Die cronycke van Hollandt, Zeelandt ende Vrieslant, met die cronike der biscoppen van Uutrecht (Divisiekroniek)

Van den oerlogen tusschen den Hollanders ende tegen die Arkelse ende die Gelresse.
Dat VI capitel.

Also dat oerloge tusschen hertoge Willem ende den here van Arkel noch niet ghepayst en was, die rijke ende treflicke mannen in den lande van Arkel begonnen vast daghelixs armer te worden, omdat haer landen nyet gebouwet ende sonder vruchten bleven leggen; waeromme dat si tegen haren here van Arkel begonnen te murmureren ende op te staen; want die gemeen sprake ghinc onder hemluyden, dat hertoge Willem bi sinen ridderscap hadde gesworen dat hi hem mitten here van Arkel nimmermeer versoenen en soude. Joncheer Willem, sijn soen, dit siende, ende anmerckende, was des sere gestoert, dat sijn vader hem so vermetelic stack ende sette tegen sulken machtigen mogende prince. Hi vermaende dick sinen vader mit goeden informacien, dat hi doch vrede maken woude, ende hem versoenen mit dye machtige princen, sine adversanten, als mit hertoge Willem, mitten Hollanders, mitten bisscop van Uutrecht ende den heere van Vianen, mit dat Sticht van Uutrecht. Ende dese joncheer Willem sach dat hi niet en vorderde bi sinen vader, ende hem niet bemorwen mochte, is hij mit erren moede van sinen vader gereyst. Ende van dier tijt voert was joncheer Willem

[p. 243r]

naerstich ende sorchvoudich, omme de rijcste ende machtichste van der stede van Gorichom tot sijnre vrienscappen ende trouheit te trecken, als heere Jan Gherrits soen, proest in Gorichom; Coenraet; Jan, Aernt ende Gerrit, IIII gebroeders van Haerlaer; Ambrosius Woutersoen ende Jan van Donck, gecomen van enen bastert van Arkel. Ende als dese hemselven mitten joncheer van Arkel hadden verbonden, concludeerden ende sloten si te samen, dat si vrede maken wouden mitten hertoghe, ende laten den here van Arkel daerbuyten. So ist geboert, dat die here van Arkel gereden is tot hertoge Reinout van Gulic ende van Gelre, sijns wijfs broeder, dat die joncheer van Arkel gecomen is binnen Gorichom, ende heeft doer raet der voerseider personen ofgeset alle den raet van der stat, die van sijns vaders weghen dienden, ordinerende ende settende enen anderen drossaet ende anderen raet. Ende dierghelijken dede hi in die stede van Lederdam ende op dat slot aldaer. Dye here van Arkel, die hier niet of en wiste, als hi wederghereden quam uuten lande van Ghelre, ende meende binnen Gorichom te riden, so sloten sy die poorten toe, ende wouden niet inlaten; ende comende voer dat slot, deden si so mede, ende en woudens niet in hebben. Waeromme dat die here van Arkel sere ghestoert ende toernich worde, ende reet wederom nae dye stede van Lederdam, daer hem desghelijcken mede gedaen worde. Die here van Arkel dit merckende, versuchte hem, reet hi van stonden an sonder eten of drincken weder na tlant van Gelre toe. Een luttel tijts daerna sende die here van Arkel al heimelicken enige secrete mannen van sinen rade tot sinen sone joncheer Willem, dye hem also informeerden ende onderwesen, dat hij quam tot sHertoghen Bussche, ende begeerde ghenade van sinen vader, ende maecten pays, die vader ende dat kint, sonder raet ende enich bywesen dergheenre daer hi hem mede verbonden hadde, als die machtichste ende rijcste van der stede. Waeromme, als dese acht voerseit dit verhoorden, waren si des qualicken te vreden, ende waren sere ghestoert opten joncheer van Arkel, dat hi buyten haren raet ende consent pays mit sinen vader hadde ghemaect; ende corts daerna, als die joncheer van Arkel quam gereden voir Gorichom voer die poorten, terstont waren daer dese acht voirseit mit haren adherenten ende fautoers, ende en woudens niet inhebben, seggende dat hij een tractaet van payse hadde ghemaect buyten haren wille ende consent, boven die loftenisse die hi hemluyden hadde gedaen, als dat hi ghenen pays mit sinen vader maken soude, si en souden daermede inbegrepen wesen. Doen reet die joncheer van Arkel mitten sinen wederomme, ende quam tot sinen oem, hertoge Reinout van Gulic ende van Ghelre. Na den vertrecken des joncheers van Arkels, senden dese acht personen notabele commissarien ende boden an den duchtighen prince hertoghe Willem in Beyeren, grave van Henegouwen ende van Hollant, versoekende ende begerende pays te hebben mit hem, ende wouden hem ontfangen voer enen here, op sulcke condicien dat hi hemluyden bescermen wilde tegen den here van Arkel ende den joncheer sinen sone. Die hertoge, die van deser tidinghe sere verblijt was, dat hi also, sonder strijt oft oerloge, sinen adversant ende viant den here van Arkel tonder doen ende verdriven mochte, is hi omtrent Pijnxster gecomen int stedeken van Worichom, ende worde opt huys te Arkel gehult ende angenomen mit groter feesten voer enen here van Arkel, belovende ende swerende te onderhouden die oude ende nyewe privilegien ende hantvesten. Daerna quam hi tot Gorichom in dye stede ende op dat slot, ende worde daer dyergelijcken mede gedaen. Des anderen daghes reet hi tot Lederdam, daer hij in die stede ende opt slot mede gehult ende ontfangen worde als een heer van Lederdam. Ende die hertoge maecte in dese huldinge dese nabescreven personen ridderen, als Coenraet, Jan, Aernt ende Gherrit, IIII ghebroeders van Haerlaer, Ambrosius Wouterssoen die Verwer, ende Jan van Donck. Dye here van Asperen verhorende dat die hertoghe tot Gorichom was, quam hij hem tegemoet riden omtrent Lederdam, mit groter reverencien ende eren; ende siende dese

[p. 243v]

voerseyde personen, mit gulden halsbanden, ridderen gheslagen, verwonderende, seyde hi: 'Gheduchtige here, wacht u wel van dese ridderen; want datghene dat si horen eygen heere hebben gedaen, dat mochten si tavont of tmorgen u doen.' Dit gheseyt wesende, lachte die hertoge, ende nam mittien den here van Asperen onder den arme, ende togen haestelicken tot in hoer herberghe; ende daerna reysde die hertoghe weder in Hollant. Die here van Arkel mitten joncheer sinen sone poechden ende arbeyden sere naerstelicken, hoe si in eniger manieren souden mogen recupereren ende wedercrigen haer vaderlick erve, dat lant van Arckel. Dye hertoge dit vernemende, sende here Phillips van Dorp, ridder, mit V gewapende mannen binnen Gorichom, om die stede te bewaren. Die joncheer van Arckel heeft by hem vergadert bi vrienden hulpe uut Ghelrelant enige vrome mannen van wapenen, dat sijn vrienden waren, ende is in der nacht al heimelicken ghecomen op des Heylich Cruysavont in den herfste an der stede mueren van Gorichom, bi den toern geheten Roberts toern, ende beclommen die stede, ende quamen over die mueren mit ladderen, tot in die stede. Die wakers vernemende dat die joncheer over die mueren clam, liepen haestelicken wech ende verberchden hem, om niet geslagen te worden; ende die joncheer dede die poorte an die oestside van der stede opslaen, ende liet dat ander volc mede incomen mit horen bannyer, mit groten gecry ende roepen. Die poorters diet mit hen hilden sijn terstont bi hen gevallen, niemant yet misdoende, dan alleen Henric van Straten, die in den eersten anganck dootgheslagen worde. Des anderen dages worde Dirc dye Cock onthoeft, ende was here Ambrosius naeste mage. Ende als die wederparty van den joncheer van Arkel alle ontcomen ende over dye mueren uuter stede geclommen waren, terstont toech dye joncheer met alle sine macht voer dat slot te Arkel. Dye borchsaten verweerden hem vromeliken met bussen, clovers ende armborsten, ende weerden die Arkelse van den burch mit groter macht ende cracht. Als hertoge Willem dit vernam, dede hij terstont vergaderen een scoen heer volcx uut Hollant ende Zeelant, ende quam voer Gorichom, om sijn belegghe dairvoir te maken, ende hi verdreef den joncheer van Arkel van dat belegghe voer tslot te Arkel, dat hi weder toech binnen Gorichom. Die hertoghe die voer hem genomen hadde die stede van Gorichom crachtelicken te belegghen, sende terstont an alle sine edelen, ridderen ende leenmannen des lants van Hollandt, Zeelandt ende mede an dye stadt ende dat Sticht van Uutrecht, dat si bi hem souden comen voer Gorichom. Die hertoge Reinout van Gulic ende van Ghelre, des joncheren oem, dit vernemende, was des sere verblijt, ende dede hertoge Willem van stonden an mit open brieven ontsegghen, ende vergaerde een groot machtich heer van volc van wapenen uuten landen van Gulick ende Ghelre, ende quam daermede nyet verde van Gorichom, ende hadde mit hem vele vitaelge ende provande. Die poorters van Gorichom togen uut mit groter macht, ende haelden die vitaelge, ende brochten se binnen Gorichom. Hertoghe Willem verhorende die toecoemst des hertogen van Ghelres, brack op mit sijn heer van den belegge, ende sloech sijn tenten neder by der capellen in Dalem, opten dijck, bi dat heer des hertogen van Ghelres, provocerende ende beroepende den Ghelressen om te striden. Mer die strijt worde aftergelaten, om die aenstaende nacht. Ende die Ghelressen toghen in der nacht weder terugghe na Ghelrelandt toe. Dat welcke hertoge Willem vernemende, keerde hij weder voer die stede in sijn belegghe. Ende hi voersach ende besorchde dat slot te Arkel ende andere fortressen mit vitaelge, ende anders dat hem van node was, ende hij toech weder in Hollant. Een tijt hierna, soe quamen dye here van Arkel mit joncheer Willem sinen zone, ende resigneerden ende gaven over hertoge Reynout van Gulick ende van Ghelre vry heel ende al alsulke ansegghen als si hadden an die stede van Gorichom, op condicien ende voirwaerden dat hi die stede van Gorichom nimmermeer en soude

[p. 244r]

⁴⁹³ laten vervreemden van den hertoechdomme van Ghelre. Want die joncheer van Arkel was alleen een enich ende waerachtich erfghenaem der landen van Gulick, Ghelre ende Zutphen, want hertoge Reinout en hadde gheen kinder, ende hi was een broeder van des joncheren moeder van Arckel; ende aldus worde hertoge Reinout van Gulick ende Ghelre gehult ende ontfangen voer enen rechten here van Gorichom. Waerom dat een groot oerloghe opghestaen is tusschen Hollant ende Ghelrelant, ende deden malcanderen grote onverwinlijcke scaden, mit roven, mit branden, mit vanghen, mit slaen, daer si konden ende mochten; want die Hollanders quamen dicwils int lant van Ghelre, rovende ende brandende tot Brakel, te Beets, in Thielrewaert ende Bommelrewaert ende andere plaetsen ende dorpen, stichtende roef ende brant, ende deden veel scaden. Daerteghens quamen op eenre tijt dye Ghelressen tot Heechuysen, daer si stichten roef ende brant. Die castelein van Hoesden, here Jan van Cronenburch dit vernemende, vergaerde terstont bi hem alle die Hollanders ende poorters van Hoesden die hi crigen mochte, ende quam mit groten geluyde van trompetten, mit roepen ende ghecry tegens dese Ghelressen. Dat Gelresse heer was wel X man tegen een groter ende meerder dan die Hollanders; mer wanttet een duyster, mistich ende nevelachtich weer was, ende dat een heer des anders macht niet bekennen mochte, so worden die Gelressen also sere verslegen ende vervaert van den groten ghecry ende roepen der Hollanderen, dat si den rugge wenden, ende liepen al dat si mochten weder om. Want si meenden ende sorchden dat heel Hollant op hem quam gedrongen. Die castelein vervolchde se sere haestelicken, ende nam meer Gelressen gevangen dan hi selver volc uut hadde gebrocht. Wonderlic ende avontuerlick was dese vlucht der Gelressen, want daer wasser vele dye Mase overvaren ende swemmen wouden, die verdroncken. Nu hoirt een wonderlic avontuer, dat lachens waert is. In dese nederlaghe ende wechlopinge waren VII Ghelresse bieen, die also verbaest waren int lopen, dat si niet en wisten waerhenen dat si hem keren souden. Ende quamen int dorp van Heechuysen, dat si verbrant hadden, ende berchden hem in een varckenscot. Als die nacht anquam, ende het doncker began te worden, quam die soch ende stiet mit haer muyle an dye doere, om daerin te wesen. Die Ghelresse, die int varckenschot lagen, waren vervaert, ende meenden dattet haer vianden hadden geweest die se vervolchden, riepen mit luyder stemmen: 'Wi geven ons, wi gheven ons!' ende 'en slaet ons nyet doot, mer neemt ons gevangen!' Die lantluden dit gerucht hoerden, quamen seer snelliken den soch, hoer hoeftman, te hulp, ende namen se gevangen. Des jaers dairna, in die Vasten, dede hertoge Willem maken een groot starck blochuys; ende als dat bereyt was, sende hi sijn volc van wapenen uut mit groter macht, ende dedet opslaen te Dalem over Lovensteyn an dander syde van dye Wale. Ende dit was opten Witten Donredach. Des smorgens vroe, eer dat blochuys opgherecht ende bereyt was, ende wel besorcht ende bescermt, quam hertoge Reynout van Gelre mit veel gewapents volcs, om dairmede een fortresse ende bolwerck op te slaen ende te maken. Mer siende dat die Hollanders daer een opgheslagen hadden, began hi mit slangen ende scerpentinen ende mit andere grote bussen op dat bolwerck te scieten, om dat te destrueren ende te breken, ende die Hollanders te verjagen. Mer ten bate nyet; die Hollanders schoten vreselic wederom, ende weerden hem vromeliken, ende volmaecten dat bolwerck, also sijt begrepen ende begonnen hadden. Dese dinghen dus staende, is in Hollant ghecomen hertoge Jan van Beyeren, elect van Ludic, hertoge Willems broeder, ende ordineerde ende maecte een vast bestant tusschen sinen broeder ende den hertoghe van Ghelre, III jaer lang ghedurende, totdat men screef duysent vierhondert ende XI.

493 CC LXIIII AB.