Die cronycke van Hollandt, Zeelandt ende Vrieslant, met die cronike der biscoppen van Uutrecht (Divisiekroniek)

Van den groten rebellicheden der ingesetene der stede van Gendt tegen horen prince ende grave Phillips, hertoge van Bour-

[p. 294r]

⁴² gondien, etcetera.
Dat XX capitel.

In ditselfde jaer van LIII stont op een groot, fel oerloge tusschen den mogenden hertoge Phillips van Bourgondien⁴³, grave van Vlaenderen, ende den ingesetene van sine stede van Ghendt. Die sake waerom was dese: In dien tiden als voer ghescreven is, dat hertoge Phillips voer die stede van Calis lach om die te winnen, so lagen op die tijt daer mede voer die steden van Ghent ende van Brugge in groter menichte; ende want dese II steden mit groter indignacien sonder consente van den hertoge van den belegge opbraken, ende togen thuyswaert; ende die hertoge om des willen mede opbreken moste: na dien tijt en hadde dye hertoge geen goede meninge op die van Ghendt ende van Brugge. So heeft dan die hertoge op gestelt ende geset doer den scade die hi daer in den opbreken geleden hadde, een grote exactie ende scattinge op die landen van Vlaenderen, stellende op een sack zouts achtien groten, comende uut Vrancrijc ende uut Zelant ende andere landen. Dese scattinge ende excysen van den zoute en wouden die van Ghent niet geven noch consenteren, waerom dat se die hertoge in alle sinen landen dede arresteren ende gevangen leggen als sijn openbare vianden. Ende dierghelijken deden die van Ghendt, arresterende ende gevangen nemende alle die fautoren die si wisten des hertoghen vrienden te wesen. Ende als dye hertoghe sach dat si tegen hem wouden rebelleren ende wederstaen, dede hi alle sine steden ende sloten omtrent Ghent leggende wel voersien mit mannen van oerlogen, van vitaelge ende andere instrumenten van oerlogen, ende heeft in die stede van Oudenaerden geset als een cappeteyn mit een groot garnisoen here Simon van Lalleing, here van Montigy, heren Willems broeder van Laleing. Ende comende binnen Oudenaerden heeft hi van stonden an doen vergaderen alle die ommegeseten dorpluden ende lantluden van der stede, ende sprac aldus: 'Siet, wildi bliven ende adhereren bi onsen lieven geduchtigen here den hertoge van Bourgongen, grave van Vlaenderen, uwen erfhere, so rade ic u dat ghi alle u roerlicke terstont brengt binnen der vryheden van deser stede, opdat si daer ghesalveert ende behouden mogen wesen; want ic seg u certein, ghi sult een oerloge hebben tusschen uwen here den grave ende die stede van Ghent.' Die arme simpele bueren ende lantluden van XII dorpen, des gehelen casselrijs van Oudenaerden, brochten alle hoir goet binnen der stede om behouden te wesen, ende wouden adhereren ende bliven bi horen prince ende grave. Ende als dese simpele luden alle hoer roerende goeden binnen der stede hadden gebrocht, ende alle hoer wiven ende kinderen mede in die stede meenden te comen, worden si allegader van den here van Lalleing buten der poorten gesloten, ende ten lesten alle die mannen van den voorscreven dorpen mede, behoudende daerbinnen alle hoer goeden, die si daer gebrocht hadden. Dit siende die scamele luyden, dat si aldus bedrogen waren, togen allegader binnen Ghent, ende bleven bi hem; ende terstont hierna togen die van Ghent uut, wel gewapent, voer die stede ende tslot van Oudenaerden, ende verbranden al dat buten der stede stont, daer dese verwoede ende mistroestige dorpluden sere bereet ende naerstich in waren. Die grave Jan van Stampus, hooftman ende cappeteyn van den luden van oerlogen des hertogen, stelde hem sere tegen dye van Ghent, ende hadden vele scermutsingen tegens malcanderen, dair op een tijt die van Ghent die nederlage hadden. Ende daer worter mit allen vele geslagen van den grave van Stampus ende den here van Laleing tot vele diverse tiden ende plaetsen. Ende na dien tijt creech die hertoge vele cleine stedekens ende sloten in, die hi besette mit volc van wapenen. Die van Ghent hadden noch die starcke castelen van Pokem, Gaveren ende Standelbeke in, ende hadden die beset mit vele soudenyeren ende gewapende; ende hadde uut vele landen ende provincien vele volcs ende mannen van wapenen in haren zoudye angenomen, diewelke genoemt waren Die Groene Tente, ende waren starck omtrent VI M. Ende wat die cregen ende roofden, dat behilden si vry ende deeldent gelijc, ende hadden enen edelen hoefman tot enen cappetein. Dairna namen die van Ghent in hare zoudenye enen edelen Engelsman mit vele archyers voer eenen groten somme van zoudye; ende als hij sinen eedt

42 CC CXIIII AB.

43 Bourgen AB; Bourgongien C.

[p. 294v]

gedaen hadde, nam hi mit hem een groot deel gewapender poorters van Ghendt, ende vermat hem mitten sinen te winnen die stede van Denremonde. Ende als si quamen ende meenden die stede te beleggen, vonden si den enen poorte open staende; ende totter anderen sagen si die poorters wech uuter stede lopen ende vluchten. Ende dit was een groot bedroch. Doen trat die Engels capetein an ende geboet den Ghenteners te volgen om die stede te plonderen ende te spolieren; ende alser omtrent M. poorters van die van Ghent binnen waren, worden die poorten gesloten, ende die Engelsce worden blidelic ontfangen, ende keerden hem omme mitten sinen, ende versloegen alle die van Ghendt. Ende si deden die poorten op, ende quamen uut tegen die van Ghent; ende daer geviel een grote strijt. Mer die Engelsce ende van Denremonde cregent te quaet, ende worden vervolcht tot an die poorten van der stede; ende dair worter mit allen vele weder geslagen, ende die Ghentenaers hadden die victorie. Dit verhorende die hertoge was sere gram, ende sende grave Kaerl van Nyvers, grave Jan van Stampus, sinen broeder, here Simon van Lalleing, here Wouter van Halewijn, here Dirc van Halewijn, broeders, den joncker van Noortkercke, den joncheer Jan van Swaye, mit groter macht van volcke uut Walslant ende Duytslant om te verwoesten ende te winnen Nevelle, Ruys ende andere stedekens, sloten ende dorpen. Die lantluden dit vernemende, stelden ende ordineerden hem in heimelike lagen, ende nauwe ende enge wegen, ende sloegen al te veel van desen soudenyers van den Walen ende Duytscen doot, ende verstroeyden die seer, dat elcx sijns weechs liep. Die capeteinen voorscreven vergaerden haer volc weder bieen, om wraeck te doene van den scoffiericheden, die si van den Ghenteners geleden hadden, ende togen mit alle hoer macht voir Tyelt, om enen strijt tegen den poorters van Tyelt te slaen of dat te winnen. Die van Tyelt mit alle horen omgelegen lantluden stonden bereet om hem vromelic te weren ende den vianden te wederstaen. Als dit die cappeteinen sagen, maecten si heimelicken enige uut, die begonnen te roepen onder hemluden: 'O ghi dwasen ende sotten, vlyet, vliet! want ons prince is hier selver in persone, ende wien dat hi crijcht sal hi doot slaen sonder yemant gevangen te nemen.' Die simpele luyden dat horende, namen terstont die vlucht, ende weken uuten velde; ende daer worter seer veel van den achtersten geslagen. Ende dye andere dit siende, dat hoer medepoorters in noden ware, keerden hem om ende ghingen den edelen cappeteinen voorscreven te moete, ende daer gheviel eenen groten slach, daer veel volcs an beiden siden doot bleef. Ende Wouter van Halewijn ende Dirc van Halewijn worden daer ridders geslagen mit meer ander. Die here van Lichtenvelt nam die stede van Tyelt in, ende hi nam enen behoerlicken eedt van den poorters tot behoef des hertogen van Bourgondien, grave van Vlaenderen; ende hi dede dat starck maken, ende leyde daer in een garnisoen van knechten om dat te bewaren. Dit vernemende dye van Ghendt, waren des sere qualick te vreden, ende senden derwaerts XXX M ghewapende, om die van Thyelt weder te brengen tot hoere⁴⁴ obediencien. Die poorters anmerckende datter so groten swaren volc teghen hem quam, waren sere perplex ende⁴⁵ verslagen, ende senden terstont an den here van Lichtenvelt, begerende dat hij hemluyden assistencye ende bystant doen wilde als hij hem geloeft hadde te doen teghen die van Ghent. Ende terstont sant hi sinen boden tot die van Tyelt, ende dede hem segghen dat si haer poorten die van Ghendt openen souden, op dat si niet mit crachte verwonnen worden ende also verwoest; want hi die macht niet en hadde die van Ghendt te wederstaen. Dit aldus gesciet sijnde, spraken die van Ghent totten poorters van Tyelt: 'Geminde vrienden, wi weten wel dat ghi teghen uwen dancke den here van Lichtenvelt in den name van den hertoghe enen eedt ghedaen hebt; daerom wildy voert an ons ghetrou bliven, wi willen u defenderen ende beschermen tegen alle dengenen dye u souden willen hinderen ofte deren', daer si

44 horre AB.

45 en AB.

[p. 295r]

alle in consenteerden. Doen spraken die van Ghent voirt: 'Siet vrienden, gemerct dat ghi bi ons wilt bliven, so weet certein dat des princen heer teghen u comen sal, ende sal uwe stede verwoesten ende vernyelen. Dairom raden wi u, dat ghi alle u roerlike goeden brenct ende voert tot binnen onsen stede van Ghent, ende verwoest ende vernyelt selver u husen ende woensteden, opdat u vianden van uwe verderfnisse niet en verbliden.' Hierop namen die⁴⁶ van Tyelt haer beraet, ende waren in der saken seere perplex ende becommert, hopende dat sulcx van den prince niet gescieden en soude. Ende als die van Ghent weder thuyswert ghetogen waren, quam die here van Lichtenvelt mit die van Cortrijc voer die stede van Tyelt, denwelken si haer poorten op deden, ende lieten se incomen, hem excuserende mitten brieve des⁴⁷ heren van Lichtenvelt. Dwelcke hi niet an en sach, mer began die poorters te vangen ende te slaen, ende stac dat vier in der stede, ende verwoeste ende vernielde die mit allen sere, als die Ghentenaers hem voerseit hadden, mit allen den omme geseten dorpen ende plaetsen onder hoer heerlicheyt gheseten. Dit vernemende die van Ghent, senden terstont derwerts die Groene Tente, ende wonnen die stede, ende versloegen vele van den ingeseten in een wrake van der injurie die hem gedaen was, ende verbranden die stede in den gronde toe of, mit XVII dorpen daeromme leggende. Dit gesciet wesende, vergaerden bieen die grave Jan van Stampus mit here Wouter van Halewijn, ridder; Adriaen van Claerhout, mitten poorters van Cortrijc; here Cornelis die bastert van Bourgondien mit here Simon van Lalleing ende die poorters van der Sluse, ende Jan⁴⁸ van Buenen mit die van Oudenaerden, ende togen mit groter heercracht int landt van Waes, ende liepen dat doer vangende ende slaende, verwoestende dat mitten viere ende swaerde mit allen seer, ende verbranden meest alle die dorpen die int lant van Waes stonden. Dye Ghenteners dit vernemende, togen uut mit alle horen macht; ende daer geviel enen groten swaren slach, daer veel volcs sonder getal an beyden siden doot bleef. Mer int eynde verloren die van Ghent den slach, ende liepen uuten velde, sonder ommesien. Ende in dese slach bleef here Cornelis, hertoge Phillips bastert soen, verslagen, daer hi seer droevich om was, want hij hem sere liefhadde; ende dede hem eerlic begraven tot Brusel in Sinte Goedelen kercke, mit betameliker uutvaert. Dit geschiet wesende, ende dit oerloge dus fel ende quaet bliven staende, sant die hertoge sine brieven in Hollant om volc van wapenen hem te diensten ende te hulpe te comen. Doen bereiden hem die here van Lannoy, die stedehouder van Hollant, Johan, here van Wassenaer; joncheer Phillips van Wassenaer, sijn broeder; Rutgeer van Boetselaer, Asperen, Langeraeck ende van Heemsteden; Walraven van Haeften; Jan van Heemsteden, baeljuu van Kermerlant, mit meer andere vrome ridderen, edelen ende sciltknapen. Doen bat die stedehouder heren Reinout van Bredenroede, here van Vianen, dat hij mit hem op sijns selfs costen ende mit M zoudenyers in Vlaenderen trecken woude. Hi beloefde hem also geringe als hi mit sinen zoudenyers in Vlaenderen quame, dat hi dan daer leggen soude op des princen costen; dat welc hi dede, mer hi en creech niet van sinen zoudye alle den tijt dat hij daer lach. Die here van Bredenroede, mit here Ghijsbrecht, sinen broeder, domproest tUtrecht, togen mit hoer M zoudenyers ende mitten anderen edelen ende ghewapenden uut Hollant, ende quamen int lant van Waes, verwoestende ende verbrandende⁴⁹ dat alle datter was bliven staen, ende wonnen mit stormender handt dat stedeken van Hulst. Dit vernemende de van Ghent, togen uut mit alle horen macht om desen Hollanderen uut horen landen te verdriven, te vangen ende te slaen, ende brochten mit hem vele coorden ende zeelen, om den Hollanderen mit desen an bomen te hangen. Ende als dese II battaelgen an malkanderen quamen, wert daer mit allen sere gevochten; ende als die van Ghent dat gryseliken ghecry van den Hollanderen, roepende: 'Hollant, Hollant,' hoerden, meenden si dat alle heel Hollant tegen hen gecomen hadde, ende worden met desen roepen also weerslachtich, dat si achterwaerts keerden ende liepen mit alle hoer macht weder na Ghendt. Die Hollanderen

46 dee AB.

47 dee AB.

48 Jan Jan AB.

49 verbranden AB.

[p. 295v]

vervolchden se ende sloegender vele int lopen ende vingender vele mit enen cappetein, die si hingen an enen molen, an die zelen daer si den Hollanderen meenden an gehangen te hebben, tot spijt ende lachter die van Ghent. In desen stride worden vele van den edelen uut Hollant ridderen geslagen, als Jan, here van Wassenaer; Rutger van Boetselaer; Lodewijc van Boloys mit meer andere. Die hertoge Phillips verblide hem seer van deser victorien, ende dancte mit groter eren den Hollanderen mitten voorscreven edelen. Hierna dede die hertoge vergaderen een groot volc van wapenen, ende toech daermede voer tcasteel van Pokem, daer die van Ghent CCC gewapenden op geleit hadden. Ende als hi dair III dagen voer gelegen hadde, wan hi dat casteel ende liet alle die borchsaten an bomen hangen. Ende in desen belegge bleef dootgescoten here Jacob van Lalleing. Daerna beleyde hi dat casteel van Scandelbeke; dat wan hi mede ende dede alle die burchsaten mede hangen. Vandaen toech hi voir tslot te Gaveren. Die castelein ghinc heimelic van den slote ende quam haestelic tot Ghent, ende gheboet dat si hem alle volgen souden die beneden LX jaren ende boven XX waren, want hi wist een manier te vinden om den hertoge te vangen ende mits dien soude dat oerloge gedaen wesen. Die van Ghent geloefden hem ende volchden hem in een seer grote getale boven XX ende beneden LX jaren wesende. Die hertoge dit vernemende ordineerde sijn heer in vier battaelgen ende quam hem onversiens overvallen, eer sijt gewaer worden. Ende daer bleven omtrent VI M man van den Ghenteners verslagen. Ende hoewel die hertoge die victorie hadde, was hi in groten periculen van sinen live geset; en hadden hem die heren van Gruythusen, van Moerkercke ende here Jan Swane niet trouwelic bigestaen. Dese strijt geviel op enen manendach, den XXIII dach in der maent van julio, voer dat slot te Gaveren. Ende opten XXVI dach derselver maent senden dye van Ghent notabele wise mannen, geestelic ende waerlic, an den prince ende grave van Vlaenderen, horen here, ende begeerden oetmoedelic remissie ende quijtsceldinge van horen rebellicheden ende quaeden misdaden, ende wouden staen tot des princen seggen. Ende die hertoge nam se in genaden; ende daer wert enen vasten pays gemaect opten XXX dach derselver maent van julio, int jaer M CCCC LIII Dit oerloge stont bina ende duerde omtrent V jaer lang.