Die cronycke van Hollandt, Zeelandt ende Vrieslant, met die cronike der biscoppen van Uutrecht (Divisiekroniek)

Hoe dat die stadt van Ludick weder ghewonnen, ghedestrueert ende verwoest werdt.
Dat XIX capitel.

Omtrent den einde van october int selve jaer van LXVIII hebben dese voorscreven cappeteinen ende heren vergadert alle dye macht des ghehelen ridderscaps ende alle dat ghewapent volc dat si crigen mochten, ende sijn in groter mogentheyt ghetogen met alle hoer macht om te winnen, destrueren ende gehelic te verwoesten die stat van Ludick. Dese stat was sere vermaert in allen landen, ende was lanc ende breet, ende die Mase liep daer doere; in diewelke dat stonden XXXIII scone prochykercken, ende VIII collegyen, ende bisonder ene, die die opperste was, ghefondeert in dye ere van Sinte Lambrecht, daer wilen eer, als voerseit is, vele keisers, coningen, hertogen, graven ende andere baroenen kinderen canonicken plagen te wesen ende selver te resideren, ende was in allen landen ende provincien sere vermaert ende excellent. Daer waren oec in vele heerlicke ende vierlicke cloesteren van mannen ende vrouwen, ende was een stat vol rijcheden van scat, gout, silver ende cleynoden. Mer si was binnen III jaren seer verarmt ende verwoest, overmits hoer partye ende rebelheyt. Die burgheren siende dit grote welghetuychde heer tegen hoer stat comen, maecten hem rede int harnas ende stonden bereit om hoer stat te bescermen. Des anderen dages dede here Jan die Wilde die poorten op, ende ghinc uuter stat mit enen groten hoop van burgeren ende zoudenieren, daer een grote scermutsinge geviel tusschen desen tween; nadien dat dese here Jan verslagen was, liepen alle dander uuten velde, elcs sijns weges, na der stat, ende daer bleven omtrent M man verslagen. Doen vergaerden die voorscreven heren ende cappeteinen alle hoer macht ende volc van wapenen, ende beleyden al omme die stat, opslaende daervoer haer tenten ende pauwelioenen, ende rechten daervoir hoer bussen ende andere griselike instrumenten om die stat mede te bescieten ende te bestormen. Die van binnen rechten oec op hoer bussen ende instrumenten, ende scoten mit allen seer op dat heer, ende deden malcanderen grote scade, also datter veel volcs binnen ende buten dootgescoten wert. Binnen desen tiden heeft hem hertoge Kaerle mitten coninck Lodewijc van Vrancrijck bereyt te trecken voer die stadt van Ludick, om die te becrachtigen ende gansselick te vernyelen, ende heeft een groot, swaer volck van wapenen vergadert uut allen sijnen landen, ende is daermede ghecomen in grooter mogentheyt den sinen te hulpe voer dye stadt van Ludick. Die sake waerom dat die coninc bi hertoge Kaerl in Brabant gecomen was, was om hem

[p. 320v]

te excuseren van den voerleden oerlogen ende rebelheden die die Lukeners tegen hem gehadt hadden, want dye coninc verstaen hadde dat als die hertoge die stadt van Ludic ghewonnen hadde, datter enige brieven gevonden waren uut des conincs name gescreven ende onderteykent, in denwelken die Lukenaers gestijft ende gestarct worden tegen den hertoge. Ende hiervan ontsculdichde hem die coninc sere, dat hi hier niet of en wist; ende om dese suspicie uut des hertogen herte te brengen, bereide hi hem mede te bevechten ende bestormen die stat van Ludic. Ende opdat men gene verraderie ende meutinge maken noch opnemen soude, gehengde die hertoge dat die coninc mede mit sinen cleinen geselscappe van CC paerden als een ander zoudenyer mit hem trecken soude voer Ludic, ende haeste hem sere om sine luden van wapenen te hulpe te comen voer die stat leggende. Ende quam voir de stat in der nacht voer Sinte Simon ende Juden avont, willende des anderen dages dye stat bestormt hebben; twelc si niet en mochten bibrengen, overmits den stadigen regen. Die Lukeners verstaende dat die hertoge aldaer selver in persone gecomen was mitten coninc van Vrancrijck, daer alle horen hoop, troost ende toevlucht op was, waren si des sere beanxst ende bevreest, ende spraken tot horen biscop aldus: 'Siet, moechdy ons pays ende vrede verwerven an uwen neve den hertoge, wi willen u laten darwerts trecken ende willen tot des conincs ende andere princen seggen ende uutsprake staen.' Die biscop dat horende was sere verblijt, ende seide hi woudet gaerne doen, indien si hem daer wouden geleiden ende brengen onbescadicht; ende hij swoer hen pays ende vrede te maken, ende reet uuter stat, tot bi den hertoge, sinen neve, dien vrientlic ende blidelic ontfing. Ende terwijlen dat men tracteerde ende van payse sprac, soe maecten die Lukeners een conspiracye ende meuterye, ende een groot beroerte, want dair waren CCCC vrome mannen gecleet ende geteykent mit des hertogen levereye van Sint Andries cruce, ende quamen in der nacht uut Ludic, ende sloegen op des hertogen heer, ende deden alle naersticheit die si mochten om te comen in des hertogen tente ende hem doot te slaen; mer si worden also wederstaen van des hertogen volc, dat si daer alle verslagen bleven. Nochtans bleven daer van des hertogen edelen verslagen die grave van Vernenburch, here Jacob van Lannoy, here van Wilrevael, mit meer anderen ridderen ende sciltknechten. Die hertoge vernemende des anderen dages dat hi so vele edele mannen verloren hadde, swoer bi den ridder Sint Joris dat hijt hem weder vergelden soude, ende haer stat bestormen, al soude hi die helft van sijn volc daervoer laten. Des anderen dages, ende was op enen sonnendach voer Alre Heiligen dach, als men in der Heyligher Kercken den dienst Gods van der missen began te singen, so bestont die hertoge dye stat te bestormen tot III steden. In der eersten battaelgen was die hertoge selver mitten coninc van Francrijc ende den grave van Simpol, conincstabel van Vrancrijc, mit meer andere princen, heren ende vorsten; in die anderde waren die hertoge van Bourbon, die aertsbiscop van Lyons, ende here Lodewijc van Bourbon, biscop van Ludic, gebroeders; here Phillips van Savoyen, die prince van Arangen, met meer andere edelen ende ridderen. In die III waren die here van Ravenstein, here Anthonis die bastert, die here van Blemont, maerscalc van Bourgondien, mit meer andere ridderen, heren, sciltknechten ende vrome wapentuers. Alle dese voirgeseyde heren mit horen campvechters vielen gelijc an die statmuren, ende deden grote assaulte ende bestorminge, dat vreseliken an te sien was. Die coninc had hem oeck vromelic int stormen, ende sach onder andere vrome mannen II edele jongelingen groten arbeit ende feiten van wapenen doen; ende hem wert geseyt dat dene was joncheer Engbert, grave Jans soen van Nassouwen, ende dander Floris, des graven bastertsoen van Oestervant, ende nam se ende maecte se beyde ridderen, want si hem als ridderen, ridderlike feyten van wapenen doende in den bestormen, hadden. Die burgeren van binnen stelden hem op haer mueren ende bolwercken als si best mochten in ordinancien ende weerden hem een wijl tijts vromelic tegen haer vianden

[p. 321r]

van buten; ende daer wert so vreesliken mit bussen gescoten ende dat gheluyt der trompetten ende trommelen ende tghecry van den volcke van binnen ende van buyten was so groot, dat men nauwelic sien noch horen en mochte. Ten lesten op die plaetse dair die hertoge van Bourbon mit sine broeders geordineert waren ende stonden, nadatter vele van den horen verslegen waren, ende si mit groter crachte die van binnen van den muren verdreven hadden ende verslagen, so quamen si in die stat alreeerst, ende deden enen groten moort van die si daer vonden. Ende die ander burgeren dit vernemende, dat si in dye stat gecomen waren, begaven die weer, ende liepen mit groten hopen mit hoer cappetein here Vincent van Bueren uuter stat. Ende comende in der stat en spaerden nyemant, man noch wijf, jonck noch out, ende sloeghent al doot dat hem ghemoete; ende liepen in die kercken ende cloesteren, berovende, pilgerende ende die spolierende van kelcken, monstrancien, goude ende silvere vaten, cleinoden ende andere costlicke chyerheden. Ende dat alre quaetste was geestlike vrouwen, nonnen, susteren, maechden, weduen ende andere eerbaren vrouwen worden crachtelic gevioleert, gescoffiert ende vercrachtet. Ende als men seyde, aleer die hertoge in der kercken quam, datter sommige vermetelle zoudenieren ende scarjanten die casse, daer die waerdige heilighe reliquien van Sinte Lambrecht, biscop ende martelaer in rustet, antasten ende opdoen wouden. Dese vielen afterwerts in onmachte, ende ene van hen bleef opter stede doot ende dander liepen wech. Ende als die stat gewonnen was, so reet die biscop van Ludic al ghewapent mit sinen broeders ende heren den hertoge ende den coninc te gemoet ende leyde se in der stat. Ende die coninc, mit des hertogen teyken gecleet wesende, reet in des biscops hof, ende die hertoge reet voer dye Domkercke, ende trat in dye kercke voer dat Hoge Altaer om die te bescermen. Ende sijn ghebet ghedaen hebbende, stonden daer die canonicken sere beanxt ende beducht wesende, presenterende den hertoge te cussen dat waerdige Heilige Sacrament, ende vielen op haer knyen, biddende om gracie ende genade. Die hertoge hem onwaerdich kennende te cussen sinen Heer sinen Scepper, dede dat Heilighe Sacrament eerwairdeliken weder op sinen stede setten, ende nam die geestlike mannen in gracien ende onder sine protectien. Ende sijn banierdrager ghenoemt Roesquijn stont after hem mitten bannyer, ende dede die hangen ende vastsetten int middel van der Domkercke, bevelende op lijf ende goet die niet van der stede te setten. Ende dit gedaen sijnde, reet die hertoge mede in des biscops palaes. Die hertoge vernemende dat sine zoudenyeren den gheestliken vrouwen, nonnen ende andere susteren ende beghinen niet en spaerden, dede die mit veel scepen tot sinen coste die Mase nedervoeren tot Maestricht ter tijt toe dye hetten ende beroerte over ware. Dese victorieuse triumphe gesciede opten sonnendach dat men singt int beghinsel der missen dat Introitus Omnia que fecisti nobis Domine, in vero judicio fecisti; quia peccavimus Tibi et mandatis Tuis non obedivimus. Dat is te seggen: Here, alle dat Ghi ons ghedaen hebt, dat is ons overmits Uwen rechtvaerdigen oerdel geschiet; want wi tegen Di gesondicht hebben ende en sijn Dijn geboden niet onderdanich geweest. Ende dient sere wel totter materien van dese destructie¹³⁴. Dairna, op Alre Sielen dach, heeft die coninc oerlof ghenomen an den hertoge mit groter vrientscappen, ende is gereyst na Aken, doende aldaer sijn bedevaert. Ende vandaen reysde hi weder in Vrancrijc mit sinen princen ende heren, ende willende doen bliken dat hi een vaste ende onverbroken¹³⁵ payse mitten hertoge gemaect hadde, dede hi gaen doir alle sine conincrike een mandament ende gebot, dat niemant, wie hi ware, van wat state ofte condicien dat uut vermetelheit sprake enige diffamcie ofte scoffierlike woerden opten hertoge van Bourgondien, dat men dye sonder enich vonnisse oft oerdel onthoefden soude. Ende na desen dede die hertoge die stat beroven, spolieren ende verbranden, ende die husen ter neder werpen, uutgeseit kercken ende cloesteren ende dat straetken daer hi in logeert was. Grote foortse ende ontamelike feiten ende

134 destruccie AB.

135 overbroke AB.

[p. 321v]

scoffiericheden werden bedreven van den volc van wapen, dwelc niet betamelic en is te bescriven.