Die cronycke van Hollandt, Zeelandt ende Vrieslant, met die cronike der biscoppen van Uutrecht (Divisiekroniek)

Hoe dat here Ghijsbrecht van Bredenroede, domproest van Uutrecht, van den biscop David gevangen wert, ende dye here van Bredenroede gepinicht wert.
Dat XXVIII capitel.

Op desen selven dach dat dit gescyede sat die biscop op, ende reet binnen dien dage in der stat van Uutrecht. Ende binnencomende dede hi die grote clocke luden ende dye burgeren vergaderen, ende trat al heimelic gewapent mit weinich volcks op die Plaets. Here Ghijsbrecht, die domproest, dit vernemende dat die binnen der stat was, trat terstont bi hem, hebbende omtrent bi hem CCCC man, om den bisscop assistencie ende bystant te doen, oft noot ware, weinich wetende dat sijn broeder gevangen was. Op die Plaets comende, groete hi den biscop vrientliken, ende vraechde waerom dese vergaderinge gesciede, ende oft oec alle saken in vreden waren. Doen leide die biscop sijn hant op des domproest scouder, seggende: 'Om u ist gedaen, dat ghi mi uwen gevangen geven¹⁴⁴ sult, geliken ic uwen broeder gevangen hebbe.' Die domproest dit horende, wert vervaert, ende ontsette in sijn aensichte. Dit siende Jorijs, sijn bastert soen, hebbende in sijn handen een loden hamer, hief op ende woude den biscop geslagen hebben, want hi sach datter wel III mael meer volcs mit hem was dan mitten biscop. Die domproest dit merckende, bescutte des bisscops lijf, ende weerde alle man van hem, dat hi niet geslegen en wert, hopende den biscop mit liefliken woerden te onderwisen dat hij sinen broeder van der vangenisse ontslaen soude, ende ghinc mitten biscop tot in sijn hof. Ende daer comende, deden die biscop vanghen, binden ende vast setten, ende bleef dair die nacht. Van dienselven dage worden alle des heren van Bredenroeden ende des domproest dienres ende knechten uuter stat gebannen; des anderen dages, omtrent die middach, wert dye domproest op enen wagen geset voer des bisscops hof, ende liet hem daer also een wijl tijts sitten, alleen om meer bescaemt te worden, ende sat mitten aensichte na den Dom; ende van groter scaemten liepen die tranen langes sine wangen, ende beval hem mit groter ynnicheit den heiligen man Sinte Martijn, sinen patroen. Ende die biscop reet mitten domproest na Wijck, ende setten in enen anderen toorne gevangen. Doen liet die biscop die V gevanghen bastert broeders boven comen, ende

144 genen AB.

[p. 325r]

dede die IIII outste setten in enen duysteren karkar; ende den joncsten Jan liet hi vry gaen, want die priester worden soude; ende als si dair III dagen inne geseten hadden, liet hi die III als Reynolt, Henric ende den outsten Jan mede vry gaen; mer Walraven dede hi vast setten in boyen ende banden. Ende opdat des heren vrienden van Bredenroede meer ghecrenct souden worden ende hi te meer gestarct, quam die bisscop weder binnen Uutrecht, ende dede binnen der stat comen alle die ballingen die dus lange uuter stat verdreven hadden geweest, ende tot Amersfoert gelegen, ende dede voert in der stat comen alle die hi wist hoer vianden te wesen. Die eerbare vrouwe Yolent, here Reynolts wijf van Bredenroede, reysde mit al hoer sonen ende dochteren tot Vianen, om haer daer te onthouden. Ende in derselver stede quamen om die te defenderen ende bewaren Walraven van Ameroyen ende Walraven van Haeften uut Ghelrelant. Die vianden ende adversanten des heren van Bredenroede ende sijns broeders den domproest deden die fame ende trumoer doer alle landen gaen, dattet valsche verraders waren, ende en hadde se die biscop niet gevangen genomen, hi soude binnen III dagen uut sinen bisdom verdreven hebben geweest. Die vrienden der voorscreven heren bedroefden hem sere dat si dusdanige lelicke fame van hem hoerden, want dat huys van Bredenroede altijt eerbaer van fame ende name, hout ende trou horen heren is gheweest, ende nye dusdanige fame ende gerucht van hem gehoert en was. Die biscop siende dat dit der heren vianden behaechlic was, nam hi op te vangen Jan van Amerongen, den scout van Uutrecht; ende op Sinte Pieters ende Pouwels dach, als dye bisscop tSinte Pieters den dienst ghehoert hadde, ghinc hi in sijn pallaes ende die scout met hem; doen groete die scout den biscop, ende al scimpende seyde die biscop totten scout: 'Here scout, sijt wellecoem van den jongen here van Gelre!' ( want die biscop den jongen here Adolf van Ghelre hatede, omdat hi sinen vader gevangen hilt, ende oec mede omdat die here van Gelre enen dienre gehangen hadde die den biscop vele cleinouden ontstolen hadde, diewelke die biscop gaerne weder gehat hadde; mer die here van Ghelre en woud se nyet overgeven, wanttet gestolen goet ware. Ende Jan van Amerongen, die scout, dede grotelic sijn excusacie van tgene dat die biscop hem opseide, mer ten mocht hem niet baten: hi deden gevangen tot Wijck voeren ende vast setten; ende diergelijken soude die biscop oec gaerne gevangen hebben here Jan, burchgrave van Montfoert ende Jacob van Nievelt ende meer andere edele ende burgeren van der stat, dye hi wist der voorscreven heren vrienden ende magen wesen. Si hilden hem an deen side, ende en quamen niet te voorschijn, hoewel hi hem dicwils lagen leide. Die vianden ende adversanten der voorscreven heren togen alle die landen ende Sticht doere, perscruterende ende ondersoekende subtijliken, ende deden grote listen om te vernemen der voorscreven heren staet ende leven, ende te vinden waerbi si die ter doot brengen mochten. Si en vonden noch en vernamen niet, dan alle eerbaerheit ende getrouwicheit; waerom dattet in des bisscops raet gesloten wert dat men Walraven, den bastert, pinigen soude om yet van hem te vernemen van sinen vader ende van sinen oem; ende vraechden hem in menigerley manieren, mit vele subtile listige woerden. Doen sprac Walraven: 'Specificeert ende segt mi enich punt oft artikel, daer ghi mi oft minen vader ofte oem in sculdich kent.' Doen seiden si: 'En waer di ende dijn vader ende dijn oem geen misdadige ende malefactoers, ons here die biscop en soud u niet gevangen setten; aldus suldi ons openbaren die secrete raden ende verraderien dijns vaders ende dijns oems, oft wy sullen di mit wrede ende menigerley pinen ende tormenten quader doot doen sterven.' Mit desen stelden si hem toe te pinigen, ende vraechden hem in den eersten van den dootslach die hij gedaen hadde an den commissarien van Haerlem op die Bilt bi Uutrecht, hoewel dattet gesoent was, oft hi dat bi consent sijns vaders dede oft niet, daer hij sinen vader grotelic in ontsculdichde, dat hi daer niet of en wist. Ten anderen vraechden si hem oft hi niet en wist van der verraderie sijns vaders ende sijns oems die si opgestelt hadden mitten jongen here Adolf van Ghelre tegen hertoge Kaerle

[p. 325v]

van Bourgondien ende sinen broeder den bisscop om desen tween te verdriven uut hore landen ende dominacie; ende namen horen occasy ende anseggen van deser sake. Want die jonge here Adolf van Ghelre den voorscreven heren beminde ende liefhadde. Ten derden mael vraechden si hem oft sijn vader ende sijn oem raet, hulp ofte enige assistencie gedaen hadden dat die Ghelressen Yselstein gebrant hadden, ende dat daerom: want die Gelressen omtrent IIII jaren hier te voren doer dat lant van Vianen mer nyet doer enige steden oft vestingen gecomen waren, ende hadden Yselstein verbrant. Ten vierden mael vraechden si hem oft hi niet en wiste dat sijn vader en sijn oem in meninge waren dat gerecht ende den raet van der stat van Uutrecht te versetten in dyen tiden dat een monick van Sinte Pouwels tUtrecht int dorp van Ameide sinen eerste misse dede. Ende meer andere onrelike ende onbesceidelike saken die te lang waren te scriven, die si met smeken, dreigen ende mit groter onmenscheliker pinen van hem weten wouden, ende pijnden hem aldus eens oft II oft III werfs dages, wel tot XL oft L reisen toe. Mer hi, als een volstandich ende vroem man, en woude hem noch sinen vader noch sinen oem niet belasten noch besculdigen dair si onsculdich of waren. Ende ten lesten deden si hem so vele an, dat hij affirmeren ende confessie doen moste van tgheen dat si hem te voren geleyt hadden, ende wouden dat met sine eygen hant gescreven hebben; mer daer en mochten si hem niet toe brengen. Ende in desen selver manieren ende op dieselfde articulen pynichden si mede Jan van Amerongen, den scout van Uutrecht, so lange dat hi confessie ende belidinge dede van den voorscreven articulen; ende dese articulen senden si in ghescrifte tot hertoge Kaerle van Bourgondien. Ende als dye prince dese scrifturen sach ende las, was hi mit allen gram opten voorscreven heren, ende en woude der edelre vrouwen Yolent niet meer sien noch horen; want dese Yolent, des heren huysvrouwe van Bredenroede, met vrouwe Ysabele van Bourgondien, des princen moeder, mit meer andere edele heren ende vrouwen der voorscreven heren magen baden stadelicken den prince dat men dese heren soude laten comen voir sinen Hogen ende Secreten Raet ende heren van den Gulden Oerdene, want die here van Bredenroede een ridder ende here broeder was der Oerden van den Gulden Vliese, ende dat hij daer gejusticeert ende geoerdelt soude worden. Ende dit selve baden hem alle die heren van der Oerden, leggende op hoer knyen voer den prince; mer hi en woude se niet verhoren.

Als nu dese Walraven de bastert dus deerliken ende onmenschelic gepinicht was, ende wel wist dat hi mit pinen sijn leven noch gheeint soude worden, ende an niemant genen troost en hadde, heeft sinen hoep ende troost geheel ende al geset in die troosterse alre bedroefder ende verlatenre menschen, ende heeft sinen bedevaert gheloeft tot Onser Liever Vrouwen tot Tienhoven, dat si hem hulp, assistencie ende bystant doen wilde, om uut deser strenger karckar ende vangenisse te comen; ende na dien male heeft hi grote lichtenisse gevonden in sine gepinichde leden, ende is mit groter subtijlheit ende cloecheit uut een veynster van der vanghenissen ghevallen ende also doer die verdiensten der glorioser Maget Marien den bitteren doot ontgaen ende wech gecomen, ende heeft mit groter innicheit ende devocien sijn bedevaert gedaen tot Onser Liever Vrouwen tot Tienhoven, ende dede sijn offerhant, gevende ende doterende de kerc een stucke lants, geldende jaerlicx VI Rijnsche Gulden, ende dede daer een bort hangen daer in gemaelt stont hoe ende in wat manieren hi verlost was, als hi dair IX weken ende IIII dagen in geseten hadde. Na desen, dat Walraven uter vangenisse gecomen was, so wert in des bisscops raet gesloten dat si here Reinolt van Bredenroede mit groter pinen angaen souden, om van tene artikel oft tander confessie ende belijnge te doen, waeruut si een saeck nemen souden hem ter doot te brengen. So sijn op Sinte Pieters avont¹⁴⁵ Ad Vincula gecomen Phillepert, Alfons, Jan Dauci, ende Thiman Marscalc, bi den here van Bredenroede in der vangenissen, hebbende in sijn hant enen brief gescreven, ende vrachden hem uuten name van den biscop of hi alsulke IIII ponten ende articulen als si hem dair voir lasen met andere logentalen, die Walraven sijn soen ende Jan van Amerongen geleden hadden, ende daerom mitten

145 anont AB.

[p. 326r]

swaerde, als si seyden, gerecht waren, van denselven confessie ende belijnge doen wilde, want dander daerop gestorven waren also te wesen. Die goede here van Bredenroede bedocht hem wel ende wijslic, overleggende ende peynsende: 'Ist dat ic dese articulen belyde ende kenne, so weet ic sekerlic dat ic daerom sterven moet; ende belyde icxse niet, so sullen mi C ende C doden mit pinen ende tormenten anghedaen worden; nochtans wil ic mi God ende Sijnre Liever¹⁴⁶ Moeder bevelen, ende seggen die waerheit'; ende sprac mits desen den IIII mannen toe, ende seyde: 'Die articulen die ghi mi hier te voren legt, daer en weet ick groot noch te clein of, ende dat ghi segt dat Walraven ende Jan die geleden hebben ende mi anseggen willen, laet se comen, ic salt se verantwoerden, ende en sullen sulke saken voir mi niet dorren liden.' Ende als si anders geen besceyt noch antwoert crigen en mochten, deden si hem so sere pinigen ende so sware tormenten andoen, dat si hem voer doot van den pijnbancke namen, ende leyden bi den viere, dat hi weder verquam; ende een luttel vercomen wesende, ghingen si hem weder an mit scarpen fellen woerden, om confessie ende belijnge te doen, oft si wouden hem weder doen pinigen. Doen sprac die goede here mit sachten woerden ende seyde: 'Het is in uwer macht, ende ghy moecht mijn siele uuten lichame pinigen, mer ghi en sult nimmermeer anders an my bevinden, dan ic u in der waerheit gheseyt hebbe.' Si pijnden hem also, dat si hem weder voer doot van der bancken namen, ende leyden hem op sijn bedde voer doot. Dit dus een wijl tijts bliven staende, heeft hertoge Kaerle scarpen raet gehouden op datgene dat sijn broeder die biscop hem gescreven hadde van den here van Bredenroede, ende dede die puncten ende articulen voer hem lesen. Die heren ende princen van den rade berieden hem wijslic, ende verstonden dat alle dese articulen die here van Bredenroede geleden had uut groter pinen ende tormenten, ende begheerden dat die here van Bredenroede gebrocht soude werden voer den heren van den rade; so wat saken hij daer selver in persone belyende ware, daer na soud men justicieren ende rechten. Dit behaechde den prince, ende daer worden gesonnen here Jan van Bergen ende meester Jan Halewijn, om den here van Bredenroede ende Jan van Amerongen te halen, ende quamen tot Wijck te Duersteden, omtrent Sinte Pouwels dach Bekeringe, int jaer M CCCC LXXI, ende gaven den biscop te kennen haer commissie van den hertoge, sinen broeder. Die biscop dit verstaende, woude dat men weder pinigen soude in presencie van desen heren, om te meerder ende sekere getugenisse te hebben van den voorscreven articulen, waeromme dat si hem weder deden ontcleden ende op die pijnbancke sitten, ende vraechden hem in menigerley manieren subtijllic ende listelic, ende deden hem enen groten swaren eedt sweren die waerheit te seggen van al tghene dat si hem vragen souden, ende deden enen notarius ende tughen daerbi comen, die alle woerden ende reden bescreef; ende dit duerde II dagen lanc. Ende ten lesten als si sagen des heren volstandicheit, ende anders niet an hem bevonden dan voerseit is, lieten si hem ongepinicht, ende ten lesten als alle dingen bereit waren, saten si op ende reysden na Bergen an Zoem; ende also si lange getoeft hadden, was die hertoge gereyst mit een groot heer van volc in Vrancrijc voer Amyens. Ende uut bevele des princen worden dese II gevangen gebrocht tot Cortrijck. Ende als die prince wederom gecomen was, worden si gevoert op thuys te Replemonde, daer si bina een jaer lang ghevangen lagen.

146 liener AB.