern mit groter cloeckheyt ende subtijlheit op Sinte Margrieten dach, ende was een saterdach, smargens te IIII uren, ende namen aldus die stede in sonder stoot of slach, datter nochtans die van Hoern op dat passe seer starck waecten; ende dair en bleven boven III man in den inganc verslagen, ende vinghen de van den gherechten ende wethouders van der stede ende alle dat van naem ende faem was van der Cabbeljaus partye; ende die scout Martijn Velaer, mit meer ander, quamen uuter stede. Dit aldus staende hebben si een bestant ende aliance gemaect mittet Noorderlant dairomtrent, ende geboden se binnen Hoern te comen: ende dat si voertan sonder scattinghen sitten souden. Binnen desen tiden dat dit ghesciede, hadde die stadthouder alle die capeteynen mit horen knechten bieen doen vergaderen; ende was mit groter macht ghetogen voer die sloten ende castelen van Hermelen ende Hair, die hi wan, ende nam alle die borchsaten gevangen die hi dairop vant; ende bi dit huys Ter Hair stont een grote stenen camere die die borchsaten lange tijt tegenhilden; mer ten lesten wonnen si die stormenderhant ende slogen se al doot die dairop waren. Corts hiernae vernam hi dat de ballingen mit zommige cappiteinen die stede van Hoern ingenomen hadden, wairom dat hi terstont een deel knechten mit zommighe capiteinen derwerts sende, hi soude snellicken volghen. Mer aleer dat hi quam, was dair gecomen die jonge here Jan van Egmont ende hadde Martijn Velaer, den verdreven scout mit C knechten gesonnen om die stede te bestormen ende te winnen; dwelke hi vromelicken dede op deen syde van der stede, geheten die Karen. Mer in den derden anganc bleef hi dair verslagen mit vele van sine adherenten ende keerden weder achterwerts. Dairna opten XX dach van derselver maent van julio quam heer Joest van Laleing, die stathouder, die grave van Shoorle, heer Jan van Egmont, Petijt Zalizaert, mit alle hoir macht van knechten, ende bestonden de stede van Hoern te bestormen ende te vechten opten dijc voir dye Alcmaerse poorte. Ende in den eersten angange worden si van die van binnen vromeliken ende stoutliken wederstaen. Ende also de poorters hem neutrael hilden tusschen beyden desen partien, so gingen si vele van den vesten ende muren, hopende mits dien salveert ende onthouden te worden van der doot indien die van buten die stede wonnen ende lieten die capiteynen mit weinich hoere adherenten alleyne staen ende die vianden te keren ende die stede te bescermen³³⁰. Mer int einde worden Adriaen van Naeldwijc ende Jan van Middachten mit vele van den horen verslagen ende dye twe Fryessce capiteinen worden ghevanghen, ende saten langhe tijt ghevangen tot Egmont op de Huef, ende coften hem ten lesten om M gulden. Ende op dit pas is veel jammers in die stede van Hoern gesciet, also als de stede mitten swairde gewonnen wert, want dair een deerlike moort in die hetten van tincomen gesciede. Want die ruters ende knechten en spaerden nyement, gheestlic noch waerlic, out noch jonc, man noch wijf, plonderende, pilgeerden ende beroofden die gheestlike cloesteren ende kercken. Si namen die costelike ornamenten, cleinoden, juvelen, boeken, cyborien, ja die kelken uutes priesters handen dair si stonden ende celebreerden ant outaer. Noch namen si mit ghewelt ende cracht twe priesteren uut een cloester, als heer Frederick ende heer Claes, ende setten se opten toerne van den kerchove, ende stieten se van boven neder ter aerden, dair dene heer, Frederick, terstont of starf, ende

328 CC XCIIII AB.

329 die ontbr AB.

330 aldus C; bestormen AB.

[p. 388v]

als si saghen dat heer Claes⁺ hem noch een weinich roerde, staken si hem mit messen doer sijn kele, dwelc hem noch niet en deerde; mer hi veinsde hem doot te wesen, ende wert in een huys ghebrocht, ende ghenas binnen tsjaers. Voert liepen si in die kerken ende staken de mannen die kele of opten outaer ende op tHeylighe Graf, voir den Heylighe Sacramente in hoer gebeden leggende, sonder enige vrese of bescouwinge der heyliger plaetsen. Waerom dattet al uut die stede liep, man ende wijf, jonc ende out, doir vresen van desen groten overdaet ende onmenscheliken wreetheden dye si thoonden an den scamelen poorteren. Ende als dese hetten over was gingen si toe ende dreven alle die beesten van der stede te samen ende plonderden, pilgeerden ende beroefden de stede van allen dat si dair binnen vonden, want si dair een groot, swaer goet vonden, gemerct dattet een rijc, welvarende ende lijfneringe stede was ende overvloedelic van allen huysrade, cleynoden ende juwelen, ende sloegent altesamen ende worpent in die scepen ende voerdent al Hollant doir tot allen steden ende plecken ende gaven goeden coop, want sij er lichtelyc an gecomen waren. Ende aldus varende mit die geroefde goeden, quamen veel scepen te Haerlem binnen der stede die vol goets waren, ende vercoftens oec veel; ende dair wesende, hadden si een conspiracie mit meuterie onder malcanderen gemaect om een commocie ende oploop onder den poorteren te maken, dat si overmits dien die stat van Haerlem oec had mogen beroven ende spolieren. So ghevielt op Sinte Marien Magdalenen dach dat enige knechten bestonden spytich ende qualic te spreken totten poorteren van Haerlem, seggenden: 'Aldus sal men oec met u leven.' Die ingeseten van der stede dit horende liepen terstont int harnas ende bestonden desen knechten tot allen eynden te bevechten ende te slaen, so datter vele in de Spaerne spronghen ende verdronken. Ende die si cregen, sloegen si ter doot. Ende in deser mangelinge ende scermutsinge liep een van den knechten ende sloech die clocke, ende meende mitsdien alle die knechten byeen te vergaderen. Wantter op dat passe een groten hoop in der stede vergadert waren, overmits welken dat dye poorters so dicht bieen quamen ende op dye ruters alle ghelyc vyelen, datter omtrent vijftich geslaghen ende verdroncken worden. Mer die overste van der stede scoten ende vyelen dairtusschen ende vinghen vele van den knechten, opdat si mits dyen salveert ende bescermt souden wesen van den verwoetheden ende oploep der poorteren, anders souden dair meer gheslagen hebben geweest. Ende dye overste van der stede senden terstont enen bode totten stadthouder die op dese tijt sat ende at op thuys te Bredenrode by sijnre nichten vrouwe Yolendt, des jonckheren van Bredenroden moeder. Ende dyt horende, stont terstondt op van der tafelen ende quam binnen Haerlem, ende dede so vele mit ghenoechlicke ende goeden onderwysinghe woorden dat die gevangen knechten ontslaghen worden, ende men liet se met alle hoer gheroefden goeden passeren ende uuter stede varen. Ende dit voorscreven werck ende commocie coste die stede van Haerlem noch wel XII M gulden, dair si seer onnoselick inquamen, ende hem opten halse ghedronghen wert; ende oeck hyer naemaels seer opbrack van den voorscreven knechten binnen der stede van Scyedamme, als na gheseyt sal werden. Hyernae wert heer Phillips van Wassennaer, heer van Voerburch, capitein ghemaect binnen der stede van Hoern, omme die stede te bewaren.

+ aldus C; Frederick AB.