Die cronycke van Hollandt, Zeelandt ende Vrieslant, met die cronike der biscoppen van Uutrecht (Divisiekroniek)

Van den oploep die doe ter tijt binnen Haerlem was, ende hoe die prince enen anderen stedehouder sette.
Dat XI capitel.

Ende als die princesse aldus in Den Hage lach, ende tracteerde dagelixs mitten heren ende ridderscap van den lande om dese bede ende twedracht te doen cesseren, so is op die selver tijt een grote oploep gesciet van den poorters van Haerlem tegen die regenten van der stede, ter cause van derselver sake als van der exactien ende grote scattingen ende belastingen der poorteren. Op een tijt, als op enen margenstont, quamen een deel van den poorters tot Claes van Adrichom ende Huge Abbout, burgemeesteren, ende hadden vele scarpe woerden tegen malcanderen van den beswaringe ende opsettinge van der excysen. Die burgemeesteren, die seer hoemoedich waren, spraken dese poorteren seer scarpeliken ende wredeliken toe, also datter een groot rumoer in der kercken worde, mits dat hoer woerden hart ende fel waren; also dat Claes van Adrichom mitten sinen uuter kerken ghinc tot sinen huse, staende opten hoec van Sint Jans strate, ende diergeliken sijn jonger broeder, genoemt Simon van Adrichom, ende was van der andere partye, ende greep alle die wapenen ende instrumenten van oerlogen, als swaerden, pieken, kusen, ende trat in dat vleyshuys, ende sprac totten vleyshouders: 'Hebdi nu moet ende mans herten, so volcht mi', ende ghinc mittien over tsant mit alle sinen geselscappe tot sinen huse, staende in die Conincstrate. Ende siet, die vleyshouders ende alle die van sijnre secten ende partien waren, volchden hem; ende die ander partie sloegen die grote clocke om die poorters bieen te vergaderen. Ende diergeliken vergaerden die Hoecs partye in enige husen om hem te bescermen tegen den Cabbeljaus ende den poorters. Doe quamen die poorters mitten ghenen die van der Cabbeljaus partye waren, ende beleyden Claes van Adrichom in sijn eygen huys, ende deden menigen listicheit om hem uuter stede te verdriven. Ende daer was een groot rumoer ende oerloge onder die poorterie, want die binnen den huse waren scoten mit allen seer ter stewert in mit bossen ende bogen, ende daer wortter vele gequetst ende dootgescoten. Die hertoechinne dit vernemende sende terstont enen ridder van hore dienres mit here Gherrit van Zijl, ridder, ende geboet den poorters van des heren wegen dat si terstont hoer wapenen souden nederleggen, dwelcke si van stonden an deden. Ende die hertoechinne stelde hair opten wege mitten here van Borselen, grave van Oestervant, diet mitten Cabbeljaus hilt ende mitten stedehouder, here Willem van Lalein, diet mitten Hoecxs hilt, om tot Haerlem te trecken ende alle twist ende onlede nederleggen; ende dese II heren reysden voer, eer dat die princesse quam; ende als si gecomen waren tot Hillegom, vernam here Willem alsulke tidinge dat hi wederom reisde in Den Hage; want die van Haerlem souden hem dootgeslagen hebben. Mer die grave van Oestervant mit sine adherenten reet voirt binnen Haerlem, ende overleyde ende aviseerde hoe hi sine vrienden van sijnder partie best helpen soude mogen. Ende weinich tijts hierna, als op Sinte Willeboorts avont, quam die hertoghinne mit een eerlike staet binnen Haerlem; ende int incomen gesciede hoir ende hair familie grote lasteringen ende confusen, want also heer Willem van Lalein stedehouder een hoeft ende opperste was van der Hoecxs partye, ende doer wien die Cabbeljaus ondertreden worden, so meenden die poorters dat hi mitter hertoechinnen mede ingecomen ware, ende sochten oneerliken ende scandeliken onder der hertoghinnen clederen ende hore jonfferen, oft hi daer geweest hadde; ende souden sonder twifel dootgeslagen hebben³³, waerom die princesse in groten vrese ende anxste was. Ende als si sagen dat hi daer niet en was, so ontfingen si die hertoghinne mit groter eren ende baden oetmoedeliken genade van hore misdaet ende oneren die si tegen haer bedreven ende misdaen hadden. Ende des anderen dages, als op Sinte Willeboorts dach, worden alle die Hoecxs partye ende die dairan cleefden uuter stede verdreven, die welke die princesse nauwelic bescutten mochte, dat si nyet gheslaghen en worden. Ende alle dye uuter stede van Haerlem van der Cabbeljauscher partye verdreven waren gheweest, quamen weder binnen der

33 gebben AB.

[p. 290v]

stede, ende si beval den poerteren van Amsterdam ende die van der Hoexs partie waren, ende dengenen die uut Haerlem verdreven waren, dat si tot die stede wel sien souden ende die bewaren. Ende die hertoechinne van als wel informeert wesende, reysde weder na Brusel, totten hertoge, horen man, ende gaf hem te kennen alle tgene dat hoer wedervaren was. Ende als die prince dit van sinen wive hadde verstaen, dede hi terstont geven een mandament, ende dede verdachvaerden op die peyne van live ende goet, dat alle die overste van den ridderscappen ende van den steden sonder vertrec by hem tot Brusel comen souden mitten here van Lalein, die stedehouder; dwelc also is geschiet. Ende als si alle vergadert waren ende die prince die partyen elck bysonder ende int lange gehoert hadde, ende die sake mit goeden besceyde wel verstaen hadde, destitueerde ende ofsette hi den voorscreven here van³⁴ Laleyn van sine officie des stedehoudersscaps ende gaf dat enen notabelen man geboren uut Vlaenderen, genoemt Goeswijn die Wilde. Ende opdat hi niet voeren en soude den name van sijnen voersate, so wert hi geheten die president van Hollant, Zeelant ende Vrieslant. Ende hoewel dese here Willem van Laleyn dat stedehouderscap qualiken hadde geregeert ende misbruyct, nochtans soe regeerde ende bestierde hi dat vele schentliker ende partyeliker, dese meester Goeswijn die Wilde, president, als ghi na horen sult.

34 nan AB.