Die cronycke van Hollandt, Zeelandt ende Vrieslant, met die cronike der biscoppen van Uutrecht (Divisiekroniek)
(2011)–Cornelius Aurelius– Auteursrechtelijk beschermdHoe dat die Vriesen ofte Neder-Sassen dat conincrijk van Brittangen becrachtigden ende wonnen.
| |
[pagina 46v]
| |
ende houden die oude manieren van den landen, sijn te schepe gheghaen, ende sijn by des gods Mercurius' gehengenisse ende leidinge in desen uwen conincrijck gecomen.' Die coninck, als hij hoerde den name Mercurius, vraghede wat religie ende gelove si hadden. Eugistus seide: 'Wi eren ende aenbeden onse goden als Saturnus, ende bysonder den god Mercurius, die de werelt regeren, welcken Mercurium wi heten na onsen sprake Woeden; ende desen hebben onse ouders toegescict den IIII dach van der weken, dat wi hem dan eren sullen, ende heten denselven dach woensdach. Na desen eren wi die alre mogenste goddinne, gheheten Fera, die wi na onse sprake hieten Fridi; ende vieren dye opten VI dach van der weken, ende noemen die Fridendach.' Doen antwoerde die coninck, ende seyde: 'Van uwen gelove, dat ongelove is, bin ic sere in bedroeft; mer van uwer coemste bin ic seer verblijt, want ic u grotelic van doen hebben sal tegen mine vianden, die mi dicwils overvallen. Dus ist dat ghi mi getroulic dienen ende mijn lant beschermen wilt, ic wil u grotelic versien van ghelt schat ende goet, ende wil u doen hebben een bequame plaetse in mijn conincrijcke, daer ghi u onthouwen moecht.' Dese Friesen waren terstont bereyt, ende beloefden den coninc hulde ende manschip, hout ende trou te wesen. Onlange hierna quamen die Picten ende Scotten uuten lande van Albanien mit groter heercracht, rovende ende brandende int noorteynde van Brittangen. Als dit die coninc Vortirgernus vernam, vergaerde hi groot volck van wapenen, ende toech over die riviere van der Humber, dit wrede volck te gemoet; daer geviel enen groten strijt tusschen den Brittoenen ende den Scotten, mer die Sassens ofte Friesen, die groot ende starck van live waren, hadden hem soe vromelic in desen stride, dat die Scotten, die altijt te verwinnen plagen, nu van den Friesen verwonnen worden, ende worden uuten lande verdreven, latende vele van horen scepen ende volck van wapenen. Als die coninck bi desen Friesen victorie hadde gehadt, dancte hi desen II cappeteinen hoechlicken, ende begaefde se mit grote ghiften ende gaven. Eugistus, die cloeck ende subtijl was, dochte hoe hi best een stede of fortresse in den lande crigen mochte, sprack totten coninc aldus: 'Here coninc, also ic verstaen hebbe, so sijnder weinich van uwe onderstaten die u beminnen, ende willen enen anderen coninc maken; ende uwe vianden comen oec an allen canten, ende beroven uwe landen. Dus oft u beliefde dat wi senden in onsen landen om meer hulps ende bistant van volck; mer een dinc begeerde ic wel van minen here den coninck.' Doen seyde die coninck: 'Sendt boden uut, ende laet comen also veel volcs alst u belieft; ende wat ghi van mi begeert, wil ic gaerne doen.' | |
[pagina 47r]
| |
Doen seyde Eugistus, danckende den coninc sere, ende sprac: 'Here ic dancke u hoechlicken van den ghiften ende gaven die ghi mi verleent ende ghegeven hebt. Mer also ic van hogen ende edelen bloede gecomen bin, ende eens hertogen sone bin, en hebdi mi nochtans soe niet gheeert alst betaemt eens hertogen soen: want ghi soudt mi ymmers een stede oft fortresse gegeven hebben, om mede geacht te wesen onder uwen anderen princen ende heren.' Doe seyde die coninc: 'Ten betaemt mi niet u sulcke gaven te geven want ghi vreemde ende heydense luden sijt, ende en kenne u manieren ende gewoenten noch niet; aldus en mach ic u niet ghelijcken noch begaven als andere princen mijns conincrijcs; ende si en soudent oec niet willen gehengen.' Doe seyde Eugistus: 'Verleent mi dan so vele plaets ende stede in u conincrijck als een huyt van eenre ossen bedecken mach, daer ic een huys ende woninge timmeren mach, daer ic mi in onthouden mach alst noot si. Ic heb altijt getrou gheweest, ende noch bin, ende bliven sal.' Die coninc admitteerde ende toeliet sijn begheerte, ende Eugistus sandt ter stont een bode uut in Vrieslant om meer volcs van wapenen; ende daerentusschen verspide hi dat lant om een fortresse ende starcte te doen timmeren, ende nam den ossenhuyt, ende sneet die an lange smale rimen, ende omleyde dat lant, ende timmerde in enen stenigen gront een veste ende starcte, ende dede dat hieten na den riemen van den ossenhuyt in Engelscher sprake Kaercorre, dat is in Sassens oft in Vriesscher sprake Cancastre, dat wi nu hieten Lancaster. Hierentusschen sijn die boden wederom gecomen, brengende mit hem XVIII grote scepen mit volck van wapenen, ende hadden mit hem mede gebrocht Eugistus' dochter genoemt Ronire; ende was een uutermaten scone joncfrouwe. Als si nu gecomen waren, node Eugistus den coninc ten eten bi hem, om sijn nyeuwe casteel ende stede te sien, ende oec mede dat volck van wapenen. Die coninc quam daer mit weinich ghesins, ende prees seer dat nyeuwe gebouwede werck. Ende als die coninc feestlick ende eerlick wel tracteert was, quam int eynde dese joncfrouwe Ronire, Eugistus' dochter, uuter cameren, costlick bereit ende toegemaect, hebbende in hoer hant een gouden coppe mit wijn, ende viel den coninc te voete, seggende: 'Liever king, wacht heyl!' Die coninc siende dese scone joncfrouwe voer hem knielende, en verstont se niet wat si seyde, ende verwonderde seer van hoerre uutnemende scoenheit, ende riep sinen camerlinc, dat hi hem seggen soude wat dese joncfrouwe seyde, ende wat hi antwoerden soude. Doe seyde die camerlinc: 'Si noemt u te wesen coninc, ende gruet u vrientlicken, ende begeert dat gi van haer hant drincken wilt. Aldus suldi seggen: "Drinct heyl!"' Dwelck die coninc dede, ende seyde: 'Drinct heyl!' Ende si dranck voer, ende gaft den coninc. Ende als hi gedroncken hadde, custe hi dese joncfrouwe, ende wert mit groter liefden van binnen ontsteken. Ende hiervan is die manier in Engelant gebleven, als si in geselscappe sitten, dat dieghene die drincken wil, seyt: 'Wacht heyl!' ende dander seyt: 'Drinct heyl!' Die coninc mit groten drancke bevangen wesende, ende dye duvel sijn hert beseten hebbende, wert mit groter onsprekelicker liefden bevaen van deser joncfrouwe, ende begeerde se van horen vader tot enen echten wive te hebben. Ende dit was wel een duvels temptacie, dat hi, die kersten was, begeerde te slapen by ene heydensse joncfrouwe. Eugistus, die een cloeck, subtijl man was, nam raet mit sinen broeder Horsus ende mit anderen princen uut Duytschen landen, anmerckende des conincks lichtvaerdicheit, ende vraechde henluden, wat hi beste den coninc ter antwoert geven soude. Si rieden hem allegader, dat hi sijn dochter den coninc gave, ende dat die coninc hen daervoer geven soude een porcie van den lande geheten Cantuarien. Ende dat huwelick is toegegaen, ende die coninc sliep bi deser joncfrouwe, ende had se uutermaten lief. Dit vernamen die princen ende edelen van den lande, ende oec mede sijn III sonen, die hi in onechte te vorens gewonnen hadde, ende grepen enen groten nijt opten coninck. Die outste van desen sonen was genoemt Voertunerus; dander Catigerus; die derde Pasthencius. Als dit huwelick dus volbrocht was, seyde Eugistus totten coninc: 'Ick bin u vader ende u raetsman; | |
[pagina 47v]
| |
dus leeft na minen rade. Ghi sult alle uwe vianden overmits die cracht ende macht mijns volcs onder uwen bedwang brengen ende te bovengaen. Wi sullen hier laten comen minen soen Octa, mit mijn broeders soen Ebissa; ende dit sijn vrome, strijtbare mannen. Ghi sult hem geven die regionen ende landen leggende int noorden van Brittangen, ende die landen sullen si bewaren ende bescermen voer den anloop der Barbaren, Picten ende Scotten.' Die coninc was seer wel tevreden, ende dede legaten uutsenden, ende die cappeteinen als Octa, Ebissa ende Cherdick quamen mit III C scepen over in Engelant. Die welke die coninc allegader minlicken ontfing. Ende van dien dage voert vermeerden die Vriesen ende Sassens in Engelant. Die Engelschen dit siende, verduchten dat dit volck hem te machtich worden mochten, begeerden an den coninc dat hij se weder uuten lande dede trecken, want ten betaemde niet, dat die heyden onder den kerstenen souden converseren ende gemeenschap hebben; ende men en konde den kerstenen voer die heydenen niet kennen, ende dat argher was: die kerstene vrouwen ende maechden worden ghehuwelict an den heydenen, ende uut desen waren si verduchtende dat se hem te machtig vallen souden. Die coninc en achte der Engelscher woerden ende raet niet, want hij dye Sassens ende Vriesen uutermaten seer beminde doer die liefde sijnre coninginne. Dit merckende dye Engelsche, hebben den coninc begeven, ende opworpen ende coren des conincs outste soen Voertunerus tot enen coninc. Dese began terstont die Barbaren ende Sassens te bevechten ende uut sinen landen te verdriven, ende hadde grote sware striden tegen een, ende hadde alle wege victorie. Ende in den anderden strijt sloegen Horsus ende Catigerus, des conincs ander soen, ende dees conincs Voertunerus broeder, malcanderen doot. Ende in den derden strijt namen die Sassens ofte Vriesen die vlucht, ende weken mit hoer scepen int eylant van Thaneth. Die coninc mitten sinen hebben se vervolcht ende mit scepen belegen, ende dagelixs infesteert ende angevochten, ende als si der Engelscher anvechten niet langer verdragen en konden, hebben si den coninc Vertigernum, die in allen striden bi hen was gesonnen an sinen soen Voertunerum, begerende dat hi henluden wilde gonnen uuten landen te trecken wederom in Duytslant, dwelcke hen gegont ende consenteert wert. Ende togen weder over in Sassen ende Vrieslant, afterlatende wiven ende kinderen. Ende die coninc Vortunerus heeft datGa naar voetnoot210 lant weder purgeert ende gereinicht van den heydenen, mer hi en leefde niet lange daerna, ende wert vergeven, ende leyt tot Londen begraven. Na des conincs Vortunerus' doot wert Vortigernus die vader weder in sijn rijck verheven ende coninc gemaect; ende doer grote instancie ende bede der coninginne dede die coninc Eugistum wedercomen in Brittangen oft Engelant; mer dat hi ymmers heymelicken quame ende mit weinich ghesins ende geselscaps, opdatter onder den Brittoenen, sine ondersaten, gene discordye ende oploep en quame tegen den Barbaren ende Sassens. Eugistus verhorende den doot des conincs Vortunerus heeft vele scepen doen bereyden, ende vergaerde vele volcs van wapenen, tot III C M man toe, ende quam daermede in Brittangen. Die coninc ende edelen van den landen dit vernemende, waren des in groten oevele ende onvrede, ende sloten mit ghemenen rade desen Sassens ende Vriesen weder uut horen landen te verdriven. Die coninginne dit verstaende, dede dit terstont horen vader Eugistus te weten, ende dat hi hem hierop soude versien. Waerom dat hi enen valschen raet mitten sijnen versiert ende opghenomen heeft, ende heeft sijnen leghaten ende boden ghesonnen an den coninck ende baroenen ende edelen van den lande, segghende aldus: Als dat hi soe grooten menichte van volcke daer mit hem gebrocht hadde, niet om daer in den lande te bliven oft enige scade oft hinder den lande te doen, mer die sake waerom allene was dese: want hi vermoede dat Vortinerus die coninck noch leefde. Aldus hadde hi hem weder willen verdriven, dat hi hem hadde alsdan mogen wederstaen; mer want hi nu sekerlick wiste dat hi gestorven was, committeerde ende beval hi hemselven ende alle sijn volck te staen tottes conincs wille ende gebo- | |
[pagina 48r]
| |
den, ende also veel Duytschen ende Sassens als hem beliefde uut dien hope te houden tot bewaernissen des rijcs, die mocht hi uutkiesen ende nemen, ende dat hi die ander weder liet varen mit vrede in hoer landen. Ende hiervan begeerde hi te weten des conincs meninge ende wille, ende dat hi hem een dach ende plaetse wilde bescheyden ende ordineren, daer si van deser saken tesamen mochten comen ende alle ding mit rusten ende vreden disponeren ende setten. Dese dingen behaechden den coninc uutermaten wel, want hi Eugistum niet gaern en dede wederom keren. Waerom dat hi een dach als opten eersten dach van meye, ende bi der abdien van Ambren die baroenen ende edelen van den landen daer dede comen, om mitten Sassen te tracteren. Als desen dach geordineert was, heeft Eugistus sine edelen ende ridderen bevolen, dat si elcx onder haer cleder een lang messe op hoer cousen steken souden; ende als si onder den Brittoenen vergaert waren, ende hij dat woert sprake: 'Nimet oure saxas', dat alsdan elck sijn mes uuttrecken soude, ende doersteken elck enen man die hem naeste ware. Dwelck altesamen aldus geschiet is, want die Brittoenen van desen verraderye niet en wisten, noch daer op vermoeden, ende versloegen op dye tijt van den edelsten ende bequaemsten ridderen ende raetsmannen IIII C ende LX mannen, derwelcker lichamen Sinte Eldadus, na kerstlicker wise begraven heeft op een kerchof gelegen bi Salsberien, dat convent ende abdie van Ambren. Nochtans bleven daer oec vele van den Sassens doot ende gewont, hoewel dat die Brittoenen ongewapent daer ghecomen waren om van payse te tracteren; so namen si stenen uuter aerden, ende worpen al te grijslijcken opten Sassens, so datter oec vele doot bleven. Ende die edele raetsman ende here van Gloucester, geheten Eldol, die creech bi avonturen een grote dicke stake, ende sloech daermede al te seer onder den Sassens den menigen armen ende benen an stucken, ende maecte hem also enen wech om uut horen handen te comen. Ende daer bleeffer van sijnre hant wel LXX verslagen. Ende als hi niet meer en mochte, ende moede geworden was, nam hi die vlucht, ende liep in sijn stadt van Cloucestere. Na desen hilden die Sassens die overhant, ende namen den coninc Vortigernum gevangen, ende scatten hem dat hele lant of. In den eersten wonnen si die stadt van Londen; daerna Jorcke, Winchester, Cantuarien ende andere steden ende sloeten, ende sloegen dat volck mit groten hopen doot, ende en en hadden hem anders niet dan als wolven onder die scapen, wantter niement was die se bescermde. Als die coninc dese ellendicheit sach ende hoerde, toech hi int lant van Catabrien, mistroestich ende desperaet wesende, niet wetende wat hi angaen soude. Dese coninc Vortigernus wert hier namaels van enen genoemt Ambrosius Aurelius, die coninc gemaect wert, in een toern verbrant, ende Eugistus wert daerna van Eldol, prince van Cloucester, in enen stride ghevangen ende int heer voer al den volcke onthoeft. Ende van den Sassens werter uutermaten vele verslagen; ende dander werden gesonnen in een hoern van den lande, in een grote wildernisse, om daer in dienstlicheit te leven. Onlanxs na desen, worden Octa ende Cosa, Eugistus sonen, in enen stride verslagen van coninc Utherpendragon, ende die Sassens worden meest uut Brittangen verdreven, als si dat lant omtrent IIII jaren beseten hadden. |
|