Die cronycke van Hollandt, Zeelandt ende Vrieslant, met die cronike der biscoppen van Uutrecht (Divisiekroniek)

Hoe hertoge Aernt van Ghelre uuter vangenissen verlost wert ende sine sone here Adolf weder gevangen wert van hertoge Kaerle van Borgongen.
Dat XXXV capitel.

In den jare M CCCC LXX sant onse aertsche vader die paeus Paulus dye II sere minlicke brieven an den jongen here Adolf van Ghelre, ammoneerde ende vermanende uut vaderliken liefden dat hi sinen vader uuter vangenissen

[p. 329r]

ontslaen wilde oft hi woude mit geestliken censuren ende rechten tegen¹⁵² hem procederen ende voertgaen, als tegen enen rebellen ende ongehoersamigen soen des Stoels van Romen. Mer dese jonge here Adolf, als een doef serpent, ende obstinaet ende verhart in sijnre boesheden, en dede na sijns geestlicken vaders vermaningen niet. So vernam op die tijt mede hertoge Kaerle dat dese jonge here Adolf niet en onderhilt den pays tot Ghent gemaect, ende dat hi alle die goeden sijns oems here Willems van Egmont hadde doen arresteren ende toe slaen, ende dat hij oec mede sinen oem hertoge Jan van Cleve vele moyenissen dede ende sine ondersaten, van welke presumpcien ende vermetelheden dye hertoge sere verwonderde. Ende sant tot IIII mael notabele ambassaten an hem, vermanende den pays te houden wilen eer uutgesproken ende gemaect; ende dat hi sinen omen ongemoeyt liete van enige injurie an te doen. Ende als hi in geenre manieren oflaten en wilde, dede hem die hertoge cyteren ende dagen mit enen vorstlicken gesworen heraut te comen tot Heesdijn in sijnre eygenre personen of sine gedeputeerde, hebbende volle macht ende auctoriteyt te responderen op dye saken ende¹⁵³ articulen die hem obyciteert ende opgeleyt sullen worden. Die tenoer ende tinhouden van den brief was dese:

Kaerle, by der gracien Gods hertoge van Bourgondien, Lottringen, Brabant, Limburch ende Lutsenburch, grave van Vlaenderen, Artoys, Bourgondien, palatijn van Henegouwen, Hollant, Zeelant ende van Namen; here van West-Vrieslant¹⁵⁴, Salins ende Mechelen; marcgrave des Heiligen Rijcs, onsen lieven neve Adolf, den jongen hertoge van Ghelre, salicheit ende alle goet! Also ons onse ghetrouwe ridder here Willem van Egmont ende van Yselstein, uwe oem, beteykent ende geclaecht heeft, hoewel datter II condicien ende tractaten van payse bi ons ende onsen edelen geordineert, bescreven ende besegelt tusschen u ende uwen adherenten an dene side, ende onsen lieven neve hertoge Jan van Cleve ende sine fautoren ende here Willem van Egmont ende Yselstein, sine kinderen ende horen adherenten an dander side, geloeft ende gesworen hebste bi dinen gelove, ere ende vorstelicke woerden onverbrokelic den pays bi ons in allen sinen articulen, puncten ende tractaten te onderhouden ende volbrengen, hebt nochtans boven desen in enige articulen ende puncten ter contrarie gedaen: want ghi gedaen hebt tegen God, tegen die rechtverdicheit ende tegen relicheit, niet anmerkende dat wi in savegerde ende onder onse protectie ende bewaernisse genomen hebben den voorscreven here Willem, uwen oem, alle sine heerlicheden, sloten, renten ende goeden. Dit niettegenstaende hebt ghi sine sloten ingenomen ende ontweldicht hem sine goeden ende renten gelegen in den hertoechdomme van Gelre, ende en hebt hem die niet willen restitueren ende wedergeven na den tenoir ende uutsprake des pays ende tractaets bi ons pronunceert ende uutgesproken, hoewel wi u viermael naerstelic ende vrientlic met onsen openen briven an u hebben requireert ende versocht te onderhouden den tractaet ende payse bi uwen consent gemaect ende besegelt. Ten lesten hebben wi solemne ende notabele ambassaten ende oratoren an u gezonnen, mer en hebben bi u niet geproficeert noch gevordert, mer sijt naderhant opgestaen ende hebt u gekeert ende gegeven om meer quaets te doen tot groten hinder ende achterdele van denselven uwen omen redonderende ende comende, ende is te duchten in meerder pernicie ende scade te comen, tensi dat bi remedie van justicie van ons daerin versien worde, hebben partien an ons versocht, overmits dat in den tractate van payse bi ons ende uwer consent in onsen stede van Ghent gemaect, een artikel geroert staet, dat waert sake dat enich van u allen den pays bi ons gemaect violeerde ende niet en onderhilde, ende die ene opten anderen oerlochde, hinder oft scade ende injurie dede, dat wi alsdan hulpe, assistencie ende bistant sullen mogen doen dengenen die die injurie ende scade geschiede. Aldus, lieve neef, dese saken overgeleit ende gemerct dat geen van den ambassaten van ons gesonnnen di heeft mogen informeren noch gene brieven di bi ons gesonnen hebben mogen van gewelden revoceren, waerom wi willende dat den pays ende tractate bi ons tot Ghendt gheordineert onderhouden ende tot effecten

152 tege AB.

153 aldus C; ontbr. AB.

154 West-Vrislant AB.

[p. 329v]

gebrocht worde, hebben u doen cyteren ende verdagen¹⁵⁵ opten XXVI dach van october, voer onsen Camere ende Rade te comen in u selves persone of gedeputeerde van uwentwegen hebbende volle macht ende auctoriteyt te responderen ende te antwoerden in causen ende saken den voorscreven tractate van payse conserverende ende roerende ende om declareren die articulen van den payse, oft noot dede; oft wi willen tegen u procederen als die decreten ende verbanden van den peinen gemaect tot Ghent declareren ende begripen, alst betaemt ende behoerlic wesen sal. Hierenboven requireren ende doen wi u an versoeken dat ghi restitueert ende doen restitueren wilt den voorscreven here van Egmont dinen oem, sine kinderen ende horen fautoren ende adherenten alle datghene dat hem bi u in horen domeinen, renten ende goeden in den lande van Ghelre gelegen, benomen ende ontweldicht is ende dagelics wert. Ghegeven in onsen castele tot Hesdijn opten VIII dach van september int jaer M CCCC LXX.

Here Adolf van Ghelre desen brief gevisiteert hebbende, is opgeseten ende is mit enen betameliken ende bequamen staet van baroenen, ridderen ende knechten gereden tot Hesdijn in Artoys, bi hertoge Kaerle sinen neve. Die hertoge sinen coempste vernemende, heeft hem tegen gesonnen here Lodewijc van Zavoyen mit meer andere heren ende ridderen, ende ontfingen hem sere feestliken ende eerliken. Ende die hertoge ontfinc hem mit groter vrientscappen ende eren; ende vergadert wesende, hadden si onderlinge vele secrete ende heimelike spraken. Op dese tijt was in des princen hof van Bourgondien een legaet van den stoele van Romen, genoemt here Lucas van Tholeten, biscop van Sibinien, die sere gearbeit hadde an den prince om hertoge Aernt van Gelre uuter vangenissen te hebben. Die paeus Paulus die II hadde II of III mael gescreven an den prince dat hi mit sine mogentheit ende cloecheit den jongen here van Ghelre daertoe brengen soude, dat hi sinen vader van der vangenisse ontsloege. So gheboerdet op eenre tijt dat die hertoge mitten jongen here van Ghelre ende mit veel andere edelen tsamen vergadert waren, datter mencie gemaect worde, alsoet te voren ingeset was, van der vangenissen des hertogen van Ghelre; ende uut desen woerden nam die hertoge op een materie van spreken, seggende totten here van Ghelre: 'Siet, mijn lieve neef, ic bid dat ghi om minentwille ende deser edelre mannen, uwe vrienden ende magen, uwen vader ontslaen wilt van der vangenissen; want in der waerheit, het en betaemt u niet dat ghi sulken eerbaren prins ende vorst, ende bisonder uwen vader, gevangen houden sult geliken oft enen rybaut ende truwant ware; ende ist dat ghi hem om minentwille ende deser edelen, uwe vrienden ende magen, relaxeert ende laet gaen, ic seg u voerwaer, wat ghy weder begeert, het sal u gescien.' Doen seyde die jonge here van Ghelre: 'Mijn here ende mijn lieve neve, dat en mach ic nyet doen, want ic mi verbonden hebbe mit minen ede tegen den edelen ende steden des lants, dat ic hem buten hoer consent ende wille niet¹⁵⁶ en sal laten gaen; ende aldus, of ic al consenteerde ende si nyet, soe waert noch al te vergeefs.' 'Neef,' sprac de hertoge, 'tis mi alleen genoech u consent; laet mi scriven an die steden, ic sal wel consent van hen vercrigen, behouden dat ghi te samen sult regeren dat hertoechdom van Ghelre, sonder oerloge ende twiste'; ende als si allegader grote naersticheit ende instancie deden, en mocht hijt den hertoge ende den anderen edelen niet weygeren, ende gaf sijn consent. Ende die hertoge impetreerde ende verwerf voert an hem dat hi scriven woude an den castelein van Bueren, dair hertoge Aernt gevangen sat, dat hi angesien des briefs, sonder dylay den hertoge, sinen vader, relaxeren ende van der vangenissen ontslaen soude, ende dat hi hem leveren soude in den handen here Henric van Parwijs. Ende des dages voer Kerssavont wert hi gelevert in here Phillips handen van Wassenaer tot Bueren, ende die leverde hem voirt tot Tyel in des heren handen van Parwijs, als hi omtrent VI jaer lanc gevangen geseten hadde. Ende comende tot tsHertoghenbossche wert daer feestlic van den poorteren mit vele toortsen in die stede gebrocht. Ende vandaen quam hi tot Hesdijn, tot hertoge Kaerl, dien mit groter eren ende vrienscappen ende

155 verdragen AB.

156 aldus C; ontbr. AB.

[p. 330r]

voert van alle den princen, heren ende ridderen eerlic ende vrientlic ontfingen, uutgeseyt van sinen soen, dien nauwelic ansien noch toespreken en woude. Ende als die jonge here Adolf om dit lelicke feyts wille van alle man scentliken versproken worde ende bescaemt, toernde dit hem sere, ende was opten hertoge gram, dat overmits sine cloecheit ende behendicheit sijn vader hertoge Aernt uuter vangenissen gecomen was. Ende merckende dat die poorten van der stede om sinentwille scarpelic bewaert ende gesloten werden, sprac hi al heimelic tot sine ridderscap: 'Ic sorge dat ic bin geraect daer ic lanc sal moeten bliven; ic woude wel, dat ghi alle waert int lant van Ghelre.' Ende aldus sijn si een deels weder thuys gereden; mer hi bleef dair mit weinich ghesins ende familie. Ende corts dairna heeft hi hem toegemaect als een arm man ende bedelaer, ende is secretelic al dwalende gecomen tot in die stede van Namen; ende terstont werden hem tot vele eynden ende plaetsen reysigers nagesonden om te soeken. Ende des smargens¹⁵⁷ vroe als hi die Mase over scepen soude om snelliken int lant van Ghelre te trecken, quamen den castelein van Namen brieven van den prince om naerstelic te ondersoeken ende te vernemen van den jongen here van Ghelre, ende ghinc terstont alle die herbergen van der stat doersien; mer hi en vants niet; ende comende des smarghens op die Mase, was hi verspijt ende ghekennet, ende nam hem eerlicken ende betameliken mit hem op tslot tot Namen, ende vandaen deden dye hertoge brengen op tslot tot Cortrijc, ende dair bleef hi tot des hertogen doot toe gevangen sitten. Ende hertoge Kaerle, als een milt ende eerlic prince, scencte hertoge Aernt van Ghelre vele scone costlike gouden ende silveren vaten, ende hi leende hem een grote somme van penningen, daer hi hem mede versien soude van familie ende zoudenyers om te recupereren ende te vercrigen sine heerlicheyt ende lande van Gelre. Daerenboven sant die hertoge van Bourgondien notabele ende solemne ambassaten mit brieven, begerende ende biddende allen edelen ende steden des landts van Ghelre dat si om Goeds willen ende dye sine horen eygenen ende warachtigen here ende hertoge van Gelre dus lange onrechtelic gevangen geweest, ontfangen ende kennen wilden hertoge van Ghelre te wesen. Mer sine vianden ende adversanten bleven al even hart ende stijf in haer boesheyt. Waerom dat in den jare M CCCC LXXI, na Paesschen, nam hertoge Aernt oerlof an den hertoge van Bourgondyen, ende dancte hem uutermaten sere, ende reysde int lant van Ghelre, ende quam tot in die stede van den Grave, die hem als een hertoge ende here mit groter eren ende vrientscappen ontfingen; mer here Jan van Donck, ridder, ende Claes van Haeftein, casteleinen van den castele van den Grave, mit horen adherenten resisteerden ende wederstonden den hertoge crachteliken mit bussen ende vierighe stralen schietende in die stede; dien bedreven niet oft luttel, omdat si so vromeliken van des hertogen volc ende poorters van der stede wederstaen worden. Ten lesten dede die hertoge bestormen den groten toerne, staende een luttel van den slote, daer vele Ghelressen zoudenieren op waren, die den poorters vele schaden met schyeten ende werpen van stenen deden. Ende op Sinte Pieter ende Pouwelsavont wert die toorne crachtelick ende stormenderhandt ghewonnen, ende daer wertter IIII of gherecht mitten swaerde ende op rader gheleyt, tot ontsich van den anderen borchsaten. Dit siende, gaven si dat casteel op behouden haer lijf. Ende corts hierna wert die hertoghe ontfanghen in die stede van Remonde ende van Ghelre. Mer dye andere steden, doer informacie ende ingheven der stede van Nimmaghen, en wouden hem in geenre manieren ontfangen, waerom dat si coren in die stede des jongen here van Ghelres een anderen voecht ende momber des lants, als grave Vincent van Moers, ende quam int lant van Ghelre, ende regeerde dat uuten name des jongen heren Adolfs van Ghelre. Ende aldus was dair int lant lange tijt oerloge ende twedracht.

157 smargeus AB.