Die cronycke van Hollandt, Zeelandt ende Vrieslant, met die cronike der biscoppen van Uutrecht (Divisiekroniek)

Hoe dat die ballinghen van Leyden van der Hoecxs partie die stede van Leyden beclommen ende wonnen.
Dat XXVIII capitel.

Int jaer M CCCC ende LXXXI, als de ballingen van Leyden van der Hoecxs partie langhe tijt int Hoge Hof van den prince vervolgt hadden om weder in die stede te wesen ende tHof apponteert ende sentencie dairof gegeven hadde, dat si weder in die stede ende in hoerre goeden ende possessien geset ende gewesen waren, nochtans worden si mit macht dairuut ghehouden overmits zommige van den oversten ende machtichsten van der stede; wairom dat si eendrachteliken sloten ende mit malcanderen verbonden dat si mit macht in die stede of mit cloecheit comen souden. Ende zijn op Sinte Anthonisdach, als al tlant ende water seer hart bevroren waren, vergadert geweest binnen der stat van Uutrecht, ende cregen tot horen hulpe ende cappeteyn heer Reyer van Bruechusen, ridder, Henric van Nievelt, mit meer andere uuter stat van Uutrecht. Soe zijn dan dese twe cappeteinen mitten ballingen van Leyden, niet starker wesende dan C ende XXXV man, omtrent den avont uuter stat van Uutrecht gereyst met sleden, hebbende ladderen ende andere instrumenten om die stede mede te beclimmen; ende quamen des margens te VI uren op Sinte Sebastiaens dach voer dye stede, ende hadden allen

[p. 380r]

dien nacht doir mit allen seer gesnyewet, ende setten hoir ladderen an die muren tusscen die Reynsburgher poorte ende den Maerntoeren, ende clommen so over sonder enich rumoer of datter yement of wist; want alle dye wakers van die vesten waren ghegaen. Ende als si allegader binnen waren, senden si terstont uut heymelicken an hoir vrienden om hulp ende bystant. Ende comende by die Rode Steen, begonnen si te roepen: 'Breroe, Breroe; Uutrecht, Uutrecht; Montfoert, Montfoert.' Ende dus ropende ende critende, sloegen si haer trompetten op, ende quamen sonder enyge resistencie ende wederstant tot opten Blauwen Steen, by der stede huys. Dit vervaerlicke gherucht ende ghecrye horende dye van der Cabbeljaus partije waren, worden seer versleghen van moede, menende datter over M man in der stede ghecomen waren, wairom dat elc vervaert was, ende verborghen hem in secreten ende heymelike plaetsen. Dieghene die opten Blauwen Steen stonden, liepen op dat stathuys ende verdreven alle dye wakers van den huse, ende namen der stede bannier, ende brochten die ontwonden opten Blaeuwen Steen. Ende dair vergaerde alle dat van der Hoecxser Partie was, ende streken voert na Hughe van Swetens huys, een van den oppersten ende meesten van der stede, staende opten hueck van Onser Vrouwen steghe. Ende dair vergadert wesende, quam Adriaen van Sweten, scout van Leyden, mit omtrent XXX man; ende dair gheviel een corte scermutsinghe, datter IIII mannen doot bleven. Mer si begaven terstont die weer, ende ghinghen lopen.

Omtrent IX uren van den daghe geboerde een merckelic ongeval. Want Willem van der Graft ende Willem van Lewen, beide van der Hoecxs partije, twe rike mannen, laghen op dese tijt op dat stadthuys van der Raetcamer in die vensteren. Ende dair worden twe eerbare mannen ghevanghen ghebrocht van der ander partije, als Adriaen van der Mije ende Comen Goessen, beyde doetertijt scepenen; ende staende voir dat stathuys, dair ontellic volc mede stont van der ghemeenten, jonck ende out, soe ist gheboirt dat die hele verdiepinghe van dye Raetcamer opgheboert is van der aerden, ende storte in een ogenblic weder neder ter aerden, overmits dat onder dese camer een grote verdiepinghe was dair bussen, boscruyt ende²⁹³ alle ander instrumenten van orloghen in stonden; ende tvier is onversiens in dit boscruyt gecomen ende sloech dat huys ter neder, dat dese IIII eerbare, ricke mannen mit omtrent XXXII, groot ende clein, onder dat huys doot bleven. Ende dair werter veel van den brande ende van den steen ende thout datter ter sijden uut scoot ghequest ende ter doot toe gewondt. Als dese ballingen mit horen adherenten gheen wederstant meer en creghen, soe liepen si alle die stede om tot geestlicke ende andere heimelicke plaetsen, ende vingen omtrent L van den oversten ende rijcksten van der stede van der Cabbeljauscher partie, dair dese navolgende die princepael of waren: Heer Philips van Wassennaer, ridder, doetertijt capetein van Leyden; Jan van Poelgeest; Adriaen van Poelgeest, zijn soen; Florijs van Alkemade; Jan van Lochorst; Jan van Sweten; Adriaen van Sweten, sijn zoen, scout van Leyden; Hughe van Sweten; Adriaen van der Boechorst; Claes, Jan Claes soen; Gerrit van Rijswijck; Bruning van Boschusen; Willem van Boschusen; Florijs Heerman; Jan van Sonnevelt; Cornelis van Sonnevelt; Dirc van Onthorst; Claes Mast; Simon Paeds; Kerstant Nannincxs soen; Florijs Peters zoen; Jan Aernts soen; Gerrit Bols ende meer andere, ende worden al tesamen in diverse ende versceyden husen geset, ende hadden hoir gemac ende begeerte van eten ende drincken, ende worden wel tracteert, want se totter bester luden huse lagen van der stede. Mer worden seer nauwe ende cloecelic bewairt, uutgeseit weinich²⁹⁴, die in banden ende boyen gestelt worden. Dese twiste binnen Leyden aldus staende, waren die oversten van deser partijen binnen heer Reyer van Bruechusen, ridder; Jan ende Adriaen van Naeldwijc, broeders des heren Henricxs van Naeldwijcs; Henrick van Nijevelt ende Steven sijn broeder; Gherrit van Poelgheest, dye princepale van den stamme van Poelgeest; Willem Zijl; Jan van Zijl; Florijs van Alkemade; Jacob sijn soen; Dirck Potter; Florijs Heermalen. Jacob van den Woude,

293 ende ende AB.

294 weincih AB.

[p. 380v]

here van Warmont, en was nyet lange binnen Leyden, mer hi reysde mit zijn wijf, kinderen ende huysgesin tot Scoenhoven, ende onthilt hem dair totdat die prince in den lande quam ende alle ding in rusten ende vrede hadde geset. Soe worden dan tot bewaernissen van der stede geordineert cappeteinen, als Adriaen van Naeldwijc, Jacob van Alkemade, Florijs Heermalen, Henrick Willems zoen ende Willem Willems zoen sijn broeder. Opten IX dach hyerna quam heer Jan van Montfoerde binnen der stede van Leyden mit omtrent XL man, commissie hebbende van den prince, oft hi dese twe partijen in enigen manieren soude mogen verenigen ende in vreden setten. Als men nu began te tracteren van deser sake, ende was opten XIX dach des selven maents, so werter een onversienen oploep ende twistinge onder den poorteren, alst dicwils in sulken saken gevalt. Mer die here van Montfoert dede die bi cloecheden cesseren ende ter neder leggen. Nu so waren binnen der stede XVIII bonnen, ende in elke bonne worden ordineert twe overste²⁹⁵ mannen. Ende also die burgermeesteren ende scepenen van der stede gevangen waren, so coren dese XXXVI bonmeesters uuter rijcdomme van der stede VI eerbare, rijcke mannen, diewelke dat regiment van der stede bevolen wert, ende die obedieren soude in schine als burgermeesters. Ende dair worden capeteinen van oorlogen ordineert, alst van doene mochte wesen. Ende alle die poorteren van der stede out wesende boven XX ende beneden LX jaren worden getelt, ende dair werter gevonden tot VI M weerachtige mannen, uut diewelke gemaect worden V C scutters. Ende elke scutter wert een knecht assigneert ende gegeven. Dit waren M cloucke mannen, wel getuycht ende geharnast.

295 ourste AB.