Die cronycke van Hollandt, Zeelandt ende Vrieslant, met die cronike der biscoppen van Uutrecht (Divisiekroniek)

[p. 285v]

Van den scarpen oerlogen die hertoge Phillips opnam tegen die stede van Brugge.
Dat VI capittel.

Als nu die Vlamingen van den belegge voer Calys opghebroken waren, so vervolchden dye Enghelschen te water dat vlyende heer, ende verdestrueerden ende verwoesten dat lant van Vlaenderen mit allen seer, tot an de stede van Brug. Die van Brugge bereiden hem, ende ghingen tegen den Engelschen uut, die hier ende daer liepen doer alle dat lant, sonder ordinancie, rovende ende brandende, ende benamen hem dat wederkeren tot hoere scepen, also dat si wel over die II M Engelschen in diversen plecken doot sloegen. De van Brugge verhieven hem seer in deser victorien ende en wouden in die stede niet weder keren ten ware dat die hertoge hem wedergave alsulcke privilegien als hoer voervaders gehat hadden ende hi hem benomen hadde. Ten lesten, tot goeder onderwisinge des hertogen ende sinen raet, ghingen si in die stede, mer si en wouden haer wapenen niet nederleggen voerdat hem die hertoge mit openen brieven hair privilegien gerestitueert ende wedergegeven hadde, ende daerenboven noch alle dat si begeerden te hebben; ende wouden oec weten oft al sulke dingen ende wercken als si gedaen hadden den hertoge behaechden of niet. Ende aldus bleven si lange tijt leggende, gaende ende staende an die marct in haer harnas, om te recupereren ende vercrighen haer privilegien. Datwelke den hertoge seer mishaechde, dat si hem dwingen wouden te doen na hoerre belieften. Mer dye hertoge dissimuleerde ende veynsde hem een wijl tijts, overmits den ontsculde die de regenten ende overste van der stede hadden gedaen, seggende alle datgene datter gesciede was buten wille ende consent van hore²⁰ luden. Die hertoge nam dit ovel van dye van Brugge, ende reysde tot in der stede van Rysel, dair hi een groot, machtich volc vergaerde uut Bourgondien, Henegouwen, uut Vrancrijc ende ander landen, ende liet die sprake gaen dat hi trecken woude in Hollant, om die te bedwingen van sommige misdaden ende rebellicheden die si bedreven hadden. Ende opdat dye van Brugge geen quade suspicie ende vermoeden hebben souden om tegen hem te willen oerlogen, so sant hi XV C gewapende tot Antwerpen om manieren te maken in Hollant te reysen. Dit aldus geschiet wesende, bereyde hem die hertoge, ende sat op mit alle sijn volc van wapenen, ende nam sinen wech na die stede van Brugge. Ende in den wege wesende, sprac hi totten here van lIlle Adam wisende op Brugge: 'Siet, dit is Hollandt, dat ick beghere te castien ende tot mijnre onderdanicheit te brengen. Sijt wel ghemoet ende hebt u als een man in raet ende daet.' Als die here van lIlle Adam dit hoerde, verscricte hij ende sprac: 'Geduchtige here, ghi sijt qualick beraden, want so onversienlic in die stede te vallen ende te comen en sal u niet vorderlic wesen noch mogelic te bedwingen; want ten is gheen vreseliker avontuer dan te comen onder die handen des verwoesten ende onbestuerden gemenen volcs.' Doen seyde die hertoge: 'Sijt niet vervaert; en ghedenct u niet, hoe wi dye stat van Parijs wonnen, dair so menich M vroem man in was? Dus vecht vromelick: wi sullen oec dese mede wel bedwingen.' 'Mijn lieve here', sprac die here van lIlle Adam 'ic en vrese niet, mer ic weet certein, dat ic hier verslagen sal worden, ende nimmermeer weder levendich uutcomen.' 'Ic hope,' sprac die hertoge, 'dat wi victorie sullen hebben, ende dat wi dye stede tot onser subjectie sullen brengen.' Die here van²¹ lIlle Adam was een cloeck, subtijl ende voersichtich oerloechsman; hi was groot ende scoen van statuere, ende hadde ronde, clare oghen als een valcke, ende was overste capeteyn ende ridtmeester van den hertoge. So geboerdet dan opten Pijnxsterdach, twe uren na middage, dat die hertoge quam gereden mit alle dit grote volck van wapenen voer dye stede van Brugge, ende begeerde die poorten open gedaen te hebben om doer die stede te passeren, ende van stonden an die ander poorte weder uut te riden na Hollant. Als dat dye van Brugge dat vernamen, terstont admitteerden ende consenteerden si dat, ende deden vergaderen alle die geestelichede van der stat, ordinerende een scone processie om den prince mit reverencien, mit cruycen ende mit vanen in te halen ende te gheleyden. Ende als alle

20 ho.e AB.

21 va AB.

[p. 286r]

²² die geestlike personen van den vier Biddenden Oerden mitten anderen canonisien dus buten der poorten stonden, mercten si dat alle die bannieren ende wimpelen van den prince ontwonden worden, ende stelden hem in ordinancien van oerlogen ende te willen striden. Dwelcke vernemende meester Anthonis Kiem, doctoer in der Godheyt van der Preker Oerden, dede dit terstont den poorterye van der stede weten; ende elck van den geestelicken personen liep sijns weghes. Ende terstont reet die hertoge an, ende begreep die poorte van der stede. Die here van lIlle Adam die niet gaerne in die stat en quam, reet mitten Walen ende Bourgongoenen voren in dye stat; ende daerentusschen bereiden hem dye poorters int harnas, ende quamen bieen in groten getale om den hertoge te wederstaen. Doen sant die prince den here van Lichtenvelt in die stede, om te besien of die poorters an die marct stonden om hem te wederstaen; mer hi en vant daer niemant, dat hem sere vervreemde. Ende int wederkeren gemoete hem een out scamel poorter, dien hij vraechde waer alle dye poorters van der stede waren; dye welke (uut die voersichticheit Gods) antwoerde ende seyde: 'Here, si sijn alle in heimelike lagen gelegen omtrent die marct, verbeyende des hertogen toecoemst.' Ende hi stac sijn paert mit sporen, ende reet haestelicken bi den hertoge om dit te seggen. Die hertoge, als een onvervaert prince, bleef houdende binnen der poorten, ende sant XV C archiers mit andere knechten ter marct waert. Ende als si an dye marct quamen ende vernamen si niement; mer si scoten mit allen seer op die huysen, roepende mit luder stemmen: 'Dye stede is al gewonnen!' Ende mit desen ghecrye reet die hertoghe in die stede ten halven wege in die Boverystrate. Ende hierenbinnen waren die poorters bieen gecomen, ende gemoeten des princen knechten, hebbende een grote busse, dye si losse lieten sonder clote op dat Fransse ende Bourgonsse heer; ende maecten se mit dien scote alle vluchtich. Doe sloegen die poorters vromelic op dat gestroeyde heer, hier ende daer doer die stede lopende, wel tot XV C mannen; ende daer bleef die vrome here van lIlle Adam mede verslagen. Dye hertoghe, die in groten node ende periculen was, meende mitten sinen weder uut die poorte te riden die hi in gecomen was, mer hi vant se ghesloten. Ende siet, so was daer een smit, geheten Parlant, die mit sinen instrumenten die poorte mit crachte opsloech, ende lyet den hertoge mit alle sinen volke uutriden sonder meer perikels. Denwelcken smit die van Brugge namaels deden onthoefden ende quartieren als een verrader; mer die prince dede sinen sonen weder verheffen ende brochte se tot ridders staet. Ende alle die doden worden begraven in Sint Jans cloester. Des anderen daghes²³ daerna sloegen si uut haesticheit ende groote verwoetheden ter doot Mourijn van Wassenaer, scout van Brugge, ende liepen mit groter onstuericheit ende woesticheit doer alle die cloesteren, kercken ende ander heimelicke plaetsen om te soecken dye regenten ende princepale van der stadt, dye si vermoeden te weten van desen opsette; mer si en vonden niemant, want si alle uut die stede gelopen waren na Rysele bi den hertoghe. Ende dit niet ghenoech wesende, bedreven si noch veel meer tegen den princelicke majesteyt, verwoestende ende destruerende alle dat hem toebehoerde, ende togen mit groter macht voer tcasteel van Koekelaer, menende daerop te vinden enige van des princen volck ende van den rade van Brugge, mer si en vonden daer niemant²⁴ op, ende si worpen dat casteel ten gronde toe neder. Desghelijcken deden si mede dat casteel te Duynkercken, berovende ende spolierende dat van alle datter op was. Daerna toghen si voer tcasteel te Malem, dat si mit crachte wonnen, ende setten daerop eenen cappeteyn, een poorter van Brugge, genoemt Simon van Haspegouwen, ende was een pelsmaker, ende den stede sere getrouwe; mer sonder ere, want hi strengelic vervolchde des princen dienres, die vanghende ende dootslaende daer hi konde. Ende als dye prince uuter stat was ghereden, hadden die van Brugge wel twehondert gevangen van des princen dyenres, dye sy alle deden rechten op een scavot mitten swaerde, tot

22 CC LXXXIX AB.

23 ontbr. AB.

24 niemaut AB.

[p. 286v]

smadenis ende spyte van den prince. Mer die vrouwe van Gruythuysen²⁵ verbatter XXII van dyen, dat men se niet en dode, wanttet edele luden kinder waren, ende worden den prince weder gesonden. Daerna togen si voer Den Damme, dat si wonnen stormenderhant, ende verbranden alle die huysen, pilgerende ende berovende dat stedeken, ende sloegen daer doot vele van des princen volc. Vandaen togen si voer der Sluys, ende bestormden dat, mer si en mochtens niet winnen, omdattet wel beset was ende vromelick wederstaen worden van die van binnen. Die prince leyde vele lagen overal die van Brugge te bedwingen, sodat dit oerloge duerde omtrent II jaren lanc. Die cappetein van tslot te Malen, Simon Pelsmaker van Haspegouwen, vervolchde uutermaten seer des princen dienres ende dede hen vele scaden ende smadenissen. Ende bi lancheden van tiden sijn die heren van den Rade overmits grote onsculde voer den hertoge gedaen weder binnen Brugge ingecomen. Op een tijt quam die here van Gruythuysen mit M ghewapende ghereden voer tslot van Malem, in meninge dat te bestormen ende te winnen, ende dreychde desen Simon Pelsmaker te hangen an enen boem, ten ware dat hi den hertoge dat slot terstont opgave. Mer Simon, als een onvervaert man, en achte sijn woirden niet ende verachte den here van Gruythusen, waerom hi dat slot starckelic dede bestormen ende anvechten; ende die opten huse waren deden die van Brugghe een teyken mit brande ter toornen uut om succoers te hebben. Dit vernemende die here van Gruythusen, reet snellicken vandaen, verduchtende den coemste van die van Brugge. Daerna worde dese cappetein Simon bedriechliken ende looslicken gevangen ende voer den hertoge ghebrocht. Dien woude doen onthoefden. Als die van Brugge dit vernamen, vingen si alle den Raet van der stede, ende wouden dye weder doden, indien haer cappetein gedoot worde. Waerom die Raet van Brugge an den hertoge screven, biddende oetmoedeliken dat hi Simon niet doden en wilde, oft anders si souden alle mede moeten sterven. Ende aldus wert dese Simon van Haspegouwen, die Pelsmaker, quijt gelaten, ende leefde menich jaer dairna. Die hertoge ontsach hem sere te oerlogen op dye van Brugge, verduchtende te storten dat bloet sijnre ondersaten; mer docht dye bi andere middelen ende manieren te brengen tot sijnre obediencien. Waerom hi een mandament ende gebot dede gaen doir alle sine landen ende steden, dat men die van Brugge als rebellen opnemen, arresteren ende vangen soude; ende also Brugge lach int middel van alle sine vianden, dus en mochten die poorters nerghens een hoeft uutsteken noch haer comanscap doen. Waerom dat alle die nacien van der comanscappe die te Brugge pleghen te converseren, die stede lieten ende toghen vandaen, ende bleef aldus dye stede lange tijt staende sonder neringe ende comanscappe, ende worde van dage te daghe altijt armer, want si overal gearresteert ende gevangen worden, ende quamen mit hoerren groetmoedicheit ende rebelheit tot groter kativicheit ende armoede.

25 aldus C; Gruytsen AB.