Die cronycke van Hollandt, Zeelandt ende Vrieslant, met die cronike der biscoppen van Uutrecht (Divisiekroniek)

Hoe dat coninc Kaerle tot Romen quam, ende wert aldaer van den paeus Leo ende al den Romeinen tot enen Roomschen keyser gecoren.
Dat LXIX capittel.

In des coninc Kaerls tijden, als men screef VII C ende XCVII, so maecte haer selven Hyrena, keyserinne van Griken, tot Constantinopolen, moeder van den voerseiden Constantijn, keyser, denwelcken si hadde doen vangen ende sijn ogen uutgesteken ende in een kerker leggen. In dien tiden verloes die zonne haer scinen XVII dagen lang, datwelcke na veel wiser luden getuge ende ordele een teyken was van datgene dat namaels gesciede²⁹⁸, te weten dat dat keiserrijc van Grieken gesceyden wert van den Romeinen. Daerna, in den jaere VIII C ende een, als die goede paeus Leo dye Derde, daer wy hiervoer vele of gescreven hebben, op Sinte Marcus dach, als men die letanien houdet, in der processien ginc²⁹⁹, van den rebellen Romeinen van sine muile daer hi op reet geworpen ende sine ogen uutgesteken ende sine tonge ofgesneden ende in der kerker geworpen worde, was hi in groten drucke ende dangiere; mer God, die sine dieneren niet ongetroost en laet, heeft hem sine ogen ende tonge weder verleent. Ende hi quam heymelic uuter stat van Romen bi den coninc, als ic voergescreven³⁰⁰ hebbe, ende claechde den coninc die grote tiranscap ende injurie dat hem ende der Heiliger Kercken gedaen was; ende die paeus was lange tijt bi den coninc in Walslant ende Duytslant, ende hy sant hem weder mit een eerlic familie ende dienres mit groter staet tot Romen, ende hy bereyde hem na te comen, als ic voer int lange gescreven hebbe. Tot nochtoe hadde alleen een keyser geweest tot Constantinopolen in Grieken, denwelcken dat Roomssche Rijc oec onderdanich hadde geweest van des groten Constantijns tijden, die dat keyserijck van Romen transfeereerde ende stelde in Grieken, resignerende ende overgevende den paeus Silvester ende sinen nacomelinge die stat van Romen, ende een groot deel van den keiserrike. Mer also nu die Griecxsche keiseren niet gehoorsam noch behulpich en waren der Heiliger Roemscher Kercken, lange tijt verbeit sijnde, so wert bi eendrachtigen consente alle den Romeinen, geestlike ende waerlike, dat keiserrijc overgeset op die coningen van Franckenrijcke, dye sonderlinge bescermers waren der heyligher kerstenen kercken. Ende coninck Kaerle wert opten heylighen Kersdach van den selven paeus Leo³⁰¹

298 gesceide AB.

299 gincg AB.

300 voergescrven AB.

301 "wert opten heyligen Kersdach van den selven paeus Leo" herhaald AB.

[p. 75v]

gecroont in Sinte Peters Kerck tot enen Roomschen keyser. Ende al dat volc riep drie mael: 'Leven ende victorie gescye uuten hemel Kaerle den Vermeerdere, van Gode gecroont den vredelicken Roomsch keyser!' Ende dit gesciede als men screef ons Heren jaer VIII C ende een, opten heyligen Kersdach, int VI jaer des paeus Leo. Ende doen hadde hi XXXIII jaer geweest coninc van Franckenrijck, ende was omtrent IIII C ende LXVIII jaer nadat die voerscreven paeus Silverster doopte den groten keyser Constantijn; ende doe blevent voertan II keyserrijken, dat een int oest, tot Constantinopolen, ende dat ander int west, tot Romen.

Hier is te weten, dat van den tijt an, dat dat keyserrijck gecomen is an den Franchen ende Duytschen, so hebben die keyseren van Romen also clein of weynich machts gehadt in die lantscappen op gheen sijdt meers; des gelijken die keyseren van Constantinopolen hebben geen macht of gebot gehadt over die landen op dees sijdt meers. Ende alsus dat keyserrijck, dat bi dat een swaert verstaen wert, dat een is ende een sijn sal, na den worden ons Heren, doen hi sprack tot sinen apostelen: 'Het is genoech an twe swaerden' dat is dat geestlick een, dat waerlick een. Ende is nu oec gedeelt in twe delen na den gemeenen seggen ende sprake, hoewel dattet nochtans niet dan een keyserrijck en is; want properlick, na der waerheit te spreken, so is die Roomsche keyser van den tijt dat dese coninc Kaerl die grote keyser wert, alleen die alder overste ghebieder, ende die Griecxse keyser, die tot Constantinopel plach sine keyserlike majestayts stoel te hebben, is onder den Roomschen keyser van rechts wegen; wanttet van hem genomen is, als voerseit is, om haer wederspannicheit ende rebelheits willen, na den tijt dat sijt beseten hadden van die grote keyser Constantijns tijden CCCC ende LXVIII jaer. Van desen keyserrijcke van Grieken en is nu niet vele te seggen oft oec een keyserijke si of niet, want die grote Turck heeft dat onder sinen gewoude ende macht gebrocht, ende dat rechtelic om hoere misdaet ende rebelheits willen, tegen der Heyliger Roomschen Kercke ende kersten gelove³⁰². Int eerste jaer nadat coninc Kaerl keyser gemaect was, so sant hi doer alle kerstenrijc boden ende legaten om justicie ende recht te doen, ende hi maecte sekere wetten in XXIII capittelen. Voert sant hi alle die werlt doere, om te ondersoeken die namen, dat leven ende tsterven der heyligen, den hi bi Ysvaerdus den monnick³⁰³ vergaderen dede in een boec, geheten Martyrilogium, dat welck men in der kercken leest na den priem. Oec dede hi sinen diaken Paulus vergaderen die omelien ende lessen uuten scriften der heyliger leerraers, die men noch hout in die mettene. Int selve jaer sant Hyrena, keiserrinne van Grieken, legaten ende ambassiaten totten keyser Kaerle, om vrede ende aliance mit hem te maken. Ende dien keyser sant sine ambassaten Yesse, biscop van Amijens, ende den grave Heligandt tot Constantinopel, ende die pays ende aliance wert confirmeert ende gevesticht; mer si wert corts daerna weder ofgeset ende in een prysoen geset, ende Nychephorus nam dat keyserijc an te regeren, ende sant sine legaten totten keyser Kaerle om den pays te confirmeren, dwelck also gesciet is.

302 golove AB.

303 moninck AB.