Die cronycke van Hollandt, Zeelandt ende Vrieslant, met die cronike der biscoppen van Uutrecht (Divisiekroniek)

Van die striden tusschen die ongelovige Bemers ende kersten.
Dat XXII capitel.

Item. In dit voerseyde jaer M CCCC XVII vielen die Bemers van der gehoirsaemheit ende lere der Heiliger Kercken van Romen om vele punten willen dye si annamen, die vreemt ende ketterlic luden in der Heiligher Scrift. Ende worden genoemt Hussiten, om eens geleerden mans willen die verbrant int concilium van Constants, geheten meester Jan Hus, mit sijn mede geselle meester Jheronimus Hus, als voir gescreven staet, onder den paeus Martijns tiden. Die kerstelicke prins, keyser Segemont, screef vrientlicke brieven an coningen, hertogen ende graven, alle kerstenrijc doere, om hulp ende bystant van gelt ende goet, om den Bemer weder te staen ende in den rechten geloven weder te brengen. Mer hem en quam niet ter hant. Doe screef hi an den paeus Martijn dye V. Ende die sant sine cardinale alle kerstenheit doer, ende dede allen luden verkondigen oflaet van pine ende van sculde, alle die op die Hussen togen, ende souden vry zijn van allen sonden, alsof si uuter vonten quamen; ende wie eenen Husse doot sloegen, dien gaf hi oflaet van allen sonden, ende bleve hi doot, hi soude van monde ten hemel varen. Ende wie niet trecken en mochte ende sijns goets daertoe gave den ongelovigen te wederstaen, die soude denselven oflaet hebben. Ende aldus vergaderde daer een groot volc van heren, ridderen ende knechten uut allen landen, te paerde ende te voet, datter wel waren boven XL M paerden. Ende dit grote heer was gedeelt in III bataelgen, daer die eerste of voerde die hertoge van Sassen, mit die Watersteden oft Hentsteden. Die anderde, die marcgrave van Brandenburch mitten Vrancken. Die III, biscop Otte van Tryer mitten Rijnschen steden. Die Beyersse mitten keyserlicken steden in Swaven quamen tot drien eynden int conincrijc van Bemen, ende sijn versament mit desen anderen heren ende steden voerseit, ende deden grote scaden op cleine steden dorpen ende sloten, ende verbarnden veel volcs. Si namen die kinderen uuter wiegen ende andere clein kinderen, ende worpen se int vier opten ouderen, ende verbrande se. Als nu die lantsheren aldus bieen waren vergadert, wouden si dat conincrijc delen, elc wat te hebben, eer si dat gewonnen hadden, ende worden dat eens: wat elc wonne, dat soude⁵¹⁰ hi behouden. Dit toernde den keiser Segemont seer, seggende, si en waren hem niet wellecoem, dat si hem sijns vaders erve ende conincrijc benemen wouden; ende en woude niet bi hen wesen in den velde. Als de vorsten gewaer worden des keisers toren, baden si oerlof van den paeus om weder te huys te trecken, dat hen die paeus consenteerde, opdat geen mere leet ende quaet dairuut en quame. Die Hussen hadden schier vernomen van deser twedracht, ende vergaderden enen groten hoop volcx bi malcander, ende quamen desen heren tegemoet om te striden. Dese mare int heer comende, wert dat heer also wemoedich ende weerslachtich, of al die ganse werlt op hen gecomen hadde, ende bestonden te vlien, dair si noch geen van den vianden gesien hadden.

510 sonde AB.

[p. 253v]

Die eerwairdige cardinael Julianus⁵¹¹, die op die tijt mit groot volc daer mede ghecomen was, verwonderde seer ende uutermaten van waen dese vrese ende vervaernisse comen mochte, ende hadde gaern dat heer staende gehouden. Mer het was verloren arbeit: het bestont al te vlien, geestelic ende waerlic, heren ende knechten: niemant en sach na den anderen omme. Doe togen die Hussen voert in der kersten lant, ende deden groten scade: si versloegen ende vingen vele kersten, dye si grote pijn ende martelye andeden. Ende die kersten ontfingen weder wel also groten scade, als si den Bemers hadden gedaen. Want dat kerstenvolc hadden groot craftich scat ende goet in der kersten landen gevlucht, dat hem alle beroeft worde. Hertoge Aelbrecht van Oestenrijck verhorende dat die cardinael in Bemerlant mit groot volc gereyst was, heeft hi mede een groot heer van volc vergadert, ende vernemende dat si gevlucht waren, is hi mit al sijn heer getogen doert lant van Moravien, dat hem noch niet onderdanich en woude wesen, ende wan daer vele steden ende sloten, ende verbrande wel V C dorpen, ende sloech een ontallick volc daer doot, die hem dus lange rebel hadden geweest, ende heeft se aldus tot sijnre subjectye ende onderdanicheit gebrocht.

Daerna, in den jare M CCCC ende XXXIIII, togen die Hussen, dat sijn die Bemers ende ketters, te velde op die kersten, want een deel van den steden des conincrijcs van Bemen waren kersten, ende een deel waren ofgesneden ketters van den gelove. Nu was die stat van Prage twedrachtich: dye oude stat was goet kersten, ende quamen bieen, ende maecten enen oploep, ende togen in die nyewe stat, daer bi avonturen dat meeste deel van den burgers uutgetogen was op die kersten, ende wonnen hen die nyewe stat of, ende sloegen die Hussen daerin doot, jonc ende out, man ende wijf, knechten ende maechden, ende togen voert te velde op die Hussen bi hertoghen Aelbrecht van Oestenrijc ende bi den heren van Mychen. Die Hussen en wouden buten haren wagenburch ende legher nyet comen. Doe maecten die kersten een opset, alsof si hadden willen vlien, ende braken op, ende worden vluchtich. Doe togen die Hussen uut haer leger, ende volchden den kersten na, ende meenden die te overvallen, te vangen ende slaen. Doe si nu lanc genoech gejaecht hadden, ende den kersten docht tijt te wesen dat si volna bi den anderen kersten van Prage waren gecomen, keerden si hem omme, ende setten hem ter were; ende die andere kersten van Prage quamen van achteren, ende omvingen den Hussen, ende versloegen die kersten van den Hussen wel XIIII M ongeloviger Hussen, ende vingender oec veel. Ende de andere vluchten wech uuten lande, dier veel was, ende der kersten bleven omtrent III M doot.

Item. Hierna, in den jare Ons Heren M CCCC XXXVIII, toech hertoge Aelbrecht van Beyeren, die nu coninc van Romen gecoren was, ende was oec mede coninc van Hongarien, van Bemen, etcetera, als voerseit is, in den lande van Sevenburgen in Bemen, voir een stat geheten Coelen; daer waren deser voervluchtige ongelovige Hussen in gecomen, ende waren der stat machtich, dat die kersten van der stat hemluden daer liden mosten. Die burgeren van der stat screven an den Roemschen coninc voirseit om hulpe; ende hi quam daer, ende belach die stat. Die kersten en mochten den coninc niet te wille sijn, omdat die Hussen, die daer so starc inlagen; ende aldus belaste ende bestormde hi die een⁵¹² mitten anderen, ende maectet hen so bange, dat die Hussen uutquamen tegen hem te striden. Daerentusscen hadden si oec gescreven an hair vrienden, als an den coninc van Polen, an den coninc van Cracouwen, ende an anderen heren ende vorsten, dat si hen te hulpe quamen; ende daer geviel enen groten strijt, mer die Roemsche coninc behilt dat velt, ende hadde victorie. Der Hussen bleven veel doot, hoewel hi oec groot volc verloer. Doe vloden die coningen mitten Hussen uuten velde; ende die Hussen worden in den II conincrijken onthouden, ende deden grote scade in kerstenheyt, ende oerloechden alle dat jaer daer tegen den Roemschen coninc. Ende die twedracht, die doe in der Heiliger Kercken was, hinderde den kersten seer, dat si op die tijt tegen den Hussen niet⁵¹³ doen en mochten, waerom dat die Hussen na des conincs doot weder opstonden, ende worden also machtich als si gewaren, omdat hem die coninc van Cracouwen onthilt ende

511 Julianns AB.

512 slecht leesbare verkortingsstreep boven de tweede e AB.

513 niet niet AB.

[p. 254r]

voerden grote oerloge tegen den kersten die omtrent hem geseten waren.

Dese historye van den oerlogen ende striden des conincrijcs van Bemen wort hier in deser cronike int cort verhaelt, dat alle geestelike prelaten, werltlicke heren, vorsten, princen, landen ende steden anmercken sullen wat groter quaet ende leet dat compt uut twedrachte ende partye; want en hadde die twedracht in der Heiliger Kercken niet geweest, die Hussen en hadden geen macht gehat den kersten te wederstaen . Ende want dese tijt seer periculoes was, ende dye geestlicheit in groter twisten ende twedrachten stont, heeft die duvel sijn tijt verwacht, ende heeft verwect die ketterie meester Jans Wijcleef in Engelant, ende meester Jans Hus ende meester Jheronimus Hus, sijnre discipulen in Bemerlant, dye om hare ongelovichheits willen verbrant sijn geweest als voer gescreven staet. Die meer besceyts deser ketterien ende der oerlogen ende striden des conincrijcs van Bemen weten wil, dye lese dat tractaetgen dat Eneas Silvius, die na paeus Pius die II genoemt wort, gemaect heeft, want hi die historie properlic ende besceydelic int lange gescreven heeft.