Die cronycke van Hollandt, Zeelandt ende Vrieslant, met die cronike der biscoppen van Uutrecht (Divisiekroniek)

Keyseren.

Anno M ende een.

Henric die II, hertoech van Beyeren worde keiser van Romen, niet bi successie van geslachte of des bloets, mer witachtighe verkyesinge der koervorsten daertoe gheordineert, als voer gescreven staet. Dye nyewe eerste koervorsten saghen an dat dat keyserrijck doer dye hertogen van Sassen an die Duytsche nacie gecomen was, ende een relicke lange tijt an hem geweest hadde. Dairom en wouden si dat so scyelic van denselven stam ende huse niet nemen, ende coren desen hertoge Henric, die van den stam ende bloede der Sassen was; want keyser Otto die Eerste was zijn outoem, ende dit was die eerste gecoren keyser, ende regeerde mit groter eren XIX jaer. Hi verbeide die keiserlicke croen XII jaer lang, omdat hi mit grote swaren saken in Duytslant lange becommert was geweest. Hi wert van den paeus Benedictus dye VIII gecroent; hi hadde een eerbaer wijf, geheten Conegont, dair hi bi leefde in groter heilicheit ende reinicheit, ende deden beyde nae haer doot grote miraculen. Hi hadde een suster geheten Gheisela, dien hi te man gaf coninc Steven van Hongarien, die doer sijns wijfs ende des keisers stadelicken bidden totten heiligen kersten gelove mit al zijn volc gecomen is. Dese keiser mit zijn huysvrou en lieten niet after alle dat si konden tot Goeds eer te wesen. Si fondeerden ende stichten die kercke ende bisdom van Bamberch, die si mit groten renten ende goeden doteerden ende begaefden. Si restaureerden ende vernyeuden die verdestrueerde kercken ende bisdommen, als Meydenburch, Straetsburch, Misnen ende Maersburch. Ten lesten, als hij veel striden in Bemen, in Ytalien ende in Duytslant vromelic ghevoert hadde, is hij gestorven ende in die biscoplicke kercke van Bamberch begraven, doende na zijn doot vele miraculen. Na zijn doot stont dat keyserrijck ledich II jaer.

Coenraet die II, geboren uut Swaven, worde na vele comentien ende twistige woerden, ende nadat dat keiserrijc omtrent II jaer ledich gestaen hadde, van den koervorsten eendrachteliken tot enen Roemschen keiser gecoren. Hi was een vroem man ter wapen, ende hadde lange tijt onder keiser Henric cappetein, hooftman ende ritmeester geweest. Na III jaren is hi te Romen gecomen, ende worde aldaer van den paeus Johan die XX tot enen Roemschen Keiser gecroent. Hi hadde veel striden tegen die Lomberden, die tegen hem rebelleerden, ende en woudens niet ontfangen. Mer hi heeft se al onder sine subjectie ende onderdanicheit gebrocht. Daerna hadde hi groot oerloge tegen die Hongers ende Slaven, die hi mede bedwanck. Dese keiser Coenraet hadde een wet ende statuyt gegeven, dat so wie des keysers vrede brake of te buten ghinc, sou zijn lijf verboren; ende dede dat strengelic onderhouden, als hierna geseit sal worden onder keiser Henric die III, hoe dat grave Lupolt dit statuyt gebroken heeft, ende wat daer of gesciede bi desen keiser Coenraets tiden. Dese keiser Coenraet, op een tijt wesende in Neder-Duytslant in die stat van Uutrecht, worde hi dair mit groter siecten bevangen, ende starf aldaer int jaer Ons Heren M ende XXXIX. Ende zijn ingewant wert uutgedaen, ende worde aldair in den Domkercke voir dat Hoge Outaer begraven. Ende sijn lichaem wert ghebalsemt ende tot Spiers gevoert, ende daer in die Domkercke begraven. Hi regeerde XVII jaer.

In dat III jaer van desen keiser

[p. 113v]

Henric die II, openbaerde een vreselicke comeet, die haer radien wijt ende breet van hair liet gaen.

Int VII jaer des selven keysers was een grote eclipsis der zonnen. Die maen verwandelde in bloediger verwen. Een grote aertbevinge was doe mede over alle die werlt. Daerna quam uuter lucht vallen een grote fackel, geliken oft een groten toern hadde geweest, ende viel opter aerden als bernende vier. In Lottringen was een fontein verwandelt in root bloet. Na alle dese teikenen is gecomen over alle die werelt een grote ende lastige sterft, dattet den levendigen also verdrietlic was den doden te begraven, dat si bi tiden bi den doden nedervielen, ende mede storven. Hierna volchde een grote droechte ende hetten.

In desen tiden woenden buten der statmuren van Romen II oude wiven in een clein hutte; ende op een tijt quam dair een man des avonts laet, die van den wech verdwaelt was, ende begeerde herberge die nacht dair te hebben; ende siet, des snachts deden dese II oude wiven soveel mit haere toeverie ende wichelinge, dat si desen man verwandelden in enen ezel; mer hi behilt altijt zijn redelic verstant.

Omtrent dye jaren Ons Heren M was die tijt seer ontmannet, want dat kersten geloef began te vergaen van die voerleden manlicheit, cloecheit ende wijsheit, so men leest in Sinte Hildegardis prophecie. Ende leider, in veel kersten conincriken ende landen en hilt men noch die Sacramenten, noch die wet der Heiliger Kercken, mer die menschen gaven hem tot toeverye ende wichelinge. Ende die priesterlicke staet was alst ghemeen volc. Mer die barmhertige Heer heeft hiertegens weder verwect veel heilige mannen, die dese dorricheit vocht gemaect hebben mit veel predicatien ende goede exempelen, doer die medewerckinge des Heren, die haer sermonen confirmeerde mit navolgende teykenen. Ende vele oerden wiessen ende opstonden in groter vuericheit ende devocien, dair dese periculose tijt seer of verlicht worde. Ende wantter dicwils dusdanige reformacien gesciet sijn, daer men nochtans luttel vermoedinge ofte hoep of hadde, ende oec desgelijcs wel toecomende zijn, dairom ist dwaesheit yet sekers willen seggen om archeit des tijts dat entekerst dan ofte dan comen sal, als doe sommige wouden seggen, die al bedrogen zijn in haer opinien, ende van den Scrifture der Heiliger Evangelien bespot werden, ende die experiencie des tijts heeft se oec reprobeert. Dat getal deser dwalingen is ontallic.

In desen tiden was in Walslant een vrouwen mensche hebbende II hoefden, IIII armen, ende voert alle leden dubbelt totten navel toe; ende van beneden den navele was si al gelijc een mensch. Bi tiden, als die ene at, hongerde die ander; ende als die ene lachte, screide die ander; die ene sprac, die ander sweech. Ten lesten starf die ene, ende dye ander leefde dair na omtrent III jaer, dragende des anders dode lichaem. Mer ten lesten starf si mede, overmits groten stanc ende verdriet die si hadde van dat dode lichaem te dragen.