Die cronycke van Hollandt, Zeelandt ende Vrieslant, met die cronike der biscoppen van Uutrecht (Divisiekroniek)

Van den beghinne ende oerspronc der Francken, ende waerom dat si Francken ghenoemt sijn, ende wat onderscheit datter is tusschen den Francken ende Franchoysen.
Dat XXII capittel.

Nae den male dat Troyen gedestrueert was, als voerscreven is, soe ruymden uut Troyen vele van den Troyanen, ende quamen een deel wonende bi den marasschen van Meothides, ende is gelegen boven tconincrijc van Polen ende Pruyslant omtrent Hongarien, ende namen die landen daer in, ende sloegen hem daer neder, ende bouweden daer enen groten stadt, die si hieten Sicambria. Ende dit volc hiete na der stadt Sicambri. Hierentusschen dat die Troyanen hem dus gedeilt hadden in vele landen, verliepen vele jaren, ende hadden vele coningen ende princen, daer wi of swigen willen, totter tijt dat Valencius, des groten keysers Constantijns soen, keyser van Romen was, in den jare na ons Heren geboert CCC ende XL, ende regeerde XXIIII jaer. In sinen tiden quamen dese Sicambrinen, ende verwoesten alte seer die landen ende provincien des Roomschen Rijcs, al totter Rinen toe, ende dede vele scaden. Die keyser Constancius dit vernemende, vergaerde alten groten swaren volc van wapenen, ende quam tegen dese wreden volcke te stride, ende hadde die avonture dat hij se verwan; ende brocht se onder gehoersaemheyt des Roomschen Rijcs, dat si als andere landen staen mosten onder tribuyt. Daerna, in den tijden dat Valentiniaen keyser was, in den jaere ons Heren CCC ende LXVII, quamen die Alanen, ende was een volc geseten bi desen Sicambrinen, boven die marasschen van Meothides; ende bestonden an te vechten ende te verwoesten dat Roomsche Rijck. Die keyser vergaerde uutermaten veel volcxs om desen Alanen te wederstaen; mer also si in een broekich lant saten, daer men niet wel in gheraken en konde, so dede die keyser weten den Sicambrinen, indien²⁰² si desen Alanen verwinnen mochten ende onder den Roomsche Rijcke brengen, hi woude hen versetten ende quijtscelden, ende belovede hemluden vri te sitten van den jaerlixen tribuyt X jaren lanc. Die Sicambrinen dit horende, waren blide ende wel gemoet, ende also si die nacie van den volcke ende die gelegentheden²⁰³ van den landen kenden, so namen sijt an ende stelden hem daertoe, ende togen mit alle hoer macht doer die broekinge landen ende verwonnen die Alanen, ende brochten se tot gehoersaemheit des Roomschen Rijcks. Ende uut deser victorien ende feyte so dede die keyser dese Sicambrinen noemen Franci, dat is wreet, oft omdat si van den tribuyt vry saten, worden si geheten Franci, dat is vry. Andere die seggen, ende dat confirmeert Robertus Gaguinus in sijne cronijcke, als dat dese Sicambrinen gheheten worden Franci, van horen oversten hooftman Hectoors soen, die se in desen landen ghebrocht hadde, dye ghenoemt was Francion; ende nae hem hieten sij Francken. Wat nu hier of is, laet ick bliven; want dye authoren seere discorderen van den oerspronghe ende beghinsele der Francken. Ende als nu dye tien jaren

202 endien AB.

203 gelogentheden AB.

[p. 45r]

omme gecomen waren, ende was by den tijden dat Valens mit sijn II broeders kinderen Graciaen ende Valentiniaen keyseren waren, quamen des keysers boden, ende eyschten weder den behoerlicken tribuyt, als si van outs plegen te gheven; mer si en wouden daer niet of horen, want si binnen die X jaren seer machtich van volck ende goet geworden waren. Die keyser vergaerde uut allen landen een groot heer van volck, ende toech op dese Francken, ende versloecher uutermaten veel, ende verdreef se uut horen landen, soedat si quamen mit horen oversten hooftman geheten Priamus in Duytslant, in den landen van Duringen ende daer omtrent, ende besaten alle die landen tusschen der Danouwe ende den Rijn. Dit volck was groot ende starck, ende besaten die landen aldaer wel XLV jaer, ende vermenichden seer, doende veel quaets omtrent die landen, ende onthilden hem aldaer langhe tijt mit horen hertoge Priamus, die na den groten coninc Priamus genoemt was. Dese hertoge Priamus brocht onder sine heerscappie alle dat lant leggende tusschen die Mase ende die Scelt, ende voert dat lant tusschen die Schelt ende der Britaensse zee. Dese Priamus hadde enen soen geheten Marcomirus, ende wan oec vele landen ende steden. Als nu dese Francken een wijl tijts aldus in Duringen geseten hadden, ende seer vermenichtvoudicht waren, so en wouden si niet langer onder enen hertoge staen, ende wouden niet hebben dat hoer oversten hertogen souden hieten, mer wouden oeck een coninc hebben. Want andere landen, die min volcs ende min van machte waren, coningen hadden. Ende maecten ende coren onder hem enen coninc ghenoemt Pharamondt, des voerscreven hertoge Marcomirus' soen. Ende dit was die eerste coninck van den Francken. Ende was int jaer ons Heren²⁰⁴ CCCC ende XX, ende was in den tijden dat Archadius ende Honorius keyseren van Romen waren. Ende after dien tijden begonnen si wetten ende loyen te maken ende politien te houden²⁰⁵. Als si nu enen coninc hadden, togen si mit groter macht over den Rijn westwert, ende wonnen vele landen ende steden als Doernick, Camerick, Riemen, Parijs, Tours, etcetera. Voert wonnen si Trier, Collen, Bonne ende voert alle steden ende sloten opten Rijnstrome ghelegen, totter Britaensser Zee toe, daer dese landen Hollandt, Zeelant ende Sticht van Uutrecht in ghelegen sijn. Ende wonnen noch dat lant an den Rijn, dat nu Franckenlandt hiet, daer Wirtzburch die overste hoofstat of is, ende mengden hem mitten Duytschen, mit hylicken ende mitter sprake, ende worden doe Francken genoemt. Ende daerom scrijft hem een bisscop van Wirtzburch een hertoech van Oest-Francken. Enige luden die der dinghen onderscheyt niet en verstaen, menen dattet coninghen van Vrancrijck waren, die Hollandt eerst uutgaven; dat si mit reden wel proeven souden dat si onrecht segghen, want Hollandt nye Walsche tonghe en was, noch onder der Walen onderdanicheit en stonde. Mer het waren coninghen der Francken, ende waren vant eerste ende rechte Vranckrijck, dat nu Franckenlant hiet, daer Wirtzburch die hoofstat of is, als voerseit staet. Want also als die edel Francken van Troyen dat lant bi den Rijn eerst begrepen, als si uut horen landen ende stat van Sicambrien verdreven waren, ende noemden dat lant na hem Franckenlant, daer die coninghen van Franckenlant of ghecomen sijn, ende doe ter tijt die meeste coninghen van der werelt naest den keyser waren, ende pleghen meest al Duytslant ende tlandt omtrent Parijs, dat nu Vrancrijck hiet, te beheren mitten swaerde. Ende hilden hoer palaes ende woenstede soe tot Trier, soe te Coellen, tot Aken, tot Mets, in Lotringen ende daeromtrent, ende waren selden te Parijs. Want dat al een nyeu ghewonnen landt was van den Francken, daer dye Franchoysen hier voermaels of ghecomen sijn. Want dat nu Vrancrijck

204 horen AB.

205 hou hou AB.

[p. 45v]

hiet plach te hieten in Latijn Francia Togata, dat is in Duytsche Ghemantelt Vrancrijck. Daerom hieten die Franchoysen in Latijn Francigene, dat is in Duytsche te seggen gheboren van den Francken. Ende dese Francken van Troyen deden wijngaert van Troyen comen, ende setten die bi den Rijn, daer sijt begrepen hadden. Ende overmits die hoecheyt van der Francher cronen, die op die tijt was in Franckenlande, soe hieten dye luyden hudens dages die vrye Francken, omdat dat Roomsche Rijck soe hoechlic bij hem verheven ende gheeert wert. Puppijn die Grove was een Duytsch geboren; Kaerle Marteel wert in onechte te Trier gheboren. Puppijn die Cleyne, sijn soen, hilt sijn woenstadt tot Coellen. Kaerl die Grote, sijn soen, bouwede sijn woninghe tot Aken ende plach daer te wonen, eer hi keyser van Romen wert. Ende was tot Ingelheim opten Rijn in Franckenlande gheboren. Daernae, alsoe dese coninghen van Franckenlande uut Spangen daghelixs veel anstoets hadden, die op die tijt noch heyden waren, ende West-Vranckrijck sere anvochten, (daer Parijs, Orliens, Tours ende andere grote steden inne leggen) soe bleven die Franche coningen veel in dien landen, soe dattet veel bewoent wert. Ende coninck Kaerl dede wijngaert comen uut Franckenlande, ende deden overal setten in Vrancrijck, dat een soet bequaem lant is, soedat si seder die tijt die croen aldaer gehouden hebben die si mitten besittingen²⁰⁶ des Heyligen Roomschen²⁰⁷ Rijcs seer groot ende wijdt gemaect hebben. Doch after die tijt dat si hem aldaer soe vaste nederstelden, soe is dat Heylige Rijck uut horen handen gecomen, als kenlick is; want si hem doe meer totter Walscher tongen gaven, dan totter Duytscher heren. Die Walen oft Franchoysen en mogen dat rijck niet besitten, also die paeus dat ordineerde in ene gemene concilie ende rade mitten coningen van Germanien, Francken ende van Sassen, dat nu altemalen Almangen hiet, dat is Duytslande; als dat dat Heylige Rijck altijt geregeert soude wesen van den Duytschen. Ende die soud men kiesen bi den hogen VII coervorsten, die in Duytslant dairtoe gevoecht sijn, als na geseyt sal worden, seder den tijt dat dat rijck der Grieken ofgetogen wert bi ghemenen rade der Heyliger Kercken ende des Heylich Rijcs, overmidts dat si der kercken ende der kersten gelove twewerf hulpe weygerden tegen die heydense Sarasinen, die die Heylige Kercke ende kerstenheit in Ytalien seer destrueerden ende jammerlic verdructen; daer die drierhande Duytsche Nacye willichlic toe bereyt waren ende in Goeds ere ende der Moeder der Heyliger Kercke die heydenen ende Sarasinen mit horen mogentheit verdreven. Welcke drierhande Duytsche tongen waren: Germanien; Francken ende Sassen, ende doe altesamen mit enen name geheten worden Almanyen, dats in Duytsche te seggen een grote vlogel. Want die Aern des Heyligen Roomschen Rijcs grote vlogelen heeft om vele cleine vogelkens onder hem te bescutten ende te voeden. Hierom hebben si onrecht, die die coningen van Francken heten coningen van Vrancrijc; want Vrancrijc is een nyeu landt bi den anderen, ende is geheten der Francken Rijck overmits dat die Francken dat lant wonnen alre eerst van den heydenen; ende is wel te proven dat die Francken menich hondert jaren waren voer die Franchoysen. Hiernae, doe die Franchoysen groot ende machtich worden mitter Walscher nacye, also si den Francken ofghingen, daer si of gecomen waren, ende si van den Heylige Rijck ofgeset worden bi ghemenen overdrachte dat die Duytschen dat Rijcke altijt behouden souden, so wert daerna den Franchoysen tot moetsoene geordineert, dat die eer gedeylt soude worden. Ende want die kerstenheyt staet in drie principalen nacien; so souden die Romeinen ende Ytalianen hebben die Roomsche Kercke, omdat si een beghinsel waren des heylighen kersten geloves. Die Germeinen ende Francken²⁰⁸, dat sijn die Duytschen, souden hebben dat Heylighe Roomsche Rijck om hoer moghentheyt willen. Ende die Franchoysen ende Walen souden hebben die schole, om hore wijsheit ende cloecheit willen, als dat noch huden des daghes is. Hier hebdij nu ghehoert hoe dat die Francken in Duytschen lande ghecomen sijn opten Rijnstrome,

206 besittigen AB.

207 aldus B; Rõomschen A.

208 francekn AB.

[p. 46r]

²⁰⁹ ende hoe si dat lant daer eerst begrepen, ende hoe dat die Franchoysen van desen Francken voert horen ofcoemst genomen hebben, ende West-Vrancrijc noch opten dach van huden besitten. Nu wil ic weder keren op mijn voergenomen materie.

209 XLIIII AB.